KREW

Rola:

-roznosi tlen i substancje odżywcze

- roznosi hormony

- zapobiega krwotokom ( w procesie krzepnięcia

Krew składa się z osocza i krwinek

Osocze = woda + elektrolity

Osocze

-związki organiczne (substancje wchłonięte przez układ pokarmowy)

- związki nieorganiczne (produkty zużyte, np. mocznik, kwas moczowy)

Białko w osoczu stanowi 7g/100ml

BIAŁKA

-albuminy (funkcja transportująca, warunkują ciśnienie on komatyczne)

-globulina (obrona organizmu)

-figrynogen (czynnik krzepnięcia; białko wyprodukowane w wątrobie)

Ht czyli hematokryt jest to stosunek osocza do krwi (ok. 38-42%)

KRWINKI

-czerwone (erytrocyty) – 3,8-5,5 mln/1ml

Białe (leukocyty) 4-10 tys/1ml

Płytki krwi (trombocyty) 150-300 tys./1ml

Krwinki czerwone i białe powstają w szpiku kostnym. Szpik kostny czerwony pełni rolę krwiotwórczą

Szpik kostny znajduje się:

-u człowieka dorosłego w kościach płaskich i różnokształtnych

- u dziecka we wszystkich kościach

Komórka macierzysta STEM- w niej powstaje dojrzała krwinka

Hemoglobina – barwnik erytrocytów. Poziom: 14-16g/100ml. Jeśli spadnie poniżej 12g/100ml to mówimy o anemii

Hem+białko=hemoglobina

Składnikiem hem jest żelazo. Niedobór żelaza jest przyczyną anemii

Krwinka czerwona żyje 100 dni, ma kształt biszkopta, rozpada się głównie w śledzionie, produktem jej rozpadu jest birubina

Krwinki białe:

Granulocyty (obojętnochłonne, kwasochłonne, zasadochłonne)

-limfocyty (komórki rzewne. Mają zdolność do produkowania przeciwciał, są produkowane w węzłach chłonnych

- monocyty (komórki rzewne)

Płytki krwi –warunkują proces krzepnięcia w procesie obrony

GRUPY KRWI

AB0 RH

AA RH+ RH+

B B

Obecnośc antygenów grupowych na powierzchni krwinki czerwonej decyduje o grupie krwi.

Grupa A – antyB

grupaB-antyA

grupa AB – x

grupa 0 – antyA i antyB

przeciwciało powstaje w odpowiedzi na antygen w osoczu występują przeciwciała: antyA (alfa)

antyB (beta)

na powierzchni krwinki czerwonej powstają

Dd

Cc

Ee

Najsilniejszy jest D. jeśli on występuje, to jest RH+, jeśli go nie ma – RH-

Triada antygenów, np.: DcE (wychodzi RH+), dce (wychodzi RH-), dcE (wychodzi RH-)

KONFLIKT SEROLOGICZNY

RH- jeśli się dostanie do RH+, to RH- produkuje antyD i je niszcze, a RH_ zbudowane jest z D

Niezgodność serologiczna występuje, gdy: kobieta ma RH-, a mężczyzna RH+

UKŁAD KRĄŻĘNIA

Serce to pompa ssąco-tłocząca. leży w śródpiersiu (przestrzeń ograniczona od przodu mostkiem, z boku przeponą, od tyłu kręgosłupem, od dołu przeponą). Leży w worku osierdziowym, składa się z 2 blaszek (wewnętrzna – osierdziowa, zewnętrzna nasierdziowa) pomiędzy blaszkami jest przestrzeń – jama osierdziowa. Krew z serca wychodzi tętnicami, a wraca żyłami.

Tamponada serca – dostanie się krwi do worka osierdziowego . jest to zagrożenie życia.

Zbudowane z mięśnia sercowego serce kurczy się niezależnie od naszej woli. Krew nie miesza się między lewą, a prawa częścią serca, ponieważ dzieli je przegroda.

Między komorami, a przedsionkami są zastawki (dwudzielne i trójdzielne). Zastawki są po to,, by krew płynęła w jednym kierunku. Zastawka witralna ulega uszkodzeniu jeśli zaniedbamy anginę.

Z lewej komory wychodzi aorta, z prawej pień płucny.

