Zagadnienia do egzaminu z przedmiotu:

PRACA Z RODZINĄ OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ (PzROzN)

Wykłady:

A. Treści z zajęć - proszę omówić:

1. Pojęcie rodziny i jej funkcje

Rodzina – grupa pierwotna oraz wspólnota osób i dóbr materialno-ekonomicznych. Wspólnota osób podzielające te same cele, dążenia, normy postępowania, wartości, jest także wspólnotą materialną. Wpływa na kształtowanie się stylu życia jednostek, miejsce przygotowania do przyszłego funkcjonowania w innych grupach społecznych, religijnych itp.

1. Kategorie (typy) rodzin

• Ze względu na wielkość:

• mała (nuklearna 2+1/2, 2+2+2)

• duża (krąg rodzinny, krewni w linii prostej i bocznej)

• ród (klan rodzinny, wspólny etos)

• rozproszona duża

• zredukowana duża (najczęściej jeden z dziadków ponownie zamieszkuje co najmniej ze średnim pokoleniem)

-rodziny normalne (funkcjonalne)

* wzorowe

* normalne

* jeszcze wydolne wychowawczo (rodziny ryzyka)

- rodziny zdezorganizowane (dyfunkcjonalne)

*problemowe (w kryzysie, niewydolne, zdezorganizowane)

* wieloproblemowe (patologiczne-skumulowane czynniki patologiczne)

- rodziny zdemoralizowane (dysfunkcjonalne)

1. Struktura rodziny

• pełna – naturalna, zrekonstruowana, przysposobiona (adopcyjna), zastępcza, kontraktowa

• niepełna – sieroca, półsieroca, rozbita (rozwód, separacja, czasowe rozłączenie), samotnej matki lub ojca

• grupowa - „spółdzielnia” kilku lub kilkunastu małżeństw lub par lub samotnych osób, wspólne mieszkanie, gospodarstwo, opieka nad dziećmi.

1. Fazy życia (dynamika) rodziny

1. Małżeństwo bez dzieci

2. Rodzina z małymi dziećmi

3. Rodzina z dziećmi w wieku przedszkolnym

4. Rodzina z dziećmi w wieku szkolnym

5. Rodzina z dorastającymi dziećmi

6. Rodzina z dziećmi opuszczającymi dom

7. Stadium pustego gniazda

8. Starzejący się rodzice (aż do śmierci obojga)

1. Wychowawcze typy rodzin

Rodziny normalne (funkcjonalne)

• wzorowe

• normalne

• jeszcze wydolne wychowawczo (rodziny ryzyka)

Rodziny zdezorganizowane (dysfunkcjonalne)

Rodziny zdemoralizowane (dysfunkcjonalne)

• problemowe (w kryzysie, niewydolne, zdezorganizowane)

• wieloproblemowe (patologiczne, skumulowane czynniki patogenne)

1. Kategorie opisu rodziny i omówić jedną z nich

Rodziny funkcjonalne

-wzorcowe

- normalne

-jeszcze wydolne wychowawczo ( istnieje ryzyko np. Choroba rodzica , utrata pracy )

Rodziny dysfunkcji nań

-problemowe w kryzysie niewydolność, zdezorientowany,

-wieloproblemowe , patologiczne skumulowane czynniki patogenne np. Narkotyki, alkohol

Pozostałe kategorie opisu rodziny

-spójność , spoistosc

-komunikacja otwarta lub ograniczona , wadliwa

-paradygmat, otwartość na zew kontakty, wplywy

-etos, kod, :wartości, tradycje, rytuały, więzi

-strategie radzenia sobie z problemami , stresem (coping)

1. Teoretyczne ujęcia procesów zachodzących w rodzinie

- systemowe rozumienie - rodzina jako system wzajemnie powiązanych ze sobą osób, "najsłabsze ogniwo" ma wpływ na funkcjonowanie całości i odwrotnie
- ekologiczne rozumienie - rodzina jest mikrośrodowiskiem/mikrosystemem życia i rozwoju osoby, powiązanym z mezo-,egzo- i makrosystemem

1. Problemy rodzin z dzieckiem/osobą niepełnosprawną

A. Psychologiczne

1.akceptacja i adaptacja do nowej sytuacji związanej z pojawieniem się niepełnosprawności.

2.indywidualne kryzysy przeżywane przez członków rodziny związanych zn zaistniała sytuacją

3.nieadekwatne oczekiwania wobec specjalistów.

B. Ekonomiczne, socjalne

1.pogorszenie się sytuacji materialnej rodziny wydatki na rehabilitację, leczenie( utrata pracy)

C. Społeczne

1.pogorszenie pozycji i/lub relacji społecznych ( dali krewni, sąsiedzi, znajomi)

D. Majace źródło w niedostatku na poziomie systemowo strukturalnym

1.trudnosci w znalezieniu informacji oraz odpowiedniego instytucjonalnego wsparcia

1. Nadrzędny cel PzROzN

-przywrócenie równowagi /stabilizacji normalizacji życia

-poprawa funkcjonowania rodziny dotknięte niepełnosprawnością

-pomoc we wdrażaniu oddziaływań rehabilitacyjnych ( koncepcje Konarskiej, wychowania rehabilitujacego praca z rodziną obejmuje stały kontakt ze specjalistami, instytucjijami w celu tworzenia optymalnych warunków rozwoju OzN , poprawy wzmocnienia, odzyskania jej zdolności do funkcjonowania na poziomie dającym osobistą satysfakcję oraz dobre funkcjonowanie w społeczeństwie

1. Cele szczegółowe PzROzN

-uczenie konstruktywnych strategii radzenia sobie z problemami związanymi z niep. dziecka oraz ewentualnymi konsekwencjami niep. (niwelowanie, kompensacja)

-pomoc w konstruktywnym rozwiązaniu życiowych problemów konfliktów, kryzysów w rodzinie

-pomoc w tworzeniu prawidłowej relacji z dzieckiem niepełnosprawnym, dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny.

