Polityka społeczna- działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, zmierzające do kształtowania ogólnych warunków pracy i życia ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu podstawowych potrzeb człowieka.

1. ZAKRES POLITYKI SPOŁECZNEJ W UJĘCIU SZEROKIM I WĘŻSZYM.

Szeroki- wszystkie najważniejsze potrzeby społeczne, bez zaspokojenia których nie może funkcjonować społeczeństwo: ochrona zdrowia, edukacja, mieszkanie, kultura

Wąski- określa politykę społeczną jako politykę socjalną (polityka świadczeń socjalnych: pieniądze lub usługi socjalne)

1. POLITYKA SPOŁECZNA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA I DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA

Polityka społeczna jako nauka: poszukiwanie sposobu rozwiązywania kwestii społecznych, współpracuje z ekonomią, statystyką, z historią, socjologią, z demografią.

Badanie warunków bytu i pracy społeczeństwa. Badania te maja na celu ustalenie wpływu warunków bytu i pracy na rozwój gospodarczy, zapobieganie lub ograniczanie zagrożeń związanych z tym rozwojem. Jest to dyscyplina naukowa badająca społeczno- ekonomiczne problemy.

Polityka społeczna jako nauka wyróżnia sfery:

• Sferę bytu

• Sferę niematerialna

• Sferę psychospołeczna

Polityka społeczna jako praktyka: jest wydzielaną częścią ogólnej polityki państwa na określony zakres przedmiotowy – kwestie społeczne. Wg Kazimierza Secomskiego polityka społeczna to działalność praktyczna jej podmiotów (ministerstwa, instytucje ubezpieczeniowe itd.). Jest to efektywne wykorzystanie środków materialnych w celu podniesienia poziomu życia ludności i rozbudowę urządzeń socjalnych.

Wg Juliana Auleytnera i Katarzyny Głąbickiej to celem działalności państwa, samorządów i organizacji pozarządowych jest poprawa położenia materialnego grup społeczeństwa najsłabszych ekonomicznie i socjalnie.

Wg Kurzynowskiego realizacja celów polityki społecznej poprzez podmioty:

• działalność państwa zmierza do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności

• tworzenie prorozwojowych struktur społecznych

• stosunki społeczne oparte na równości i sprawiedliwości, które sprzyjają w zaspakajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Polityka społeczna jako praktyka wyróżnia sfery:

• Sfera pracy

• Sfera dobrobytu

• Sfera kultury społecznej

• Sfera ładu społecznego

1. DLACZEGO POLITYKA SPOŁECZNA JEST NAUKĄ INTERDYSCYPLINARNĄ I Z JAKIMI NAUKAMI WSPÓŁPRACUJE

Interdyscyplinarność – korzystanie z dorobku innych nauk.

Polityka społeczna wyłoniła się z ekonomii w II połowie XIX w. – „Córka ekonomii”, miała realizować poprawę warunków życiowych najsłabszych grup społecznych.

Występują zależności pomiędzy polityką społeczną a polityką ekonomiczną (gospodarczą), (następuje sprzężenie zwrotne) – polityka ekonomiczna dostarcza określonych środków dzielonych przez PS, które przyczyniają się do rozwoju gospodarczego, (np. kursy dla bezrobotnych). PS korzysta też z socjologii, statystyki, historii, demografii.

Polityka Społeczna współpracuje:

• Ze statystyką [analiza zjawisk w oparciu o dane statystyczne i przy pomocy statystycznych interpretacji],

• Z historią [w ramach PS poszukuje się pewnych prawidłowości, sięga się do historii, aby poznać istniejące rozwiązania],

• Z aksjologią – nauka o wartościach [wartościowanie rzeczywistości społecznej, równość, sprawiedliwość społ.],

• Z socjologią [wykorzystywanie technik badań],

• Z demografią [uzyskiwanie pierwotnych danych ze społeczności].

• Z polityka gospodarcza ( rozwój gospodarczy)

1. POLITYKA SPOŁECZNA W POLSCE MIĘDZYWOJENNEJ (WYMIEŃ INSTYTUCJE I ORGANIZACJE SPOŁECZNE I ICH NURTY BADAWCZE)

Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, rozwinęła się działalność w zakresie polityki społecznej. Szybki rozwój polityki społecznej możliwy był dzięki naukowcom, którzy dążyli do poprawy warunków bytu.

Prekursorem polskiej polityki społecznej był F. Skarbek. Pod zaborem rosyjskim działali tacy wybitni ludzie jak L. Krzywicki, J. Supiński, Rykliński, Strzelecki, Wóycicki, Kardynał Stefan Wyszyński.