Wnętrze komór i przedsionków wyścielone jest:
-wsierdzie (wewnętrzna warstwa)

-śródsierdzie (mięsień sercowy)

- osierdzie (2 blaszki)

Serce ma swój rozrusznik – układ prowadzący rytm serca narzuca:

1. Węzeł natokowy

2. Węzeł przedsionkowo – komorowy

3. Pączek jakiś tam włókno Purkiego

Serce odżywiane jest przez 2 tętnice wieńcowe. Jeśli tętnica ulegnie zatkaniu, to obszar jest niedokrwiony i ulega martwicy – zawał serca, nowotwór.

Serce kurczy się w cyklu : skurcz – rozkurcz – pauza

Krążenie małe w płucach.

Krążenie duże w sercu.

Tętnica obkurcza się, a żyła sięe nie obkurcza. Duży krwioobieg zaczyna się w Lewym Przedsionku (LP)

KOŚCI

Skład kości:

- kostnina (osseina), która nadaje elastyczność

- związki wapniowo – fosforowe (nadają twardość)

Kości różnią się od siebie budową i kształtem.

Kości dzielimy na:

-długie, krótkie

- płaskie, różnokształtne

Kości łączą się ze sobą w sposób ruchomy(stawy) i nieruchomy(więzozrosty lub chrząstkozrosty).

Stawy:

- powierzchnia stawowa,

- torebka stawowa,

- Więzadła,

- elementy dodatkowe

Powierzchnia stawowa – miejsce gdzie kości stykają się. Pokryta jest chrząstką stawową szklistą.

Torebka stawowa- otacza staw, jej wewn. Część to warstwa naziowa, zewn. To włóknista. Torebka jest mniej lub bardziej luźna

Więzadła – pasma tkanki łącznej przebiegające w większości przypadków nazewnątrz

Elementy dodatkowe – np. łąkotka w kolanie, obrąbek stawowy w barku

Ruchomość stawów

- jednoosiowe (np. międzypaliczkowe)

-dwuosiowe (np. promieniowo-nadgarstkowy)

-wieloosiowe (np. zamienny)

OSTEOLOGIA

Kręgosłup dźwiga cały ciężar ciała, osłania rdzeń kręgowy zbudowany z kręgów, kręgi połączone stawowo

7 kręgów szyjnych C1-C7

12 kręgów piersiowych TH1-TH12

5 kręgów lędźwiowych L1-L5

5 kręgów krzyżowych S1-S5

2-3 kręgów ogonowych O2-O4

Kokcygonia – bóle w okolicy ogonowej

Skrzywienia kręgosłupa:

Lordoza szyjna (wygięcie ku przodowi)

Kifoza piersiowa (wygięcie ku tyłowi)

Lordoza lędźwiowa (wygięcie ku przodowi)

Kifoza krzyżowo – ogonowa (wygięcie ku tyłowi)

Nienaturalne skrzywienie to SKOLIOZA – wygięcie do boku

Atlas nie posiada trzonu. Obrotnik ma ząb, którym łączy się z atlasem

KLATKA PIERSIOWA

-Żebra (chrzęstne i kostne)

-Mostek (rękojeść, trzon, wyrostek mieczkowaty)

-Odcinek piersiowy

Żebra (w kolejności od pierwszego do dwunastego):

7 ż. Prawdziwe

8-10 ż. Rzekome

11-12 ż. szczątkowe

KOŃCZYNA GÓRNA

Obręcz = obojczyk + łopatka

Część wolna kończyny górnej to kości: przedramienia, ramienia i ręki.

RĘKA

Kości:

-8 nadgarstka (łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata, czworoboczna mniejsza, czworoboczna większa, główkowata, haczykowata)

-5 śródręcza

-5 palców (kciuk, 2 paliczki,3 pozostałe czyli bliższy, środkowy i dalszy)

KOŃCZYNA DOLNA

Obręcz= miednica + 2 miedniczne + kość krzyżowa

Miednica= kość łonowa, kulszowa, biodrowa

Część wolna to kości: udowa, podudzie, stopa

STOPA

1. Kości stępu (7)

2. Kości śródstopia (5)

3. Kości palców

Kości stępu: piętowa, skokowa, łudkowata, 3 klinowate, sześcienna

Kości palców: paluch,pierwszy, drugi, trzeci …palec stopy

CZASZKA

Kości: TWARZOCZASZKA, MÓZGOCZASZKA

Czaszka leży na kręgu szczytowym, na kręgu obrotowym

Twarzoczaszka: kości: czołowa, nosowa parzysta, Lemierz, łzowa, szczęka(parzysta), małżowina nosowa dolna, podniebienna parzysta, żuchwa (jedyna ruchoma)