-wspieranie integracji rodziny, jej więzi uczuciowych rodzinie

-neutralizowanie patogennego wpływu rodziny na dzieci,

-odbudowanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych rodziny wobec d dzieci

-pomoc w integracji rodziny z jej otoczeniem społecznym ( krewni, sąsiedzi, znajomi)

1. Cele PzR dorosłej OzN

Cel nadrzędny pracy z rodziną OzN:

Przywrócenie poczucia równowagi i normalizacji życia w rodzinie- poprawa funkcjonowania rodziny dotkniętej niepełnosprawnością oraz pomoc we wdrażaniu oddziaływań rehabilitacyjnych (koncepcja J. Konarskiej wychowania rehabilitacyjnego, praca rodziny z dzieckiem niepełnospr. w domu, stały kontakt ze specjalistami i instytucjami)

W celu tworzenia optymalnych warunków rozwoju osoby z niepełnospr. / poprawy wzmacniania lub odzyskania jej zdolności do funkcjonowania na poziomie dającym osobistą satysfakcję

Cele szczegółowe pracy z rodziną OzN:

1. Nauczenie konstruktywnych strategii radzenia sobie z problemami związanymi z niepełnosprawnością dziecka oraz ewentualnymi konsekwencjami niepełnosprawności ( niwelowanie, kompensowanie)

2. Pomoc w konstruktywnym rozwiązywaniu życiowych problemów, konfliktów i kryzysów w rodzinie

3. Pomoc w tworzeniu prawidłowej relacji z dzieckiem niepełnosprawnym / dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny

4. Wspieranie interakcji rodziny, wspieranie więzi uczuciowych w rodzinie

5. Neutralizowanie patogennego oddziaływania rodziny na dzieci

6. Odbudowanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych rodziny wobec dzieci

7. Pomoc w integracji rodziny z jej otoczeniem społecznym (krewni, sąsiedzi, znajomi)

Cele szczegółowe ukierunkowane na funkcjonowanie dorosłej OzN:

1. Wzmocnienie umiejętności/ zwiększenie możliwości uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia oraz promowanie zatrudnienia OzN na otwartym rynku pracy.

2. Wzmocnienie umiejętności zaspokojenia podstawowych potrzeb OzN w środowisku zamieszkania.

3. Rozwój uczestnictwa OzN i rodzin w grupach wsparcia i samopomocy

4. Ograniczanie skutków niepełnosprawności.

5. Pobudzanie środowiska lokalnego do włączania się w proces pomocy OzN i jej rodziny.

6. Umożliwienie OzN uczestnictwa w różnych formach życia społecznego.

7. Zapewnienie OzN dostępu do edukacji oraz umożliwianie rozwijania jej zdolności intelektualnych i fizycznych.

8. Likwidacja lub ograniczenie barier architektonicznych , technicznych i w komunikowaniu.

9. Zwiększenie wiedzy o prawach i uprawnieniach OzN i jej rodziny.

10. Pobudzanie OzN i ich rodzin do samodzielności we wszystkich obszarach egzystencji.

1. Wymienić i krótko scharakteryzować/porównać koncepcje adaptacji rodziny do niepełnosprawności dziecka i tworzenia się roli rodzicielskiej/macierzyńskiej

2. Wybrana koncepcja adaptacji rodziny do niepełnosprawności dziecka i tworzenia się roli rodzicielskiej/macierzyńskiej – etapy

3. Jaką strategię uczenia się dorosłych należy wykorzystać w PzROzN?

4. Uwzględniając poziomy administracji państwowej oraz resorty (ministerstwa) wymienić instytucje związane z PzROzN

• PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA - jest placówką publiczną (MEN - ministerstwo edukacji narodowej)

• KURATORZY RODZINNI (MS - ministerstwo sprawiedliwości)

• PLACÓWKI SŁUŻBY ZDROWIA

( patrz: pyt. 16)

• POMOC SPOŁECZNA

1. Instytucje związane z PzROzN na poziomie gminy i powiatu

GMINA

Rodzina może otrzymać od gminy wsparcie przez działania (profilaktyka i praca z rodziną):

- instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny

- placówek wsparcia dziennego

- rodzin wspierających

ASYSTENT RODZINY

jest usytuowany w gminie. Zajmuje się niezależnie od pracowników socjalnych, wyłącznie pomocą i pracą z rodziną.

Głównym zadaniem asystenta jest niedopuszczenie do oddzielenia dzieci od rodziny oraz podjęcie działań zmierzających do zażegnania kryzysu w rodzinie.

Aby praca asystenta przyniosła zakładane efekty, nie może on mieć pod opieką więcej niż 20 rodzin.

RODZINY WSPIERAJĄCE

1.W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej

2.Zakres i formę pomocy akceptuje rodzina wspierana

3.Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka

1-2. Piecza zastępcza: placówki wsparcia dziennego (gmina), placówki opiekuńczo-wychowawcze (powiat), rodziny zastępcze i rodziny pomocowe (powiat)

POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE

jest samodzielną jednostką organizacyjno-budżetową, która wykonuje zadania wynikające z ustaw:

1. z 12 marca 2004r. o pomocy społecznej

2. z 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych

Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej.

Wybrane przykłady zadań PCPR

-organizacja rodzin zastępczych

- prowadzenie mieszkań chronionych

- prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej

- udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach

PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA

jest placówką publiczną (MEN), która zatrudnia wykwalifikowanych pracowników: psychologów, pedagogów, logopedów. Z poradnią współpracuje pedagog szkolny.

Głównym zadaniem PPP jest świadczenie bezpłatnych usług .....

-diagnozy i terapii specyficznych problemów w czytaniu i pisaniu

- terapii dzieci z trudnościami w nauce matematyki

-profilaktyki, diagnozy i terapii opóźnień rozwoju mowy

PORADNIE SPECJALISTYCZNE

(np. wczesnej diagnozy i rehabilitacji)

prowadzą działaność ukierunkowaną na specyficzny, jednorodny charakter problemów, z uwzględnieniem potrzeb środowiska, może ona dotyczyć w szczególności:

- wczesnej interwencji i wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w wieku od urodzenia do 7ego roku życia

- udzielania pomocy uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia i zawodu

- wspomagania wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny

- wspomagania wychowawczej i edukacyjnej funkcji przedszkola, szkoły , placówki

Pomoc PPP i poradni specjalistycznej realizowana jest we współpracy z:

- rodzicami

-nauczycielami i innymi pracownikami przedszkola, szkoły lub placówki

-podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży

PEDAGOG SZKOLNY - zakres działalności pedagoga

1. Organizacja i koordynacja działalności szkoły w zakresie opieki i pomocy wychowawczej nad dzieckiem

2. Podnoszenie poziomu kultury pedagogicznej rodziców

Wielość ról w jakich potencjalnie moze występować pedagog szkolny, wymaga selekcji zadań i dostosowania ich potrzeb do potrzeb szkoły i realnych możliwości ich realizacji

PRACOWNIK SOCJALNY

działa na rzecz osób, rodzin, grup i środowisk społecznych, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Umożliwia im bądź ułatwia realizacje aspiracji życiowych.

Wzmacnia także zdolności grup społecznych, osób, rodzin do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów.

