PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA – Ćwiczenia z mgr Anną Lipską
Ćw. 1
- psychologia rozwojowa – termin ten dotyczy tylko dzieci
- psychologia rozwoju czlowieka – obejmuje całość od narodzin do zaśnięcia
Ćw. 2
rozwoj trwa przez cale zycie, w pozniejszym okresie widzimy efekty rozwoju intelektualne (mniej fizyczne);
CZY MY SIĘ JESZCZE ROZWIJAMY?
Dzieci i mlodzież – łatwo obserwować, opisywać i badać rozwoj; powszechny;
Okres dorastania – zmiany nie maja charakteru powszechnego, nie jest łatwo je obserwować i badać;
Dorosłość – trudno mówić o normach rozwojowych; indywidyalistycznie;
Podejście do badań nad rozwojem
Nomotetyczne - z gr. - dotyczy pewnych praw istniejacych – rozwój podciągamy pod pewne prawidłowości
- badanie grup,
- uogolnienie wynikow,
- prawa ogolne,
- nauki przyrodnicze podejście NORMATYWNE
Idiograficzne - z gr. – idios – własny - dotyczy jednostki, skupienie na jednostce;
- prawa dotyczące tylko konkretenego przypadku,
- nauki humanistyczne, podejście IPSATYWNE
patrzymy na właściwosci osobowości, na środowisko, w którym dorasta (brany aspekt i genu i ten aspekt wplywu srodowiskowego na nasz rozwoj) – zakladamy pewną niepowtarzalność człowieka, nie badamy progresu ale adaptacyjność, jak się człowiek adaptuje do życia wśród innych ludzi, patrzymy na zmiany – badamy je, niepraktyczny
DIAGNOZA
z gr. diagnosis – rozpoznanie,
3 zasadnicze aspekty diagnozy: opis, wyjaśnienie problemów pojawiających się
w zachowaniu; i prognoza skutków zachowań i zjawisk jakie obserwujemy;
Problemy diagnozy:
- określenie przedmiotu diagnozy (co diagnozujemy?);
- wybór typu zadań diagnostycznych (w jaki sposób diagnozujemy?);
- wybór wskaźników wykonania zadan (do jakich norm się odwołujemy?);
- wybór układu odniesienia interpretacji wyników (w jaki sposób interpretujemy?)
MODELE DIAGNOZY
1. Podejście statystyczne – wazny rozkład w populacji (na podstawie proby reprezentatywnej) bo do iego odnosimy wynik jednostki, stosujemy testy (znormalizowane
– maja normy rozwojowe, stosunek wieku umyslowego do wieku zycia, wystandaryzowane
– ujednolicenie procedury badania, zapewnienie takich samych warunków), zakładamy liniowość przy normalizacji. Waznym aspektem jest lek przed ocena, presja czasu. Ukladem odniesienia jest rozklad wynikow (w populacji). Jest to ujecie ilościowe.
2. Podejście modelowe - układ odniesienia – teoria, wzorzec idealnego funkcjonowania. Wazny jest nie tylko wynik ale tez wyjaśnienie. Jest powszechne w pedagogice. Zadania testowe możemy wykorzystać w nietestowy sposob – możemy widzieć jak ludzie rozwiązują problemy, możemy manipulować przy procedurze badania, dostosowywać do osoby badanej, możemy rozwijać badanie o aspekty które nas będą interesować.
3. Podejście ipsatywne - uklad odniesienia jest wewnątrz osoby, przedtem mieliśmy zewnętrzne odniesienie. Pokazuje się profil mocnych i słabych stron osoby badanej.
