Wskaźnik API ( Aproximal Plaque Index ) - ocena obecności płytki w przestrzeniach miedzyzębowych, które uwidacznia się zgłębnikiem lub po wybarwieniu.

Metodyka : obecność płytki bakteryjnej bada się w :

- w kwadrantach 1 i 3 – na pow.stycznych od strony j.ustnej właściwej

- w kwadrantach 2 i 4 - na pow.stycznych od strony przedsionkowej

Kryterium oceny jest występowanie płytki w przestrzeni miedzyzębowej (+) lub jej brak (-).

Wzór na wartość wskaźnika [%]

API = suma przestrzeni międzyzębowych z płytką x100%/ suma wszystkich badanych przestrzeni międzyzębowych

Zaletą jest krótki czas badania ( ok.3 min )

Interpretacja :

API 100 – 70% - zła higiena j.ustnej

API 70 – 40% - przeciętna higiena j.ustnej

API 39 – 25% - higiena w miarę dobra zwłaszcza gdy bliżej do 25% - istnieje warunek do ochrony przed próchnicą i chorobą przyzębia

API < 25% - optymalna higiena j.ustnej

Aby móc przystąpić do zabiegów chirurgicznych na przyzębiu – API < 15%

Wskaźnik SBI ( Sulcus Bleeding Index ) - umożliwia wychwycenie wczesnych stadiów choroby przyzębia.

Kryteria :

0 – zdrowe dziąsła, brak krwawienia podczas zgłębnikowania

1 – zdrowo wyglądające dziąsło, l]krwawienie podczas zgłębnikowania

2 – zmiana zabarwienia dziąsła, krwawienie podczas zgłębnikowania

3 – zmiana zabarwienia, lekka zmiana kształtu, obrzęk, krwawienie podczas zgłębnikowania

4 - zmiana zabarwienia, znaczna zmiana kształtu, krwawienie podczas zgłębnikowania

5 - zmiana zabarwienia, znaczny obrzęk lub owrzodzenie dziąseł, krwawienie podczas zgłębnikowania

SBI = liczba przestrzeni krwawiących / liczba wszystkich zbadanych przestrzeni * 100%

CPITN – community periodontal index of treatment needs - dzieki niemu mamy okreslenie stopnia zaawansowania zmian zapalnych oraz sposób leczenia

CPITN kod: 0 – stan prawidłowy

1 – krwawienie podczas sondowania

2 – obecnosc krwawienia nad i podzziaslowego, jatrogenne pordraznienia Brzezne

3 – obecnosc plytkich kieszonek od 3,5 do 5,5mm

4 – glebokie kieszonki od 6mm

Potrzeby lecznicze: 0 – zabiegi higieniczne w domu

1-I – instruktaz higieny jamy ustnej

2-II – I + usuniecien kamienia nazębnego

3-II

III – I + II + leczenie

Wykwity pierwotne :

Plama(macula) – w poziomie blony sluzowej, rozni się od niej zabarwieniem, niewyczuwalna przy dotyku. Wyrozniamy: zlogowe, barwnikowe(melanoplakia), zwiazane z nieprawidlowym rogowaceniem(leukoplakia) oraz naczyniowe(choroba Rendu-Oslera).

Grudka(papula) – wykwit wyniosly ponad powierzchnie blony sluzowej, spoisty. Wyrozniamy grudki: nablonkowe, mieszane i lacznotkankowe. Wysteouje w liszaju plaskim.

Babel pokrzywkowy(uritica) – wyniosly ponad powierzchnie blony sluzowej, szybki postaje i szybko znika, towarzyszy mu swiad. Wystepuje w pokrzywce.

Pecherzyk(vesicula) i pecherz(bulla) – wykwity ponad powierzchnie blony sluzowej, wyplenione trescia krwista, surowicza lub ropna. Powyzej 0,5 cm to pecherz. Powstaja poprzez rozwarstwinie skory. Pecherzyki pwstaja poprzez gromdzenie się plynu w:

-przestrzeniach miedzykomorkowych

-srodkomorkowo.

Pecherzyki wystepuja w: opryszczce, polpascu.

Pecherze dzielimy na: podrogowe, srdonaskorkowe, podnaskorkowe, dermolityczne. Wystepuja w pemfigoidzie, pecherzycy zwyklej.