KURATORZY RODZINNI (MS - ministerstwo sprawiedliwości)

działalność kuratorów przebiega na dwóch płaszczyznach:

1. ma charakter diagnostyczny i polega na dokładnym poznaniu każdego podopiecznego i jego uwarunkowań środowiskowych

2. obejmuje system działań zmierzających do osiągnięcia rezultatów wychowawczych

1. Instytucje związane z PzROzN na poziomie powiatu i ogólnokrajowym

PLACÓWKI SŁUŻBY ZDROWIA

wczesna diagnoza lekarska i pomoc medyczna (w okresie: prenatalnym, okołoporodowym, po narodzeniu)

1. położne i pielęgniarki środowiskowe

2.lekarze specjaliści

3.rehabilitanci i fizykoterapeuci

4. technicy akustyczni i inni zajmujący się oprzyrządowaniem/aparatowaniem

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

1. PSOUU - Polskie Stowarzyszenie Osób Upośledzonych Umysłowo - Misją stowarzyszenia jest dbanie o godność ludzką, miejsce w rodzinie i wśród inncyh ludzi oraz szczęście osób niepełnosprawnych intelektualnie, a także wspieranie rodzin, aby były one w stanie sprostać sytuacjom, które pociąga za sobą fakt urodzenia dziecka z upośledzeniem umysłowym i wspólne życie.

2. PZG- Polski Związek Głuchych - jest organizacją pozarządową zrzeszającą osoby głuche i niedosłyszące oraz inne osoby związane ze środowiskiem osób głuchych. Celem działania jest pomoc głuchym i niedosłyszącym we wszelkich sprawach życiowych. Zarząd Główny PZG jest członkiem Światowej Federacji Głuchych i Europejskiej Unii Głuchych.

3. PZN - Polski Związek Niewidomych - Największa organizacja w Polsce zrzeszająca osoby niewidome oraz słabowidzące, działająca na ich rzecz. Posiadają status Organizacji Pożytku Publicznego. Pomagają osobom tracącym wzrok i ich bliskim w odnalezieniu się w nowej sytuacji.Uczą jak być samodzielnym w domu, w podróży, w pracy, i jak aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Pracują na rzecz systemowych rozwiązań ułatwiających funkcjonowanie osób z dysfunkcją wzroku i dbają o ich właściwe postrzeganie.

4. TPD - Towarzystwo Przyjaciół Dzieci - Organizacja, której wszelkie podejmowane działania ukierunkowane są na szeroko rozumiane wsparcie potrzebujących dzieci i młodzieży, zamieszkujących obszar województwa małopolskiego. W 2013r. obchodzili swoje 100-lecie.

1. Kompetencje asystenta rodziny oraz pracownika socjalnego

ASYSTENT RODZINY: Do funkcji asystenta rodziny zaliczono funkcję wsparcia psychiczno-emocjonalnego, diagnostyczno-monitorującą, opiekuńczą, doradczą, mediacyjną, wychowawczą, motywująco-aktywizującą, koordynacji działań skierowanych na rodzinę. Zakres zadań asystenta rodziny obejmuje cztery obszary: bezpośrednią pracę z rodzicami, z dziećmi, działania pośrednie realizowane na rzecz dziecka i rodziny, organizację własnego warsztatu pracy.

Aby zostać asystentem rodziny, trzeba spełniać kilka wymogów formalnych. Przede wszystkim należy wykazać się wykształceniem wyższym na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie lub praca socjalna.

Ustawa nie wyklucza również osób z innym wykształceniem. O pracę mogą ubiegać się również osoby z wyższym wykształceniem w innym kierunku lub z wykształceniem średnim, uzupełnionym o odpowiednie szkolenia. Ci kandydaci muszą wykazać się dodatkowo odpowiednim stażem pracy z dziećmi lub rodziną.

PRACOWNIK SOCJALNY: Może zostać nim osoba, która ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe, tzn. ukończyła szkołę pracowników socjalnych lub studia wyższe o kierunku: praca socjalna, polityka społeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika, psychologia lub inne pokrewne (…) pracownikiem socjalnym może być również osoba z wyższym wykształceniem o kierunku niewymienionym, powyżej, jeśli ukończyła specjalizację z zakresu pomocy społecznej.

Zadania pracownika socjalnego:

1. Zapewnienie podstawowych warunków życia tym, którzy są ich pozbawieni – cel ratowniczy;

2. Zaspokajanie potrzeb, które nie mogą być realizowane samodzielnie w ramach innych instytucji – cel kompensacyjny;

3. Minimalizowanie negatywnego wpływu tych czynników, które nie mogą być zmniejszone lub usunięte – cel protekcyjny;

4. Osiągnięcie bardziej satysfakcjonującego poziomu i jakości życia poprzez wspomaganie w rozwiązywaniu problemów, w pokonywaniu trudności – cel promocyjny;

5. Wzmacnianie zdolności grup i społeczności lokalnych do samodzielnego rozwoju i rozwiązywanie własnych problemów;

1. Asystent rodziny a rodziny wspierające - kompetencje

Patrz. pyt. 16

Rodzina wspierająca

to nowe rozwiązanie wprowadzone przez cytowaną Ustawę. Jest to rodzina, posiadająca odpowiednie predyspozycje osobowościowe, znajdująca się w bezpośrednim otoczeniu dziecka i gotowa objąć pomocą w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych inną rodzinę, przeżywającą trudności. Po przejściu szkolenia, pod opieką asystenta rodzinnego, współpracuje ona z rodziną potrzebującą pomocy i jej dziećmi. W zależności od posiadanego doświadczenia i kwalifikacji rodziny możliwe jest powierzenie jej opieki nad dzieckiem na krótki okres (kilka dni lub nawet kilka godzin w ciągu dnia).Ponadto rodzina wspierająca może pomagać w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych, w tym roli rodziców. Współpraca ta odbywa się za zgodą rodziny i w oparciu o plan pracy. W zależności od zakresu udzielanej pomocy rodzina ta może otrzymywać zwrot poniesionych kosztów. Określenie form współpracy gminy z rodziną wspierającą, dobór rodzin, szkolenie, zakres pełnionych przez nie obowiązków należy do kompetencji samorządu gminy. Zadanie ustanawiania rodziny, zawierania i rozwiązywania z nią umów określających zasady zwrotu kosztów związanych z udzielaniem pomocy rodzinie Ustawa powierza wójtowi, który może upoważnić także do tego kierownika ośrodka pomocy.

