Teoretyczne podstawy kształcenia (wykład) 29.02.

1. Podstawowe terminy

• Uczenie się – świadomy proces nabywania wiadomości, umiejętności i nawyków

• Nauczanie – planowe kierowanie procesem uczenia się

• Kształcenie – proces nauczania – uczenia się wpływający na wszechstronny rozwój zdolności poznawczych: myślenia, spostrzegania, uwagi, pamięci, wyobraźni

1. Rozwój systemów dydaktycznych

• Jan Amos Komeński (1592 – 1670) sztuka nauczania (wychowania), system klasowo-lekcyjny, zasada poglądowości

• Jan Fryderyk Herbart (1776 – 1841), teoria nauczania wychowującego, nauczanie przez przyswajanie, szkoła tradycyjna

• John Dewey (1859 – 1952), sztuka uczenia się, uczenie się przez działanie, nauczanie problemowe

• Pedagogika – nauka o wychowaniu

• Dydaktyka ogólna – nauka pedagogiczna badająca działalność osób uczących się i nauczających

• Dydaktyka przedmiotowa – teoria i praktyka nauczania i uczenia się konkretnego przedmiotu

• Metodyka nauczania - ___________________

1. Funkcje dydaktyki

• Eksplanacyjna, diagnostyczna i prognostyczna

• Instrumentalno-techniczna

• Normatywna – ustalanie celów kształcenia, kryteriów doboru materiału, wymagań w zakresie opanowania wiedzy

Programy nauczania

• Cele kształcenia

• Materiał nauczania (tematy)

• Instrukcja metodyczna

Materiał nauczania – uproszczona wersja dyscypliny naukowej

Cele kształcenia

• Cele ogólne (ideały, zamiar)

• Cele szczegółowe (operacyjne)

Instrukcja metodyczna

• Standardy osiągnieć uczniów

• Sposoby oceniania

1. Treść nauczania

Ogół nauczanych czynności teoretycznych i praktycznych, objętych programem nauczania i określonych pod względem:

• Cel, czyli typu czynności wykonywanych przez uczniów

• Materiału, na którym czynności mają być przeprowadzone

• Poziomu wymagan ( wiadomości i umiejętności) koniecznych do opanowania danej czynności

Treści nauczania podlegają wymaganiom:

• Nauki

• Psychologii

• Dydaktyki

• Koncepcjom programowym

Treść nauczania

• Jest naczelnym pojęciem teorii oceniania szkolnego;

• Wiąże cele nauczania, materiały nauczania i wymagania programowe;

• Za element treści nauczania uważamy pojedynczą czynność ucznia a nie wiadomości;

• Jest przetwarzana w procesie dydaktycznym z postaci planowej – przez poznawaną – na opanowaną przez ucznia.

Układ treści kształcenia w kursie nauczania

• Liniowy

• Spiralny

• Koncentryczny

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia 07.03.2012

Historycznie: Współcześnie:

- Materializm dydaktyczny (encyklopedyczny) -teoria problemowo-kompleksowa
- Formalizm dydaktyczny -strukturalizm
- Utylitaryzm dydaktyczny - strukturalizm
- egzemplaryzm
- materializm funkcjonalny
- programowanie dydaktyczne

14.03.2012

Hanna Komorowska „O programach prawie wszystko” (WSiP)

W jaki sposób ocenić program nauczania

Kryteria doboru treści kształcenia

- Należność - zainteresowanie

- istotność - użyteczność

- rzetelność - wyuczalność

- wykonalność

DZIEDZINA UCZEŃ

Treść nauczania wg prof. B. Niemerko

• Cel nauczania

• Materiał nauczania

• Wymagania programowe

Funkcje podręcznika

• Informacyjna (uporządkowany przekaz)

• Badawcza (pytania, pobudzenie do myślenia, ukierunkowanie na syntezę)

• Transformacyjna (przykłady zastosowania, modelowe rozwiązania, ćwiczenia)

• Samokształceniowa

Pomoce dydaktyczne

• Podręczniki, dokumentacje, leksykony

• Oprogramowanie – cechy klas programów

• Programy do demonstracji zagadnień

• Slajdy, instrukcje, karty pracy, plansze, pomoce elektroniczne: adresy stron www, pliki do ćwiczeń

Organizacja kształcenia, czyli system oświaty 28.03.2012

System oświaty – to ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i instytucji wych. Bezpośredniego i pośredniego, umożliwiających obywatelom zdobywanie ogólnego i zawodowego wykształcenia oraz wszechstronny rozwój osobowości (W. Okoń)

