Co to jest pomoc psychologiczna?
-„działanie prospołeczne nastawione na dobro innych ludzi…” (Sęk, 1998)
-„zachowanie społeczne, działalność prospołeczna, która jest uwarunkowana motywacją empatyczno-autoteliczną i w której wykorzystuje się wiedzę psychologiczną, aby w interakcji z człowiekiem potrzebującym –często na zasadach współpracy –zmierzać do rozwiązania problemów życiowych osoby wspomaganej, do przezwyciężenia jej trudności, do zapobiegania zaburzeniom i usuwania ich.”
Sęk, 1998,
Motywacja pomagającego
-motywacja pomagającego- który nie powinien czerpać żadnych innych korzyści z pomagania poza wynagrodzeniem za pracę i satysfakcją z rozwoju i lepszego funkcjonowania pacjenta.
-neutralność
-dyskrecja
-powściągliwość w działaniu
Modele pomocy psychologicznej
Model moralny
Model kompensacyjny
Model medyczny
Model oświatowy
Na czym polega psychoterapia
- specjalistyczna metoda polegająca na celowym, świadomym i programowym oddziaływaniu psychologicznym w celu usunięcia lub zmniejszenia zaburzeń zachowania i objawów somatycznych oraz ich psychospołecznych przyczyn.” Sęk
Czynniki decydujące o skuteczności psychoterapii
Czynniki specyficzne (dla każdego nurtu psychoterapii)
Czynniki niespecyficzne (wspólne dla wszystkich nurtów psychoterapii)
O skuteczności psychoterapii decydują czynniki:
-związane z terapeutą
-związane z pacjentem
-relacja między terapeutą a pacjentem
Psychoanaliza Freunda
Psychoanaliza to metoda „w której neutralny psychoanalityk prowokuje powstawanie regresyjnej nerwicy przeniesienioweji usuwa ją przez interpretację
Freud o psychoanalizie:
1.To procedura badania procesów umysłowych niedostępnych w inny sposób;
2.To metoda leczenia zaburzeń psychicznych oparta na tym badaniu
3.Teoria psychologiczna
Zygmunt Freud jako pierwszy wprowadził pojęcie nieświadomości do psychologii, wynalazł on także metodę badania przejawów nieświadomego życia psychicznego – metodę swobodnych skojarzeń; wyniki zastosowania tej metody powiązał z modelem trzech instancji psyche, z teorią dynamiki popędowej (zasada rozkoszy) oraz z koncepcjami mającymi służyć wyjaśnieniu patologicznych odchyleń od tego ideału.
Id”, „Ego”, „Superego
Te trzy dziedziny życia psychicznego Freud powiązał z modelem trzech funkcji czy instancji, wyodrębniając:
-"Id" – dziedzinę naturalnych popędów i instynktów;
-"Ego" – instancję zwróconą przede wszystkim w kierunku świadomości, odzwierciedlająca treści dane świadomemu postrzeganiu
-"Superego" – instancję obejmującą ideały i normy moralne.
Neopsychoanaliza
Autorzy zaliczani do nurtu neopsychoanalizy, odeszli od koncepcji Freuda. Ich teorie skupiają się, już nie na popędach - jako siłach z pograniczy biologii i psychiki ale raczej przypisywali im kulturowe uwarunkowanie. Podobnie jak Freud duże znaczenie przypisują doświadczeniom z dzieciństwa.
Neopsychoanaliza, nazywana też kulturalistyczną szkołą psychoanalizy. Ukształtowała się na skutek zainteresowania antropologów, filozofów i socjologów problematyką psychoanalizy rozwiniętej przez S. Freuda i kontrowersji wokół faz rozwoju jednostki (oralnej, analnej, genitalnej, ukrytej), które miały być typowe dla wszystkich ludzi, niezależnie od miejsca i czasu. Spory przyczyniły się do rozwinięcia psychoanalitycznego nurtu w analizie zjawisk kulturowych przez: K. Horney, H. Sullivana, E. Fromma, H. Marcuse.