1. Kurator rodzinny a pracownik socjalny

Patrz pyt. 16

1. Zadania PCPR w zakresie PzROzN

-organizacja rodzin zastępczych

- prowadzenie mieszkań chronionych

- prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej

- udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach

- współpraca z organizacjami pozarządowymi oraz fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej,zawodowej tych osób;

-dofinansowanie do uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych;

- udzielanie dofinansowania do sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych

1. Zadania pedagoga szkolnego oraz PPP i poradni specjalistycznych w zakresie PzROzN

PORADNIE SPECJALISTYCZNE (np. wczesnej diagnozy i rehabilitacji) - prowadzą działaność ukierunkowaną na specyficzny, jednorodny charakter problemów, z uwzględnieniem potrzeb środowiska, może ona dotyczyć w szczególności:

- wczesnej interwencji i wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w wieku od urodzenia do 7ego roku życia

- udzielania pomocy uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia i zawodu

- wspomagania wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny

- wspomagania wychowawczej i edukacyjnej funkcji przedszkola, szkoły, placówki

Pomoc PPP i poradni specjalistycznej realizowana jest we współpracy z:

- rodzicami

-nauczycielami i innymi pracownikami przedszkola, szkoły lub placówki

-podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży

PEDAGOG SZKOLNY - zakres działalności pedagoga

1. Organizacja i koordynacja działalności szkoły w zakresie opieki i pomocy wychowawczej nad dzieckiem

2. Podnoszenie poziomu kultury pedagogicznej rodziców

Zadania PPP:

- diagnozowanie dzieci i młodzieży;

• diagnoza określająca indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży,

• wyjaśnienie mechanizmów ich funkcjonowania w kontekście zgłaszanego problemu,

• wskazanie sposobu rozwiązania tego problemu.

- udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

• terapia dzieci młodzieży oraz ich rodzin,

• wspieranie dzieci i młodzieży wymagającej pomocy psychologiczno – pedagogicznej,

• pomoc dzieciom i młodzieży w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej,

• udzielanie pomocy rodzicom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych potrzeb i możliwości swoich dzieci,

• udzielanie pomocy rodzicom w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych.

- realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych;

• udzielanie pomocy nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom udzielającym pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole lub placówce w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży (w tym ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I-III szkoły podstawowej),

• udzielanie pomocy nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom w planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, w rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień uczniów, w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych,

• współpraca z przedszkolami, szkołami i placówkami w udzielaniu i organizowaniu pomocy oraz opracowywaniu i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz indywidualnych programów zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,

• współpraca z przedszkolem, szkołą lub placówką, na pisemny wniosek jej dyrektora lub rodzica dziecka niepełnosprawnego / pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego w określeniu niezbędnych do nauki warunków, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne, odpowiednich do potrzeb dziecka uczęszczającego do przedszkola, szkoły lub placówki,

• podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży,

• prowadzenie edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli, o udzielanie, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi merytorycznego wsparcia nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych i specjalistom.

1. Jakie główne mechanizmy i czynniki są związane z funkcjonowaniem ROzN?

2. Aspekty rodziny wyróżnione przez V. Satir jako kluczowe dla jej funkcjonowania

3. Wymieniane przez E. Pisulę czynniki warunkujące odczuwanie i radzenie sobie ze stresem przez rodziców OzN

4. Co to jest coping i kto opisuje to zjawisko/proces?

5. Strategie stosowane przez rodziców dziecka z niepełnosprawnością w radzeniu sobie ze stresem

6. Elementy ABCX - modelu przystosowania i radzenia sobie ze stresem

7. Fazy procesu przystosowania i radzenia sobie ze stresem według modelu ABCX – porównanie zmian zachodzących w poszczególnych fazach

8. Postawy rodzicielskie według M. Plopyi ich znaczenie dla rozwoju dziecka z niepełnosprawnością

9. Rodzaje i charakterystyka błędów wychowania według koncepcji A. Guryckiej

Wymiary błędu	Akceptacja emocjonalna dziecka
	Wysoka
Wysoka	Idealizacja dziecka Wyręczanie
Koncentracja na dziecku i jego zadaniach rozwojowych
Niska	Bezradność Eksponowanie siebie

(Tabela: źródło: Niemierko, 2007)

Wymienione błędy dzielą się na tzw. ciepłe i zimne. Te pierwsze mają związek z wysoką akceptacją emocjonalną.

Oprócz błędów wskazanych w tabeli występuje jeszcze zdaniem A. Guryckiej błąd niekonsekwencji.

1. Podejścia/paradygmaty PzROzN

1. Paradygmat usytuowania oddziaływań rehabilitacyjnych w rodzinie (family centered).

Są to działania uwypuklające mocne strony rodziny, utwierdzające rodzinę w podejmowanych decyzjach i kontroli dotyczących wyboru pomocy, usług czy wsparcia, a także współpartnerskich relacji pomiędzy rodzicami i specjalistami

2. Paradygmat oddziaływań rehabilitacyjnych skupionych na rodzinę.

Ta druga opcja zwraca szczególną uwagę na zaangażowania obu stron w tworzeniu znaczącego partnerstwa pomiędzy rodzinami i specjalistami. Proces ten powstaje na skutek silnego poczucia osobistej kontroli oraz samo skuteczności u rodziców. W efekcie rodzi się większa satysfakcja z otrzymywanego wsparcia.

1. Koncepcje/rodzaje terapii rodziny

1. Koncepcja historyczna. Postrzegane źródła problemów w rodzinach generacyjnych małżonków(czyli koncepcja psychodynamiczna i wielopokoleniowa). Celem jest odkrycie konfliktów rodzinnych bądź jednostkowych. Terapia jest skuteczna dla rodzin z ukrytym lub zadawnionym konfliktem.

2. Koncepcja strukturalno-procesowa. Podkreślanie znaczenia aktualnych interakcji w rodzinie i ich związku z zaburzonym zachowaniem jej członków (terapia behawioralna, interwencja strategiczna). Polega na uczeniu porozumiewania się w obrębie rodziny, zajmuje się podstawową strukturą rodziny, hierarchią władzy.

3. Terapia polegająca na przeżyciu doświadczeń. Skupia się na subiektywnych przeżyciach i indywidualnym rozwoju (terapia Gestalt ,,weź odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia, myśli”). Terapia jest skuteczna dla rodzin, w których członkowie nie spostrzegają siebie jako zaburzonych.

4. Koncepcja psychoedukacyjna. Dla rodzin z zaburzoną strukturą i funkcjonowaniem. Wspieranie rodziny w radzeniu sobie z problemami poprzez grupy wsparcia, spotkania psychoedukacyjne i socjoedukacyjne.

5. Koncepcja interwencyjna. Działanie w ramach interwencji kryzysowej (terapia krótkoterminowa, wizyta domowa, kilka spotkań dla identyfikacji kryzysu i podjęcie działań zmierzających do złagodzenia kryzysu. Ma inicjować samodzielne działanie rodziny.

1. Strategie PzROzN

1. Skoncentrowane na problemie : rozpoznanie problemu i przeanalizowanie jego natury, zmiana schematów percepcyjnych, wypracowanie strategii radzenia sobie ze stresem.

2. Skoncentrowane na rozwiązaniu: ujawnianie szacunku do członków rodziny, wzmacnianie ich(komplementowanie), docenianie ich zasobów i zdolności do odkrywania rozwiązań (to rodzina jest ekspertem w poszukiwaniu lepszych sposobów radzenia sobie z sytuacją)

1. Metody PzROzN

Metody:

Najczęściej jest to metoda indywidualnego przypadku (jak w pracy socjalnej) – praca z rodziną w sposób zindywidualizowany, z dostrzeganiem jej unikalnych/szczególnych warunków itp.. Wprowadza się zawarcie kontraktu jako swoistej umowy kooperacji.