Mózgoczaszka: kości: ciemieniowe, potyliczna, skroniowa, jarzeniowa, klinowa parzysta, sitowa

HORMONY Tropowe

-kortyhokropowy = ATCH – działa na korę nadnerczy

-tyrotropowy = TSH – działa na tarczycę

1. Gonadotropowe
   - działają na gonady męskie i żeńskie

2. Nietropowe
   - hormon wzrostu
   - prolatyna

Hormon tarczycy: trójjodotyrolina T3, czworojodotyrolina T4

UKŁAD NERWOWY

-somatyczny

-autonomiczny

Istota szara (ciała komórek nerwowych)

Istota biała (wszystko, co jest włóknem nerwowym)

Mózgowie: mózg+pień mózgu+móżdżek

Mózg: prawa i lewa półkula połączona spoiwem wielkim

Pień mózgu: włókno nerwowe (istota szara)

W pniu mózgowym: włókna zstępujące (droga ruchowa) i włókna wstępujące (droga czuciowa)

Jądra nerwowe: skupiska istoty szarej

Pień mózgu: śródmózgowie, międzymózgowie, most, rdzeń przedłużony (ośrodek krążenia i oddychania)

Kora mózgowa zbudowana jest z istoty szarej, w jej obrębie wszystko jest kontrolowane

Zakręty mózgowe na korze mózgowej (wygląd mózgu)

Kora mózgowa dzieli się na płaty: ciemieniowe, potyliczne, czołowe, skroniowe, wyspa.

Zakręt przedśrodkowy: w płacie czołowym, ośrodek ruchu, stąd wychodzą rozkazy do skurczu mięśni

Zakręt zarodkowy: w płacie ciemieniowym, ośrodek czucia, tu musi dotrzeć informacja od ośrodka czucia

Spoiwo wielkie łączy prawą z lewą półkulą

Istota biała znajduje się pod korą

Ośrodek potyliczny: wzrok, inteligencja, pamięć

Płat skroniowy półkuli dominującej: ośrodek mowy i słuchu

Droga pozapiramidowa – płynność i precyzja ruchów

Płat czołowy – ruch

Móżdżek – równowaga

8

CENTRA DOWODZENIA -ośrodki w korze mózgowej

Opony mózgowo – rdzeniowe - błony zbudowane z tkanki łącznej

Opony: twarda pajęcza miękka.

Kora mózgowa, móżdżek i rdzeń kręgowy są otoczone oponami.

Przestrzeń podpajęczynówkowa między oponami między pajęczą a miękką

Płyn mózgowo rdzeniowy otacza:

Drogi nerwowe – zespół włókien nerwowych przewodzący jeden rodzaj informacji

Drogi ruchowe(kierunek zstępujący) drogi czuciowe (kierunek wstępujący)

Rdzeń kręgowy jest w tunelu: kanale kręgowym

Jądro nerwowe: jest to ugrupowanie istoty szarej w istocie białej.

Włókna – z kory do rdzenia – z rdzenia do kory – łączą półkule – łączą się między sobą

Z jąder podkorowych wychodzi impuls warunkujący precyzję i płynność ruchów

Wszystko co jest w obrębie kory uświadamiamy sobie, np. wrażenie czucia dochodzi do ośrodków mózgu. Wszystko co jest pod korą jest nieuświadomione. jeśli jądra są uszkodzone to: Parkinson.

Rdzeń przedłużony – układ krążenia i oddychania

Pień mózgu – pasma włókien, gdzie impulsy zmierzają z lub do rdzenia

Móżdżek (2 półkule móżdżku połączone robakiem) – równowaga

SEGMENTY

Rdzeń kręgowy ma budowę segmentalną. Segment – odcinek mięśnia nerwowego, od którego odchodzi para nerwów rdzeniowych

8 segmentów szyjnych C1-C8

12 segmentów piersiowych TH1 – TH12

5 segmentów lędźwiowych L1 – L5

5 segmentów krzyżowych S1 –S5

1-3 segmentów ogonowych Q1 – Q3

SPLOTY NERWOWE

Nerw rdzeniowy – 4 gałęzie

Gałąź przednia –brzuszna (włókna ruchowe i czuciowe)

Gałąź tylna - grzbietowa

Gałąź oponowa

Gałąź łącząca biała

Splot nerwowy powstaje w wyniku wymieszania się włókien nerwowych, gałązek przednich nerwów rdzeniowych kilku sąsiadujących ze sobą nerwów.