Psychoterapia behawioralno -poznawcza
Ogólna charakterystyka terapii behawioralnej
• koncentracja na danym problemie. Cel terapii uzgadnia
się z pacjentem, uwzględnia się jego oczekiwania
• planowanie strategii leczenia
• krótki czas terapii
• systematyczna ocena wyników
• po terapii sesja sprawdzająca czy zmiana zachowania
się utrzymuje
• strategie mają na celu zwiększenie wiary pacjenta we
własną skuteczność (Albert Bandura, poczucie własnej
skuteczności)
Psychoterapia humanistyczno- egzystencjalna
Cel psychoterapii humanistyczno-egzystencjalnej
• stworzenie warunków do przeżycia korektywnych doświadczeń emocjonalnych
• pobudzenie do refleksji nad wartościami i wyborami życiowymi
– Klient sam decyduje o intensywności, czasie trwania, tematach jakie porusza
-KLIENT” zamiast „PACJENT”
• Nacisk na relację terapeuty z pacjentem w mniejszym stopniu na techniki terapeutyczne.
• Znaczenie ma:
– Postawa otwartego umysłu terapeuty
– Umiejętność słuchania
– Zrozumienie bez etykietowania
– Autentyczna obecność terapeuty
Charakterystyczne dla psychologii humanistycznej:
•Natura człowieka
•Podejście fenomenologiczne
•Podejście subiektywistyczne
•Podejście holistyczne
Terapia to spotkanie dwóch osób. Terapeuta jako „partycypujący obserwator”, przewodnik klienta w drodze do wyeliminowania objawów choroby i do rozwoju własnego „Ja” pacjenta.
Uważa się że każdy człowiek ma duże możliwości rozwoju (rezerwy). Rolą terapeuty jest wyzwolenie tych możliwości u klienta.
Celem jest samo urzeczywistnienie jednostki i jej samorealizacja
Psychoterapia systemowa
Cel psychoterapii
-zmiana systemu a nie jednostki której przypisywana jest ‘etykieta’ zaburzonej
•Zmiana patogennych wzorów porozumiewania się
-Zmiana patogennych wzorów porozumiewania się
Systemowa cechy
•Oddziaływania cyrkularne (sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne)
•Dynamizm
•Zdolność do homeostazy
•Człowiek jako element systemu rodzinnego
-Wzajemne oddziaływanie –za pomocą komunikacji
Człowiek nieodłączny od swojego kontekstu społecznego
•Główne zainteresowanie: KOMUNIKACJA między ludźmi oraz zasady porządkujące wzajemne RELACJE w systemie
•Psychoterapia skupia się na aktualnych, obserwowalnych zachowaniach i ich konsekwencjach
•Patologia jest w kontekście a nie w jednostce
Analiza Transakcyjna (AT) - to stworzona przez Erica Berne'a psychologiczna koncepcja stosunków międzyludzkich, opierająca się na idei wyodrębnienia w Ja trzech współistniejących schematów zachowania i odczuwania przybierających formę:
-Ja-Dorosły,
-Ja-Dziecko,
-Ja-Rodzic.
-Jest metodą analizy uczuć, myśli i zachowań opartą na koncepcji stanów Ja.
Część teorii Erica Berne’a stanowią różne typy transakcji, jakich dokonują ludzie pomiędzy sobą zarówno świadomie jak i nieświadomie na różnych poziomach: społecznych czy psychologicznym. Transakcją jest każde pojawienie się przynajmniej dwu rozpoznawalnych znaków. Transakcje, jak również komunikaty i nastawienie względem siebie osób, biorących udział w transakcjach mogą być różnego typu.
RODZAJE TRANSAKCJI:
•Transakcja komplementarna; równoległa: kiedy wiadomość wysłana z określonego stanu ego daje odpowiedź z tego stanu ego do którego odnosiła się nadana wiadomość. Takie transakcje służą porozumieniu, satysfakcji np. mąż pyta żonę: Gdzie jest gazeta? Zona odpowiada: Leży na stole. (DOROSŁY-DOROSŁY)
-Transakcja skrzyżowana –kiedy stan ego z którego odpowiada druga osoba nie jest tym, od którego nadawca oczekiwał odpowiedzi; rodzi konflikt i niezadowolenie, np. jedna osoba mówi z pozycji Rodzica a druga odpowiada z pozycji Dorosłego Np. żona mówi „Samochód jest brudny. Powinieneś go wreszcie umyć.” Mąż odpowiada: „Nie życzę sobie podobnych uwag.” (RODZIC-DOROSŁY
Transakcja równoległa – gdy Ja jednej osoby znajduje się w stanie oczekiwanym przez drugą osobę i vice versa. Przykładowo jeżeli stan Ja jednej osoby jest rodzicem i zwraca się ona do drugiej, traktując ją jak dziecko, to druga osoba, której Ja jest w stanie dziecka traktuje pierwszą jak rodzica.
