Andropauza (gr. andros = mężczyzna, człowiek; gr. pausis, łac. pausa = przerwa) - w ujęciu biopsychospołecznym definiowana jako okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50 r.ż.), zapowiadający zbliżające się wejście w okres starości z początkiem wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania jednostki, zarówno somatycznej, psychologicznej jak i seksualnej o podłożu wielonarządowych zmian w organizmie, w tym zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem się.
Przyczyny
Stosunek do otaczającego świata, stres, alkohol, operacje chirurgiczne wszystko to może przyczynić się do nadejścia andropauzy. Najważniejszym czynnikiem jest tutaj jednak poziom testosteronu. Rozpoczynając od 30 roku życia, poziom testosteronu spada o 10 procent co dekadę. Jest zjawisko fizjologiczne i wielu mężczyzn doskonale przystosowuje się do nowej sytuacji. Jednakże istnieje pewna grupa mężczyzn, którzy odczuwają szereg nieprzyjemnych dolegliwości w tym okresie.
Zaburzenia w czynności wewnątrzwydzielniczej jąder rzutują na funkcje całego organizmu lub poszczególne jego narządy. Podczas andropauzy poziom głównego hormonu męskiego testosteronu ulega stopniowemu obniżeniu. Testosteron jest najważniejszym hormonem wytwarzanym przez jądra odpowiedzialnym za rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych oraz wpływie na rozwój masy mięśniowej. Ponadto wzmaga popęd płciowy oraz sprawność seksualną mężczyzny. Znany jest również jego korzystny pobudzający wpływ na aktywność psychiczną i fizyczną.
Prawidłowe funkcjonowanie jąder oraz produkcja testosteronu jest uzależniona od prawidłowej czynności innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Podstawowe znaczenie mają substancje tzw gonadotropiny wydzielane przez przysadkę- folitropina (FSH) oraz lutropina(LH). Prawidłowa regulacja wydzielania testosteronu, FSH i LH ma podstawowe znaczenie dla czynności jąder.
Zaburzenie tej regulacji może doprowadzić do niedoboru testosteronu. Okres andropauzy jest stanem kiedy w wyniku starzenia się organizmu dochodzi do fizjologicznego spadku funkcji hormonalnej jąder.
Objawy
Jest olbrzymie zróżnicowanie w poziomie testosteronu u zdrowych mężczyzn, więc nie wszyscy doświadczą takich samych zmian.
fizykalne (somatyczne)
dolegliwości bólowe
ogólne osłabienie fizyczne organizmu
zaburzenia snu
zaburzenia apetytu
psychologiczne (psychiczne)
kłopoty z pamięcią i koncentracją uwagi
zwiększona drażliwość
odczuwanie niepokoju i lęku
obniżenie nastroju i zadowolenia z życia
naczynioruchowe (wazomotoryczne)
nadmierna potliwość
uderzenia gorąca
palpitacje serca
seksualne
problemy z erekcją
brak odczuwania podniecenia
spadek pożądania seksualnego
obniżenie zadowolenia z życia seksualnego
objawy typowych zmian fizycznych
zmniejszenie masy mięśniowej o 25%
zwiększenie się tłuszczu trzewnego o 10-15 kg.
zmniejszenie się masy kostnej (osteopenia)
wzrost insulinoodporności (stany przedcukrzycowe)
nadciśnienie tętnicze
zmiany w grubości skóry i w obrębie owłosienia - przerzedzenie
Do rozpoznania objawów stosuje się najczęściej kilka kwestionariuszy - metody samoopisu - są to:
Kwestionariusz niedomogi androgennej starzejących się mężczyzn (Androgen Deficiency in Aging Male >>ADAM<< questionnaire), stworzony przez J.E. Morleya;
Skala objawów starzejącego się mężczyzny (AMS - The Aging Males' Symptoms Scale), opracowana przez L.A.J Heinemanna;
Test samooceny.
