Wykład 1/01.10.2010r.
Zwierzęta gospodarskie –(w rozumieniu prawa polskiego, ust. z 20.08.1997r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich):
-bydło –domowe, bawoły
-jeleniowate –jeleń, daniele (tylko z chowu fermowego)
-drób, świnie, owce, kozy, zwierzęta futerkowe (lisy, norka, tchórz, jenot, nutria, szynszyla, królik), pszczoły
- koniowate (kon i osiol)
Chów –zespół zabiegów w odniesieniu do zwierząt (utrzymywanie, pielęgnowanie) których celem jest otrzymywanie produktów (mleko, mięso, jaja, wełna).
Hodowla –zespół zabiegów w odniesieniu do zwierząt (ocena użytkowości, selekcja, dobór do rozrodu, utrzymywanie, pielęgnowanie…), których celem jest poprawa założeń dziedzicznych.
Zootechniczna klasyfikacja zwierząt.
zwierzęta
pożyteczne szkodliwe dla działalności człowieka
(myszy, szczury, stonka ziemniaczana)
Dzikie, nieużytkowane użytkowane przez człowieka
Przez człowieka (kozice,
Łasice, muflony)
Dzikie(jelenie, sarny, oswojone udomawiane udomowione
dziki, zające) (słonie) (karp, soból) -domowe(pies, kot)
-gospodarskie (bydło, owce, konie, świnie, drób)
-amatorskie (gołębie, złote rybki, kanarki)
-laboratoryjne (myszy, szczury, króliki, świnki morskie
Podstawowe cechy domestykacyjne:
-łagodność i tzw. oswojenie
-zmiana proporcji budowy i większe otłuszczenie
-rozwój cech korzystnych dla człowieka
-utrata barw ochronnych
-zanik wielu instynktów (brak kwoczenia)
-utrata samodzielności w zdobywaniu pokarmu)
Towarowa produkcja rolnicza (mln zł)
60% produkcja zwierzęca
40% produkcja roślinna
| Spożycie mięsa i podrobów |
|---|
| Polska |
| Szwecja |
| Niemcy |
| Grecja |
| Hiszpania |
| Stan pogłowia zwierząt gospodarskich w Polsce(tys. szt) |
|---|
| 1950r. |
| 1985r. |
| 2009r. |
Pogłowie zwierząt gospodarskich na świecie:
-bydło mleczne –Europa
-owce –Australia i Nowa Zelandia (najwięcej), Anglia i rejon Morza Śródziemnego (znaczący producent), USA (tam gdzie są skupiska wyznawców judaizmu)
-trzoda –USA środkowa część
-konie –
-kozy –Afryka, Daleki Wschód
Stan pogłowia na swiecie zwierzat gospodarskich (tys.szt) w 2008 roku: trzoda chelwna 950 277; bydlo 1522005; owce 1138394; kozy 713235; konie 60900.
Poglowie zwierzat gospodarskich na swiecie:
| bydlo | owce | Kozy | |
|---|---|---|---|
| Populacja 2006 rok, mln | 1400 | 1100 | 840 |
| Zmiany 1985-2005 (%) | +13 | -1 | +78 |
Do 10%- biologiczna norma; +78%- odkryto to co się staje modne, owce bardzo rozwineły się , jest to zwierze ratujace zycie i wytrzymale na trudne warunki.
Model zrównoważonego rozwoju UE opiera organizacje struktury przestrzennej państw i regionów na głębokim zrozumieniu uwarunkowań przyrodniczych, a funkcjonowanie gospodarki zestawia z ostrożnym zarządzaniem zasobami naturalnymi, zapewniając ich odnawialność oraz dostępność ich różnorodności i bogactwa także dla następnych pokoleń [Raport UE, Europa 2000]
Woj. Lubelskie (7,8% powierzchni kraju);
-2 Parki Narodowe
-17 Parków Krajobrazowych
-21 obszarów Natura 2000
-47 obszarów specjalnej ochrony siedlisk
-17 obszarów chronionego krajobrazów
-85 Rezerwatów przyrody
Struktura użytkowania rolniczego gruntów w woj. Lubelskim
-użytki rolne 62,7% w tym:
*grunty orne 77,2%
*sady 4%
*łąki 14%
*pastwiska 2,1%
*pozostałe 2,7%
-lasy 22,9%
-pozostałe 14,4%
Pogłowie zwierząt gospodarskich w woj. Lubelskim (% pogłowia krajowego)
-bydło 7,1%
-trzoda chlewna 6,6%
-owce 6,3%
-konie 13,5%
-kozy 8,7%
-drób 5,2%
Produkcja rolnicza w woj. Lubelskim
-mleko 859,7 mln l (7,1%)
-jaja 398,8 mln szt. (3,8%)
-wełna 78,4 tys. ton (8,3%)
-żywiec 316,6 tys ton (6,4%)
Zmiany populacji 1980-2005 (%): Afryka: bydlo (44); kozy (75); owce (43). Ameryka: bydlo (22); kozy (29); owce (-28). Azja: bydlo (-2); kozy (85); owce (-1). Europa: bydlo(-2); kozy (60); owce (12). Oceania: bydlo (9); kozy (133); owce (-31).
Rola zwierząt:
-źródło żywności
-ochrona środowiska
-atrakcja turystyczna
Znaczenie i zainteresowanie tematyka jakości prozdrowotnej żywności pochodzenia zwierzęcego wynika z zagrożenia chorobami cywilizacyjnymi.
Główne zastrzeżenia:
-zbyt wysoka zawartość tłuszczu
-niekorzystny profil kwasów tłuszczowych
-zbyt wysoka zawartość cholesterolu
Dieta polska a zalecenia WHO:
-energia z tłuszczów 40% v.s. 15-30%
-kw. Tłuszczowe
PUFA 5,5% V.S. 10%
PUFA n6:n3 20:1 v.s. 4:1
-spożycie cholesterolu 350 v.s. 300mg/dobę
Zalecenia dotyczące całej diety:
-dieta powinna być zrównoważona i zbilansowana równoważnymi produktami
-eliminowanie produktów zwierzęcych i pozbawienie wielu ważnych składników bioaktywnych…
-optymalizacja poziomu zawartości tłuszczu
-poprawa profilu kwasów tłuszczowych
-ograniczenie poziomu cholesterolu
-wzbogacenie w naturalne przeciw utleniacze
Technologie produkcji zwierzęcej a środowisko wykład 2 15.10.2010
Bydło
W Indiach ze względów religijnych nie jedzą mięsa. Europa-duże ilości bydła mlecznego i mięsnego, Stany Zjednoczone i Meksyk głównie bydło mięsne, Ameryka Południowa-bydło mięsne.