Stosowane są też metody grupowe: zmierzają do umożliwienia zmierzenia się ze swoistymi problemami, dzięki doświadczeniom nabywanym w grupie. Poprawiają relacje z innymi i stosunek do siebie samego, własnych problemów, radzenia sobie z nimi.

Praca z rodziną prowadzona jest w formie:

- konsultacji i poradnictwa specjalistycznego

- terapii i mediacji

- usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych

- pomocy prawnej

- organizowanie grup wsparcia i grup samopomocowych (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej)

1. Formy PzROzN

2. Zasady PzROzN

3. Etapy PzROzN

4. Charakterystyczne negatywne zjawiska mogące pojawić się w podejmowanych przez rodzinę próbach przystosowania się do niepełnosprawności dziecka

5. Specyficzne problemy rodzin z osobą o określonym rodzaju niepełnosprawności/podobieństwa i różnice

6. Specyfika pomocy udzielanej rodzinom z osobą o określonym rodzaju niepełnosprawności

- gmina wsparcie przez działanie instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny ( placówki wsparcia dziennego)

- asystent rodziny ( niedopuszczenie do oddzielenia dziecka od rodziny

- poradnie specjalistyczne

- pedagog szkolny

- poradnia psychologiczno pedagogiczna

- placówki służby zdrowia

1. Rodziny adopcyjne i zastępcze wobec dziecka z niepełnosprawnością – specyfika funkcjonowania

2. rzez kandydatów na rodziców adopcyjnych/zastępczych

3. Charakterystyczne motywy Jak rodzice adopcyjni spostrzegają swoje rodzicielstwo?

4. Czynniki związane z odrzuceniem możliwości adopcji dziecka z niepełnosprawnością pdotyczące decyzji o adopcji oraz oczekiwania kandydatów na rodziców adopcyjnych/zastępczych a sytuacja osieroconych dzieci z niepełnosprawnością

B. Zagadnienia dotyczące znajomości lektury – J. Kielin: Jak pracować z rodzicami dziecka niepełnosprawnego

1. Poglądy autora na kwestię współpracy i pracy z rodzicami dziecka z niepełnosprawnością (DzN)

Wg Kielina współpraca z rodzicami w zasadzie się nikomu nie udaje, nawet w tych placówkach, w których pracownicy bardzo się starają, aby kontakty z rodzicami były jak najlepsze. W praktyce tylko z nielicznymi rodzicami udaje się nawiązać współpracę. Dotyczy ona tylko spraw drugorzędnych np. w pomocy w staraniach o zaplecze materialne placówki lub organizacji balu czy festynu. Nie udaje się podjąć wspólnych działań w kwestiach o podstawowym znaczeniu w pracy z dzieckiem. Autor sądzi, że współpraca z rodzicami rozumiana jako wymóg to zasada nie możliwa do spełnienia i niepotrzebna. Sama idea współpracy z rodzicami jest wg Kielina błędna i szkodzi dzieciom, rodzicom i samym specjalistom.

Autor twierdzi , że w pracy z dzieckiem chodzi o jego dobro: o poprawienie jego spr. motorycznej, nauczenie konkretnych umiejętności, oduczenie zachowań uciążliwych itp. Jest to tylko punkt widzenia specjalisty. Natomiast jak sądzi rodzice szukają pomocy dla siebie samych, traktując dziecko jak część własnych problemów. Rodzice w ten sposób liczą świadomie bądź nie świadomie na to, że w wyniku pracy specjalisty odczują ulgę lub zmniejszą swoje cierpienie. Czasami cele rodziców i specjalisty są takie same ale nie jest tak zawsze np. chcąc nauczyć dziecko kontrolowania potrzeb fizjologicznych, możemy przeważnie liczyć na zgodę rodziców, co wynika z oczekiwanego efektu wspólnej pracy. Jeśli uczy się dziecko bazgrania kredkami po kartce, reakcja rodziców może być inna, ponieważ wg. nich nie będzie przynosiło korzystnych zmian w ich życiu. Rodzice chcieliby np. aby dziecko zaczynając od prymitywnych rysunków nauczyło się pisać i wtedy być może miało by szansę na jakąś samodzielność w życiu. Przyniosło by to w perspektywie ulgę rodzicom.

Specjalista wie, że takie oczekiwania są nierealne. Pogorszyło by to nawet sytuację rodziców, ponieważ dziecko potrafiące tylko bazgrać będzie wymagało aby rodzice poświęcali mu więcej czasu (podanie papieru i kredek, pomoc przy tej czynności)niż dziecku, które jeszcze nie opanowało tej czynności.

W przypadku osoby z upośledzeniem umysłowym jest inaczej dlatego rozwój nie prowadzi

do takiej samodzielności. Ucząc dziecko różnych umiejętności rodzic zmuszony jest do większego wysiłku w zaspokajaniu jego ciągle nowych potrzeb, które podczas pracy bardziej rozbudzamy. Rodzice często angażują się w pracę z dzieckiem mając nadzieję na ogromną poprawę w funkcjonowaniu dziecka, na jego całkowite lub znaczące uzdrowienie. Niektórzy specjaliści taką nadzieję dają i jest to podejście nieprofesjonalne. Rodzice są wtedy gotowi na duży wysiłek i poświęcenie. Po latach ciężkiej pracy może się okazać, że taki przełom nie nastąpił, popadają wtedy w apatię i rezygnację. Nie wystarczają wtedy słowa specjalisty jak dzięki ich pracy dziecko zrobiło postępy. Negatywna postawa rodziców może całkowicie podważyć sens pracy terapeutycznej. Jeśli tak jest to specjalista musi zainteresować się rodziną dziecka. Współpraca jest możliwa tylko wtedy jeśli specjalista wymaga od rodziców jeśli wywiązują się z roli dobrego ojca lub matki, wykazują chęć do współpracy. Rodzice wspierają swoje dziecko, wspomagają wysiłki terapeuty, który bierze na siebie cały ciężar specjalistycznej terapii. Jednak rodzice muszą się dokształcać. Niektórzy rodzice, spełniając oczekiwania specjalistów uczą się określonych metod terapii co jest dla nich dodatkowym obciążeniem. Autor uważa, że mają rację, ponieważ rodzice niepełnospr. dzieci muszą i tak wypełniać wiele dodatkowych obowiązków. Nie należy z nich robić na siłę partnerów i współpracowników. Specjalista wykonując ten zawód czuje silną motywację, aby przyczynić się do usprawnienia życia dziecka. Po to się uczył aby osiągnąć jak najlepsze efekty w swojej pracy. Nie należy żądać od rodziców takiej samej wiedzy, motywacji czy predyspozycji jak specjalista. Namawianie rodziców dzieci specjalnej troski do współpracy jest żądaniem od nich poświęcenia. Autor podejrzewa, że idea współpracy z rodzicami wzięła się z egoizmu specjalistów. Poczucie rozwoju tej współpracy jest subiektywne i związane z osobistą oceną nawiązania więzi z matka lub ojcem. Specjalista uważa, że dobrze współpracuje mu się z tymi rodzicami, z którymi mu się dobrze rozmawia co wiąże się wieloma pozytywnymi emocjami. Specjalista oceni współpracę za dobrą jeśli rodzie będą wypełniać dokładnie jego polecenia, zła jeśli podważą sens jego działań lub zignorują je.

