piegus©

Prelekcja 10

Mutacje chromosomowe i genowe

1. Zespoły chorobowe

   • zespół Turnera 45,X ≈ 60% lub 45, X/46, XX lub 46, X, i(xq) lub 46, X, del(xp)

     • 1:3.000 niemowląt płci żeńskiej

     • 91% - samoistne poronienia

     • monosomia chromosomu X

     • mozaikowatość – 2 linie w organizmie; jedna prawidłowa, a druga nie; objawy złagodzone: 45,X/46,XX (≈20%) lub 46,X,i(Xq)(≈15%) lub 46,X,del(Xp)

     • cechy dysmorficzne twarzy, płetwiastość szyi, wiotka skóra, obrzęk limfatyczny rąk i stóp, niski wzrost, puklerzowata klatka piersiowa z szeroko rozsuniętymi brodawkami, koślawość łokci, nadwaga, krótka szyja, skrócenie IV kości śródręcza, miekkie paznokcie zawijające się ku górze

   • zespół Klinefeltera 47,XXY ≈ 82%

     • 1:

     • mozaikowatość 47,XXY/46,XY ≈15%

     • może także występować 48,XXXY czy 49,XXXXY

     • w miarę wzrastania liczby chromosomów X rośnie upośledzenie umysłowe

     • ginekomastia, wąskie ramiona, bezpłodność (atrofia kanalików nasiennych), powiększone zatoki czołowe, małe siodełko tureckie

   • zespół 47,XXX (1: 1000 noworodków żeńskich)

     • fizycznie zdrowe

     • płodne

     • nondysjunkcja w I lub II podziale mejotycznym u matki albo w II podziale mejotycznym u ojca

   • zespół 47,XYY (1:1000 noworodków męskich)

     • wysoki wzrost

     • hiperaktywność

     • nondysjunkcja w II podziale mejotycznym lub po zapłodnieniu

2. Morfogram – profil rozwoju dla płci i danego wieku kalendarzowego

   • linia ciągła łącząca średnie wartości dla poszczególnych cech

   • inaczej stosuje się do dorosłych niż do dzieci

   • graficzny obraz średnich arytmetycznych cech przedstawiamy na siatce morfogramu

   • ocena prawidłowości cech somatycznych dziecka i harmonijności rozwoju

   • wykrywanie zaburzeń genetyczno-endokrynologicznych

   • badamy kilka cech łącznie

   • jeżeli wartości parametrów są powyżej, to mamy przyspieszenie rozwoju

   • wartości skaczące → proporcje nieprawidłowe

   • w miarę wzrastania linia ulega spłaszczeniu

   • co 10 lat wprowadza się nowe morfogramy z powodu ogólnej akceleracji – przyspieszenia rozwoju

   • wartości średnie populacji to nie jest norma

   • pomiary:

     • wzrost → basis-vertex (pkt styku stopy z podłożem - najwyżej położony pkt na czaszce)

     • długość kończyny dolnej → trochanterion-basis (szczyt krętarza większego – pkt styku stopy z podłożem)

     • szerokość barków → acromion-acromion (szczyt wyrostka barkowego łopatki)

     • szerokość międzykrętarzowa → trochanterion-trochanterion

     • obwód klatki piersiowej spoczynkowy na poziomie punktu xiphion (szczyt wyrostka mieczykowatego)

   • cyrkiel kabłąkowy lub antropomierz duży

   • linia frankfurdzka – pozioma stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i górnej krawędzi zewnętrznego przewodu słuchowego.

   • zespół Turnera → wszystkie wartości zmniejszone (wzrost i wymiar dolny) w stosunku do wymiarów zdrowego mężczyzny; w porównaniu z morfogramem

zdrowych kobiet zwiększony obwód klatki piersiowej, a pozostałe parametry zmniejszone

3. Zespoły chorobowe c.d.

   • zespół Downa 47,XX,+21 lub 47,XY,+21

     • 46,XX,-D,+t(Dq;Gq) lub 46,XX,-G,+t(Gq;Gq) oczywiście istnieją też wersje z chromosomami Y

     • ryzyko rośnie wraz z wiekiem po 30 roku życia matki; w 40 roku życia matki prawdopodopbieństwo P=1/100 urodzeń

     • opuszczone kąciki ust, otwarte usta

     • zapadnięty grzbiet nosa

     • szeroka przestrzeń między I a II palcem stopy, krótka szeroka dłoń

     • zawsze na twarzy widać niedorozwój umysłowy

     • duży pobrużdżony język, często wystaje z jamy ustnej

     • bruzda poprzeczna

     • plamki na tęczówce (plamki Brushfielda)

     • zmarszczka nakątna

   • zespół cri-du-chat – delecja fragmentu ramienia krótkiego chromosomu 5

     • 1:50.000 − 1:100.000

     • miałczenie kota

     • wadę można uzupełnić

     • nisko położone uszy, szeroko rozsadzone oczy

     • małogłowie, księżycowata twarz u dzieci u starszych długa asymetryczna

     • noworodki: okrągła, asymetryczna twarz, starsi: duża żuchwa, długa, asymetryczna twarz

     • niedorozwój krtani – struny głosowe zamknięte od przodu, otwarte do tyłu (hipoplazja), wiotka, wywinięta nagłośnia

4. Heteroploidia

   • komórki nowotworowe He-La – komórki nabłonkowe HPV18, jest to gruczolakorak szyjki macicy, zakażenie wirusem brodawczaka

   • komórki NK-Ly – chłoniak myszy, przyspieszona i asymetryczna mitoza

5. Dymorfizm płciowy u Drosophila melanogaster

   • typ dziki: brązowe oczy, samica odwłok okrągło zakończony, u samca ostry, grzebyki

NAZWA MUTACJI GENOWEJ	WYNIK	NORMALNIE
White	Białe oko	Czerwone
Ebony	Ciemna barwa ciała
Yellow	Żółta barwa ciała
Nub^2	Silnie zredukowane skrzydła	Normalne długie skrzydła
Bar/ultrabar	Wstęgowate oczy	Normalne oczy

6. Doświadczenie Lederbergów

   • metoda replik płytkowych – wykrywanie mutacji spontanicznych u bakterii

   • doświadczenie potwierdza, że mutantu stereptomycooporne mutują spontanicznie na płytce matrycowej bez kontaktu z antybiotykiem

   • mutacje spontaniczne – niezależnie od jednostki taksonomicznej występuje z częstością10^-4 – 10^-6/locus/pokolenie