W 1920 roku uruchomiono Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie, gdzie pracował Ludwik Krzywicki.

W 1931 roku powstał Instytut Spraw Społecznych – Konstanty Krzeczkowski, Ludwik Krzywicki.

Zaczęto mówić o ubezpieczeniach społecznych i rozwinięciu pomocy społecznej. E. Strzelecki uważał, że problemy społeczne można rozwijać dzięki poprawie ubezpieczenia społecznego i pomocy społecznej.

W 1923 roku była ustawa o pomocy społecznej, mocą tej ustawy zobowiązane zostały samorządy terytorialne do opieki nad ludnością ubogą zamieszkałą na danym terenie. Ustawa przetrwała blisko 70 lat.

W 1933 roku uchwalono ustawę scaleniową ubezpieczeń społecznych, która ujednoliciła system prawny na terenie całego kraju (na Pomorzu i Śląsku obowiązywała ustawa niemiecka, na terenach zaboru rosyjskiego nie było ubezpieczeń społecznych).

Za główne kwestie społeczne Polski międzywojennej uznawano bezrobocie i przeludnienie agrarne, ubóstwo, niedobór i stan mieszkań, brak dostatecznej ochrony pracy i zewnętrzne migracje zarobkowe.

1. POLITYKA SPOŁECZNA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ (LATA 1945-1989)

Po 1945 roku szczególnie w latach 1950 – 1955 uznano w Polsce Ludowej za niepotrzebne badania z zakresu polityki społeczne, mimo, że ustawa o pomocy społecznej obowiązywała, do 1950r, (ale Samorządy Terytorialne zlikwidowano i nie było podmiotów do realizowania zadań polityki). Zlikwidowano placówki badawcze w tej dziedzinie, gdyż uznawano, że państwo troszczy się o wszystko.

Po 1956 roku wprowadzono badania w tym zakresie, powołano nowe instytuty zajmujące się tą problematyką, badania były prowadzone w wyższych uczelniach.

(1956 – 1957 Manifestowano niezadowolenie robotników (nowa władza nie realizowała potrzeb społecznych, jakie miała realizować). Utożsamiano rozwój ekonomiczny z rozwojem społecznym. Nie informowano władzy o niezadowoleniach społecznych.)

W 1957 roku przywrócono politykę społeczną (prowadzono badania) do wprowadzono nazwę: plan społeczno – gospodarczy. Polityka społeczna – badania ujawniły, że sytuacja ekonomiczna kraju jest gorsza niż przekazują to media. Powstała korupcja.

W 1970 roku polityka społeczna ponownie odbudowała swoje struktury.

Przede wszystkim zorganizowano złożony proces repatriacji i zasiedlania ziem północnych i zachodnich. Proces industrializacji wpłynął na rozładowanie przeludnienia agrarnego i bezrobocia w miastach. Nastąpił znaczny rozwój budownictwa mieszkaniowego, szkolnictwa i świadczeń socjalnych.

1989 roku – transformacja ustrojowa (wrócił ustrój kapitalistyczny).

1. ISTOTNE PROBLEMY POLITYKI SPOŁECZNEJ PO 1990 ROKU

• bezrobocie

• brak mieszkań

• zachwianie podstawowych funkcji rodziny

• konieczność zapewnienia środków do życia osobom niepracującym (starszym, niepełnosprawnym)

• brak bazy opiekuńczej zniszczonej w czasie prlu (noclegownie, ośrodki opiekuńcze, jadłodajnie)

• migracje ze wsi do miast niosące za sobą rozpad rodzin wielopokoleniowych

• wzrost aktywizacji zawodowej kobiet przysparzał coraz większe trudności w zapewnieniu właściwej opieki nad dziećmi i niepełnosprawnymi członkami rodziny

• uzależnienia

1. ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZEJ ZNACZENIE POZNANIA CZYNNIKÓW OD KTÓRYCH ZALEŻY JEJ ROZWÓJ

Uwarunkowania– przyjęte rozwiązania normatywne, zjawiska i procesy społeczne i ekonomiczne, których występowanie oraz natężenie wpływa na kształt polityki społecznej, na przyjmowane cele oraz możliwości i sposoby ich realizacji.

Klasyfikacja:

1. Uwarunkowania zewnętrzne (charakter ekonomiczny);

2. Wewnętrzne uwarunkowania (procesy w kraju);

1. Ustrojowo-polityczne (stopień centralizacji, stan instytucji);

2. Materialne:

• ekonomiczne (poziom rozwoju gospodarczego, rynek pracy);

• infrastrukturalne (drogi, autostrady, szkoły);

• ekologiczne (konieczne wydatki na środowisko naturalne).