Guzek(nodulus) i guz(nodus) – sa to wykwity ponad powierzchnie blony slzuowej. Guzek zwiazany jest ze zmianami w skorze wlasciwej, guz jest powyzej 1cm i zmiany dotycza również tkanki podskornej. Guzki wystepuja w kile, gruzlicze, a guzy mogą być nowotworowe. Dzielimy je na: zapalne, swoisten, niesowiste i nowotworowe. Goja się z blizna.

Krosta(pustula) – wyniosla ponad pwierzchnie blony sluzowej, wypeniona od poczatku trescia ropna, albo przeksztalcahjaca się z pecherzy lub p[echerzykow w wyniku zakazenia. Jeśli >1cm to już ropien. Wystepuje w luszczycy krostkowej.

Otarcie(excoratio) – powierzchowne uszkodzenie nablonka, spowodowane urazem mechanicznym.

Wykwity wtorne:

Powstaja jako zejscie, w czasie rozwoju lub ustepowania choroby.

Nadzerka(erosio) – jest to powierzchowny ubytek naskorka powstaly wtornie po peknieciu pecherza lub pecherzyka. Wystepuje w pecherzycy.

Owrzodzenie(ulceratio) – gleboki ubytek tkanki nablonkowej lacznej. Powstaje z guzkow, guzow, krost lub w wyniku dzialania srodkow chemicznych. Powstaje w nowotworach, bialaczce. Pozostawia blizne.

Rozpadlina(rhagas) i pekniecie(fissura) – sa to linijne ubytki naskorka i skory wlasciwej w miejscach narazonych na rozciaganie, napinanie, suchych, w stanach zapalny i zaburzeniach rogowacenia. Wystepuje w zaawansowanych nowotworach. Pozostawia blizne.

Luska(squama) – oddzielajacy się plat zrogowacialego nablonka. Jako zejscie stanu zapalnego, nadmiernego rogowacenia lub nieprawidlowego. Wystepuje w luszczycy.

Strup(crusta) – zasychajaca na powierzchni patologiczna tresc. Tworza się tylko na czerwieni warg, katach ust czy ich czesci skornej.

Blizna(cicatrix) – nowo wytworzona tkanka laczna w miejscu ubytkublony sluzowej. Ma mniejsza sprezystosc, slabej odzywiona, ukrwiona, pozbawiona przydatkow. Blizny mogą być: zanikowe, o powierzchni gladkiej w toczniu rumieniowatym oraz przerosle, zgrubiale po zabiegach.

Osutka

Nadżerka ( erozja ) - wykwit podobny do otarcia, różniący się tylko tym, że powstaje w miejscu wykwitów pierwotnych pod wpływem urazów lub zmian troficznych. Nadżerki mogą powstać w wyniku zdarcia pęcherzyków, pęcherzy, krost, grudek i tarczek. Jest to powierzchniowy ubytek nabłonka niezmienionej błony śluzowej, gojący się bez powstania blizny, powstaje z wykwitów pierwotnych pod wpływem urazu.( np.afty Mikulicza, Suttona )

Owrzodzenia – ubytek błony śluzowej właściwej patologicznie zmienionej, gojący się z pozostawieniem blizny. Powstaje w wyniku :

- rozpadu guzków, guzów, krost ( owrzodzenie kiłowe, gruźlicze, nowotworowe )

- rozpad zapalnie zmienionej błony śluzowej ( wrzodziejące zapalenie j.ustnej )

- działania przewlekłych urazów mechanicznych, chemicznych, termicznych i innych( owrzodzenie urazowe, troficzne )

Obraz RTG zdrowego przyzebia:

-jest wyraznie zaznaczona, jako linijne zacienienie blaszka zbita kosci wyrostka

-obie blaszki zbite lacza się ze soba tworzac kat ostry

-odleglosc miedzy krawedzia przegrody miedzyzebowej a polaczeniem szkliwno-cementowym nie wieksza niż 2mm

-struktura kości gąbczastej w obrębie górnej cz.przegrody międzyzębodołowej jest porównywalna zw zakresie obrazu do struktury kostnej otaczającej dolną cz.korzenia bez ogniska o charakterze rozrzedzenia

Obraz RTG w periodontitis:

-znisczenie balszki zbitej

-zatarcie ostrosci kata pomiedzy blaszkami

-poszerzenie szpary ozebnej

-obnizenie brzegu wyrostka powyzej 3mm od granicy szkliwo-cementowej

-w zaawansowanym stanie: ubytki poxiome, pionowe, mieszane oraz osteoporoza brzezna i furkacje

Wymień miejscowe czynniki modyfikujące przebieg patologii przyzębia.

