Temat: Współczesne zagrożenia dla współczesnych stosunków międzynarodowych. Bezpieczeństwo i jego związek z zagrożeniem

• Ryszard Zięba, Bezpieczeństwo narodowe po zimnej wojnie, Wraszawa 2008

• Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Kuźniar i Symonides, Bydgoszcz i Warszawa 2004

• Staniszkis, Władza globalizacji, Warszawa 2003

• Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika?, Zygmunt Bałman, Warszawa 2000

Zmiany społeczno-polityczne rzutujące na współczesne stosunki międzynarodowe i ich bezpieczeństwo:

• Koniec dwubiegunowego podziału świata i interpretowania zachodzących w świecie zjawisk przez filtr zimnowojennych procesów

• Uzyskanie przez USA pozycji jednego z supermocarstwa

• Stały wzrost aktywności trans nacjonalnych grup ideologicznych

• Stały wzrost zysków i jednoczesne rozszerzenie stref wpływów korporacji ponadnarodowych

• Stały przyrost ludności i powstawanie mega-miast o liczbie ludności przekraczającej 20 mln.

• Wzrost różnych powiązań sieciowych o zasięgu światowym

• Łatwość podróżowania

• Zmniejszanie się powierzchni ziem uprawnych i zasobów wodnych

• Ułatwienie dostępu do różnych typów uzbrojenia

• Wzrost przestępczości zorganizowanej

Bezpieczeństwo – wymiar jednostkowy, społeczny, narodowy. W naukach społecznych dla ułatwienia pojmowania procesów obejmuje zaspokajanie takich procesów jak: istnienie, przetrwanie, całość, tożsamość, niezależność, spokój, posiadanie, pewność rozwoju.

Bezpieczeństwo jest stanem, do którego ciągle się dąży, ale w pełnym wydaniu ów stan nigdy nie zostanie osiągnięty. Bezpieczeństwo bowiem jest procesem. Stan bezpieczeństwa i jego organizacja podlegają dynamicznym zmianom. Nie ma więc czegoś takiego, co w sposób trwały i raz ustanowiony czy zorganizowany stanowiłoby owe bezpieczeństwo. Istotą bezpieczeństwa jest przede wszystkim tworzenie gwarancji nienaruszalnego przetrwania i swobód rozwojowych. To także działanie na rzecz minimalizacji niepewności. Owy proces bezpieczeństwa tworzy się w środowisku bezpieczeństwa. Środowisko to wszelkie zewnętrzne i wewnętrzne, militarne i niemilitarne, warunki bezpieczeństwa. Warunki te charakteryzujemy za pomocą podstawowych kryteriów: zagrożenie, szanse, wyzwania, ryzyka.

Szanse to okoliczności sprzyjające realizacji interesów oraz osiągania celów.

Ryzyko to niepewność związane z własnym działaniem i jego skutkami, to niebezpieczeństwo pożądanych skutków własnego działania.

Wyzwania są dylematami, przed którymi stoi podmiot (społeczność międzynarodowa, państwo) w rozstrzyganiu spraw bezpieczeństwa. Wyzwania umożliwiają sformułowanie odpowiedzi i podjęcie stosownych działań. Dopiero niezrozumienie wyzwań, nie podjęcie działań wobec wyzwań, może przekształcić je w zagrożenia.

Zagrożenia wg. Ryszarda Zięby oznaczają jakieś zjawisko lub tylko dysproporcję w zasobach, które powodują zaniepokojenie, obawy, lęk. Zagrożenia to pośrednie i bezpośrednie destrukcyjne oddziaływanie na podmiot. Często zjawisko zagrożenia mylimy z kategorią wyzwań dla polityki bezpieczeństwa państw i instytucji międzynarodowych.

Współczesne zagrożenia dla stosunków międzynarodowych:

• Militarne

• Nacjonalizm i konflikty etniczne

• Terroryzm

• Transnarodowa przestępczość zorganizowana

• Zagrożenia ekologiczne

Kolejne spojrzenie:

• O charakterze polityczno-militarnym

• Zagrożenia ludzkiego wymiaru bezpieczeństwa

• Gospodarcze

• Społeczne

• Ekologiczne

Kolejna kategoryzacja[Żukrowska?]:

• Inwazja zewnętrzne

• Kataklizmy wewnętrzne

• Zagrożenia typu terrorystycznego

• Zagrożenia ekologiczne

• Przenoszenie się w skali międzynarodowej pewnych zjawisk negatywnych różnej natury

Kategoryzacja wg. Czaputowicza:

• Podważenie suwerenności i terytorialności integracyjnej państw przez państwa trzecie

• Słabość rządów prawa i struktur społeczeństwa obywatelskiego

• Spory na tle etnicznym dotyczące dążeń do suwerenności

• Dążenie do hegemonii

• Tworzenie stref wpływów lub regionalnych dominacji

• Korupcja

• Powiązanie elementów przestępczych ze strukturami państwowymi

• Akty terrorystyczne przeciwko instytucjom państwa

Zagrożenia gospodarcze najczęściej związane są z:

• dysproporcjami rozwoju i imigracji ludności na tym tle.