Specjalista z dziećmi nie współpracuje ale im pomaga także rodzicom bo to oni proszą specjalistów o pomoc a nie o współpracę. Specjaliści powinni sprawić, aby rodzice mający duży problem w wychowaniu swoich dzieci stopniowo włączyli się w prowadzoną przez niego terapię. W wypadku podjęcia współpracy z rodziną na wstępie konieczne jest postawienie wielu wymagań co jest zbędne w sytuacji udzielania pomocy.

1. Krytyka przez autora tradycyjnego rozumienia pomagania przez specjalistów/terapeutów dziecka z niepełnosprawnością a propozycja jego właściwego rozumienia

Pomoc nie jest równorzędna z partnerstwem, osoba pomagająca musi posiadać umiejętności, których brak osobie potrzebującej pomocy. (po co uczyć dziecko chodzić, skoro matka i tak nie wypuści go z wózka z obawy przed upadkiem). W wypadku zaburzonych relacji dziecka z rodzicami, trzeba je najpierw poprawić a potem przejść do ćwiczeń.

• określenie oczekiwań rodziców i przedstawienie swoich

• próba wyjaśnienia wpływu dot. okazywania dziecku większego zainteresowania przez rodziców

• uzasadnienie, że tylko skoordynowane wspólne działania terapeuty i rodziców mogą poprawić funkcjonowanie dziecka

Przykład Hanna Olechnowicz: metoda Niny Szubzdy – rozdawanie dzieciom znaczków za osiągnięcia szkolne, jako próba zmiany relacji rodziców w stosunku do dzieci.

Autor proponuje bezpośrednie rozmowy z rodzicami i spotykanie się z nimi, w trakcie rozmów terapeuta powinien pomóc im poprawić ich relację z dziećmi.

1. Zjawisko przeniesienia w pracy z rodzicami DzN – jak specjalista ma sobie z nim radzić?

a.Należy przyjąć zasadę, że powinniśmy chronić naszych rodziców przed naszymi negatywnymi emocjami, nawet gdy jest to bardzo trudne. Czasami reakcja jest konieczna ale na pewno nie agresja. Należy być zawsze życzliwym pomimo złości rodziców.

b.świadome analizowane swoich emocji

c.śledzenie swoich reakcji na sytuację, osoby

1. Błędy specjalistów w radzeniu sobie ze zjawiskiem przeniesienia

a.Brak zauważenie że jeśli u terapeuty pojawia się złość to on sam również ma problem a nie tylko rodzic który go denerwuje.

b.Nie przyznawanie się nikomu a nawet przed samym sobą do negatywnych emocji

1. Na jakie problemy z własnymi emocjami narażony jest specjalista pracujący z rodzicami DzN?

Mechanizm przeniesienia oraz mechanizm przeciwprzeniesienia

1. Zjawisko przeciwprzeniesienia w pracy specjalistów z rodzicami DzN

patrz punkt 8-my. Ważne by sobie je uświadamiać, w przeciwnym razie zawsze bardzo łatwo znajdujemy usprawiedliwienie dla naszej złości.

1. Rozwiązywanie przez specjalistów problemu radzenia sobie z własnymi emocjami wobec rodziców DzN

Umiejętność zauważania mechanizmów przeniesienia oraz przeciwprzeniesienia, śledzenie własnych emocji

1. Jak odróżnić mechanizm przeniesienia i przeciwprzeniesienia od normalnych reakcji emocjonalnych?

Mechanizm przeniesienia polega na tym , że lęki, złość i inne negatywne uczucia wynikają z naszego wcześniejszego doświadczenia życiowego.

Mechanizm przeciwprzeniesienia zakłada, ze tylko my mamy rację i nie zauważamy, ze sami posiadamy problem, np że Mama tego chłopaka jest wariatką i doprowadza mnie do szału, zamiast - jej achowanie jest niedorzeczne i wywołuj u mnie złość - w tym drugim widzisz również swój problem swoją reakcję na osobę, zachowanie.

1. Na czym polega zasada niemieszania relacji i czemu ma służyć jej stosowanie?

Zasada niemieszania relacji, to zasada w której relacja terapeuty z rodzicami ogranicza się wyłącznie do udzielania pomocy. Dla osoby, z która wchodzi się w relacje zawodowe, terapeuta musi pozostać wyłącznie kimś kto udziela pomocy i nikim innym. Takie osoby mają prawo zapragnąć zmienić relację łączące ich z terapeutą, ale specjalista nie może ani na chwilę zapomnieć, kim jest dla ludzi, którym zawodowo pomaga. Niemieszanie relacji nie zapewnia sukcesów, ale zwiększa szanse na udzielenie skuteczniejszej pomocy. Jeżeli pomoc terapeuty jest skuteczna prowadzi to do sytuacji, w której wywołane zostaną negatywne reakcje rodziców. Rodzice mogą szczerze wyjawić swoje uczucia wyłącznie życzliwemu specjaliście. Jeżeli jednak terapeuta pomiesza relacje z rodzicami to uczucia zostaną zablokowane pomimo życzliwości, a specjalista nie będzie mógł udzielić pomocy.

1. Zasady zapobiegające dominacji rodziców DzN we wzajemnej relacji terapeuta - rodzic

1. Musimy nauczyć się dostrzegać nasze negatywne emocje w kategoriach mechanizmu przeciwprzeniesienia, czyli musimy zrozumieć, że tylko wyobrażamy sobie, iż jesteśmy zagrożeni przez rodziców. To nam raczej nie grozi. Chyba, że nie zastosujemy się do rady zawartej w punkcie 4.

2. Jeżeli pomimo wszystko w rodzicach widzimy zagrożenie, możemy poprosić kolegę, który nie odczuwa takich obaw, aby prowadził terapię tego dziecka

3. Możemy nauczyć się metody zamiany rodziców w łagodne baranki. W tym celu należy zaakceptować ich zachowania emocjonalne. Im więcej takich prób zakończy się sukcesem, tym rzadziej będziemy musieli korzystać z rady zawartej w punkcie drugim.