Owce
Zagłębie to Australia i Nowa Zelandia –produkcja wełny i mesa, rejon Morza Śródziemnego i Wielka Brytania drugie zagłębie.
Trzoda chlewna
Europa, Stany Zjednoczone-mięsne, w Chinach trzoda jest bardziej otłuszczona.
Konie
Europa i Ameryka- zwierzęta do rekreacji, zwierzęta sportowe do hipoterapii.
Kozy
Azja, Daleki Wschód, Afryka, Ameryka Południowa i trochę Meksyk.
Pokrój i typy użytkowe
Pokrój to zewnętrzna budowa ciała zwierząt.
Typ użytkowy
Grupa zwierząt domowych wyspecjalizowana w określonym kierunku produkcyjnym, cechy anatomiczne i fizjologiczne są utrwalone genetycznie.
Bydło-typy użytkowe
-jednokierunkowe
Mleczny
Mięsny
-dwukierunkowe
Mleczno-mięsny
Mięsno-mleczny
-wielokierunkowy
-mleczno mięsno –roboczy
Bydło-produkty:
-mleko
-mięso
-skóry
-rogi i racice
-obornik
Bydło typu mięsnego
-wcześnie dojrzewające
-kościec lekki, krótkie nogi szyja
-bydło mocno umięśnione partie zadu i przodu tułowia
-sylwetka ma kształt prostokątny(z boku)
-cylindryczny (z przodu)
-masa ciała od 450-1800 kg
- Rasy: charolaise (rasa francuska); aberdeen angus (rasa brytyjska); blonde d’Aquitaine (rasa francuska); rasa błękitna belgijska; chianina (rasa włoska).
Bydło typu mlecznego
-budowa ciała sucha, kanciasta z wystającymi zewnętrznymi guzami biodrowymi i kulszowymi
-ścięgna i stawy dobrze zarysowane
-klatka piersiowa wąska lecz długa
-duże wymiona
-skóra cienka
-widoczne na podbrzuszu żyły mleczne
Rasy: jersey (hodowli nowozelandzkiej); holsztynsko-fryzyjska (hodowli kanadyjskiej- w Polsce: polska holsztyńsko-fryzyjska, w wieku 8 lat dala 20701 kg mleka w 305-dniowej laktacji, zawartosc tluszczu w mleku 4,2%, zawartosc bialka 3,4%); krowa „Beta”- mieszaniec, 87,5% genow rasy hf (cb x hf) w hodowli polskiej; krowa „Kania”- mieszaniec F1 (cb x hf) hodowli polskiej.
Bydło wszechstronnie użytkowe
-mocny kościec
-dobra muskulatura
-dobre cechy mleczne
-twarda ordynarna konstytucja
Rasy bydla (typ miesno-mleczny): rasa polska czerwona, rasa czerowno-biala holenderska, rasa czarno-biala hodowli polskiej.
Rasy bydla (typ mleczno- miesno- roboczy): rasa simentalska.
Rasy bydla roboczego typu uzytkowego (znaczenie historyjne): rasa siwa sstepowa węgierska.
Bydło typowo robocze
-twarda konstytucja
Owce-typy użytkowe
-jednokierunkowe
Wełnisty
Mięsny
Mleczny
Kożuchowy
Smuszkowy
-kombinowany
Wełnisto-mięsny
-wszechstronnie użytkowy
Owce-typ wełnisty
-głowy rogate
-słabe umięśnienie
-bardzo duże ilości skóry, fałdy na karku
-wełna zwykle biała
- charakterystycznie zwiniety rog
Rasy merynos. Rasy: tryk rasy merynoprekos i rasy rambouillet (stare rasy); merynos australijski i kaukaski (rasy obecne).
Owce w typie mięsnym
-patrz bydło mięsne
-krótka, rzadka wełna
- bez rogów
Rasy- dorset, berishone, southdown, czarnogłówka, Ila
Rasy: dorset brytyjska, berlichone francuska, southdown, owce downowe angielskie-np. krotkowelnisty; rasy suffolk, czarnogłówka (polska/niemiecka), dorset rogaty, iil de france, charolaise francuska (najwiecej ras miesnych jest brytyjskich i francuskich).
Owce-typ wełnisto-mięsny
-rasa kant, polskie owce nizinne, polskie owce długowełniste, merynos polski
Owce typu mlecznego
-patrz bydło mleczne
Rasa-fryzyjska, rasa fińska, Romanowska, karakuł
Rasy: rasa fryzyjska- sztandarowa rasa mleczna!! ; rasa fińska- dosc mleczna, bardzo plenna; owce kożuchowe: wrzosówka (charakterystyczna budowa wlosa, nie spilsnia się); rasa romanowska (bardzo wysoka plennosc).
Owce-typ wszechstronny użytkowy
-polska owca górska
Owce (typ smuszkowy): rasa karakuł- wymagaja bardzo suchego klimatu.
Rasy kóz mlecznego typu użytkowego
-patrz bydło mleczne
Rasa seaheńska, toggenburska, alpejska, francuska
Rasy kóz typu mięsnego
-rasa burska
Rasy kóz wełnistych
-rasa angorska
Kozy puchowe
-rasa kaszmirska
Kozy wszechstronnie użytkowe
-rasa biała uszlachetniona polska
Cechy konia wierzchowego
-żywy nerwowy temperament
-sylwetka lekka, sucha, długie linie szyi, głowy, łopatek
-ścięgna i mięsnie dobrze zarysowane
-wąska długa klatka piersiowa
-rasy-czysta krew arabska, pełna krew angielska
Konie pośpiesznopociągowe
-masywniejsze od koni wierzchowych
-konstytucja sucha dobrze zarysowane mięśnie i ścięgna
-długie ramię, pojemna klatka piersiowa
-najefektywniejszy kłus
-rasy-kłusak orłowski, kłusak francuski
Konie wszechstronnie użytkowe
-masywniejsze od wierzchowych
-wysokość w kłębie 150-170cm
-głowa średniej długości
-klatka piersiowa głęboka i szeroka
-zad rozłupany
-nogi mocne niezbyt krótkie
-rasa-oldenburska, koń śląski, małopolski
Rasy ciężkie
-masywna budowa ciała
-krótkie grube nogi
-głęboka szeroka klatka piersiowa
-zad rozłupany
-rasa persheron(franc.)