• Zależności państw od dostaw specyficznych surowców

• Niebezpieczeństwo zastąpienia starych bloków wojskowych przez nowe bloki gospodarcze

Zagrożenia społeczne:

• Dezintegracja społeczeństw

• Marginalizacja pewnej części społeczności

• Niekontrolowana migracja

• Handel narkotykami

Zagrożenia ekologiczne:

• Energetyka nuklearna i odpady promieniotwórcze

• Handel niebezpiecznymi odpadami

• Technologie zagrażające rozwojowi społeczeństw

• Degradacja środowiska naturalnego

Wg Żukrowskiej zagrożenia o charakterze inwazji zewnętrznej dotyczą następujących sytuacji:

• Inwazja przeprowadzona przez kraj sąsiedzki

• Inwazja przeprowadzona przez nieograniczający się do styku terytorium kraju podbitego

Kataklizm wewnętrzny – to powódź, susza, trzęsienie ziemi, zaraza (pomór):

• Efekty narodowe i międzynarodowe awarii potencjałów nuklearnych [zarówno instalacje wojskowe jak i energetyczne]

• Efekty narodowe i międzynarodowe złej polityki gospodarczej [Grecja]

• Koszty społeczne, ale także głód choroby

• Utrata stabilności sektora budżetowego, szkolnictwa, systemu emerytalnego

• Międzynarodowe efekty przenoszenia się napięć społecznych, w tym chorób, migracji czy masowego exodusu ludności

Zagrożenia typu terrorystycznego:

• Zagrożenia poza terytorium kraju [ludność danego kraju zgrupowana w jednym miejscu jak ambasady, miejsca kultu religijnego]

• W obszarze granic kraju [awarie paraliżujące normalne działanie państwa np. paraliż sieci komputerowych, akty przeciwko znanym osobistościom życia politycznego]

• Zagrożenia stworzone przez „własnych” terrorystów i zagrożenia wytworzone przez terrorystów z zza granicy

Zagrożenia ekologiczne:

• Własne

• Zewnętrzne [transmitowane]

Zagrożenia przenoszenia się w skali międzynarodowej pewnych zjawisk negatywnych różnej natury:

• Skutki złej polityki narodowej krajów Unii Europejskiej dotyczącej finansów publicznych

• Negatywne skutki zwyżkujących cen surowców dla gospodarki państw uzależnionych od importu tych surowców (Wysoka wrażliwość krajów rozwijających się)

Raport CIA z grudnia 2000 r. o przewidywanych zagrożeniach

Zagrożenia asymetryczne:

• Asymetryczność, asymetria, przeciwsymetria, opcje asymetryczne, podejście asymetryczne. Na łamie wydawnictw pojawiające się różne określenia tworzące kontekst rozważań nad nowymi zagrożeniami. Najczęściej rozumiane jako nieuczciwą walkę, uderzenie w słaby punkt, walkę informacyjną lub cybernetyczną, walkę w sferze opinii publicznej, groźbę lub wykorzystanie broni masowego rażenia.

Podsumowanie wykładu Zagrożenia wg. Kryteriów:

• Podmiotowe (polityczne, militarne, ekologiczne, gospodarcze

• Źródła zagrożeń (naturalne, techniczne, ustrojowe, demograficzne, ideologiczne, gospodarcze, edukacyjny, psychologiczny, kulturowy)

• środowisko (przyrodnicze, polityczne, gospodarcze, społeczne, naukowo-techniczne)

• Zasięg (globalne, kontynentalne, regionalne, subregionalne, lokalne

• Skala (globalna, międzynarodowa, państwa, jednostki, administracji)

• Skutki (psychiczne, fizyczne)

• Miejsce występowania (wewnętrzne, zewnętrzne)

• Charakter stosunków politycznych (konfliktogenne i niekonfliktowe)