Świętokrzyski Park Narodowy utworzony został w 1950 r. Jest położony w centralnej części Gór Świętokrzyskich. Obejmuje pasmo Łysogór ( z najwyższym szczytem Łysicą 612 m n.p.m. i Łysą Górą 595 m n.p.m.), część pasma Klonowskiego, Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty.
Obszar ochrony ścisłej „Chełmowa Góra” utworzony został jako rezerwat ścisły w 1920 r. Na tym niewielkim terenie możemy spotkać kilka zbiorowisk roślinnych. Wśród nich dominuje buczyna karpacka występująca na północnych skłonach góry. Grąd jodłowy położony jest w zachodniej części uroczyska i charakteryzuje się znacznym udziałem modrzewia. Na południowych i południowo-wschodnich zboczach Góry Chełmowej możemy spotkać grąd wysoki w dwóch wariantach: typowym i z modrzewiem polskim. W południowo-wschodniej części znajdują się fragmenty środkowopolskiego boru mieszanego w wariancie z modrzewiem polskim. Rośnie tu wiele drzew pomnikowych. Według ostatniej inwentaryzacji (2002) na terenie „Chełmowej Góry” stwierdzono 286 drzew pomnikowych. Chełmowa Góra pozwala na poznanie i obserwację wielu interesujących i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Z rzadszych gatunków roślin spotykamy tam: pióropusznik strusi, widłak jałowcowaty, skrzyp olbrzymi, parzydło leśne i inne. Do osobliwości tego terenu należą także liczne mrowiska. Stwierdzono tutaj około 500 kopców, co na tak niewielkim terenie jest rzeczą niezwykłą.
Rezerwat „Łysica” został utworzony 1924 r. Obejmuje prawie cały masyw najwyższego szczytu Łysogór – Łysicy (612 m npm) oraz grzbiet od strony północnej i południowej niemal do połowy stoku. Ochroną objęto tu fragment odwiecznej puszczy, która nie podlega bezpośredniej ingerencji człowieka już ponad 80 lat. Jest to jeden z najstarszych po Puszczy Białowieskiej fragment lasu, w którym procesy przyrodnicze przebiegają w sposób spontaniczny. Drzewostan jaki tu spotykamy jest wielogatunkowy i różnowiekowy o naturalnej złożonej strukturze. Składa się z jodły i buka, z jaworem, klonem zwyczajnym i lipą szerokolistną. Dobrze zachowane fragmenty pierwotnej przyrody są ostoją naturalnych zbiorowisk roślinnych i zgrupowań zwierząt. Pomimo ubogości tych zbiorowisk, ze względu na trudne warunki klimatyczne i siedliskowe, walorem najważniejszym i najpełniejszym jest jego naturalność. Możemy obserwować lasy takie, jak je ukształtowała przyroda.
Rezerwat „Święty Krzyż” został utworzony w 1924 r. Obszar ten obejmuje południowe i północne stoki grzbietu Łysej Góry. Ochronie podlegają tutaj naturalne lasy jodłowe i jodłowo-bukowe o zachowanej złożonej strukturze, podlegające naturalnym procesom przyrodniczym. Pośród młodego pokolenia drzew rosną potężne, stare jodły tzw „jodły mamucie” oraz buki o wymiarach drzew pomnikowych. Wiele drzew martwych stoi lub leży, powalonych przez wiatr. Martwe pnie tętnią życiem ogromnej ilości organizmów dla których są środowiskiem życia, miejscem schronienia, snu zimowego, gniazdowania. Jest to miejsce bytowania wielu rzadkich gatunków roślin, zwierząt i grzybów, które mogą przeżyć w takich miejscach jak rezerwaty ścisłe. Gatunki takie nazywamy reliktami puszczańskimi lub gatunkami puszczańskimi. W lasach gospodarczych, których główną rolą jest produkcja drewna, ilość i różnorodność martwego drewna jest niewielka i niewystarczająca dla wielu gatunków, które obecne są w martwym drewnie w parkach narodowych.
Obszar ochrony ścisłej „Czarny Las” utworzony został w 1950 r. Najbardziej rozpowszechnionym zbiorowiskiem leśnym na tym obszarze jest grąd subkontynetalny Tilio-Carpinetum. Charakterystycznym, a często dominującym składnikiem warstwy drzewiastej grądów świętokrzyskich jest jodła, a często również buk i jawor. W warstwie krzewiastej, a zwłaszcza w składzie runa zielonego spotykamy wiele gatunków, które głównie występują w lasach górskich (np. bez koralowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołkowaty). W związku z niewielkim udziałem tego typu zbiorowisk w szacie roślinnej Parku, jest ono z naukowego punktu widzenia zbiorowiskiem bardzo cennym.
„Mokry Bór” utworzono w 1950 r. Obejmuje powierzchnię 38,44 ha. Położony jest u północnych podnóży Góry Psarskiej, w obszarze źródliska rzeki Czarna Woda. O objęciu tego obszaru taką formą ochrony zadecydowała odmienność jego zbiorowisk roślinnych w stosunku do pozostałych występujących w Parku. Ochroną objęto tutaj wilgotny bór trzcinnikowy. Jest jedynym miejscem w Parku z zespołem leśnym boru bagiennego. W drzewostanie spotykamy sosnę, domieszkowo występuje brzoza brodawkowata i omszona, świerk, dąb bezszypułkowy i jodła.
Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy – park krajobrazowy w województwie świętokrzyskim. Obejmuje zachodnią część Płaskowyżu Suchedniowskiego, Wzgórza Kołomańskie i Tumlińskie oraz Pasmo Oblęgorskie, z najwyższym wzniesieniem Górą Siniewską (448,8 m n.p.m.). Największym walorem tego parku są występujące na żyznych siedliskach lasy, zajmujące 91% jego powierzchni. Osobliwością rodzimej przyrody są stanowiska modrzewia polskiego. Wyjątkowe obiekty przyrody żywej i nieożywionej uznano za pomniki przyrody. Najbardziej znany jest Dąb Bartek znajdujący się w Zagnańsku oraz odsłonięcie geologiczne piaskowców tumlińskich Ciosowa w Ciosowej.
Ostoja Barcza Na terenie ostoi występuje 8 siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Największe powierzchnie zajmują tutaj kwaśne i żyzne buczyny, które są bardzo dobrze wykształcone. W zbiorowiskach tych znajduje swoją nisze ekologiczną wiele rzadkich, chronionych i zagrożonych gatunków roślin. Cała ostoja położona jest w Paśmie Klonowskim, jako przedłużenie Pasma Łysogóry i graniczy z Świętokrzyskim Parkiem Narodowym, a zatem jest to teren górski z roślinnością związaną głównie z Karpatami. Lasy tutaj mają puszczański charakter o wysokiej naturalności; nie było tutaj wcześniej odlesienia, ze względu na teren górski, w związku z tym zbiorowiska leśne trwają tutaj od początku historii roślinności tego regionu. Tereny południowe to fragment doliny Wilkowskiej z rzeką Lubrzanką i kilkoma jej dopływami - znajduje się tam jedna z najliczniejszych populacji przelatki aurini Euphydryas aurinia w województwie.
Na terenie ostoi, w rzece Lubrzance występuje skójka gruboskrupowa Unio crassus. Rzeka ta ma naturalny charakter związany z granicą lasu od północy i podmokłymi łąkami na południu w terenie niezasiedlonym. Warunki ekologiczne rzeki oraz występowanie rzadkich gatunków mięczaków: skójki gruboskrupowej i szczeżui wielkiej Anodonta cygnea stanowią ważny argument dla ochrony obszaru.