1. Związane z czynnikiem ludzkim:

• demograficzne (struktura społeczeństwa);

• społeczne (kwalifikacje, przedsiębiorczość).

1. Wynikające z zastanego modelu polityki społecznej (uprawnienia instytucji)

1. UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZNEJ

O powstaniu i kształcie oraz zmianach polityki społecznej państwa decydują głównie przyczyny natury gospodarczej. To, co dzieje się w gospodarce ma przemożny wpływ na to, co dzieje się w polityce społecznej. Najprostsze rozumowanie tego rodzaju- wzrost gospodarczy pozwala na zwiększenie wydatków na sferę społeczną, co prowadzi do hipotezy, że w czasie zwiększania dynamiki wzrostu gospodarczego należy oczekiwać wzrostu tych wydatków.

Czynnik ekonomiczny – zależność rozwoju polityki społecznej od rozwoju gospodarczego - rozwój ekonomiczny powinien stworzyć materialne podstawy dla rozwoju świadczeń społecznych oraz rozbudowy urządzeń socjalnych, a więc do wszechstronnego rozwoju społecznego. Będzie z korzyścią dla ekonomii, jeżeli będziemy rozwijali rozwój społeczny (będziemy zdrowsi, lepiej wypoczęci to będziemy lepiej pracować i więcej zarabiać).

1. UWARUNKOWANIA MIĘDZYNARODOWE ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZNEJ (formy współpracy, organizacje, instytucje)

Do uwarunkowań międzynarodowych zaliczamy dokumenty zobowiązujące do ich przestrzegania zwłaszcza państwa, które te dokumenty ratyfikowały. Dokumenty to: dokumenty Rady Europy, dokumenty ONZ.

Współpraca międzynarodowa posiada różne formy:

• Konferencje międzynarodowe – pewne wspólne przedsięwzięcia

• Organizacje- wymiana informacji, wspieranie finansowe, dostawy sprzętu i lekarstw.

• Instytucje porządkowe – np. Międzynarodowe Służby Zabezpieczenia Społecznego, związki zawodowe, stowarzyszenia, organizacje katolickie.

Ważna dla PS była konferencja Światowego Szczytu Rozwoju Społecznego, na której w 1985 roku w Kopenhadze przyjęto deklaracje i plan działania przeciwko ubóstwu, zatrudnieniu, migracji.

Dokumenty istotne dla PS to:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – 10.12.1948, Paryż

• Europejska Karta Społeczna – 18.10.1961, Turyn weszła w życie 1965. Polska podpisała 22.11.1991 gdy, przystąpiła do Rady Europy

• Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej – 12.1989, Strasburg

• Deklaracja o postępie społecznym i rozwoju – 1969 r. ONZ

• Konwencja Międzynarodowa Organizacji Pracy – 1919, w 1944 nazwano ją Deklaracją Filadelfijską

Polska podpisała 80 konwencji MOP miedzy innymi Kartę Praw Rodziny, Konwencję Praw Dziecka

Nie wymaga ratyfikowania:

• Rok Osób Niepełnosprawnych- 1982

• Rok Rodziny- 1994

• Rok Walki z Ubóstwem – 1996

Europejska Polityka Społeczna posiada zieloną i białą księgę polityki społecznej spisane w 1994, konferencja w Mastriht:

• Księga Zielona: wyzwania, przed którymi stoją państwa

• Księga Biała: zadania, z których wynika poprawa sytuacji socjalnych.

1. POTRZEBY JAKO CZYNNIK ROZWOJU SPOŁECZnEGO I GOSPODARCZEGO….

..Działalność gospodarcza polegająca na wytwarzaniu określonych dóbr i usług. Występujące sprzężenie zwrotne między polityką gospodarczą a polityką społeczną.

Wspomnianą zależność uporządkować można w następujących punktach:

1. Wzrost ekonomiczny stwarza materialne podstawy do rozwinięcia świadczeń i usług społecznych oraz rozbudowy urządzeń socjalnych.

2. Postępujący rozwój społeczny: podniesienie wydajności pracy związanej z wyższym poziomem kwalifikacji, oświaty i kultury, efektywnością wypoczynku i innymi elementami rosnącej stopy życiowej,

W wyniku działania tych dodatkowych bodźców wspomagających proces wzrostu gospodarczego zwiększają się możliwości i środki realizacyjne, z których odpowiednią część można dodatkowo przeznaczyć na przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego, co z kolei prowadzi do dalszego zintensyfikowania wzrostu ekonomicznego, w rezultacie następuje nieprzerwany proces stałego wzajemnego dynamizowania wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego.