NARZEDZIA DIAGNOSTYCZNE
TESTY:
Pierwszy Test na inteligencję wspólnie opracowali: Alfred Binet + Teodor Simon w 1905 – testy na IQ u dzieci
Binet rozpowszechnił pojęcie ilorazu inteligencji;
- wcześniejsze testy badały sprawność fizyczną;
- przebadali dużą grupę dzieci i dzieki temu ustalili poziom trudności zadań, porangowali zadania według stopnia trudności, ustawili kolejność ich wykonywania; ustalili też progi dla poszczególnych grup wiekowych;
- aby określić wynik Binet wprowadził pojęcie wieku umysłowego
W 1912 r. Stern chciał udoskonalić koncepcje wieku umysłowego poprzez zrelatywizowanie wieku umyslowego do wieku zycia: IQ= wiek umyslowy /wiek życia x 100, gdzie 100 jest punktem odniesienia, wartoscią przeciętną. Jest to skala ilorazu inteligencji.
Test Stanforda – Bineta
- poprawiona wersja testu wydana w 1916 przez Termana
- iloraz inteligencji rozwojowy
– skale są rozwojowe – odniesienie do wieku życia w dzieciństwie;
nazywany też testem Termana - Merill
Skala do badania rozwoju psychometrycznego – BRUNET – LEZINE
Ćw. 3
NARZĘDZIA MODELOWE
DZIECIĘCA SKALA ROZWOJOWA (DSR 2007)
- autorka: Anna Matczak i współpracownicy
- powstała bo w Polsce nie było narzędzia do badania dzieci od 2 m-ca do 3 lat;
- służy wczesnej diagnozie rozwoju
4 ogólne założenia:
- podstawowym czynnikiem jest aktywność – to co wiemy używamy do realizacji zadań;
- w najwcześniejszym okresie rozwoju jest ważny wpływ środowiska;
- poziom rozwoju małego dziecka cechuje intraindywidualne zróżnicowanie;
- istotnym czynnikiem rozwoju dziecka jest temperament - wpływa na aktywność dziecka, działanie rodziców powinno być dostosowane do jego temperamentu. Wszystkie odniesienia do temperamentu sa oparte na koncepcji Thomasa i Chessa
- badania nad tą skalą zaczęły się w ´98 r.
Skale:
1. Wykonaniowa – 10 testow, część stosowana w całym okresie rozwoju a część dopiero od pewnego wieku – percepcja, mowa, zachowania społeczne, motoryka, pamięć, bazgranie i rysowanie, słownik, klocki, porównywanie i manipulacja. Zaczynamy od danego podtestu, jeżeli wykona idziemy dalej, jeżeli nie to idziemy na łatwiejszy. Przyznajemy 1 pkt za dobrze wykonane zadanie. Jeżeli się sam poprawi, po błędnej odpowiedzi, to uznajemy to jako dobrą odpowiedź.
2. Obserwacyjna – pomaga rodzic, odnosi sie do temperamentu;
Ćw. 4
DIAGNOZA MOŻLIWOSCI INTELEKTUALNEJ 2 – DMI-2 - 2001 – A. Matczak
- ocena możliwości intelektualnych na podstawie sprawności wykonywania dodawania i mnożenia;
- badamy operacyjność myślenia;
-6-10 r.ż. (DMJ-2M), 9-13 r.żz (DMJ-2S), w grupach albo indywidualnie (diagnoza modelowa)
-2-jakie zastosowanie: diagnoza możliwości intelektualnych (uzupełnienie albo zastępstwo testu IQ), - - może nam diagnozować: mocne strony, jak również problemy i trudności, np.
w uczeniu (segregowanie,...)
Myślenie operacyjne – charakteryzuje się odwracalnością (pojęcia wkładamy w zbiór i z niego wyciągamy) i decentracją (spojrzenie w jednym czasie z różnych perspektyw);
Dodawanie i mnożenie logiczne mozemy wykonywać na: klasach (struktura która opiera sie na podobienstwie elementów – psy, koty konie,.. -zwierzęta, wchłanianie klasy o mniejszym zakresie przez wiekszą, zwierzeta czarne + koty = czarne koty) i relacjach (struktury oparte na różnicach między elementami (dodawanie relacji czyli tworzenie serii poprzez łączenie relacji tego samego rodzaju, mnożenie – to koordynowanie relacji odmiennego rodzaju);
Problemy, zaburzenia w rozwoju poznawczym (dodawanie, mnożenie logiczne, niedostrzeganie relacji, podobieństw albo je znajdują ale sa subiektywne – moja ciocia ma rower i motor, rower i motor sa ładne) widać u osób ze stałościowymi wadami rozwoju (autyzm).