zlogi nazebne miekkie(blonka nabyta, plytka nazebna, bialy nalot, rsztki pokarmowe, przebarwienia) i twarde(kamien nazebny naddziaslowy i podzziaslowy), czynniki jatrogenne(nawisy, uzupelnienia protetyczne nieprawidlowo wykonane), zgryz urazowy, ilosc i sklad sliny, podraznienia(chemiczn, termiczne, alergiczne), oddychanie przez usta, wady anatomiczne tkanek przyzebia i miekkich jamy ustnej

Wymień ogolne czynniki modyfikujące przebieg patologii przyzębia.

wiek, czynnik genetyczny, palenie tytoniu, stres, cukrzyca, osteoporoza, chroba Downa, zle odzywianie, niedobory witaminy C, E, D oraz bialka, leki(cyklosporyna, fenytoina, inhibitory kanalow wapniowych)

Etiopatogeneza chorób przyzębia – wymień główne czynniki i podaj po jednym przykład

1.bakterie :- Porphyromonas gingivalis

2.uwarunkowania genetyczne :- morfologiczne - ch.krwi

3.choroby ogólne :- cukrzyca

4.zaburzenia odporności : - wrodzone : zaburzenie rogowacenia nabłonka dziąsła/- nabyte : zaburzenia w wytwarzaniu cytokin przez limfocyty

5.czynniki środowiskowe :- palenie tytoniu, stres

6.sprzyjające czynniki miejscowe : - ubytki i wady budowy cementu/- wadliwa struktura kolagenu/- wadliwe połączenie między komórkami nabłonka łączącego/- wady zębowe/- jatrogenne nawisy, brak pkt.stycznych w wypełnieniu.

Wyjaśnij pojęcia : root-planning, kiretaż.

Root-planning – czynność wykonywana podczas leczenia aktywnego, polegająca na wygładzeniu powierzchni korzenia po usunięciu złogów poddziąsłowych. Wykonujemy to za pomocą kiret Gracey, specjalnymi kamieniami diamentowymi, końcówki kątnicy Profin, ( pilniczkami wolframowymi, gładzikami nylonowymi lub drewniane ) ultradźwiękowymi końcówkami diamentowymi i węglowymi.

Skalling – jest to ręczne i mechaniczne usuwanie pod- i naddziaslowe zlogow nazebnych miekkich i twardych, przebarwien, kamienia, osadu za pomoca skalerow recznych lub ultradziwkowych z powierzchni korony i korzeni

Kiretaż – metoda leczenia reperacyjnego polegające na wyskrobaniu ze ścian obumarłych częsci kostniwa nabłonka i przyczepu nabłonkowego, ziarniny ze ścian i dna kieszonek.

W wyniku tego zabiegu dochodzi do zbliznowacenia i spłycenia kieszonki, do pokrycia jej świeżym zdrowym nabłonkiem, ustąpienia stanu zapalnego i lepszego umocnienia zębów.

a. kiretaż zamknięty – stosowany w kieszonkach przyzębnych do 5-6mm głebokości, gdzie możliwa jest na ślepo penetracja narzędziami do dna kieszonki. Najpierw oczyszcza się powierzchnię korzenia, a po przepłukaniu zmienionego zapalnie nabłonka wewnetrznego ściany kieszonek przyzębnych oraz ziarninę z jej dna. Stosowane kirety uniwersalne i specjalne.

b. kiretaż otwarty – stosowany w kieszonkach przyzębnych > 6mm. Po przecięciu brodawek miedzyzębowych, raspatorem odchyla się brzeg dziąsła. Najpierw oczyszczana jest siana wewnętrzna płata, potem usuwana ziarnina z dna kieszonki i następnie oczyszczana powierzchnia korzenia, którą należy wypolerować. Po przemyciu miejsca należy zaopatrzyć ranę.

Skalery ręczne – usuwanie złogów nazębnych naddziąsłowych ( skaling naddziąsłowy ). Z uwagi na ostro zakończoną szczytowa część narzędzia nie należy wprowadzać go do

szczeliny / kieszeni dziąsłowej aby nie uszkodzić przyczepu nabłonkowego / łącznotkankowego, dwa ostrza.