Potrzeby jako czynnik rozwoju społeczno- gospodarczego:

• Napędzają do wynalazków i nowinek technicznych,

• Motywują do realizacji celów,

• Powodują ciągłość pracy człowieka,

• Powodują zapewnienie ekonomiczne,

• Stan chwilowego zaspokojenia.

1. PODAJ CHOCIAŻ TRZY WAŻNE DLA POLITYKI SPOŁECZNEJ DOKUMENTY WYDAWANE PRZEZ ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE ZOBOWIĄZUJACE PAŃSTWA, KTÓRE JE RATYFIKOWAŁY

• Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

• Konwencja Praw Dziecka

• Europejska Karta Społeczna

• Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach UE

• KONWENCJA Nr 102 MIĘDZYNARODOWEJ ORGANIZACJI PRACY dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego

1. WYMIEŃ PRZYNAJMNIEJ SZEŚCIU PRZEDSTAWICIELI POLSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ

• Konstanty Krzeczkowski

• Ludwik Krzywicki

• Fryderyk Skrabek

• Katarzyna Głąbicka

• Jan Danecki

• Jan Szczepański

• Antoni Marian Rajkiewicz

• Stanisław Karol Rychliński

• Wacław Szubert

• Zofia Emilia Daszyńska-Golińska

1. POJĘCIE I DEFINICJE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ORAZ TECHNIKI DZIAŁANIA

Zabezpieczenie społeczne to nie ubezpieczenie społeczne!

Zabezpieczenie społeczne jest to całokształt działań zmierzających do podstawowej opieki socjalnej obywateli. Te działania tworzą system z pewną strukturą (sieć zabezpieczenia społecznego), złożoną z:

• ubezpieczenia społecznego;

• ubezpieczeń osobowych i majątkowych ludności;

• uzupełniające świadczenia socjalne – stypendia, zasiłki statutowe związków zawodowych, dla kombatantów;

• pomoc społeczna;

• rehabilitacja, świadczenia socjalne i zatrudnienie dla osób niepełnosprawnych;

• ochrona zdrowia.

Wszystkie te elementy systemu łączy wspólny cel, czyli udzielanie świadczeń, poczucie bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia – ryzyka socjalne (przyczyny braku, albo niedostatku środków utrzymania):

• macierzyństwo;

• choroba;

• inwalidztwo;

• starość;

• utrata pracy;

• zgon jedynego żywiciela rodziny.

Udokumentowania prawa. System zabezpieczenia społecznego znalazł odzwierciedlenie w wielu aktach prawnych między innymi w:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 1949 roku;

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturowych ONZ z 1966 roku;

• konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 102 z 1952 roku;

• karta Atlantycka z 1941 roku (USA)

• 1985 rok Jan Jonczyk założył Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczeń Społecznych, wcześniej regulowała ustawa o opiece społecznej z 1923 roku, ustawa scaleniowa z 1933 roku.

Zasady finansowania zabezpieczeń społecznych. Mieszane techniki w poszczególnych krajach w zależności od potrzeb:

technika ubezpieczeniowa – opłacana jest składka na rzecz ubezpieczenia – stanowi podstawę pokrywania świadczeń, działa progresywnie;

technika zaopatrzeniowa - kiedy uprawnienia do świadczeń są ze strony państwa, ale bez opłacania składek, prawo do świadczeń wynika z woli ustawodawcy;

technika opiekuńcza – dotyczy tych jednostek, które nie mają uprawnień ubezpieczeniowych, ani zaopatrzeniowych, a zakłada się o trudnej sytuacji – źródło środki publiczne, ich wysokość jest regulowana ustawą; pomoc społeczna – ustawa o pomocy społecznej, podwójność kryterium – bodźce i finansowe.

1. KSZTAŁTOWANIE SIĘ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ Z UWZGLĘDNIENIEM USTAW Z 1986 I 1998 JAKO ISTOTNA TECHNIKA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Ustawa z dnia 25 listopada 1986r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. System ubezpieczeń społecznych oparty był na zasadzie pay as you go ( system redystrybucyjny). Składki, które pracodawca płacił za swoich pracowników, trafiały do ZUS wypłacającego z nich świadczenia aktualnym beneficjantom systemu – emerytom, rencistom, osobom pobierającym zasiłki chorobowe, macierzyńskie i inne. Pod koniec lat osiemdziesiątych składka wzrosła do 38% a w następnych latach wysokość składki ukształtowała się na poziomie 45%, była jedną z najwyższych na świecie.