Konie juczne
-konik polski, fiording
Technologie produkcji zwierzęcej a środowisko 29.10.2010
Wykład 3
Świnie
Europa środkowo-wschodnia, wschodnia Azja, rejon Wielkich jezior w USA
Rasy świń mięsnego typu użytkowego:
- szybkie tempo wzrostu
- późne dojrzewanie
- duże dobowe przyrosty masy ciała 800g/dobę
- sylwetka wydłużona, równoległoboczna
- szynki dobrze wypełnione
Np. Świnie wielkie białe (polska, angielska, zwisłoucha), hampshire, pietrain (najbardziej mięsna na świecie)
Typ tłuszczowo-mięsny
- wczesne dojrzewanie
- szybkie tempo wzrostu
- wałeczkowata budowa ciała
- tułów krótki i szeroki
- ryj krótki
- kończyny krótkie
Np. puławska
Typ słoninowy
- małe tempo wzrostu
- późne dojrzewanie
- masa ok. 150kg
- pokrój prymitywny
- słabe umięśnienie
- głowa ciężka
- tułów krótki karpiowaty
- nogi długie mocne
Np. Mangalia
Typ smalcowy
- wcześnie dojrzewa
- głowa mała
- walcowaty tułów
- krótkie nogi
Drób
Typ mięsny lekki
- trójkątna sylwetka, mała masa ciała, białe zausznice np. leghorn
Typ nieśny średnio ciężki (ogólno użytkowy)
- wolne tępo wzrostu, tułów zbliżony do prostokąta, grzebień pojedynczy, zausznice okrągłe czerwone np. polbar, rhode island, sussox
Kaczki
Typ ogólno użytkowy (mięsne)
Pekin
Indyki
Typ mięsny – biały szerokopierśny
Gęsi
Typ mięsny – pomorska biała
Typy budynków inwentarskich
- ściołowe: -płytkie
- głębokie
- bezściołowe
+uwięziowe
+wolnostanowiskowe
+wolnowybiegowe
Bydło
Tucz bydła: obory, jałowniki, cielętniki, bukaciarnie
Krowy mleczne: obory uwięziowe, ściołowe lub bez
wolnostanowiskowe, ściołowe lub bez; boksowe, kombiboksy
uwięziowe – należy zapewnić:
- dostęp do wody, paszy
- możliwość udoju
- porodu (na stanowisku)
Wolnostanowiskowe:
- nie mają wydzielonych legowisk
- trudniej utrzymać czystość krów
- dój w hali udojowej
- poród w oddalonym pomieszczeniu
- głęboka warstwa ściółki
Boksowe – boksy pełnią funkcję wypoczynkową
Kombiboksowe – miejsce wypoczynku i zapewnienie dostępu do paszy
Dla bydła mięsnego:
- małe wymagania jeśli chodzi o pomieszczenie
- w sezonie pastwiskowym – pastwisko cala doba
- na czas zimowy także ... wolnostanowiskowe lub wolnowybiegowe
Stajnie dla koni
- uwięziowe
- bezuwięziowe: boksowe, wolnostanowiskowe – grupowe
Dla dorosłego konia 20m2 wybiegu
Pastwisko:
- ok. 0,5ha na 1 konia
- 1-2 godziy dziennie dostęp do swobodnego wybiegu
Chlewnie:
- wolnostanowiskowe: boksowe, grupowe
- sciołowe lub bezściołowe
Pomieszczenia dla: loch, knurów, warchlaków, tuczarnie
Owczarnie
- ściołowe – głębokie
- bezściołowe (rzadko)
- bez uwięzi
Kurniki
Systemy:
- intensywny – zamknięte w regulowanych parametrach środowiska
- półintensywny – z ograniczoną możliwością korzystania z wybiegu
- ekstensywny – z pełną dostępnością do wybiegu
- ściołowe
- klatkowe (bateryjne)
Normy zagęszczenia (m2/szt.)
Bydło:
Porodówka – 3
Krowy mleczne:
- System uwięziowy – 2,2
- System bezuwięziowy – 4,5
Mięsne – 1-2,5
Cielęta – 0,8
Trzoda:
Knury – 2,5
Lochy – 1,5-2,5
Lochy z prosiętami – 5
Tuczniki – 0,5-0,8
Owce:
Maciorki – 0,8-1,3
Tryki – 2,5
Jagnięcia – 0,5-0,7
Kury:
Nioski – 1/6
Młodzież – 1/8
Kurczęta – 1/12
Konie:
10m2 w boksach/koń
Klacze ze źrebięciem 12m2
Zwierzę powinno mieć zapewnione:
- dostęp do wody, paszy
- minimalne wymiary stanowiska
- prawidłowo wykonana i funkcjonująca wentylacja
- właściwa tem, oświetlenie, skł powietrza
- prawidłowe gromadzenie i przechowywanie i zagospodarowanie odchodów
Technologie produkcji zwierzęcej wykład4/ 25.11.2010
Technologie drobnotowarowe:
- tradycyjne
- specjalistyczne
Technologie wielkotowarowe
- tradycyjne
- przemysłowe
Technologie drobnotowarowe tradycyjne:
Starsze rozwiązania technologiczna
Starsze „prymitywne” rasy
Niewielki potencjał produkcyjny
Stado podstawowe zwierząt jest małe (krowa, 2-3 owce, koza, kilka kur itp.)
