A) SPEKULACJA DYDAKTYCZNA:
*Spekulacja-rozumowanie oparte na przypuszczeniach, których nie można udowodnić; wyciąganie wniosków na podstawie domysłów i niepewnych wiadomości.
*Spekulacja dydaktyczna przebiega od form abstrakcyjnych, wolnych od faktów,aż do form nasyconych faktami.Używając spekulacji często posługuje się wyróżnieniami musi,powinien,należy, trzeba.Byłoby błędem odmawianie pracom spekulatywnym wszelkiej wartości naukowej,ponieważ niektóre z nich są owocem wybitnej intuicji,inne zaś wybitnej dyscypliny logicznej czy trafnego przewidywania.Wartość naukowa tych prac zależy od zgodności z faktami,a więc od tego,czy podłożem spekulacji są -choć w ograniczonej skali- wyniki badań naukowych,własnych lub cudzych.
*Wishful thinking (myślenie życzeniowe) : odmiana żargonu pedagogicznego w której pełno jest wyrażeń w rodzaju: „nauczyciel musi”,”powinien”,lub „trzeba”,”należy”
*Po co archiwa nauczania?: dlatego że nie jesteśmy wstanie zapamiętać wszystkiego( lekcji w których uczestniczyliśmy, albo wizytowaliśmy, albo tych które były wizytowane u nas)
*Jakie ma formy?: forma abstrakcyjna(wolna od faktów),forma nasycona faktami(prace futurologiczne i diagnostyczne)
B) PRACE PRZEGLĄDOWE:
*Prace przeglądowe stanowią ogniwo pośrednie miedzy spekulacja a pracami typu badawczego.Popularna na gruncie nauk przyrodniczych czy medycznych, będąca swoistym uzupełnieniem prac badawczych-jako formy podstawowej. Stosowana rzadko w niektórych naukach społecznych w tym i w dydaktyce, znajduje swoje miejsce w artykułach i jeszcze rzadziej w książkach o charakterze monograficznym.
*Przedmiotem poszukiwań jest tu możliwe pełny dorobek piśmiennictwa na jakiś temat, przy czym autor dokonuje krytycznej analizy tego piśmiennictwa ze stanowiskiem przyjętych przez siebie kryteriów.
*Celem takiego opracowania jest dostarczenie czytelnikowi informacji o pracach obrazujących wybrany temat problemu, ułatwienie mu interpretacji zawartego w tych pracach dorobków. Prace przeglądowe stwarzają płaszczyznę dla własnych interpretacji, sprzyjają wyrobieniu sobie przez czytelnika własnego poglądu na zagadnienie
*Prace przeglądowe maja znaczną wartość: ułatwiają wgląd do literatury zagadnienia,niekiedy trudno dostępnej,stwarzaja płaszczyzne dla własnych interpretacji,sprzyjaja wyrobieniu sobie przez czytelnika własnego pogladu na zagadnienie.
C) METODA HISTORYCZNA:
*Poza badaniem aktualnych procesów dydaktyka zajmuje się również badaniem funkcji kształcenia w różnych epokach historycznych,na tle różnych stosunków społecznych. *Metody historyczne wymagają dobrej znajomości metodologii historii,jak tez umiejętności badania dokumentów historycznych,oraz wykorzystywania źródeł historycznych. *Praca badawcza polega na rozpatrywaniu faktów dydaktycznych,które miały miejsce w przeszłości,a ich ślady zostały przechowane w jakiś dokumentach. *Proces badania sprowadza się do rejestrowania ,analizowania i wyjaśniania tychfaktów.Formułowane wyjaśnienia przez badacz mogą mieć różny charakter.
*KMITA WYRÓŻNIŁ 4 KATEGORIE WYJAŚNIEŃ:
-wyjaśnienia przyczynowe -(poszukiwanie przyczyn jakichś zmian,wzrostu i rozwoju,bądż rozpadu i zaniku jednostek,grup i zbiorowości ludzkich, instytucji czy nawet idei
-wyjaśnienia rozwojowo-genetyczne i wyjaśnienia funkcjonalno genetyczne: (zachodzenie jednej lub kilku serii wydarzeń lub procesów uparzadkowanych czasowo w ramach każdej serii,przy czym proces lub wydażenie A,bezpośrednio poprzedzające w ramach danej serii wydarzenie lub proces B,stanowi warunek niezbędny B.)
-wyjaśnienia funkcjonalne : (Oprócz warunków początkowych w tych wyjaśnieniach uwzględnia się prawa następstwa czasowego i prawa funkcjonalne.)