1stycznia 1999r. weszły w życie przepisy nakazujące pracodawcom rozpoczęcie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na nowych zasadach. Wcielono w życie jedną z podstawowych zasad nowego systemu, a mianowicie to, że część składki na ubezpieczenia społeczne płaci pracownik, a część pracodawca. Pracownik zostaje obciążony częścią składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz całością składki na ubezpieczenie chorobowe, natomiast pracodawca pokrywa również część składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz całość składki na ubezpieczenie wypadkowe. Obciążenie pracownika częścią składek nie może zmniejszyć jego dochodu.

Nowości:

1. każda ubezpieczona osoba otrzymuje w ZUS konto – wszystkie wpływy i wypływy środków, składki, okresy zatrudnienia, wypłacone świadczenia;

2. ustawa przewiduje ubezpieczenia obowiązkowe – przymus ubezpieczeń, ubezpieczenia dobrowolnie na wniosek strony;

3. w miejsce jednolitych ubezpieczeń z jedną całościową składką wprowadza się piony ubezpieczeniowe:

1. pion emerytalny;

2. pion rentowy;

3. pion na wypadek choroby, macierzyństwa;

4. z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych.

Jak powstają fundusze ubezpieczeniowe w pionach:

• pion rentowy i emerytalny – składki płacą po połowie: pracownicy 50% i pracodawcy 50%;

• pion chorobowy i macierzyński – całość składki pokrywana jest przez ubezpieczonego;

• składka na ubezpieczenie wypadkowe – w całości pokrywana jest przez pracodawcę.

Na co przeznaczane są składki z każdego pionu:

• emerytury z I filaru – ZUS i II filaru;

• środki przeznaczone na renty, dodatki dla sierot, rent rodzinnych, dodatki pielęgnacyjne, zasiłki pogrzebowe, obejmuje wypłaty związane z niezdolnością do pracy, śmiercią jedynego żywiciela rodziny, choroby zawodowe;

• zasiłki chorobowe, zasiłek wyrównawczy; zasiłek macierzyński, opiekuńczy – związany z opieką na dzieckiem, lub związany z opieką nad innym członkiem rodziny.

Nowością jest także powstanie trójfilarowego systemu emerytalnego:

I filar – repartycyjny – ZUSowski – działają zreformowane ubezpieczenia społeczno-finansowe, metodą „płać jeśli idziesz”, wypłaty składki I filara dotyczy tylko do wysokości 250% dochodów osoby ubezpieczonej, ten filar to ubezpieczenia powszechne i obowiązkowe;

II filar – OFE, otwarte fundusze emerytalne – nikomu nie można odmówić; były instytucją obowiązkową w rozpoczęciu reformy dla osób poniżej 30 roku życia (od 1 stycznia 1969 roku), osoby przez 1948 rokiem nie mogły przystąpić, są typem kapitałowych ubezpieczeń społecznych, fundusze zbierają środki i inwestują je w rynek kapitałowy;

III filar – jest całkowicie dobrowolny – fundusze inwestycyjne, pracownicze programy emerytalne, konta emerytalne, indywidualny wybór ubezpieczyciela, jak i wysokość składki (IKE – indywidualne konto emerytalne).

Następną nowością są gwarancje najniższej emerytury: 28% średniej krajowej. Nowością jest także naliczanie emerytur z I filara, zależy ono od trzech czynników:

• wysokości zgromadzonych przez ubezpieczonego pozycji składek;

• moment przejścia na emeryturę, im później tym większa emerytura;

• średnia oczekiwana dalsza długość życia wg płci, odczytywane z tablic statystycznych (tablice trwania życia) w poszczególnych latach punkt zapalny przy wydłużaniu wieku emerytalnego kobiet, wydłużanie czasu pracy kobiet.

Wiek emerytalny kobiet to 60 lat, a mężczyzn 65 lat. Symulacje ZUS – wynika z nich, że najkorzystniejszy wiek to 67 – 68 lat.

Wysokość emerytury z I filaru – podstawa obliczania: wysokość dochodu zgromadzonego i średnia oczekiwana dalszej długości życia.

1. PODAJ NAZWY INSTYTUCJI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO SZCZEBLA:WOJEWÓDZKIEGO, POWIATOWEGO, GMINY, MIASTA I DZIELNICY DO KTÓRYCH MOŻNA ZWRACAĆ SIĘ O POMOC

Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

• regionalne ośrodki polityki społecznej- województwo

• powiatowe centra pomocy rodzinie- powiat

• powiatowe urzędy pracy- powiat

• ośrodki pomocy społecznej- gmina

• domy pomocy społecznej

• placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego

• ośrodki wsparcia

• środowiskowe domy samopomocy

• dzienne domy pomocy

• noclegownie

• ośrodki opiekuńcze

• ośrodki interwencji kryzysowej