Kirety uniwersalna ( Columbia ) - usuwanie złogów poddziąsłowych i są używane do końcowej fazy usuwania złogów naddziąsłowych. cz.pracująca pod kątem 90, dwa ostrza

Kirety specjalne ( Gracey ) - usuwanie złogów poddziąsłowych zwłaszcza w miejscach trudno dostępnych, cz.pracująca pod kątem 70, jedno ostrze

Kirety uniwersalne i specjalne mają gładko zakończoną i zaokrągloną część szczytową co umożliwia bezpieczne wprowadzanie do szczeliny dziąsłowej bez traumatyzacji szczeliny dziąsłowej.

Metoda szczotkowania Chartersa :

- włosie leży częściowo na dziąśle i częściowo na koronie zęba pod kątem 45 w kierunku płaszczyzny zgryzowej

- powolne ruchy obrotowe, utrzymujące jednocześnie równomierny ucisk na dziąsło

- po 10 ruchach zmniejsza się nacisk szczoteczki na chwilę, aby krew ponownie napłynęła do dziąsła

- słabo oczyszcza przestrzenie międzyzębowe

- wskazana szczoteczka miękka

zalecana : -- recesje dziąseł/-- utrata konturu dziąsła

Metoda szczotkowania Stillmana :

- szczoteczkę ustawia się na dziąśle przy szyjce zęba pod kątem 45 do wierzchołka korzenia

- ruchy poprzecznie-wibrujące ( o małej amplitudzie ) przesuwające włosie z

dziąsła na koronę i potem ruchem wymiatającym w kierunku brzegu siecznego / pow.żującej

- metoda masująca-czyszcząca

zalecana : -- recesje dziąseł ( każdego stopnia )/-- wrażliwość szyjek zębów/-- przy cienkim dziąśle

Budowa histologiczna błony śluzowej j.ustnej.

blona sluzowa = nablonek + blona podstawna + blaszka wlasciwa + blona podsluzowa

Nabłonek : błona śluzowa j.ustnej wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Jest on rogowaciejący w obrębie podniebienia twardego, grzbietowej cz.języka oraz wokół języka

( śluzówka mastykacyjna ).Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący pokrywa błonę śluzowa warg, policzków, podniebienia miękkiego i dno j.ustnej ( śluzówka wyścielająca ).

Nabłonek wielowarstwowy płaski zbudowany jest z keratynocytów.

Warstwy nabłonka ( od błony podstawnej ) :-w.podstawna/-w.kolczysta/-w.ziarnista/-w.złuszczająca się .

W nabłonku rogowaciejącym powyżej w-wy ziarnistej występuje warstwa jasna oraz w.zrogowaciała.W nabłonku j.ustnej występują 3 typy komórek nienabłonkowych : melanocyty, kom.Langerhansa, kom.Merkela.

Blona podstawowa – miedzy nablonkiem a blaszka wlasciwa, dziala jako molekularna bariera, zabezpiecza mechanicznie polaczenie nablonkowo-lacznotkankowe, odgywa role w odpowiedzi na uszkodzenie tkanki. Sklada się z 2 warstw: elektronowo-jasnej z laminin i epilegrin i gestej z kolagenu.

Blaszka właściwa bł.śluzowej – zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej bogatej w komórki i włokna kolagenowe. Zawiera także naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy, komórki : fibroblasty, makrofagi, kom.tuczne. Sklada się z warstwy powierzchownej – brodawkowatej oraz glebiej polozonej siateczkowatej z grubymi wloknami kolagenowymi. Substancja podstawowa – GAG’i, kolagen i fibronektyna.

Błona podśluzowa – kanka laczna luzna z gruczolami sluzowymi, naczyniami i tkanka tluszczowa. Jest na wargach, policzkach, dnie jamy ustnej, przedsionka, podniebieniu miekkim i dolnej powierzchni jezyka.Obecna w rejonach j.ustnej pokrytych śluzówką wyścielającą, ma znacznie luźniejszą strukturę niż błona śluzowa. Obecne są w niej większe tętnice, żyły, nerwy oraz małe gruczoły ślinowe. Nie występuje w obrębie podniebienia twardego, języka ( z wyjątkiem bocznych powierzchni ).

Nablonek = wartwa podstawowa(rozrodcza) + kolczysta + ziarnista + rogowa

-warstwa komorek podstawowych(rozrodcza, straum basale) – komorki kuboidalne, stanowi zrodlo pozostalych komorek, sa tu komorki slabo zroznicowane, posiadaja zdolnosci rozrodcze. Wartswa ta ma najwieksza aktywnosc, w jej obrebie powstaje barwnik, melanina z komorek nerwowych, dendrytycznych – melanocytow. Ich dlugie wypustki transgeruja barwnik ku gorze. Komorki w trakcie roznicowania zmieniaja swoje zdolnosci adhezujne i przemieszczane sa ku gorze.