*Intencją historycznych dociekań w obrębie dydaktyki jest wykrywanie uogólnień umożliwiających nie tylko poznanie przeszłości,ale tez lepsze zrozumienie współczesności i przewidywanie przyszłości.
D) MET. PORÓWNAWCZE:
*TRZY KIERUNKI BADAŃ:
1*1817r. Jullien de Paris-Zadaniem pedagogiki porównawczej jest wykrywanie prawidłowości wspólnych dla systemów oświatowych w różnych krajach
2*Sadler i Kandel zmierzali do wykrywania swoistych cech każdego systemu kształcenia,do wydobywania tego co jest w nim oryginalne,uwarunkowane przez jakiś zespół typowych dla danego okresu historycznego i dla danej sytuacji wychowawczej czynników.
3*(Popularny w ostatnich latach) Zmierza do odkrywania wewnętrznych cech poszczególnych systemów oświaty,ich podobieństw i różnic, uwarunkowanych charakterem danego systemu.
*NA CZYM POLEGA METODA:
Metoda porównawcza w dydaktyce polega na porównaniu całych systemów oświaty(lub fragmentów)w różnych krajach,w tym zarówno na odkrywaniu wspólnych cech i prawidłowości jak i różnic,oraz na poszukiwaniu przyczynowych,genetycznych uwarunkowań tych podobieństw i różnic przez dynamicznie zmieniające się różne składniki tych systemów.
Obok tego zajmuje się też porównywaniem ideałów i celów kształcenia,treści programowych,metod i organizacji kształcenia,a nawet form i metod działalności wspierającej systemy oświaty,a więc również działalności naukowej na rzecz oświaty.
*trójfazowa struktura badania:????
*4 ODMIANY WYJAŚNIEN:
Ernst Nagel wyróżnił 4 główne odmiany wyjaśnień oparte na odrębnych schematach logicznych:
1-model dedukcyjny: rozpowszechniony w naukach przyrodniczych.Jest to typ „wnioskowania dedukcyjnego,w którym explicandum jest logicznie konieczna konsekwencją przesłanek wyjaśniających”Przesłanki zawieraja warunek wystarczajacy dla stwierdzenia prawdziwości explicandum
EXPLICANDUM:związek jaki zachodzi między założeniami wyjaśniającymi a faktem wyjaśnianym.
2-wyjaśnienia probabilistyczne: przesłanki wyjaśniające są tu założeniami statystycznymi o pewnej klasie elementów,a explicandum jest twierdzeniem jednostkowym o danym indywidualnym elemencie owej klasy.Nie zapewniaja one prawdziwości wyjaśnianego faktu,ale czynia je bardziej prawdopodobnym
3-wyjaśnienia funkcjonalne: (teologiczne)wskazanie jednej lub wielu funkcji,jakie pewien element spełnia w zachowaniu lub realizacji pewnych cech systemu,do którego należy,albo też w opisywaniu instrumentalnej roli działania w realizowaniu jakiegos celu.
4-wyjaśnienia genetyczne: sprowadza się todo ustalenia dlaczego jakis przedmiot ma takie a nie inne cechy.Dokonuje się to przez porównanie stanu aktualnego z odpowiednimi stanami we wcześniejszych stadiach.
E) MET.OBSERWACJI:
*DEFINICJA: Obserwacja jako metoda badania dydaktycznego polega na systematycznym i planowym rejestrowaniu, analizie i interpretacji oddziaływań na wychowanka w toku kształcenia oraz jego zachowania pod wpływem tych oddziaływań bądź własnych wewnętrznych pobudek, jak również warunków, w których te procesy przebiegają, oraz zmian w wychowankach dokonujących się pod wpływem tych warunków.
Ajdukiewicz-obserwacja to spostrzeganie kierowane zadaniem.