Procesem produkcji kieruje właściciel i jego rodzina
Wiele gatunków zwierząt
Remont stada podstawowego w oparciu o własną produkcję
Rozród i wychów przypada w naturalnym okresie rozrodowym
Żywienie w oparciu o pasze własne (gospodarskie)
Duże nakłady pracy własnej
Niska wydajność pracy
Niska opłacalność
Celem jest samo zaopatrzenie
Technologie drobnotowarowe specjalistyczne:
Jeden lub dwa gatunki zwierząt, zwykle w cyklu zamkniętym (od pokrycia do dorosłego zwierzęcia) lub kooperacja gospodarstw
Wyższa wydajność pracy
Właściciel jest specjalistą
Technologie wielkotowarowe tradycyjne: (powyżej 2 sztuk dużych/ha)
Zachowują elementy technologii drobnotowarowej ale także wielkotowarowej
Stado podstawowe jest duże, prowadzona jest selekcja i prace hodowlane
Pracami kieruje specjalista
Remont stada z własnego chowu ale także z zewnątrz
W rozrodzie i wychowie mniejsze znaczenie mają okresy naturalnego rozrodu
Pasze objętościowe własne a treściwe zwykle z zakupu
Zwierzęta tego samego gatunku utrzymywane są w jednym budynku
Liczy się dochód
Technologie przemysłowe;
Gospodarstwo funkcjonuje według zasad ustalonych w przemyśle
Pierwszą taka „firmą” były fermy niosek, później trzoda chlewna, bydło rzeźne i krowy mleczne w europie w latach `60 firma GG
Duża koncentracja produkcji
Głównym limitem koncentracji zwierząt jest transport pasz i problem odchodów
Ścisła koordynacja poszczególnych elementów produkcji
Stały i równy w ciągu roku rytm produkcji, limitowany potrzebami żywieniowymi, możliwościami pielęgnacji zwierząt i użytkowania zwierząt
Produkcja cykliczna
Żywienie w formie monodiety
Zwierzęta utrzymywane w grupach produkcyjnych np. maciory luźne
Zasada- całe pomieszczenie pełne, całe pomieszczenie puste
Najwyższe zagrożenie dla środowiska powodowane dużą ilością odchodów
Technologie rozrodu zwierząt – użytkowanie rozpłodowe jest podstawą. Rozród spełnia funkcje:
Utrzymanie gatunku
Produkcyjna (ekonomiczna)
Znaczenie hodowlane
Układ rozrodczy samca:
Gruczoły płciowe – jądra (parzyste)
Drogi wyprowadzające
Gruczoły płciowe dodatkowe (pęcherzykowe, krokowy, opuszkowo-cewkowy)
Narząd kopulacyjny – prącie
Układ rozrodczy samicy:
Gruczoły płciowe – jajniki (parzyste)
Jajowody
Macica
Narząd kopulacyjny (pochwa)
Dojrzałość płciowa rozpłodowa
Bydło 5-12 miesięcy 14-20
Świnie 5-6 9-12
Owce 5-8 8-18
Konie 12-18 36-48
Kozy 5-6 8-18 (75% masy ciała dorosłego osobnika)
Spermatogeneza – proces wytwarzania i dojrzewania plemników
Oogeneza – proces tworzenia się Komorek jajowych
Podział ze względu na ruje:
Monoestryczne – jednorurowe (1/rok): futerkowe, dziko żyjące
Poliestryczne – wielorurowe:
- asezonalne (ruje pojawiają się przez cały rok) – świnie, bydło
- sezonowe (ruje tylko w określonych porach roku) – owce, kozy i konie
Cykl płciowy:
- faza pęcherzykowa
- faza ciałka żółtego
| Długość cyklu płciowego | Długość rui | Długość ciąży | |
|---|---|---|---|
| Krowa | 21 dni | 14 godzin | 280dni |
| Locha | 21 | 2 dni | 114 |
| Owca | 17 | 35 godzin | 150 |
| Klacz | 22 | 6 dni | 340 |
| koza | 21 | 35 godzin | 150 |
Masa ciała przy urodzeniu/wykluciu
źrebię 45-50 kg
ciele 35-40 kg
Jagnie 4-5 kg
Koźle 3-4 kg
Prosie 1 – 1,3 kg
Kurcze ~40g
Ciąże pojedyncze : bydło, konie
Wielopłodowe: owce (1-6 zykle1-2), kozy, świnie (do kilkunastu)
Zabiegi biotechnologiczne związane z rozrodem:
Inseminacja – sztuczne wprowadzenie nasienia
Synchronizacja rui – hormonalnie
Mnoga owulacja (superowulacja) – hormonalnie
Przenoszenie zarodków
Izolacja oocydów, hodowla i zapłodnienie In vitro
Prognozowanie płci
Wczesne diagnozowanie ciąży
Technologie produkcji zwierzęcej wykład 5 10.12.2010
Mleko przez samicę ssaków produkowane jest w okresie laktacji. Laktacja jest to okres miedzy porodem a zanikiem funkcjonowania gruczołu mlecznego(zasuszenie). Laktacja u krowy trwa 305 dni. Laktacja okres od jednego do drugiego wycielenia. Na razie utrzymuje się na stałym wysokim poziomie, po pewnym czasie maleje u krów, ok. 60 dni przed porodem -zasuszenie-zaprzestanie doju. Po porodzie ok. 2m-cy jest zacielenie (krowa jest jałowa przed tym okresem). U innych zwierząt sytuacja jest podobna, przy czym inna jest długość trwania ciąży. Jeśli wydajność mleka spada poniżej 20%, należy krowę zasuszyć-najmniejsze prawdopodobieństwo zapalenia wymienia. Mleko służy do wykarmiania młodych i do celów towarowych. Kozy, krowy, owce-są gatunkami , które dają duże ilości mleka. Mleko klaczy nie jest produkowane w Polsce, ale w innych krajach jest bardzo popularne. Mleczne użytkowanie świń-na razie brak.
Czynniki warunkujące użytkowość mleczna:
gatunek(każdy gat. inna wydajność mleczna)
rasa
czynniki środowiskowe(żywienie)
wiek- do 4,5,6 roku życia wydajność mleka wzrasta, a później może zacząć spadać
termin porodu- najkorzystniejsze są od XII do III bo wydajność mleka jest wyższa
faza laktacji- od 4000 do 10000tys. mleka/rok
βBiałko jaja kurzego 100%. Białko mleka krowy 91%-białko serwatkowe 100%.