Osoba 1. Ile razy Pani mówiłem, żeby nie przeszkadzać mi w rozmowie, gdy jestem zajęty?
Osoba 2. Przepraszam, przepraszam bardzo. Obiecuję, że to się więcej nie powtórzy
-Transakcja ukryta – występuje wówczas, gdy uruchamiają się więcej niż dwa stany Ja jednocześnie. Przekaz niejawny jest często ukryty za społecznie akceptowaną formą. Istnieją tutaj dwa poziomy: społeczny i psychologiczny. W transakcji ukrytej na poziomie społecznym zachodzi interakcja między innymi stanami Ja niż na poziomie psychologicznym. Wyróżniane są transakcje kątowe i podwójne transakcje ukryte.
Transakcja kątowa
Transakcja kątowa występuje wówczas, gdy na poziomie społecznym i na poziomie psychologicznym jedna osoba występuje w tym samym stanie Ja, natomiast na obu poziomach odwołuje się do dwóch różnych stanów Ja drugiej osoby.
Osoba 1. Zmiany w projekcie są konieczne, ale na razie nie formułuj żadnych propozycji, bo nie zapoznałeś się z projektem zbyt dobrze
Osoba 2. Przejrzałem projekt wystarczająco dobrze, aby móc zaproponować pewne poprawki
Bioenergetyka
Główne założenia:
•Procesy życiowe mają dwoisty charakter: fizyczny i psychiczny (jedność)
•Wpływ procesów psychicznych na fizyczne.
•Życie może przebiegać na różnym poziomie intensywności. Ten poziom określa ilość energii jaką dysponuje człowiek i sposobów jaki ją wykorzystuje.
•Życie to proces energetyczny, którego podstawą jest ODDYCHANIE. O poziomie energetycznym organizmu informuje napięcie i usztywnienie mięśni. Mogą one blokować albo pozwalać na swobodny przepływ energii.
•Energia i napięcie określają charakter człowieka –ujawnia się on w wyglądzie zewn. i w ruchach ciała.
•Warunkiem rozwoju psychiki i ciała jest zakotwiczenie w ciele i w podłożu. Zakotwiczenie w ciele = człowiek posiada kontakt z każdą częścią swego ciała (może odczuwać jej istnienie). Zakotwiczenie w podłożu to swobodny przepływ energii przez ciało w kierunku ziemi co daje spokój, równowagę. Człowiek niezakotwiczony –jego życie staje się nierzeczywiste.
•Źródłem zaburzeń są CHRONICZNE NAPIĘCIA EMOCJONALNE spowodowane nierozładowanymi konfliktami wewnątrz psychicznymi. Ten stan powoduje ZABURZENIA ODDECHU I WZROST NAPIĘCIA MIĘŚNI.
Podejście integracyjne (sposób ujmowania genezy zaburzeń, czynniki leczące, stosowane techniki, rola terapeuty, efekty)
-Wykorzystywanie zasad, koncepcji, technik pochodzących z różnych szkół teoretycznych.
•Wymaga od terapeuty:
–Większej elastyczności i wszechstronności
–Uświadomienia sobie że każda teoria ma ograniczenia i że każda wnosi coś wartościowego do zrozumienia istoty ludzkiego zachowania
–Łączenia różnych podejścia w sposób spójny i jasnego zdawania sobie sprawy które elementy danej teorii uwzględnia a które nie
-nieustannego kształcenia się i otwartego umysłu
Relacja terapeutyczna???
-Relacja terapeutyczna i proces grupowy w psychoterapii uzależnień
Komunikacja w psychoterapii (werbalna, niewerbalna)
Mowa werbalna i niewerbalna-komunikacja:
Narzędzie skutecznego słuchania:
- parafraza: uwaga, zrozumienie, odniesienie do tematu
-odzwierciedlenie: pozycja ciała, tempo i siła mówienia, odniesienie do nastroju partnera
-prowadzenie: porządkowanie chaotycznych wypowiedzi, zadawanie pytań, ośmielenie
Komunikacja niewerbalna może wyrażać się poprzez- (mowa ciała):
-sposób w jakim siedzimy, stoimy, chodzimy, komunikujemy się wzrokowo
- sposób w jaki sposób tworzymy otoczenie fizyczne w którym pracujemy, mieszkamy
-odległość w jakiej stajemy od kogoś
-gesty
-ton głosu
-wzdychanie, płacz, marszczenie brwi, uśmiechanie się, śmiech ,błaznowanie
-nasz wygląd: twarz ,włosy ,ciało, kolor oczu, męskość, kobiecość
- nasze otoczenie, dom ,praca, rodzina, przyjaciele
Typologia komunikacji niewerbalnych wg Ekmanai Friesena
Emblematy- zachowanie które łatwo przetłumaczyć na język słów.