2 testy: klasy i relacje (4 testy bo i dla dzieci młodszych i starszych)
uzupełnianie, analogia i mnożenie – zadania dotyczące klas i relacji
DMI-2KS – klasy dla dzieci starszych,
DMI-2RS – relacje dla dzieci starszych,
DMI-2KM – klasy dla dzieci młodszych,
DMI-2RM – relacje dla dzieci młodszych,
odpowiedzi:1najlepsza, 1 zła, a 3 pozostałe też są punktowane (3pkt za najlepszą).
DMI-2KS – UZUPEŁNIANIE, ANALOGIA I MONOŻENIE;
Ćw. 5
TESTY - NARZEDZIA
testy dotyczą głównie rozwoju poznawczego, trochę motorycznego i emocjonalno-spolecznego;
TEST PORÓWNYWANIA ZNANYCH KSZTAŁTÓW (MFF) – JEROME KAGAN
- polska adaptacja 1992, PTP;
- bardzo prosty w konstrukcji;
- dla dzieci w wieku szkolnym, 6-12 rok życia, ale stosuje sie też dla 17-18 latków;
- bada sie indywidualnie, nie ma ograniczenia czasu;
- nie jest testem IQ, ale bada 1 z aspektów stylów poznawczych;
- można opisywać REFLEKSYJNOŚĆ (dłużej się zastanawia i częściej trafia w dobrą odpowiedź) -IMPULSYWNOŚĆ (szybciej odpowiada, częściej się myli);
- co badanie inny wynik;
- dzieci są bardziej impulsywne; okolo 10 r.ż. – bardziej idziemy w stronę refleksyjności, stabilizacja;
- większość wyników mówi o tym, że dla osiągnięć szkolnych jest lepsza refleksyjność;
- zadania w teście są bardzo proste – 1 element na gorze, 6 na dole i mamy wskazać ten sam (do wyniku wlicza sie odpowiedzi nie/prawidłowe i czas reakcji), są ułożone ze zwiekszającym się stopniem trudności, 12 zadań i 2 próby, na których tłumaczymy o co chodzi;
TEST PERCEPCJI WZROKOWEJ – M. FROSTIG
- polskie wydanie 1999 r.;
- bardzo prosty; „Wzory i obrazki“;
- powstał z potrzeby (wraz ze współpracownikami) – dla dzieci co mają problemy z czytaniem i pisaniem + stworzyli pomoc dydaktyczną – „Wzory i obrazki“ ( -> szereg zeszytów, które zawierają ćwiczenia od prostych do trudnych, które mają dzieciom ułatwić czytanie, pisanie, i rysowanie);
- coraz wiecej dzieci ma problemy z percepcją wzrokową;
- dzieci przedszkolne i wczesno szkolne, normy dla dzieci w wieku: 4-8 rok życia;
- bada sie indywidualnie (ok. 35-45 min, ale ogólnie nie ma ograniczenia), starsze dzieci można badać grupowo;
- dzieci często zaczynaję od prawej ćwiczenie a nie od lewej (tak jak my – nawet jak czytamy i piszemy);
- 72 zadania i 5 podtestow (od łatwiejszych do trudniejszych):
1. Koordynacja wzrokowo-ruchowa (rysujemy kreskę, łączymy pkt od lewej do prawej, nie wychodząc poza linie) – robimy dotąd, dopóki dziecko nie zrobi poprawnie;
2. Spostrzeganie figury i tła – trzeba zaznaczyć tą figurę, o ktorą prosimy;
3. Spostrzeganie stałości kształtu – mamy kwadraty, koła,...- zaznacz wszystkie koła na
1 stronie, na innej np. wszystkie kwadraty;
4. Spostrzeganie położenia figur – 5 rysunków, z których 1 nie pasuje i trzeba go wskazać,
1 kształt po 1 stronie 4 po 2. I trzeba znaleźć pasujące;
5. Spostrzeganie stosunków przestrzennych – po jednej stronie przykład, a po drugiej linie pomocnicze i trzeba narysować taki sam obrazek;
MIĘDZYNARODOWA WYKONANIOWA SKALA LEITERA
- polskie wydanie – 1996 r.;
- normy: 3-15 r.ż., dla dzieci głuchych: 6-14 r.ż.