-warstwa komorek kolczystych(statum spinosum) – komorki owalne, wieksze od podstawnych, sa we wczesnym stadium dojrzewania.

-warstwa ziarnista(stratum granulosum) – komorki maja tu wieksy stopien dojrzalosci, ulegaja splaszczeniu, duzo karetohialiny po rozpadzie jader i innych organelli.

-warstwa rogowa(stratum corneum) – ostro odgraniczone od warstwy ziarnistej, najwyzszy stopien zroznicowania, kurcza się i splaszczaja. Zanika w nich jadra i organelle komorkowe. Wystepuja komorki bezjadrzaste i z czesciowo zschowanymi jadrami.

Ubytki kostne:

Podstawa do oceny kierunku niszczenia kosci poziomego lub pionowego jest linia łaczaca punkty szkliwa i cementu dwoch sąsiednich zebow. Niszczenie poziome wystepuje wówczas gdy jego brzeg jest do tej linii równoległy. Gdy natomiast brzeg niszczenia kostnego tworzy z ta linia mniejszy lub wiekszy kat to taki typ osteolizy nazywamy pionowym. Ubytki pionowe i poziome w chorobach zapalnych przyzębia sa procesem osteolitycznym polegającym na całkowitym zniszczeniu kosci-jej czesci organicznej i nieorganicznej. Ubytki poziome oznaczaja postępujące obnizanie brzegu wyrostka zębodołowego i obnazanie korzeni zebów. Ubytki pionowe oznaczaja natomiast niszczenie kosci od strony gornej czesci szpary ozębnej i nazywa się je kieszonkami kostnymi. Najczesciej obserwujemy kształty trójkątne, łukowate miseczkowate i linijne. Mogą one dotyczyc 2,3 lub 4 scian .

Kieszonka dziąsłowa – szczelina dziąsłowa o głębokości > 2mm, w wyniku dowierzchołkowej wędrówki przyczepu nabłonkowego, ale nie stwierdza się destrukcji kości wyrostka zębodołowego. P owstaje przy rozroscie i rozpulchnieniu dziasla

Kieszonka przyzębna – jest to głęboka szczelina schodząca dowierzchołkowo wzdłuż korzenia zęba, w której stwierdza się zniszczenie przyczepu nabłonkowego i destrukcję kości wyrostka zębodołowego.

Występuje w periodontitis :

- nadzębodołowe – dno kieszonki leży dokoronowo w stosunku do niżej leżacej tk.kostnej wyr. zębodołowego w skutek poziomego zaniku kości.

- podzębodołowe – dno kieszonki usytuowane dowierzchołkowo w stosunku do poziomu przyległej kości wyr.zębodołowego w skutek pionowego zaniku kości.

Twor patologiczny, fizjologia to szczelina dziaslowa. Powstaje w wyniku obnizenia się przyczepu lacznotkankowego. Możemy ja podzielic na nadzebodolowa i podzebodolowa. Nadzebodolowa jeśli dno kieszonki wystepuje dokoronowo do ponizej lezacej tkanki kostnej wyrostka zebodolowego. Przy poziomym zaniku kosci wyrostka zebodolowego. Podzebodolowa wystepuje w momencie pionowego zaniku kosci wyrostka zebodolowego i przyczep obniza się ponizej wierzcholka wyrostka zebodolowego.

Wymień środki służące utrzymaniu optymalnej higieny j.ustnej.

nitki dentystyczne/superfloss – nitki/szczoteczki : jednopęczkowe, wielopęczkowe, międzyzębowe ( zalecane średnie, miękkie )/wykałaczki miedzy zębowe/stymulatory dziąsłowe/irygatory/pasty, żele do zębów ( Colgate, Elmex )

Objawy zapalenia dziąseł.

Gingivitis : zmiana zabarwienia dziąseł ( zwykle zaczerwienienie)/zmian kształtu dziąsła ( obrzęk, rozrost ) i jego konsystencji/stwierdza się w czasie badania zgłębnikiem periodontologicznym – obecność szczeliny dziąsłowej/krwawienie podczas zgłebnikowania szczeliny dziąsłowej ( rowka dziąsłowego)/krwawienie samoistne ze szczeliny dziąsłowej/brak zmian radiologicznych w kości wyrostka zębodołowego/brak utraty przyczepu łącznotkankowego

Może dotyczyć pojedynczych zębów lub całych łuków zębowych.