Bilans, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów jako instrumenty zarządzania przedsiębiorstwem.
Bilans jest:
-sprawozdaniem finansowym,
-zestawieniem aktywów (środków gospodarczych jednostki) oraz pasywów (źródeł finansowania środków gospodarczych) w danym dniu zwanym dniem bilansowym,
-zestawieniem dwustronnym, przeciwstawnym, w sumach końcowych równoważnym.
Aktywa (środki gospodarcze) są to kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, uzyskane w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Dzielą się one na:
-aktywa trwałe,
-aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe to majątek, który jednostka wykorzystuje przez okres dłuższy niż 1 rok.
Zalicza się do niego:
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Należności długoterminowe
VI. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenie międzyokresowe
Wartości niematerialne i prawne – nabyte prawa majątkowe o przewidywalnym okresie użyteczności ekonomicznej dłuższym niż rok. Zalicza się do nich m.in.:
koszty zakończonych prac rozwojowych - koszty poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, poniesione na badania lub w inny sposób uzyskaną wiedzę,
wartość firmy - różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto,
Know-how, wynalazki, patenty - jednostka nie wykorzystuje ich na własne potrzeby, ale posiada je ze względu na korzyści ekonomiczne w wyniku przyrostu ich wartości.
Rzeczowe aktywa trwałe:
-Środki trwałe
-Środki trwałe w budowie
Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywalnym okresie użyteczności ekonomicznej dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.
Do środków trwałych zalicza się:
-grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu),
-budynki, lokale, obiekty inżynierii wodnej i lądowej,
-urządzenia techniczne i maszyny,
-środki transportu,
-inne środki trwałe.
Środki trwałe w budowie to wszelki koszty związane z budową, zakupem, montażem lub ulepszeniem środka trwałego.
Należności długoterminowe obejmują wszystkie kwoty należne przedsiębiorstwu z tytułu dostaw i usług, które stają się wymagane powyżej 1 roku.
Inwestycje długoterminowe to nie użytkowane przez jednostkę, nabyte dla osiągnięcia korzyści: nieruchomości, udziały, akcje, inne papiery wartościowe.
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe to kwoty pieniężne należne jednostce, od osób fizycznych i prawnych, z tytuł roszczeń z odbiorcami, a także z tytułu roszczeń z pracownikami i budżetami.
Aktywa obrotowe zostają nabyte przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia korzyści, a nie w celu użytkowania przez jednostkę, o użyteczności ekonomicznej krótszej niż 1 rok. Zalicza się do nich:
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Zapasy stanowią zasoby majątkowe przeznaczone do zużycia lub sprzedaży.
-Zalicza się do nich:
-Materiały
-Półprodukty i produkty w toku
-Produkty gotowe
-Towary
-Zaliczki na dostawy
Należności krótkoterminowe są generalnie wymagane w terminie poniżej 12 miesięcy.
Można tu wyróżnić należności:
-od odbiorców,
-publiczno- prawne,
-dochodzone na drodze sądowej,
-od pracowników,
-pozostałe należności.
Inwestycje krótkoterminowe to nabyte aktywa finansowe w celu uzyskania zysków ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów. Są wymagalne, płatne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 1 roku.
Zalicza się do nich:
1. Środki pieniężne (w kasie, na rachunku bieżącym),
2. Krótkoterminowe aktywa finansowe.
Pasywa to źródło pokrycia majątku przedsiębiorstwa.
Do pasywów zalicza się:
-Kapitały (fundusze) własne
-Kapitały (fundusze) obce
Do kapitałów własnych zalicza się m.in.:
Kapitał podstawowy (udziały wniesione przez właścicieli przedsiębiorstwa),
Kapitał zapasowy (środki wniesione lub wypracowane na potrzeby działalności),
Zysk lub strata (wynik netto za dany rok bilansowy)
W skład kapitałów obcych wchodzą:
Rezerwy na zobowiązania
Zobowiązania długoterminowe
Zobowiązania krótkoterminowe
Rozliczenia międzyokresowe
Zobowiązania długoterminowe obejmują zobowiązania o terminie płatności powyżej 12 miesięcy. Zalicza się tu przede wszystkim długoterminowe kredyty i pożyczki, obligacje i inne zobowiązania z tytułu emisji długoterminowych dłużnych papierów wartościowych.
Zobowiązania krótkoterminowe to zobowiązania o terminie spłaty poniżej jednego roku. Jest to obszerna grupa obejmująca zobowiązania z tytułu dostaw i usług, z tytułu wynagrodzeń, podatków, ceł, ubezpieczeń, kredytów i pożyczek, z tytułu emisji krótkoterminowych papierów wartościowych, zobowiązań wekslowych, otrzymanych zaliczek na dostawy oraz innych zobowiązań.
