Współczesne tendencje rozwoju przemysłu

Współczesne zmiany zachodzące w produkcji przemysłowej są podporządkowane strategii globalizacji gospodarki. Ogół zmian zachodzących w przemyśle pod wpływem procesu globalizacji nazywamy reindustrializacją. Reindustrializacja obejmuje przebudowę struktury gałęziowej przemysłu, zmiany w rozmieszczeniu i stopniu koncentracji produkcji oraz zmiany w organizacji i wielkości przedsiębiorstw.

- Przebudowa struktury gałęziowej przemysłu, tzw. restrukturyzacja, polega na stopniowym eliminowaniu tradycyjnych gałęzi przemysłu (górnictwo, hutnictwo, przemysł włókienniczy, niektóre branże przemysłu chemicznego) i zastępowaniu ich przemysłem nowoczesnym oraz na modernizacji ciągów technologicznych. Przyczynami restrukturyzacji są czynniki:

• technologiczne – np. miniaturyzacja produkcji, stosowanie bezodpadowych technologii produkcji, energooszczędnych ciągów technologicznych, wielokrotne wykorzystywanie tego samego surowca;

• ekonomiczne – spowodowane wyczerpywaniem się złóż najtańszych w eksploatacji, tzn. największych, najpłycej położonych, o największej zawartości użytecznej pierwiastka;

• ekologiczne – spowodowane ogromną degradacją środowiska przez tzw. przemysły brudne, tzn. górnictwo, energetykę bazującą na węglu i hutnictwo, które często doprowadzają do stanu klęski ekologicznej.

Restrukturyzacja przemysłu jest procesem długotrwałym i bardzo kosztownym (koszty budowy nowych zakładów przemysłowych, konieczność przekwalifikowania znacznej części siły roboczej).

- Zmiany w rozmieszczeniu przemysłu – restrukturyzacja przemysłu w dużym stopniu doprowadziła do przeniesienia zakładów uciążliwych dla środowiska z krajów wysoko rozwiniętych na obszary państw o bogatych złożach surowców mineralnych lub posiadających duże zasoby taniej siły roboczej. Największymi obszarami nowo uprzemysłowionymi są kraje:

• Azji Południowo-Wschodniej, w których głównymi czynnikami lokalizacji przemysłu była bardzo tania siła robocza oraz korzystna dla inwestorów polityka podatkowa – gwarancja ulg podatkowych;

• Ameryki Łacińskiej, na obszarze której znajdują się zasobne złoża surowców mineralnych: ropy naftowej, rud żelaza, manganu, miedzi i boksytu;

• afrykańskie, położone wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz w centrum i na północy kontynentu, w których rozwija się głównie przemysł wydobywczy ropy naftowej, rud metali nieżelaznych i diamentów. W ostatnich latach równie intensywnie rozwija się tam hutnictwo i przemysł maszynowy.

- Zmiany w organizacji i wielkości przedsiębiorstw

– zostały spowodowane uprzemysławianiem nowych obszarów, które odbywa się przy dużym udziale środków finansowych i kadry specjalistów z krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo. Konieczność tworzenia zagranicznych fi lii przedsiębiorstw w krajach nowo uprzemysławianych dała początek międzynarodowym koncernom przemysłowym. Zarząd koncernu, z reguły, znajduje się w kraju wysoko rozwiniętym, natomiast rozproszone po całym świecie zagraniczne oddziały przedsiębiorstwa zajmują się produkcją i rozprowadzaniem wytworzonych towarów.

Rozwój międzynarodowych firm nasilił konkurencję na rynku światowym, co spowodowało ciągłe i szybkie unowocześnianie produkcji, a tym samym wpłynęło na rozwój średnich i małych przedsiębiorstw, w których wszelkie innowacje technologiczne wprowadza się łatwiej i szybciej niż w wielkich zakładach.