Fenomen mleka owcy, kozy, krowy
Kwas nienasycony 18-węglowy z 2 wiązaniami podwójnymi- kw. linolowy- CLA lub SKL, przypisuje mu się właściwości utleniające, skuteczny w leczeniu osteoporozy, przeciw arteriosklerozie, działa antynowotworowo. Żywienie zwierząt jest czynnikiem decydującym o ilości kwasu CLA i u krów żywionych na pastwisku jest go 5-ciokrotnie więcej niż u krów żywionych systemem przemysłowym.
| Frakcje tłuszczu | Działanie |
|---|---|
| Monoacylogricerole | Antywirusowe, antybakteryjne |
| Fosfolipidy | Antykancerogenne, antyoksydacyjne |
| Sfingomieliny | Antykancerogenne, antyoksydacyjne |
| Kwas masłowy (BA) | Antybakteryjne |
| CLA 18:2 9cis 11 trans | Antykancerogenne, antymutagenne |
| CLA 18:2 10 cis 12 trans | antylipogeniczne |
Koncentracja CLA w tłuszczu mleka
| Klacz | 0,09±0,04 |
|---|---|
| Krowa | 0,70-1,17(mg/100g tłuszczu) |
| Owca | 1,2-3,0 |
| Koza | 0,38-1,1 |
| Kobieta | 0,09-0,49 |
Użytkowanie mięsne zwierząt gospodarskich
Żywiec żeźny
Żywe zwierzęta(najczęściej młode) po zakończeniu tuczu/opasie przeznaczone do uboju w celu pozyskania mięsa(główny produkt), tłuszczu, skór i kości.
Rodzaje żywca-bydło:
cielęta(do wieku 2 tyg.)
cielęta na białe mięso( do masy ciała 120kg)
młode bydło rzeźne(do wieku 2 lat, masa ciała do 500kg)
bydło stare (głównie krowy wybrakowane z użytkowania rozpłodowego)
Produkt finalny: cielęcina, młoda wołowina, stara wołowina
Świnie do kastracji:
tuczniki mięsne(80-130kg)
tuczniki bekonowe(86-94kg)
tuczniki tłuszczowo-mięsne(105-125kg)
tuczniki słoninowe(wybrakowane z użytkowania rozpłodowego- głównie maciory)
Produkt finalny: wieprzowina, słonina
Owce
jagnięta mleczne(do masy ciała 30kg)
jagnięta tuczone ( do masy ciała samice 35kg, samce 40-45kg)
owce dorosłe (gł. maciorki wybrakowane z życia rozpłodowego)
Produkt finalny: jagnięcina, baranina
Kozy
koźlęta mleczne( do masy ciała 20kg)
koźlęta tuczone(do masy ciała 25-30kg)
kozy dorosłe (wybrakowane z użytkowania rozpłodowego)
Produkt finalny: kozina młoda/stara
Konie
źrebięta(do wieku 18 m-cy)
konie dorosłe
Produkt finalny: konina
Drób
kurczęta (brojlery-m.c. 2,5kg, wiek 42dni)
młode gęsi tuczone(m.c. 4-5kg, wiek 15 tyg.)
młode kaczki tuczone(m.c. do 3kg)
mulardy (mieszańce kaczek piżmowych z kaczkami pekińskimi)
indyki tuczone(m.c. do 25kg)
drób dorosły(osobniki wybrakowane po zakończonym użytkowaniu nieśnym)
Bezgrzebieniowce
strusie(m.c. do 95kg)
emu(m.c. do 41kg)
Zwierzęta futerkowe
króliki(wiek 2-10m-cy)
nutrie( mięso produktem ubocznym-wiek 9-11m-cy)
Mierniki użytkowości mięsnej
-przyżyciowe
-poubojowe
Przyżyciowe
dobowe przyrosty masy ciała
zużycie energii i białka paszy na przyrost
stopień umięśnienia i otłuszczenia określony przyżyciowo
Przyrosty dobowe
Bydło 919-1200
Świnie 650-900
Owce 200-300
Konie 800-1500
Czynniki warunkujące użytkowość mięsną:
rasa/genotyp
płeć
wiek
żywienie
Technologie produkcji zwierzęcej a środowisko wykład 6 14.12.2010
Zwierzęta futerkowe
Rola futer:
- oznaka bogactwa
- ozdoba
- ochrona człowieka przed chłodem
Handlem zajmowały się stowarzyszenia, tzw faktorie, które z jednej strony zaopatrywały myśliwych w sprzęt myśliwski, odzież i żywność, a z drugiej – skupowały najczęściej za marne pieniądze – pozyskiwane przez nich skóry. Zatrudnienie przy przerobie skór oraz szyciu konfekcji znajdowało wielu ludzi żyjących w miastach ówczesnej Europy.
Pierwsze udane próby chowu lisów pospolitych (odłowione młode melanistyczne lisy) były przeprowadzone przez Kanadyjczyków – Daltona i Qultoa, którzy w 1894 roku założyli pierwszą farmę lisów.
Kiedy pierwsi hodowcy lisów uzyskali przychówek, odchowali go i po pewnym okresie czasu sprzedali pierwsze skóry uzyskane od zwierząt pochodzących z niewoli, uzyskane na aukcji futrzarskiej ceny były czterokrotnie wyższe niż za skóry zwierząt z odłowu, a produkcja obiecywała wysoka opłacalność.
Sukcesy odniesione przez D i Q spowodowały że w 1910r było już 16 ferm lisich na wyspie Księcia Edwarda. Założono tez tam pierwszy Związek Hodowców Lisów Srebrzystych mający na celu ochronę interesów hodowców.