Do rozliczeń międzyokresowych (pasywnych) zalicza się ujemną wartość firmy, przychody przyszłych okresów oraz inne długo- i krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. W przeciwieństwie do rozliczeń międzyokresowych aktywnych, te rozliczenia międzyokresowe dotyczą kosztów, które nie zostały jeszcze poniesione, natomiast znamy ich przewidywaną wartość i termin.
Rachunek zysków i strat - (ang. income statement), zwany wcześniej rachunkiem wyników, jest jednym z podstawowych i obligatoryjnych elementów sprawozdania finansowego jednostki. Informuje jaka jest efektywność poszczególnych rodzajów działalności oraz jaki jest ogólny wynik finansowy przedsiębiorstwa, ukazuje zdolność firmy do generowania zysków i samofinansowania, prezentuje strumienie pieniężne. Jego istota polega na przeciwstawieniu przychodom ( i zyskom nadzwyczajnym) z różnych rodzajów działalności współmiernych do nich kosztów (i strat nadzwyczajnych), uzyskując w efekcie wynik finansowy (zysk lub stratę) brutto, który skorygowany o obowiązkowe zmniejszenia wyniku brutto (np. podatek dochodowy), pozwala na uzyskanie kwoty wyniku netto za dany okres.
Przychody i zyski - to uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli. Przychody dzielimy na:
-przychody z działalności operacyjnej,
-pozostałe przychody operacyjne,
-przychody finansowe
Koszty i straty - to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli. Koszty dzielimy na:
-koszty z działalności operacyjnej,
-pozostałe koszty operacyjne,
-koszty finansowe
Przychody z działalności operacyjnej - są rezultatem statutowej działalności jednostki gospodarczej i dzielimy je na:
-przychody ze sprzedaży produktów (dotyczą sprzedaży wyrobów gotowych, półproduktów lub usług i robót),
-przychody ze sprzedaży towarów (powstają w placówkach handlowych; dotyczą prowizji ze sprzedaży; sprzedaży detalicznej, hurtowej, komisowej i na raty),
-przychody ze sprzedaży materiałów (powstają w celu upłynnienia nadmiernych i zbędnych zapasów materiałów, zbycia odpadów użytkowych i lepszego wykorzystania powierzchni magazynowych)
Koszty działalności operacyjnej - są kosztami zasadniczej działalności, określonej statusem przedsiębiorstwa. W wariancie porównawczym występują koszty rodzajowe, a kalkulacyjnym koszty wytworzenia (koszty dzielimy analogicznie jak przychody z działalności operacyjnej).
Pozostałe przychody i koszty operacyjne - są związane tylko pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane:
-z działalnością socjalną,
-ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych,
-z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, nieściągalnych,
-z odszkodowaniami, karami i grzywnami,
-z przekazaniem darowizn
Przychody finansowe
-zyski należne z tytułu zbycia inwestycji (sprzedaży aktywów finansowych: udziałów, akcji i innych papierów wartościowych, inwestycji w nieruchomości),
-aktualizacji wartości inwestycji,
-przychody z tytułu posiadania udziałów w innych jednostkach gospodarczych - z tytułu dywidend,
-odsetki należne z tytułu oprocentowania lokat bankowych, a także odsetki od udzielonych pożyczek,
-odsetki od zwłoki,
-dodatnie różnice kursowe
Koszty finansowe
należne innej jednostce odsetki,
straty z tytułu zbycia inwestycji,
ujemny wynik aktualizacji inwestycji,
nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi
Straty i zyski nadzwyczajne - powstają na skutek zdarzeń losowych trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia (powódź, pożar, grad i inne żywiły natury lub skutki zaniechania lub likwidacji działalności, na skutek decyzji uprawnionych do tego organów). Powstałe z tego tytułu szkody wraz ze skutkami usuwania skutków należy zaliczyć do strat nadzwyczajnych; a uzyskane odszkodowania do zysków nadzwyczajnych.
RODZAJE SPORZĄDZANIA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
Rachunek wyników może być sporządzany na dwa sposoby:
wariant kalkulacyjny
wariant porównawczy
Różnią się one pomiędzy sobą sposobem ujmowania kosztów wytworzenia wyrobów ponoszonych przez jednostkę, co jest wynikiem przyjętego sposobu ewidencji księgowej tzw. wariantów.