Cele i treści systemu oświat

• Cele:

  • Realizacja praw do edukacji

  • Dostosowanie organizacji kształcenia (dobór formy i typu)

  • Dostosowanie nauczania (do wieku, osiągniętego rozwoju, potrzeb, możliwości i aspiracji)

  • Dbanie o odpowiednią jakość kształcenia

  • Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej

• Treści – zawarte w odpowiednich podstawach programowych dla poszczególnych typów szkół ( kształcenie ogólne i dla zawodów)

Znaczenie terminu: program

• Poza oświatą

- słownik języka polskiego:

• „wykład pewnych założeń i wytycznych działania mającego…

• „plan, układ zamierzonych czynności, prac”

- wielka encyklopedia powszechna

• „Program (inform.) – algorytm wraz ze strukturami danych, na których operuje, zapisany w określonym języku oprogramowania; program jest przepisem, według którego komputer (…) wykonuje czynności przewidziane w algorytmie”

• W naukach pedagogicznych i oświacie zamiennie używa się terminów: plan (program nauczania; program kształcenia;

  • Program nauczania bywa rozumiany jako „odpowiednio uporządkowany zbiór terminów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania” (W. Okoń)

  • W pracy szkół i nauczycieli program nauczania traktowany jest jako podstawowy dokument, określający ich obowiązki i prawa, normujący ich pracę

Różnice znaczeniowe w sposobach pojmowania terminu program

• Różnica pomiędzy rozumieniem ogólnym terminu PROGRAM a tym, jak on jest pojmowany w oświacie i w pedagogice europejskiej polega na tym, że:

  • W pierwszym przypadku najważniejsze są działania

  • W drugim (gruncie oświaty) – akcentuje się głownie treści, mniejszą wagą przywiązują do samych czynności i ich skutków.

Program nauczania (wg B. Niemierko, A. Nitko oraz A. Pasner)

• Program nauczania to zestaw tekstów, które zawierają:

  • Zakres i porządek treści nauczania

  • Wytyczne programowe (sylabus)

  • Wykaz materiału (uproszczona wersja dyscypliny naukowej)

  • Podręczniki szkolne i przewodniki dla nauczycieli

  • Planowane zajęcia z uczniami

  • Standardy wymagań

Programy szkolne 4.04.2012

• Hanna Komorowska

Aurrialum (łac.) znaczy „tor wyścigu rydwanów” aurrialum czyli program zakłada:

- cel – drogę do celu – środek realizacji celu.

• Hilda Tab, Ralph Tyler

Program to plan działań, czyli dokument wskazujący strategie osiągania założonych celów.

• J. Galen Saylor

Program to plan dostarczenia osobie nauczanej uporządkowany zbiór sposobów do uczenia się.

• David Pratt

Program to uporządkowany zbiór zamiarów formalnego edukowania i/lub szkolenia.

• John Wieles, Joseph Bondi

Program to plan uczenia się, w którym cele określają czego się uczyć

• Caswell, Campbel

Program to wszystko, czego doświadczają pod kierunkiem nauczycieli.

• Shepard, Ragan

Program składa się z doświadczeń dzieci przeżywanych pod kierunkiem szkoły

• Eisner

Program szkolny to program jaki szkoła proponuje uczniom

• Hass

Program to całość doświadczeń, które jednostka ma w planie kształcenia (…) przygotowanym na podstawie (…) teorii i badań lub dawniejszej i obecnej praktyki edukacyjnej

Program możemy rozpatrywać w dwóch. Jako przedmioty (j. polski, matematyka) lub treści (sposób organizowania treści, fakty uogólnienia)

*Beauchamp

Jedynie definicje uwzgledniające

• Plan

• System

• Pole badań

Prawidłowo posługują się określeniem program.

• Obecnie

  • Podstawowy dokument na podstawie którego są realizowane zadania edukacyjne, określone w podstawie programowej

  • Możliwe jest korzystanie z jednego, dwóch rodzajów programów: program nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zamieszczonego na wykazie ogłoszonym na stronie internetowej MENiS

  • Własnego programu autorskiego dopuszczonego do realizacji w danej szkole przez dyrektora tej szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły, a jeżeli nie została ona powołana opinii rady rodziców lub innego przedstawicielstwa rodziców i po spełnieniu warunków określonych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej

  • W przysłanym rozporządzeniu są zdefiniowane: program wych. Przedszkolnego, program nauczania do zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, progam nauczania dla zawodu oraz program nauczania dla profilu; jest również określona wymagana zawartość każdego z tych programów oraz warunki dopuszczenia programów do użytku szkolnego lub do realizacji w danej szkole.