4. Nie pozwalajmy wchodzić rodzicom z nami w inne relacje niż te bezpośrednio związane z udzieleniem pomocy. Uwikłani w nie, nigdy nie będziemy pewni, czy rodzice nie zechcą nas skrzywdzić, gdy będziemy chcieli im profesjonalnie pomóc.

5. Musimy szukać emocjonalnego wsparcia u innych profesjonalistów, zwłaszcza u tych którzy podobnie jak my pragną łączyć pracę z dzieckiem z pomaganiem jego rodzicom

1. Znaczenie rozpoznania postawy rodzicielskiej dla osiągania sukcesów w pracy terapeutycznej z dzieckiem i pracy z jego rodzicami

2. Pojęcie „dobrego rodzica” – podstawowe wyróżniki

3. Na czym polega i jakie ma znaczenie kontrakt w pracy z rodzicami DzN?

4. Formy zawierania kontraktu z rodzicami DzN

5. Określanie celu w kontrakcie z rodzicami DzN

6. Negocjowanie warunków kontraktu z rodzicami DzN

7. Warunki kontraktu z rodzicami DzN

8. Sposoby osiągania celów przez terapeutów w pracy z rodzicami DzN

9. Zjawisko transferu i jego rodzaje a praca z rodzicami DzN

Transfer- to wpływ jaki wywiera proces opanowania pewnej wiedzy lub umiejętności w danej chwili na uczenie sięw przyszłości.

Rodzaje:

- pozytywny ( uczenie się w przyszłości będzie przebiegało łatwiej, szybciej- uczenie od podstaw )

- negatywny ( to czego nauczymy się obecnie będzie przeszkadzało w uczeniu się innych zachowań np. gdy rehabilitant uczy rodziców 1go zestawu cwiczeń, oni się go nauczą, agdy terapeuta będzie chciał nauczyć ich innego zestawu- to rodzice będą mieli z tym problem bo będą przyzwyczajeni do starego).

Transfer może dotyczyć sfery: emocjonalnej, poznawczej, i motorycznej.

1. Wykorzystanie rozkładu dnia rodziny w pracy specjalisty z nią

Terapeuci muszą brać pod uwagę rozkład dnia rodziny. Terapeuta prosi rodzinę, aby wszystkie ćwiczenia wykonywali w takiej porze jaka im odpowiada. Znając rozkład dnia (poznany podczas wywiadu z rodziną) możemy śmiało podporządkować ćwiczenia w godzinach w których rodzice mają najwięcej czasu, nie można wprowadzać radykalnych zmian i burzyć ich harmonogramu. Wiele czynności rodzice mogą wykonywać jednocześnie np. gotowanie w kuchni można powiązać z nauką poznawania, zabawy. Dzięki temu rozwija się pozytywna więź między dzieckiem a rodzicami. Z rodzicami należy negocjować! Prośba co do wykonywania zaleceń terapeuty w sugerowanych porach dnia przynosi dobry efekt psychologiczny. Rodzice czują, że specjalista interesuje się nimi i ich problemami.

1. Racjonalne stosowanie wzmocnień i ich rodzaje w pracy z rodzicami DzN

Zależnie od tego z jakim rodzicem mamy do czynienia i co sprawia mu przyjemność, dobieramy nagrody/ wzmocnienia. Są rodzice, którzy potrzebują dobrego słowa, są też tacy co potrzebują ochrzanu. Musimy ich poznać i obserwować co sprawia im przyjemność (jaka jest reakcja gdy ich pochwalimy). Wzmocnieniem może być kawa, czas wytchnienia, pochwała ( Dobrze!, Świetnie!) (może być też notatka czy telefon).

Zasady wzmacniania:

1. Natychmiast po wystąpieniu właściwej ich reakcji, zachowania

2. Nie nagradzamy bez uzasadnienia

3. Gdy zaczynamy naukę wzmacniamy ciągle dobre zachowania, z czasem sporadycznie i nieregularnie ( ale nie przestajemy w ogóle!)

4. Zmieniamy nagrody i pochwały by nie stały się „nudne” ale też nie zmieniamy często (to dezorientuje rodzica)

5. Nagradzanie musi miech charakter selektywny (nie za wszystko)

6. Nie uczymy kilku rzeczy równocześnie, nagradzamy kolejne, stopniowe zmiany.

1. Procedura postępowania z rodzicami DzN

Część diagnostyczna :

· ocena postaw rodzicielskich

· poznanie rozkłady dnia rodziny

Część terapeutyczna:

· uczenie rodziców lepszych i bardziej satysfakcjonujących relacji z dziećmi ( jak być lepszym rodzicem)

Narzędzia terapeutyczne:

1. Zawieranie kontraktu

2. Osiąganie podczas spotkań z rodzicami celów w trzech sferach na raz :

-Poznawczej( rodz. Powinni rozumieć czego uczymy)

-Motorycznej (wykonują czynności fizyczne których uczymy)

-Emocjonalnej (motywujemy rodziców)

1. Praca z rodzicami prezentującymi pozytywną postawę rodzicielską

- ważna jest współpraca pomiędzy terapeutą a rodzicami,

- nawiązanie dobrych relacji pomiędzy terapeutą a rodzicami,

- udział rodziców w rehabilitacji dziecka,

- pomoc ze strony terapeuty w nawiązaniu lepszych relacji między rodzicem a dzieckiem,

- okazywanie dziecku szacunku i uwagi,

- ważne jest przekazanie oczekiwań terapeuty wobec rodziców oraz oczekiwania rodziców względem terapeuty.

1. Praca z rodzicami prezentującymi unikającą postawę rodzicielską

- Na rozmowy ze specjalistą do gabinetu powinni wchodzić rodzice wraz ze swoim dzieckiem, ponieważ bez tego nie jest możliwe leczenie ani uczenie dziecka.

- Specjaliści uczą dzieci wielu czynności np. nauka chodzenia, jedzenie łyżką. Tego typu działania idą na marne jeśli rodzice nie powtarzają tych czynności w domu np. matka boi się uczyć dziecka samodzielnego chodzenia - nie pozwala dziecku opuszczać wózka z obawy przed wypadkiem, w domu dziecko je z butelki zamiast uczyć je jedzenia łyżką, zamiast wychodzić z dzieckiem na pole – cały dzień przesiedzi w wózku.

- Brak zainteresowania swoim dzieckiem, nie poświęcanie mu czasu i uwagi.