1926 – pierwsza ferma w Polsce
Zwierzęta hodowane od dawna dla produkcji futer (i mięsa):
- owca karakułowa
- królik
Zwierzęta futerkowe udomowione niedawno, bądź zwierzęta u których proces domestykacji jeszcze się nie zakończył:
- lis polarny
- lis pospolity (srebrzysty)
- jenot
- szynszyla
- szop pracz
- norka
Zwierzęta które znajdują się w okresie prób hodowlanych:
- soból
- bóbr
- ryś
- piżmak
- borsuk
- kuny
Zwierzęta domowe (skóry jako produkt uboju):
- cielęta
- jagnięta
- koźlęta
- psy
- koty
- źrebięta
Zwierzęta mięsożerne
Lis pospolity
- samica 4,5-6 kg samiec 6-9 kg
- dł. ciała 63-72 cm
- reprodukcja: ruja od końca I do końca III
ruja u samicy 2-3 dni
dł. użytkowania 5-6 lat
dł. ciąży 51-53 dni
wielkość miotu 3-6 nawet 12 szczeniąt
Lis polarny
- samica 6-7 kg samiec 8-9 kg
- dł. ciała 65-75 cm
- reprodukcja: ruja od końca II do początku V
ruja u samicy 3-8 dni
dł. użytkowania 4-5 lat
dł. ciąży 50-56 dni
wielkość miotu 6-12 nawet 23 szczeniąt
Jenot
- 6-8 kg
- dł. ciała 64-66 cm
- reprodukcja: ruja początek I do końca III
dł. użytkowania 5-6 lat
dł. ciąży 58-64 dni
wielkość miotu 6-8 nawet 12 sztuk
stosunek poligamii 1-4 (5)
Norka amerykańska
- samica 1-1,5 kg samiec 2,5-3 kg
- dł. ciała samica 38 cm samiec 44 cm
- reprodukcja: ruja III (owulacja prowokowana)
ruja u samicy 4-5 dni
dł. użytkowania 3-4 lat
dł. ciąży 36-85 dni (45-55)
wielkość miotu 4-6 nawet 15 sztuk
stosunek poligamii 1-4 (5)
diapauza
Tchórz
- samica 0,8-1,2 kg samiec 1,6-2,2 kg
- dł. ciała samica 38 cm samiec 42 cm
- reprodukcja: ruja III (prowokowana)
względnie monoestryczne
dł. użytkowania 3-4 lat
dł. ciąży 41-42 dni
wielkość miotu 6-8 nawet 12 sztuk
Roślinożerne
Nutria
- 4,5-6 kg
- dł. tułowia 50-70 cm dł. ogona 35 cm
- reprodukcja: poliestryczne
dojrzałość płciowa w wieku 4-6 miesięcy
dojrzałość rozpłodowa 7-9 miesięcy 3,5 kg
powtarzający się cykl płciowy samicy trwa średnio 25-30 dni
ruja u samicy 2-3 dni
dł. użytkowania 3-4 lat
dł. ciąży 128-132 dni
wielkość miotu 1-12 najczęściej 6 sztuk
Szynszyla
- 500-700 g
- dł. tułowia 25-30 cm dł. ogona 15 cm
- reprodukcja: poliestryczne
dł. użytkowania 3-4 lat
dł. ciąży 105-112 dni
wielkość miotu 1-4 sztuk
poligamia 1-4 (6)
Królik
- małe 2,2-3 kg średnie 3-4,5 kg duże 5,5 kg
- dł. tułowia 25-30 cm dł. ogona 15 cm
- reprodukcja: poliestryczne
dł. użytkowania 1-3 lat
dł. ciąży 30 dni
wielkość miotu 4-8 sztuk
Konsolidacja branży futrzarskiej
Dążenie do poprawy wyników produkcyjnych
- inseminacja lisów
- profilaktyka zdrowotna
- bilansowanie karmy
Korzyści z hodowli:
- produkcja tłuszczu
- produkcja nawozów naturalnych
- produkcja odpadów poubojowych
- miejsca pracy
- zagospodarowywanie odpadów zwierzęcych
- dla zwierząt dziko żyjących
Odpady:
- zwierzęta padłe
- odpady poubojowe
- maczki zwierzęce
- ryby i odpady rybne
- odpady drobiarskie
Tłuszcz:
- preparaty farmaceutyczne
- przemysł kosmetyczny
Nawozy:
- odchody
- gnojowica
Praca:
- na farmie
- w obrocie skórami
- przemysł garbarski i kuśnierski
- organizacje hodowlane
- lekarze medycyny weterynaryjnej
Zagrożenia z hodowli:
- zanieczyszczenie środowiska
- zachwianie równowagi biologicznej
Zanieczyszczenia: wody, gleby, powietrza
Zachwianie równowagi:
- ucieczka zwierząt z terenu farm
- wypuszczanie zwierząt
Wykład 7/ 07.01.2011r.
Czynniki warunkujące poziom użytkowości mięsnej:
-rasa/genotyp
-płeć
-wiek
-żywienie
Krzyżowanie towarowe:
-wyższa płodność i plenność mieszańców międzyrasowych
-lepsza u mieszańców zdolność przystosowania do warunków środowiska wyrażająca się większą ich żywotnością i odpornością
-większe przyrosty i lepsze wykorzystanie paszy oraz poprawa mięsności mieszańców
Krzyżowanie towarowe (uwarunkowania)
-wartość użytkowa kojarzonych sztuk
-trafny wybór komponentów (ras lub linii) do krzyżowania
-kolejność krzyżowania zwierząt określonych ras w przypadku krzyżowania dwufazowego
-właściwy wybór rasy matecznej i rasy ojcowskiej
Krzyżowanie proste (świń)
Locha wbp x knur pietrain
Potomstwo F1 na tucz
wbp –wielka biała polska
Krzyżowanie dwufazowe (świń )
Locha wbp x knur pbz
Locha mieszaniec F1 x knur wbp
Potomstwo F2 na tucz
pbz -polska biała zwisłoucha
Krzyżowanie dwufazowe 3 ras (świń)
Locha wbp x knur pbz
Locha mieszaniec F1 x knur duroc
Potomstwo F2 na tucz
Krzyżowanie jednostopniowe (owce)
(samica) (samiec)
Wysokoplenność mała, duża zdolność opasowa,
Straty w odchowie, ruja doskonałe umięśnienie,
Sezonowe (całoroczna) wysoka zapładnialność
(samiec) Jagnięta tuczne i rzeźne
Dobre wykorzystanie paszy,
Wysoka tuczność,
(samica)dobre wykorzystanie paszy
Wysoka jakość tuczu (samiec)
Krzyżowanie dwustopniowe (owce)
(samica) (samiec)
Merynos polski owca francuska
(fińska, Romanowska)
Tryczki F1na rzeź tryk mięsny
F1 (samica) (Suffolk, Beriszon)
(samiec)
Maciorki i tryczki na rzeź
Krzyżowanie przemienne (owce)
Krzyżowanie rotacyjne (w każdym pokoleniu mieszańców wszystkie tryczki są przeznaczone na rzeź, a najlepsze maciorki do krzyżowania z kolejną rasą mięsną
Bydło –opas cieląt
-do masy ciała 80kg
-do wieku 60dni życia
-mleko, pasza treściwa, siano
Bydło –opas intensywny
-przeznaczony bydło ras mięsnych zaczyna się gdy zwierzęta maja 40kg.