Literatura

• Allam C. Ornstein, Francis P. Hunkins

  • „Program szkolny, założenia, zasady, problematyka” WSiP, W-wa 98

• Hanna Komorowska

  • „O programie prawie wszystko” WSiP, W-wa 99

ĆWICZENIE

• Co bierzemy pod uwagę dokonując oceny dokumentu zwanego programem w celu dopuszczenia do użytku szkolnego

  • Zgodność z podstawami programowymi

  • Poprawność konstrukcyjna programu

  • Poprawność merytoryczna programu

  • Poprawność dydaktyczna programu z punktu widzenia:

    • Dyrektora szkoły

    • Nauczyciela

    • Uczniów

Pytania kontrolne dla oceniającego

• Czy dotyczy przedmiotu (jakiego konkretnego) nauczania, czy bloku? (Jakie przedmioty wchodzą w jego skład?)

• Czy precyzuje typ/etap szkoły dla którego jest przeznaczony?

c.d. Podstawa programowa 11.04.2012

• Obecnie

  • Podstawowy dokument, na podstawie którego realizowane są zadania edukacyjne określone w podstawie programowej

  • Możliwe jest korzystanie

• Modele programu

  • Do jakich zachowań skłania program?

    • Uczyć się by przyswoić

      • Model analityczny

    • Uczyć się by znaleźć odpowiedzi

      • Model hermetyczny

    • Uczyć się by zmienić

      • Model krytyczny

• Podstawowe ujęcie programu

Do czego odnosi się program

• Program jako wykaz treści nauczania (np. program sytuacyjny, gramatyczny, leksykalny)

• Program jako zestaw planowanych czynności

• Program jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych

• Program jako zestaw pojęć i zadań do wykonania

• Program jako rejestr doświadczeń

• Paradygmaty prac programowych

W jakim stopniu rodzaj programu zależy od przedmiotu nauczania?

• Paradygmat dominujący (proces uzyskiwania wiedzy od nauczyciela z podręcznika)

• Paradygmat teoretyczny

• Paradygmat praktyczny

Paradygmat – uzasadnienie, celowość /wg. Tylera

• Paradygmat dominujący – kreowanie programu dyd.

  • Po co się uczyć? (zamiary)

  • Czego się uczyć? (doświadczenie dyd.)

  • Jak uczyć? (organizacje doświadczeń)

  • Jak oceniać? (ocenę zamiarów i ich realizacji)

Kreowanie programu wg Hildy Tata

• Diagnoza potrzeb

• Formułowanie celów

• Dobór treści

• Układ treści

• Dobór doświadczeń dyd.

• Organizacja czynności uczenia się

• Ocena i instrukcja oceny

• Kreowanie programu wg Saylora i Aleksandra

  • Zadania, cele, dziedziny

  • Wzorzec programu

  • Realizacja programu

  • Ocena programu

• Paradygmat teoretyczny – kreowanie programu doświadczalnego wg Schwabla

  • Formułujemy problem

  • Przewidujemy tok postepowania

  • Określamy rodzaj rozwiązania

  • Przewidujemy sposób ogłoszenia wyników

• Paradygmat praktyczny – kreowanie programu zadaniowego

  • Określenie punktu wyjścia

  • Zaplanowanie interakcji w klasie

  • Zorganizowanie sytuacji dyd.

  • Określenie produktu, czyli określonych treści

Stopnie są szkodliwe

• Podkreślają wspólność celów dla wszystkich uczniów, a zniechęcają do indywidualnych celów uczenia się

• Nagradzają konformizm i karzą za twórczość

• Zachęcają do realizacji, a nie współpracy

• Naleganie na wysokie stopnie prowadzi do oszustw

• Pozują bardziej do nauczania przedmiotowego nie do edukacji humanistycznej nakierowanej na dziecko

Czy to znaczy, że nie należy oceniać, że oceny są uczniom niepotrzebne?

• Liczne ankiety mówią, że nauczyciel bezstronny, sprawiedliwy, obiektywny, bez uprzedzeń jest pożądany. Te cechy uczniowie cenią najwyżej.