*RODZAJE OBSERWACJI:
*ze względu na czas:
-ciągła- celowe spostrzeganie przedmiotu lub procesu na przestrzeni czasu, czyli nieprzerwany okres obserwowania;
-próbek czasowych - polega na planowym spostrzeganiu wybranego przedmiotu lub zdarzenia w określonym z góry krótszym odcinku czasu. Jest regularna i systematyczna (oszczędza czas i pieniądze);
*ze względu na treść:
-całościowa- ma pokazać pełen obraz danej rzeczywistości;
-częściowa (fragmentaryczna)- ma dać obraz wycinka danej rzeczywistości;
-jednostkowa (indywidualna)- np. obserwacja jednego ucznia;
-kompleksowa (grupowa)- np. obserwacja wielu uczniów;
*ze względu na udział badacza:
-uczestnicząca - obserwator jest bezpośrednim uczestnikiem wydarzeń badanych, wchodzi w interakcje z badanymi, wnika w grupę, jest jej członkiem;
-nieuczestnicząca - obserwator nie uczestniczy w badaniu, nie integruje się z badanymi;
*ze względu na obecność obserwatora:
-bezpośrednia - jest obecny
-pośrednia- np. ogląda nagranie z kamery
*ze względu na obserwowalność przedmiotu:
-bezpośrednia- spostrzegamy to co jest obserwowalne np. reakcje, wygląd;
-pośrednia- spostrzegamy nieobserwowalne np. wartości;
*ze względu na stopień ustrukturyzowana:
-ustrukturyzowana - są określone etapy, zakłada przewidywalność, posiada arkusz obserwacji i ściśle trzyma się planu. Zdarzenie, którego nie przewidział może pominąć;
-nieustrukturyzowana- badacz rejestruje różne zachowania, jest otwarty, wybiera co go interesuje;
*ze względu na jawność
-jawna - badani wiedzą, że są obserwowani;
-ukryta – badani nie wiedzą, że są obserwowani;
OPIS CZYNNOŚCI :
Sformułowanie celów badawczych jest konsekwencją analizy jakiejś sytuacji problemowej, która zafrapowała badacza i okazała się godna bliższego rozpatrzenia.
Zbadanie tej sytuacji i odnalezienie w niej tego, co jest badaczowi wiadome, i tego, czego nie wie - oparte na ogól na dodatkowych studiach literatury zagadnienia, bądź na doświadczeniach osób kompetentnych - sprzyja sformułowaniu głównego problemu badawczego i zazwyczaj pochodnych od niego problemów dodatkowych;
Wyłanianie i analiza zmiennych to druga ważna kategoria czynności badawczych. Zmienne są to czynniki przybierające różne wartości w badanym zbiorze.
Wyłanianie zmiennych polega na wyodrębnianiu tych właściwości, które określają dany przedmiot
-Jedne z nich pojawiają się jako zmienne dwuwartościowe: m. in. płeć męska i żeńska
-Zmienne wielowartościowe np. waga, wzrost, poziom wykształcenia, osiągnięcia szkolne - przyjmują różne wartości dla różnych osób i wymagają złożonych operacji, a przede wszystkim uporządkowania na jakiejś skali;
Analizę zmiennych rozpoczynamy zazwyczaj od zmiennej zależnej,często tę zmienną stanowią jakieś zachodzące w uczniu zmiany, czy to w sferze jego wiadomości i umiejętności, czy w sferze emocjonalnej, czy w motoryce
-Warunki, od których te zmiany zależą, są wówczas zmiennymi niezależnymi
-Obok zmiennych niezależnych, które poddaje się kontroli, występują zmienne niezależne-pośredniczące
Przekształcanie problemów w łańcuch hipotez jest konsekwentnym dalszym etapem procesu badawczego.
Dobór technik i narzędzi badawczych zależny od doboru obiektów do badań, ich populacji i próby.
Określenie populacji i dobór próby to czynniki zależne od celu badania, jak też od problemów i hipotez badawczych
*SPOSTRZEGANIE POŚREDNIE ma miejsce wtedy gdy badanego przedmiotu nie można poddać bezpośredniej obserwacji. Przedmiotem takim mogą być : postawy,dyspozycje,zdolności,uzdolnienia, lub cechy jednostek i zbiorowości:uczciwość ,altruizm,zdyscyplinowanie,integracja grupy,współdziałanie. Badacz posługuje się wskaźnikami tych właściwości jakie są dostępneezpośredniemu spostrzeganiu np.: zewnętrzne objawy zachowania,odpowiedzi na pytania,wypowiedzi ankietowe wykonane prace,wybór szkoły,wybór zawodu,przeczytane książki.
*W SPOSTRZEGANIU BEZPOŚREDNIM wyróżnia się 3 składniki:
--spostrzeżenie: to po prostu zmysłowe stwierdzenie, że dana rzecz tam się znajduje
--rozpoznanie : oznacza że oceniamy daną rzecz jako coś poprzednio znanego lub nieznanego
--zmierzenie : jest ilościową oceną cech tej rzeczy
F)MET. EKSPERYMENTU DYDAKTYCZNEGO
EKSPERYMENT to metoda badania naukowego ,która polega na wywołaniu procesu (zjawiska) bądż ingerowaniu w dany proces oraz takim regulowaniu warunków tego procesu aby można było poddać je kontroli i pomiarowi,a zrazem dokonać sprawdzenia złożonych hipotez.