Ok. 40kg cielę 125kg (przyrost dzienny 455kg przyrost dzienny 1000g
Ok. 940g, 3miesiące wychów)
Bydło opas półintensywny
Wychów do 3miesięcy okres przygotowawczy opas intensywny
do 10 miesięcy do 18 miesięcy
użytkowanie mięsne kur
-tucz brojlerów
*do 42-49 dni życia
*do 2,2 kg masy ciała
-tucz kur dorosłych
*produkcja uboczna
*po zakończeniu użytkowania mięsnego
-Wełna- to włókno uzyskiwane z okrywy włóknianej owiec, lam, wielbłądów, niektórych ras kóz, królików (def.zoologiczna)
-wełna –to włókno pochodzenia zwierzęcego mające właściwości przędne i zdolności spilśnienia się bez domieszki innych włókien (def. Technologiczna)
Czołowi producenci wełny:
-Australia ok. 25% światowej produkcji
-Chiny ok.18%
-Nowa Zelandia ok. 11%
-Argentyna ok. 3%
Chemiczna budowa wełny
-chemicznie włókno wełniane jest ciałem białkowym, keratyną, składajacą się z 17 aminokwasów
Pierwiastek %
-C -50-52%
-O2 -20-25%
-N -16-17%
-H -6-7%
-S- 2-5%
Wełna to proteina bogata w siarkę (90-95%) masy cystyny, która kształtuje wiele cech fizyko –chemicznych wełny
Rodzaje włosów występujących w wełnie owiec:
-włosy pożądane –puchowe, przejściowe, rdzeniowe
-włosy niepożądane
-Włosy puchowe –najczęściej ich grubość sięga 30µm. W odroście rocznym uzyskuje się od 5 do 10cm. Najbardziej pożądane w przemyśle włókienicznym. Występują w wełnach merynosowych. Zbudowane z dwóch warstw, korowej i łuski.
-Włosy przejściowe –grubość od 30-40µm. zbudowane z warstwy korowej i łuski. W tych włosach może pojawić się przerywany rdzeń. W przyroście rocznym uzyskują 10-15cm. Charakterystyczne dla wełen krzyżówkowych
-włosy rdzeniowe –grubość 40-70µm. zbudowane z warstwy korowej, łuski włosa. Przyrost roczny do 25cm.
Włosy niepożądane
-włosy martwe (kemp) –grube, krótkie, łamliwe. Mocno rozbudowany rdzeń otoczony cienkim pierścieniem warstwy korowej. Krótko rosną, mogą występować na całym polu obrostu ciała zwierzęcia. Nie barwią się.
-włosy nadranne –grube, długie, wyrastające ponad powierzchnią jednolitego runa, mogą być rdzeniowe lub przejściowe.
-włosy psie –wyrastają na miejscach zabliźnionych, gdzie nie ma gruczołów łojowych i potnych. Są grube, sztywne o silnym połysku.
Występowanie włosów martwych i nadrannych jest wadą genetyczną.
Włosy łączą się ze sobą za pomocą włókienek wiążących i tłuszczopotu tworząc zespoły włosowe:
-słupek
-koszyczek
Wełna jednolita –zespoły włosowe run jednolitych słupki. Słupki mogą przybierać różne kształty (cylindryczne, stożkowate, maczugowate, owalne)
Wełna mieszana –zespół włosowy koszyk, w którym może …. 3 frakcje:
-rodzaje koszyków:
*Proste
*stożkowe
*loczkowe
Cechy jakości wełny:
-grubość wełny –sortyment wełny
-długość wełny
-wytrzymałość
-Wydłużenie wełny –rozciągliwość
-karbikowanie
-barwa
-połysk
W praktyce stosuje się 2 skale sortymentowe:
-literową –gdzie do każdej litery alfabetu dopasowana jest odpowiednia grubość wełny –najcięższe A
-bradfordzka –wykorzystywana w przemyśle włókienniczym. Określa wyprzędnąć wełny. Mówi nam ile motków wełny można wyprzęść z 1 funta wełny.
…. Wełny –długość pozorna. Mierzona na owcy przy zachowaniu naturalnej karłowatości.
-wełna zgrzebna –wełna, która z jakichkolwiek powodów nie może być przerobiona systemem czesnkowym (dł. nie mniejsza niż 2cm) są mniej wytrzymale na rozczesywanie
-wełna czesankowa –wełna do czesania, wełna najczęściej jakości cienka wyrównane pod względem grubości (minimalna dł. 5cm)
Karbikowanie
-włosy odchylają się rytmicznie od pionowej wzdłuż całej dł. Włosa
-postać karbikowania może być różna od normalnego poprzez wąskie rozciągnięte
*normalny karbik
*karbik wydłużający
Wykład 8/21.01.2011r.
Odchody zwierzęce
Racjonalna gospodarka odchodami:
-właściwe usuwanie
-prawidłowe magazynowanie
-utylizacja i zagospodarowywanie
Zagrożenia dla środowiska:
-niebezpieczeństwo zanieczyszczenia wód gruntowych
-podwyższona amoniaku do atmosfery
-akumulacja fosforanów w glebie
Zanieczyszczenia: azotany, fosforany, sód, potas
Rodzaje odchodów: gnojowica, obornik, gnojówka
Gnojowica:
-w budynkach bezściełowych
-mieszanina kału, moczu i wody technologicznej
Obornik:
-w budynkach ściołowych
-mieszanina kału, częściowo moczu i ściółki
Gnojówka:
-w budynkach ściołowych
-przefermentowany mocz
Produkcja gnojowicy:
| Zwierzę | Na dobę(kg) | Rocznie(t) |
|---|---|---|
| Krowa | 60 | 22 |
| Owca | 6 | 2 |
| Świnia | 10 | 3,5 |
Produkcja obornika:
| Zwierzę | Na dobę(kg) | Rocznie(t) |
|---|---|---|
| Krowa | 30 | 10 |
| Owca | 3 | 1 |
| Świnia | 5 | 1,7 |
Rocznie w skali kraju w przybliżeniu 51 mln ton obornika.
Produkcja gnojówki:
| Zwierzę | Na dobę(kg) | Rocznie(t) |
|---|---|---|
| Krowa | 15 | 5,5 |
| Owca | 1,5 | 0,5 |
| świnia | 2,5 | 1 |
Odchody gazowe: amoniak, metan, substancje zapachowe.
Amoniak:
-uwalniany z moczu pod wpływem rozkładu mocznika przez ureazę
-większe ilości w oborach bezściołowych
-80% amoniaku wydzielanego do atmosfery pochodzi z produkcji zwierzęcej i innych form działalności rolniczej.