Zmiany w układzie endokrynnym
U mężczyzn z upływem lat dochodzi do stopniowego spadku stężenia niektórych hormonów, głównie hormonów płciowych androgenów i estrogenów a także hormonu wzrostu i melatoniny. Spowodowane jest to przez wielonarządowe starzenie się organizmu dające między innymi wyraz w pogorszeniu funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jądra (zmiany zarówno w ośrodkach endokrynnych, zawiadujących obwodowymi gruczołami wewnątrzwydzielniczymi jak i w samych gruczołach obwodowych).
Prawidłowa gospodarka hormonalna i stopień andropenii są uwarunkowane wieloma czynnikami. Najczęściej podkreślana jest rola, jaką odgrywają predyspozycje genetyczne, nie pomijając równocześnie czynników psychospołecznych i socjoekonomicznych, w tym trybu życia, nałogów, diety, wpływów środowiskowych, aktywności fizycznej czy obecności innych schorzeń.
Największe spadki w stężeniu notuje się wśród hormonów:
-testosteronu
-dehydroepiandrostenu (DHEA)
-estradiolu
-estronu
-somatotropiny (hormonu wzrostu – GH)
-melatoniny
Diagnoza
Andropauza jest często przypadłością niezdiagnozowaną. Jest to powodowane tym, że objawy mogą być słabe do wykrycia oraz mogą być różne u każdego pacjenta. Najgorszym problemem zdaje się jednak być fakt, że mężczyźni nie są skorzy żeby przyznać się lekarzom, że coś im dokucza. Lekarze często nie biorą pod uwagę, że to testosteron może być sprawcą problemów u mężczyzn w starszym i podeszłym wieku.
Zmiany zachodzące u mężczyzn są najczęściej przypisywane temu, że starzejącym się panom jest trudno zaakceptować fakt, że lata młodości odchodzą na zawsze
Leczenie
Jest kilka sposobów na poradzenie sobie z męskim klimakterium. Jednym z nich jest terapia hormonalna.
Mężczyźni przed podjęciem terapii powinni być zbadani przez lekarza, który przed podjęciem decyzji o terapii zleci wykonanie niezbędnych badań dodatkowych. W terapii stosuje się głównie preparaty testosteronu w postaci tabletek, plastrów przyklejanych na skórę oraz rzadziej wstrzyknięć domięśniowych. W trakcie kuracji należy regularnie zgłaszać się do kontroli lekarskiej aby skontrolować gruczoł krokowy. Stwierdzono bowiem, że preparaty testosteronu mogą prowadzić do łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Leczenie hormonalne ma korzystny wpływ na objawy andropauzy a także na rozwój osteoporozy i miażdżycy. Wyrównanie zaś niedoborów testosteronu prowadzi do spadku stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL ( tzw "złego cholesterolu") przez co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy i jej powikłań ( choroby niedokrwiennej serca i zawału serca oraz udarów mózgowych). Działa korzystnie na mózg (poprawia samopoczucie, sen) i stan układu mięśniowo- kostnego. Mężczyzna odczuwa większą satysfakcję z pożycia seksualnego.
Terapia hormonalna korzystnie wpływa na dolegliwości fizyczne i psychiczne oraz przyczynia się do przywrócenia sprawności seksualnej.
Przeciwwskazania do stosowania terapii hormonalnej
Jest kilka sytuacji, w których pod żadnym pozorem nie wolno stosować leczenia testosteronem. Należą do nich m.in. rak piersi (u mężczyzn) oraz rak prostaty.
A stosowanie terapii może być nieodpowiednie gdy pacjent ma:
- Choroby wątroby
- Choroby serca lub naczyń krwionośnych
- Obrzęk (twarzy, rąk, stóp)
- Powiększony gruczoł prostaty
- Choroby nerek
- Cukrzyce
Profilaktyka
Oczywistym jest, że wszystkie strategie mające na celu zmniejszenie symptomów oraz ryzyka andropauzy powinny wliczać zmiany trybu życia. Przede wszystkim należy wprowadzić dietę, regularne ćwiczenia oraz ograniczyć papierosy i alkohol.