Najczęstsze błędy popełniane przy ocenianiu

• Efekt samospełniającej się przepowiedni

• Subiektywizm w ocenianiu poziomu i jakości pracy

• Reglamentowanie czasu odpowiedzi i liczby pytań nagradzający właściwy tok rozumowania

• Preferencja zadań rozwiązywanych na czas

• Błędy generalizowania

• Błąd wzmacniania negatywnych stanów rzeczy

Wnioski:

• Ocenianie jest bardzo zaniedbaną dziedziną edukacji

• Panuje niewiara w możliwość rozwiązywania problemów związanych z ocenianiem

• Istotnym mankamentem w tej dziedzinie jest zły system kształcenia nauczycieli

• Przyzwyczailiśmy się do braków oceniania i nauczyliśmy się lekceważyć stopnie w teorii dydaktycznej, w procesie nauczania, na egzaminach, w decyzjach oświatowych

• Nauczyciele uciekają od oceniania:

  • Rezygnacja

  • Zaniedbanie

  • Artystyczne uduchowienie

  • Nadgorliwość

  • tęczowy blask perfekcji

  • uduchowienie

  • Metoda kija i marchewki

• Nadużycia wychowawcze

WNIOSEK PODSTAWOWY:

• Ocenianie dojrzało do nagany

Standardy umiejętności nauczyciela w zakresie diagnozy eduk.

• Nauczyciel powinien umieć dobrać narzędzie do rodzaju decyzji dydakt., która ma być podjęta

• Powinien umieć stosować narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów oraz interpretować uzyskane przy ich pomocy wyniki

• Umieć wykorzystać ewaluacji osiągnięć uczniów

• Umieć zdobywać trafne, oparte na pomiarze , procedury oceniania osiągnieć uczniów

• Powinien umieć przedstawiać wyniki ewaluacji uczniom, rodzicom, dyrekcji szkoły i innym nauczycielom

• Umieć rozpoznać nieetyczne, nierealne i niewłaściwe metody badania osiągnięć szkolnych uczniów

Podstawowe pytania służące jako model nauczania 9.05.2012

1. Analiza treści nauczania:

• Operacyjne określenie celów

• Hierarchizacja wymagań

• Zapobieganie materializmowi dydaktycznemu

1. Dobór metod nauczania i organizowania sytuacji dydaktycznych odpowiednich do założonych celów, indywidualizacja nauczania

2. Porównanie osiągnięć planowanych z osiągnięciami rzeczywistymi przy użyciu stosowanych narzędzi pomiaru

Podstawowe pytania służące jako model nauczania

Jak zakomunikuje uczniom , rodzicom, czego nauczyli się uczniowie?

Psychologiczne i pedagogiczne aspekty oceniania

• Ocenianie – czynność, w wyniku której wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub zjawisku, odwołując się do jednego lub kilku kryteriów, niezależnie od przedmiotu oceny i obejmuje nie tylko osiągnięcia szkolne.

• Akt oceny jest zjawiskiem ogólnym i obejmuje nie tylko osiągnięcia szkolne

• W szkolnictwie – stosowanie procedur oceniania jest nastawione na ewaluację (sprawdzanie i ocenianie) realizacji celów społecznych i pedagogicznych

• Cel edukacyjny – ujawnia się w pytaniu o to, jak daleko jest uczeń względem stawianych mu wymagań, których źródłem jest program kształcenia przyjęty lub opracowany przez nauczyciela

• Cel rozwojowy – ujawnia się w pytaniu o to, jak daleko jest uczeń względem własnych możliwości (pytany o to, czy dokonują się jakieś zmiany w uczniu, w jakim kierunku zmierzają, jaki jest ich zakres, tempo, dynamika), a nie tylko na jakim poziomie rozwoju jest aktualnie

Sprawdzanie

• Obejmuje czynności gromadzenia i scalanie informacji o uczniach i klasie przy pomocy różnych środków;

• Jego efektem jest rozpoznanie poziomu osiągnięć klasy i poszczególnych uczniów, skuteczności metod pracy nauczyciela z uczniami oraz rozpoznanie napotkanych trudności

Ocenianie 23.05.2012

Ocenianie jest procesem zbierania informacji, formułowania sądów o informacjach, podejmowaniem na ich podstawie odpowiednich decyzji

wg Ch. Gallowaya

Ocenianie ciągłe

• Oznacza poznawanie uczniów w sposób systematyczny

• Jest to ocenianie wewnętrzne, w trakcie procesy dydaktyczno-wychowawczego, jego celem jest śledzenie rozwoju ucznia

Ocenianie jednorazowe

• Zwane inaczej zewnętrznym, oceny dokonują osoby, które nie są nauczycielami ocenianych uczniów;