Ilustratory- podkreślają treść mówioną
Regulatory konwersacyjne- przejęcie głosu
Adaptatory- przyjęcie najwygodniejszej pozycji w czasie rozmowy
Autoadaptatory- regulują nasze napięcie
Alteradaptatory- -//-
Dystans fizyczny= dystans psychiczny
Dotyk w psychoterapii może zwiększyć zaufanie w nawiązaniu kontaktu z terapeuta, prawdziwymi emocjami.
Opór w psychoterapii i radzenie sobie z oporem ( 5 kroków wg Johna enrighta)
John Enright wszystkie rodzaje oporów, przeszkód w pracy z drugim człowiekiem podzielił na 5 grup;
1. Brak własnej chęci uczestniczenia w coachingu.
2. Brak ustalenia konkretnego celu coachingu.
3. Przekonanie klienta, że stan pożądany jest niemożliwy do osiągnięcia.
4. Przekonanie, że ten coach jest nieodpowiedni dla klienta. Brak zaufania do coacha.
5. Posiadanie przez klienta innych sprzecznych celów
Enright traktuje opór jako sytuację, w której klient wie „coś” czego coach nie wie, a zadaniem coacha jest jak najszybsze odkrycie tego „czegoś”.
Poprzez przepracowanie każdej grupy oporów osiąga się stan pracy bez oporu. Dopiero wtedy można prowadzić efektywną pracę z klientem.
Przepracowanie oporu oznacza poznanie oporu zarówno przez coacha jak i przez klienta. WAŻNE jest, aby to klient sam zrozumiał, że ma taki i taki opór, tego a tego się boi. Coach NIE może powiedzieć klientowi masz takie i takie opory. Takie zachowanie może tylko wzmocnić opory i bunt przeciwko „rozkazującemu” coachowi.
Pomocne w pracy z oporami są techniki, które opisałem w rozdziale 4 i 5. Może się też przydać kreatywność z rozdziału
Etyka w pracy psychoterapeuty
- Zasady ogólne
1. Terapeuta uczciwie i rzetelnie wykonuje swoja pracę, z szacunkiem wobec osób pozostających w terapii oraz wobec osób, z którymi w terapii współpracuje.
2. Obowiązkiem terapeuty jest uwzględnianie przede wszystkim dobra osób pozostających w terapii.
3. Terapeuta powinien stale rozwijać swoje umiejętności zawodowe.
4. Terapeucie nie wolno przenosić relacji z osobą leczoną poza obszar terapii.
Zasady praktyczne
1. Terapeuta nie ma prawa wydawać ocen moralnych, ani kierować się zasadami ideologii politycznej. Psychoterapeuta ma obowiązek powstrzymać się od działań wynikających z wszelkich uprzedzeń rasowych, religijnych, narodowościowych oraz z jego stosunku do płci, wieku i orientacji seksualnych pacjenta, zarówno w toku terapii jak i w swoim życiu zawodowym. Terapeuta nie może jednak legitymizować zachowań będących przestępstwem w rozumieniu kodeksu karnego czy kodeksu rodzinnego (np. przemocy fizycznej bądź seksualnej w rodzinie).
2. Proces psychoterapii powinien być poprzedzony kontraktem terapeutycznym, określającym cele i metody pracy oraz zasady jej finansowania.
3. Terapeuta nie może osobom uczestniczącym w terapii narzucać wprost ani pośrednio własnego systemu wartości. W wypadku uniemożliwiających pracę znaczących różnic między systemem wartości osoby pozostającej w terapii i terapeuty, terapeuta ma prawo rozwiązać kontrakt i skierować osobę pozostającą w terapii do innego terapeuty.
4. Obowiązkiem terapeuty jest korzystanie z rożnych form współpracy i superwizji, by zminimalizować ryzyko błędów wynikających z jego osobistych problemów i uwikłań emocjonalnych.
5. Nieetyczne jest uzależnianie proponowanego rodzaju terapii w zależności od możliwości finansowych pacjenta.
6. Nieetyczne jest podejmowanie działań mających na celu leczenie w przypadku niedysponowania przez terapeutę ogólnie dostępną wiedzą umożliwiającą postawienie prawidłowej diagnozy oraz wiedzą o wskazaniach do stosowania różnych form terapii