4 CECHY:
1*Badacz sam organizuje proces,który chce poddać badaniu
2*Regulowanie warunków przebiegu danego procesu,aby można było wykryć występujące w nim zależności.
3*Poddawanie tych warunków kontroli i możliwie ścisły ich pomiar
4*Nadanie eksperymentowi charakteru problemu naukowego oraz sprawdzenie prawdziwości odpowiedniej hipotezy roboczej
eksperyment laboratoryjny to taki w którym występują wszystkie 4 cechy nosi nazwę.
eksperyment naturalny to taki w którym brakuje cechy pierwszej
RODZAJE EKSPERYMENTÓW:
jednej grupy- polega na wprowadzeniu do znanej sytuacji zastanej czynnika eksperymentalnego i mierzenia zmian powstałych pod jego wpływem, w taki sposób, aby możliwe było porównanie stanu początkowego i końcowego. Czynnikiem eksperymentalnym może być np. nowa technika nauczania. Jeśli w tym przypadku badanie końcowe wypadnie lepiej niż to w stanie początkowym możemy stwierdzić, że czynnik eksperymentalny wywarł pozytywne skutki, że eksperyment powiódł się.
grup równoległych/ grup porównawczych- stosuje się zazwyczaj w szkołach. Stosuje się zazwyczaj testy wiadomości, ustala się poziom klas w momencie wyjściowym i końcowym. Na pierwszym miejscu jest sprawa doboru i ustalenia grup do analizy porównawczej. Wybierane są osoby podobne, np. pod względem płci i wieku. Dla ustalenia równoważności grup badanych wprowadza się testy psychologiczne dla oznaczenia poziomu inteligencji i zdolności kierunkowych do uczenia się różnych przedmiotów. Doboru grup (klas) dokonuje się na podstawie wartości przeciętnych, które muszą być dla obu grup równe lub bardzo zbliżone. Klasę, która ma niższy iloraz inteligencji czyni się grupą eksperymentalną.
Kanon jednej różnicy- dobieramy 2 grupy, dokonujemy badania przed wprowadzeniem czynnika eksperymentalnego cechy, która ma ulec polepszeniu np. stan zdrowia. Ważne jest, aby te grupy były do siebie podobne np. pod względem wieku i płci. Do jednej grupy wprowadzamy np. nowy lek- czynnik eksperymentalny, a do drugiej „środek zastępczy”. Dokonujemy końcowego badania (po pewnym czasie) i porównujemy do wyników na początku.
rotacji/ grup krzyżowych- zapewnia ona względnie skuteczną eliminację wpływu nieprzewidywalnych czynników subiektywnych ze zmienną eksperymentalną. Polega na kolejnym wprowadzeniu czynnika eksperymentalnego raz do grupy A, a następnie do grupy B. Dwie grupy są dla siebie układami odniesienia
technika czterech grup-charakteryzuje się tym iż zamiast jednej pary grup równoległych uwzględnia dwie pary takich grup,z których każda składa się z grupy eksperymentalnej i kontrolnej.Zastosowanie tej techniki wymaga uwzględnienia co najmniej 4 grup tj. 2 grup eksperymentalnych i 2 grup kontrolnych,przy czym badania wstępne przeprowadza się tylko w jednej parze grup równoległych,a końcowe w obu parach grup,dzięki temu istnieje możliwość sprawdzenia w jakim stopniu badania wstępne spowodowały ewentualne zakłócenia w sposobie oddziaływania czynnika eksperymentalnego i czy wpłynęły na wyniki badań końcowych.
CHARAKTERYSTYKA TOKU BADAŃ
*Identyfikacja i zdefiniowanie problemu;
*Wyodrębnienie i określenie zmiennych;
*Sformułowanie hipotez i wyprowadzenie z nich wniosków;
*Skonstruowanie modelu eksperymentu obejmującego wszystkie elementy, warunki i relacje. Może on zawierać:
dobór próby reprezentującej daną populację, dobór grup lub par osób w celu zapewnienia homogeniczności;
identyfikacja i kontrola czynników nie eksperymentalnych;
dobór narzędzi i wskaźników do zmierzenia wyników eksperymentu;
przeprowadzenie badań pilotujących w celu udoskonalenia narzędzi i modelu badań;
określenie miejsca, terminu i okresu prowadzenia eksperymentu
*Przeprowadzenie eksperymentu;
*Redukcja surowych danych w sposób zapewniający bezstronną ocenę spodziewanego efektu;
*Zastosowanie testu w celu stwierdzenia wiarygodności uzyskanych wyników badań