Sploty:

Szyjne – (wymieszanie się od C1-C4)

Piersiowe – w dole pachowym (wymieszanie się C5 – TH1)

Lędźwiowy (wymieszanie się L1 – L4)

Krzyżowy (wymieszanie się L5-Q5)

Nerw przeponowy wychodzi ze splotu szyjnego – odpowiada za działanie przepony

Splot pachowy

Nerwy:

- pachowy (unerwia mięśnie obręczy)

-piersiowo – grzbietowy (unerwia mięśnie i skórę klatki piersiowej)

- promieniowy, pośrodkowy, łokciowy 0 unerwia mięśnie i skórę przedramienia i ramienia

część piersiowa – nie tworzą się sploty, ale nerwy biegną jako nerw międzyżebrowy

Splot lędźwiowy

Nerwy:

-udowy – unerwia mięśnie i skórę uda

- zasłonowy - - ?

Splot krzyżowy- nerw kulszowy – unerwia pośladek, udo, podudzie i sto

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

W obwodzie – jądra

Poza obwodem – zwoje

Nerwy: czysto czuciowe, czysto ruchowe, mieszane (ruchowe – czuciowe – parasympatyczne)

I nerw węchowy - czystoczuciowy

II nerw wzrokowe - czystoczuciowy

III nerw okoruchowy - mieszany

IV nerw bloczkowy - czystoruchowy

V nerw trójdzielny - mieszany

VI nerw odwodzący - czystoruchowy

VII nerw twarzowy (facjalny) - mieszany

VIII nerw przedsionkowo – ślimakowy - czystoczuciowy

XI nerw językowo – gardłowy - mieszany

X nerw błędny - mieszany

XI nerw dodatkowy - czystoruchowy

XII nerw podjęzykowy – czystoruchowy

TRZUSTKA leży w jamie brzusznej, jest to narząd zewnątrzwydzielniczy

3 typy komórek: alfa, beta, gamma

Alfa – produkują glukagon (hormon uwalniający glukozę z glikogenu)

Beta -produkują insulinę (brak insuliny = tarczyca)

Gamma -produkują gastrynę uwalniające kwasy żołądkowe

NERKI produkują h. RENINA 9obkurcza tętnicę). Nadmiar = nadciśnienie, hormon ERYTROPOETYNA (zwiększa l. krwinek czerwonych)

UKŁAD ODDECHOWY

Ma ścisłe połączenie z układem krążenia (szczególnie z małym krwioobiegiem)

Płuca zbudowane są z pęcherzyków płucnych (mają cienkie ściany)

12 – 16 oddechów/ minuta

Do płuc powietrze doprowadzane jest drogami oddechowymi

Drogi oddechowe:

Górne Dolne

Przewody nosowe od 4 części (TH4)

Gardło tchawica - rozdwajają się

Krtań oskrzela

tchawica

migdałki podniebienne – widoczne

migdałek gardłowy – powinien zaniknąć, jeśli przetrwa, to przytyka wejście powietrza przez nos.

Gardło krtań tchawica przełyk

Zespół mendersona – zatkanie dróg oddechowych

KRTAŃ zbudowana jest z chrząstek parzystych i nieparzystych

Nieparzyste:

-ch. tarczkowata (ma 2 tarczki u mężczyzn i kąt ostry, grdyka; u kobiet kąt rozwarty.)

- ch. Pierścieniowata

- nagłośnia (klapka przytykająca wejście do krtani

Parzyste:

?

TCHAWICA

Chrząstki mają budowę podkowiastą 20 – 24 . wyścielona jest nabłonkiem oddechowym

W oskrzelach: wyściółka dróg oddechowych to nabłonek oddechowy (rzęskowy) – rzęski falują w kierunku do jamy ustnej, po to by zanieczyszczenia były usunięte.

Oskrzela płatowe

Oskrzela segmentowe

Oskrzela podsegmentowe

Oskrzelka

Oskrzela oddechowe (terminalne)

Płuco – budowa stożkowata

Powierzchnia płuca: śródpiersiowa, żebrowa, …

Płuco prawe: 3 płaty

Płuco lewe: 2 płaty

Grona pęcherzyków płucnych zbudowane są z masy pęcherzyków płucnych.

Płuco ma podwójna unaczynienie - czynnnościowe (mały krwioobieg) i odżywcze.