Roczne wydzielanie amoniaku (kg) w przeliczeniu na SD (SZTUKA DUŻA).
Krowa: 18-26,2
Świna: 17,5-39,4
Drób: 13-80
Owca: 19-36
Koń: 9-18,2
Metan: powstaje w żwaczu, rocznie w przybliżeniu 55ks 1 SD (500KG).
Chemiczne metody ograniczania emisji gazów i odorów:
-superfosfat (dodatek do ściółki) niweluje wydzielanie amoniaku i innych gazów
-zeolity, węgiel brunatny- działanie bakteriostatyczne, dezodorujące
Biologiczne metody ograniczania emisji gazów i odorów:
-autotroficzne bakterie chemosyntetyzujace: NITROSOMONAS, NITROBACTER- rozkładający amoniak, TIOBACTER, TIOBACILLUS, THIOWIX-rozkładające siarkowodór
-materiały filtrujące: żyzna gleba, torf, kora drzew, kompost
Żywieniowe metody ograniczania emisji gazów i odorów:
-fitaza i celuloza jako dodatki do pasz dla świń i drobiu- ograniczają o 5% emisję azotu i do 20-30% fosforu
-poprawnie zbilansowana dawka pokarmowa- zmniejszenie o 10-15% zawartości azotu i fosforu w odchodach
-dieta niskobiałkowa dla świń uzupełniana aminokwasami- zmniejszenie wydalania azotu o 3%
Zagospodarowanie obornika:
-nawóz organiczny w przybliżeniu 30t/ha
-produkcja biohumusu
-produkcja biogazu
Zagospodarowanie gnojowicy:
-nawóz organiczny 26 000 l/ha-gnojowica świńska i 38 000l/ha – gnojowica bydlęca
-oczyszczalnie (mechaniczne, chemiczne, biologiczne) – bardzo drogie
-produkcja biogazu
Rozporządzenie Ministra ochrony środowiska zasobów rolnych i leśnictwa z 14 lipca 1982r.:
-inwestycje szczególnie szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzi – ponad 500 DJP
-inwestycje mogące pogorszyć stan środowiska
50-500 DJP – chów bezściołowy
100-500 DJP- chów ściołowy
10-500 DJP- zwierzęta futerkowe mięsożerne
-nowe fermy o powierzchni 50 SD- chów ściołowy i powierzchni 100SD –chów bezściełowy, specjalne zezwolenie (Monitor Polski 1991r. nr. 16 poz. 126)
-zbiorniki na gnojowicę lub gnojownie poza podwórzem od strony północnej lub płn. – wsch.
-pojemność składowisk umożliwiające przechowywanie do 12 miesięcy
- gnojownie w gospodarstwach utrzymujących 5 SD
wymogi dotyczące ochrony środowiska w innych krajach DANIA- na 1ha -1,7SD; FRANCJA- produkcję trzody chlewnej można rozpocząć gdy gleba w gospodarstwie nie zawiera więcej niż 170kg N/k; NIEMCY- 2,5 SD/ha – gleby piaszczyste
-3,0 SD/ha- gleby gliniaste
Rolnictwo ekologiczne:
-zróżnicowana produkcja roślinna i zwierzęca
-środki pochodzenia naturalnego i biologicznego
-równowaga paszowo nawozowa (170kgN z nawozów na 1ha gospodarstwa)
-obsada zwierząt 0,8-1,5 SD/1ha przeliczeniowy
Produkcja zwierzęca metodami ekologicznymi:
-bez sztucznego wprowadzania hormonów
-bez leków w celach profilaktycznych
-bez transplantacji zarodków
-bez GMO
-wykorzystanie zwierząt do czynnej ochrony środowiska naturalnego w tym obszarów chronionych np. Natura 2000.
Ochrona zwierząt gospodarskich:
Szczyt Ziemi w Rio De Janeiro 05.06.1992r (konwencja o różnorodności biologicznej)
653 rasy bydła zarejestrowane w bazie danych FAD.
Największa różnorodność: 29 ras i 19 grup genetycznych – OWCE.
1993r. program pracy (FAD)
światowa strategia zachowania zasobów genetycznych zwierząt
-poziom krajowy
-ośrodek regionalny
-ośrodek światowy
Krajowy program ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich:
Celem programu ochrony zasobów genetycznych jest zachowanie populacji zwierząt gospodarskich .
Prace hodowlane w populacjach chronionych prowadzone są w kierunku:
-zachowania zmienności genetycznej
-zwiększenia lub utrzymania liczebności populacji
-doskonalenia w obrębie cech specyficznych dla danej populacji
Populacje objęte programem ochrony zasobów genetycznych: bydło, ryby, trzoda chlewna, kozy, owce, kury nieśne, gęsi, kaczki, zwierzęta futerkowe, pszczoły.
Bydło: polska czerwona- aktualnie ok. 1 tys. Sztuk, białogrzbiety- ok. 70szt, polska czerwono biała ok. 1500 krów, polska czarno biała ok. 600szt
Trzoda chlewna: puławska, złotnicka biała, złotnicka pstra
Konie: konik polski, hucuł, koniki małopolskie, śląskie
Owce: wrzosówka, uhruska, pomorska, korideł(Corriedale)
, kamieniecka, merynos barwny, wielkopolska, POG barwna, olkuska, żelaźnieńska
Drób: (32): kury 10 ras rodów
Kaczki- 8 ras lub rodów
Gęsi- 14 ras lub rodów
Zw. Futerkowe (9) Programem tym objęte są: lis pospolity pastelowy, lis pospolity białoszyjny, tchórz, królik popielniański biały i szynszyla beżowa.
Ryby(10): karp- 8 linii, pstrąg- 2 szczepy.
Pszczoły: (4 linie) – augustowska i kampinoska
Metody ochrony In situ i ex situ.
In situ- polega na ochronie populacji zwierząt żywych w ich naturalnym środowisku. Jest to podstawowa metoda ochrony w naturalnych warunkach. Wskazane jest darzenie do organizacji dla każdej populacji kilku stad o różnej lokalizacji.
Ex situ- metoda polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu zamrożonego materiału biologicznego w postaci nasienia, zarodków lub DNA. Materiał biologiczny jest gromadzony i przechowywany dla gatunków: bydło- zarodki; krowy- nasienie; konie- nasienie; trz. chlewna- nasienie; owce i ryby- nasienie.