W wariancie porównawczym prezentowane są koszty według rodzaju z uwzględnieniem zmiany stanu produktów
W wariancie kalkulacyjnym koszty wytworzenia ustala się dla sprzedanych produktów doliczając do nich koszty sprzedaży i ogólnego zarządu
WARIANT KALKULACYJNY
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:
od jednostek powiązanych
Przychody netto ze sprzedaży produktów
Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:
jednostkom powiązanym
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży ( A - B )
D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) ze sprzedaży ( C - D - E )
G. Pozostałe przychody operacyjne
Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
Dotacje
Inne przychody operacyjne
H. Pozostałe koszty operacyjne
Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
Inne koszty operacyjne
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej ( F + G - H )
J. Przychody finansowe
Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
od jednostek powiązanych
Odsetki, w tym:
od jednostek powiązanych
Zysk ze zbycia inwestycji
Aktualizacja wartości inwestycji
Inne
K. Koszty finansowe
Odsetki, w tym:
dla jednostek powiązanych
Strata ze zbycia inwestycji
Aktualizacja wartości inwestycji
Inne
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej ( I + J - K )
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych ( M.I. - M.II. )
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
N. Zysk (strata) brutto ( L +/- M )
O. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
R. Zysk (strata) netto ( N - O - P )
WARIANT PORÓWNAWCZY
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:
od jednostek powiązanych
Przychody netto ze sprzedaży produktów
Zmiana stanu produktów ( zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenia - wartość ujemna)
Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
Amortyzacja
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty, w tym:
podatek akcyzowy
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Pozostałe koszty rodzajowe
Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży ( A - B )
D. Pozostałe przychody operacyjne
Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
Dotacje
Inne przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
Inne koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej ( C + D - E )
G. Przychody finansowe
Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
od jednostek powiązanych
Odsetki, w tym:
od jednostek powiązanych
Zysk ze zbycia inwestycji
Aktualizacja wartości inwestycji
Inne
H. Koszty finansowe
Odsetki, w tym:
dla jednostek powiązanych
Strata ze zbycia inwestycji
Aktualizacja wartości inwestycji
Inne
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej ( F + G - H )
J. wynik zdarzeń nadzwyczajnych ( J.I. - J.II. )
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto ( I +/- J )
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto ( K - L - M )
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH
Jest jednym z elementów sprawozdania finansowego. Nazywany także sprawozdaniem z przepływów pieniężnych lub (od nazwy angielskiej) cash flow. Rachunek przepływów pieniężnych jest analitycznym rozwinięciem przedstawionych w bilansie informacji o zmianie stanu środków pieniężnych dokonywanej w okresie sprawozdawczym. Celem sporządzenia tego elementu sprawozdania finansowego jest uzyskanie podstawy oceny możliwości jednostki gospodarczej do generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich wykorzystania.
Sporządzać go muszą jednostki podlegające obowiązkowemu badaniu rocznego sprawozdania finansowego (każda jednostka objęta wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego; także spółka jawna). Rachunek przepływów pieniężnych powinien umożliwiać przede wszystkim uzyskanie informacji na temat stopnia płynności finansowej. Istotnym elementem rachunku jest pokazanie aktywności jednostki w ściąganiu należności; a także zdolności do spłaty zobowiązań. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany jest w formie zestawienia prezentującego obieg środków pieniężnych w przedsiębiorstwie.
ZAWARTOŚĆ
W rachunku przepływów pieniężnych wyodrębnia się przepływy z poszczególnych rodzajów działalności jednostki gospodarczej, a mianowicie z działalności operacyjnej, inwestycyjnej, finansowej.
Powinny tam znaleźć się odpowiednio pogrupowane informacje dotyczące:
wpływów z działalności operacyjnej,
innych wpływów z podziałem na ich źródła,
wydatków z podziałem na ich źródła,
wartości środków pieniężnych na początek okresu,
wartości środków pieniężnych na koniec okresu.
METODY SPORZĄDZANIA
Może być sporządzany:
metodą bezpośrednią poprzez przeanalizowanie wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej,
metodą pośrednią polegającą na korygowaniu zysku netto w taki sposób, aby został on sprowadzony do zmian netto w środkach pieniężnych na skutek działalności operacyjnej, z uwzględnieniem wszystkich wpływów i wypływów z działalności inwestycyjnej i finansowej
METODA BEZPOŚREDNIA
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
1. Sprzedaż
2. Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1. Dostawy i usługi
2. Wynagrodzenia netto
3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5. Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
-zbycie aktywów finansowych,
-dywidendy i udziały w zyskach
-spłata udzielonych pożyczek długoterminowych
-odsetki
-inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
-nabycie aktywów finansowych
-udzielone pożyczki długoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki
1.Nabycie udziałów (akcji) własnych
2.Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4.Spłaty kredytów i pożyczek
5.Wykup dłużnych papierów wartościowych.
6.Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)
D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym:
-zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D)
METODA POŚREDNIA
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5. Zmiana stanu rezerw
6. Zmiana stanu zapasów
7. Zmiana stanu należności
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+/-II)
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
-zbycie aktywów finansowych,
-dywidendy i udziały w zyskach
-spłata udzielonych pożyczek długoterminowych
-odsetki
-inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
-nabycie aktywów finansowych
-udzielone pożyczki długoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki
1. Nabycie udziałów (akcji) własnych
2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4. Spłaty kredytów i pożyczek
5. Wykup dłużnych papierów wartościowych
6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)
D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym
-zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym
-o ograniczonej możliwości dysponowania