Opłucna ma 2 blaszki

- wewnętrzna – opłucna płucna

- zewnętrzna – opłucna ścienna

Jama opłucna – między opłucnymi

Odma opłucna – jak powietrze dostanie się do jamy.

Odma – otwarta (jak powietrze dostanie się z zewnątrz i jest dziura) / zamknięta

Odma wentylowa – wpuszcza powietrze, ale nie wypuszcza go.

Objętość oddechowa – ilość powietrza wprowadzona podczas 1 oddechu (ok. 500ml)

Zapasowa objętość wdechowa – wykonujemy wdech maxymalny

Zapasowa objętość wydechowa – wykonujemy maxymalny wydech

Pojemność życiowa zależy od: wieku, płci, wzrostu, wytrenowania, towarzyszących schorzeń.

PRZEWÓD POKARMOWY

do jelita cienkiego trafia pokarm tam jest wchłaniany, później trafia do wątroby

przewód pokarmowy

część rurowa część ?

Gardło wątroba

Przełyk trzustka

Jelito cienkie

Jelito grube

Ślina – gruczoły ślinowe duże i małe

Duże: ślinianka przyuszna, ślinianka podżuchwowa, ślinianka podjęzykowa

Skład śliny: amylaza ślinowa ( ptialina) – enzym, który trawi pokarm

Jama – przełyk – żołądek – j. cienkie - j. grube

W przełyku są 3 warstwy :

wewnętrzna- śluzówka

Środkowa – mięśniówka (gładka)

Zewnętrzna – surowicówka (łącznotkankowa) – nie jest w odcinku piersiowym

Otrzewna – błona, która od wewnątrz wyściela jamę brzuszną.

Nerw bbłędny – zwiększa ruchomość przewodu pokarmowego

Żołądek – worek, w którym pokarm jest składowany do 3h, pokarm się miesza z sokiem żołądkowym, bo kwas solny produkowany jest przez koórki okładzinowe, kwas solny osłabia bakterie.

Żołądek zbudowany jest z 3 warstw:

- dno

- trzon

- część odźwiernikowa

-odźwiernik

Sok żołądkowy – fazy

f. nerwowa (głowowa) – myśl o pokarmie zwiększa ilość soku pokarmowego

f. żołądkowa – 40%

f. jelitowa 20%

dwunastnica – początkowy odcinek jelita

opuszek

cz. Zstępujące (ujście przewodu trzustkowego i żółciowej

cz. Wstępująca

gastroskopia (j. cienkie)

j. cienkie :

-jelito czcze

-j. kręte

początkowy odcinek czczego – proces trawienia i wchłaniania

końcowy odcinek krętego – zwrotne wchłanianie kwasu żółciowego

zastawka Bałhina – zapobiega cofaniu się treści kałowej

kolonoskopia ( j. grube)

jelito grube, odcinki:

- kątnica (j. ślepe)

- okrężnica (wstępnica, poprzecznica, … , esica)

- odbytnica (bańka odbytnicy, kanał odbytnicy, odbyt)

UKŁAD WYDALNICZY

Substancję są tu mielone i wydalane

NERKI – w torebce nerwowej, obleczone poduszką tłuszczowej

Niewydolność nerek jest skryta

Nerki 4-6 cm szerokości. Z przestrzeni zaotrzewnowej . składa się z kory i rdzenia

Kora - kielichy nerkowe mniejsze, kielichy nerkowe większe, nefron

Nefron – kłębuszek nerkowy + kanalik kręty + pętla Hendlego + kanalik kręty II rzędu + naczynie włosowate

W kłębuszku nerwowym filtruje się krew

Naczynia włosowate są między tętniczkami

Pęcherz moczowy

Moczowód łączy nerkę z pęcherzem nerka – 3 warstwy

Mikcja = oddawanie moczu

Pęcherz moczowy – nabłonek, mięśniówka, tkanka łączna

Oliguria, Anulia

Mocz wydalany jest cewką moczową

Kobieta – prosty, krótki, w przedsionku pochwy, wyścielony śluzem

Mężczyzna – długa ok. 20-25 cm, w pierwszym odcinku przebiegu przez gruczoł krokowy, później przez prącie, na szczycie prącia.

Prostata produkuje płyn, w którym produkowane jest nasienie

Gruczoł krokowy z wiekiem przerasta ( a nie zanika !) dlatego u starszych mężczyzn występują problemy z oddawaniem moczu.