• Jego celem jest podsumowanie pewnego cyklu kształcenia (egzamin, konkurs)

Egzamin

• Sprawdza czy osiągnięty został poziom uczenia się sformułowany w celach pedagogicznych. Kończy się stopniem dla którego powinien być określony poziom odniesienia (wymagania)

Konkurs

• Jego celem jest selekcja najzdolniejszych, ustalenie rozwój, pozycji kandydata, zróżnicowanie kandydatów. Na podstawie ocen kandydatów ustala się pewną normę, na podstawie której określa się kolejność zajętych przez nich miejsc

Ocenianie kształtujące

• Opiera się na informacjach zebranych przed rozpoczęciem nauki (diagnoza wstępu) lub podczas nauczania, Ma służyć nauczycielowi do planowania pracy z uczniami oraz ułatwić wybór właściwej strategii nauczania

Ocenianie sumujące

• Ma na celu stwierdzenie, w jakim stopniu osiągnięcia ucznia klasy i nauczyciela odpowiadają założonym celom dydaktycznym

Wystawianie stopnia

• Jest to określenie, jakiej wartości odpowiada informacja uzyskana w trakcie kontroli

Funkcje kontroli i oceny

Rodzaj funkcji	Implikacje f. w stosunku do oceny
Dydaktyczna	Powinna być informacją o stopniu opanowania treści nauczania (czynności) przez ucznia
Dydaktyczno-prognostyczna	Powinna informować o stopniu znajomości zagadnienia niekoniecznie w oparciu o program wyłącznie szkolny, jest również pomocna przy planowaniu czynności nauczyciela, a także informuje o przyszłych wynikach ucznia na podstawie bieżących ocen dydaktycznych
Sterująco-metodyczna	Powinna uzmysłowić nauczycielowi konieczność zmiany lub kontynuacji metod pracy z uczniem
Psychologiczna	Powinna obejmować kontekst zachowania psychicznego i fizycznego ucznia
Wychowawcza	Powinna uwzględnić zaangażowanie, staranność, wkład pracy, warunki środowiskowe itp.
Selektywna	Powinna odróżniać uczniów dobrze przygotowanych do dalszej nauki od tych, którzy tej umiejętności jeszcze nie posiedli
Społeczna	Powinna kształtować stosunki w klasie oraz określić przygotowanie i predyspozycje ucznia do dalszej nauki, pracy (świadectwo kompetencji zawodowej).

ĆWICZENIA

Belgia

• Nauka w klasach podstawowych trwa 6 lat i jest podzielona na 2 części 1-3, 4-6

• Żeby zostać wykładowcą akademickim trzeba mieć tytuł doktora

• Studia medyczne trwają 4 lata

Kończą się tytułem inżyniera lub licencjatu

• Obowiązują dwa języki flamandzki i belgijski

Niemcy

• W każdym landzie obowiązuje kontrola szkoły

  • 3-6 przedszkole

  • 6-10 lub 6-12 podstawówka

  • Od 10-12, 12-15, rok szkolny 6 lub 5 dni w tygodniu

  • Zaw. 16-18, szkoła zaw. + praktyki 15-18/19

• W szkole średniej uczniowie są podzieleniu ze względu na zainteresowania. Każdy uczeń I klasy uzyskuje promocje do klasy II, bez względu na wyniki

• Nauczyciele przedszkola są po szkole średniej

Irlandia

• System szkolenia

  • 4 letnie studia wyższe

  • Roczna praktyka

• Ograniczona ilość miejsc, które ustala Ministerstwo Edukacji (wiedzą jaka ilość nauczycieli będzie potrzebna w danym roku

• Należy koncentrować się na doskonaleniu kształcenia nauczycieli (wakacyjne szkolenia)

• Roczny okres próbny dla nauczycieli szkół średnich

• Wyznaniowy charakter

• Nie jest zarejestrowane wychowanie przedszkolne

• O zapotrzebowaniu kadry decyduje Minister Edukacji

• Emerytura – 65 lat i praca w zawodzie 35 lat

• Szkoła początkowana od 6 do 12 (klasy 1-6)

• Obowiązek szkolny od 6 roku życia

• Przedszkola z utworzoną klasą Mortesori lub xxxxxxxxx dla 5 latków (od godz. 8⁰⁰ do 18⁰⁰)

• Jeżeli dziecko z drugiej klasy musi zostać dłużej w szkole wtedy jest przyjmowane do Mortesori

Islandia

• Szkoła podstawowa od I do X klasy

• Egzaminy w IV, VI i X