- nie ma instrukcji słownej, jest niewerbalny (przy młodszych można je zachęcać);
- jest testem IQ – zdolność do radzenia sobie z pojawiającymi sie nowymi systuacjami, zdolność przystosowawcza;
- czysty kulturowo – był plan, ale nie do końca się udało;
- składa sie z 3 pudeł, a każde z nich się składa z kolorowych kosteczek – 52 zadania ułożone według stopnia trudności i zadania są pogrupowane w 4 serie i wszystkie zadania maja taką samą formę – każde zawiera jakiś wzór, dostaje się kostki i je trzeba ułożyć według wzoru;
- każdy wiek ma swoje zadania początkowe, wynik = suma pkt za poprawnie rozwiązane zadania.
Ćw. 6
Do tej pory narzędzia dotyczyły głównie diagnozy (możliwość okreslenia słabych i mocnych stron, mówimy o tym, co można z tym dalej robić.
Problematyka wartości w psychologii rozwoju człowieka:
1. W dorosłości – ku wartościom;
2. Przed dorosłością – szukanie wartości – często jest wykorzystywana teoria wartości Schwartza;
Wartości – to powiązane z emocjami poznawcze reprezentacje pożądanych celów, które motywują jednostkę do działania i stanowią zbiór (10) naczelnych norm i zasad życiowych (Schwartz, 1992);
PICTURE - BASED VALUE SURVEY FOR CHILDREN – ANNA DORING, 2010 – PBVS-C
- polska adaptacja, Cieciuch i Harasimczuk;
- bardzo dobre właśiwości psychometryczne;
- materiał obrazkowy – poszukiwanie obrazków dobrze odzwierciedlających wartości (wszystkie obrazki czarno-białe – zmaksymalizowanie narzędzia);
- 20 obrazków – po 2 na kazdą z 10 wartości;
- każda ilustracja – główny bohater w sytuacjach związanych ze światem społecznym dziecka;
- pod obrazkami tytuły – ukierunkowujące interpretację w stronę reprezentowanych wartości;
- trzeba dopasować obrazki do wartości;
- struktura wartości kołowa Schwartza – jak są blisko siebie to są podobne, jak sa po przeciwnej stronie to nie mozna ich ze sobą pogodzić - potwierdza się już u dzieci (z wiekiem struktura się coraz bardziej uszczegóławia/różnicuje);
NARZEDZIE DO BADANIA OSOBOWOSCI
- Model Wielkiej Piątki jest powszechnie akceptowanym modelem opisu osobowości
w kategoriach cech;
- na uniwersalną strukturę osobowości składa się 5 cech: ekstrawersja, ugodowość, sumienność, neurotyczność, otwartość na doświadczenie;
- tradycyjnie – badania dotyczą głównie okresu dorosłości;
- obecnie – wiecej badań we wcześniejszych okresach (m.in. późnym dzieciństwie);
Obrazkowy pomiar cech osobowości (OPCO) – Marta Mackiewicz, Jan Cieciuch , 2011:
- podstawowowe założenia konstrukcyjne: kod obrazkowy jest bardziej odpowiedni do badania dzieci niż kod słowny (obrazki są bardziej atrakcyjne też dla dorosłych);
- inspiracją dla tego narzędzia był: PBVS-C
- składa się z 25 itenów obrazkowych, po 5 na kazdy czynnik – cechę;
- są 2 wersje – dla młodszych i starszych dzieci;
- na razie od 9 roku życia (trudniejsze niż hierarchia);
ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM:
Trzy rodzaje diagnozy;
Podstawowe informacje o narzędziach, o których mówiliśmy.