1. Praca z rodzicami prezentującymi nadmierne wymagania wobec dziecka

Rodzice prezentujący tą postawę poświęcają dziecku dużo czasu i uwagi, oraz stawiają mu wymagania przekraczające jego możliwości. Pragną przede wszystkim przyśpieszyć rozwój swojego dziecka, w przypadku niepowodzenia są rozczarowani i rozżaleni. Zachowanie tego typu rodziców cechuje m.in.: stawianie wygórowanych wymagań, ograniczenie dziecku swobody, określanie sztywnych reguł postępowania, narzucanie licznych propozycji, krytyczny i oceniający stosunek do osiągnięć dziecka, prezentowany na zewnątrz zachwyt nad wyimaginowanymi, nie mającymi realnego potwierdzenia osiagnięciami dziecka. Dzieci rodziców nadmiernie wymagających nie mają wiary we własne siły, są bojaźliwe, czasami wyjątkowo buntownicze, co jest reakcją korzystną bo osłabia negatywny wpływ rodziców. Praca z takimi rodzicami jest trudna, gdyż próbują oni zdominować specjalistę własną wizją terapii. Uważnie obserwują pracę specjalisty, starają się znaleźć błędy i niedociągnięcia, gdyż sami dużo pracują z dzieckiem i mają dość dużą wiedzę na ten temat. Problemem jest także nierealistyczne ocenianie możliwości własnego dziecka, przecenianie, rodzice nie chcą zaakceptować ograniczeń.

Zasady pracy to nieuleganie, gdyż wtedy rodzice uznają nas za osoby niekompetentne. Terapeuta powinien umieć zdominować rodziców. Im bardziej intensywny trening zostanie zaproponowany dziecku, tym większe uznanie terapeuta zyska w oczach rodziców.

Raczej nie ma problemów z zawarciem kontraktu i będzie on skrupulatnie wypełniany. Terapeuta powinien być także doskonale przygotowany teoretycznie, aby móc w naukowy i fachowy sposób wyjaśniać rodzicom wszelkie wątpliwości, a także zyskać ich szacunek i uznanie. Należy ich także nauczyć prowadzenia profesjonalnej obserwacji dziecka i zapisywania jej wyników. Muszą się także nauczyć dawać dziecku czas wolny. Rodzicom nadmiernie wymagającym nie można proponować terapii, które mogłyby szczególnie zmęczyć dziecko.

1. Praca z rodzicami nadopiekuńczymi

Rodzice nadopiekuńczy bardzo koncentrują się na dziecku i nie stawiają mu żadnych wymagań, jest to jedyna negatywna postawa do której rodzice chętnie się przyznają i są z niej dumni, gdyż uważają, że troszczą się o swoje dziecko lepiej niż inni. Nadopiekuńczość jest pewną formą agresji prowadzącej do ubezwłasnowolnienia dziecka. Rodzice nadopiekuńczy wciąż odczuwają lęk przez niebezpieczeństwami, jakie mogą spotkać ich dziecko, często jest to obawa o zdrowie. Zachowanie tej grupy cechuje: rozwiązywanie problemów za dziecko, pełna kontrola nad zachowaniem dziecka, izolowanie społeczne dziecka, ograniczenie ruchu fizycznego, uleganie dziecku, ciągłe przebywanie przy dziecku, brak konsekwencji w wychowaniu. Postawa ta opóźnia rozwój dojrzałości społecznej dziecka, powoduje bierność, brak inicjatywy i ustępliwość. Dziecko wobec rodziców jest rozpieszczone, zbyt pewne siebie, terroryzuje i wymusza wszystko na rodzicach, jest dzieckiem rozpieszczonym. Z takimi rodzicami bez problemu zawiążemy kontrakt i warunki zostaną otrzymane, gdyż problemem jest w tym przypadku to, że całe życie rodziców jest skoncentrowane wokół dziecka. Rodzicie nie aprobują żadnej formy terapii, k której przejmują inicjatywnę, ani takiej w której występuje rodzaj fizycznej aktywności. Terapeuta powinien się skupić na realizacji celu motorycznego. Rodziców powinien uczyć form pracy, które wymagają od nich pozycji dominującej, czyli wymagania i egzekwowania od dziecka. Wskazane są wszelkie formy treningu behawioralnego. Rodzice nadopiekuńczy często wtrącają się do prowadzonej terapii, dlatego terapeuta powinien stanowczo zabronić rodzicom przeszkadzania w zajęciach lub o w ogóle odmówić im możliwości uczestniczenia w terapii. Mogą też u tych rodziców wystąpić napady furii, jeśli dziecko na terapii nabawi się siniaka, guza czy zadrapania. Nie należy się w takiej sytuacji bronić, a jedynie pozwolić rodzicom na wyrażenie swojego lęku i złości.

1. Praca z rodzicami prezentującymi odrzucającą postawę rodzicielską

Praca jest rodzicami o tej postawie jest bardzo trudna czasami niemożliwa.

Rodzice mają do dziecka negatywny stosunek, dzieci na skutek ciągłych wymagań jest kłótnie i trudne.

Można delikatnie uświadamiać rodzicom ich błędy i zaniedbania jednak rodzice ci czesto nie spisują kontraktu, tacy rodzice czesciej występuje w rodzinach patologicznych i mogą stanowić zagrożenie.

Gdy delikatne próby na prace nie przynosza efektu trzeba zaprzestać pracy z tymi rodzicami skupiając się na pracy z dzieckiem. Zdarza się też ze postawa odrażająca charakteryzuje tylko jednego z rodziców skupiamy się wtedy na pracy z rodzicem przejawiającym inna postawę.

1. Dobre rady na początek czyli warunki wstępne dobrej pracy specjalisty z rodzicami DzN

- zebranie informacji o rodzinie ucznia, podstawowe dane, rozkład dnia, postawy rodziców względem dziecka( z wywiadu przeprowadzonego z rodzicami ), rozkład dziennych czynności,

-zawarcie kontraktu, umowę zawierająca warunki (systematyczne spotkania, informacje o działaniach dzieka, notatki w zeszycie) kontrakt to jedna z metod pracy z rodzicami jeśli na początku nie będą zbyt wygórowane są szanse na poprawę stosunków rodzice dzieci.

-stopniowo uczyć rodzica podstawowych form pracy z dziećmi zwracać uwagę na cele motoryczne, poznawcze, emocjonalne). Rodzic musi wiedzieć czego jaki i po co uczymy, ważne jest korzystanie ze wzmocnień typu mile słowo, gest, zwrot uśmiech, pochwała, to ważna motywacja we współpracy z rodzicami.

Kreowanie wzmocnień:

-nagradzanie rodziców w chwili gdy nastąpiła właściwa reakcja

-nagradzanie za konkretny czyn nie nadużywanie pochwal bez uzasadnienia

-wzmacnianie rodziców za poprawnie zrealizowane , urozmaicanie formy nagród

C. Ćwiczenia

1. Na czym polega oddziaływanie rodziny na dziecko, zwłaszcza niepełnosprawne?

Oddziaływanie na rozwój przejawia się w wielu czynnikach poprzez; dostarczanie wzorów postępowania, stwarzanie warunków do różnych aktywności dziecka ( nauka,zabawa), zaspokajanie potrzeb dziecka, stymulowanie rozwoju.

Rodzina wpływa dwutorowo na dziecko:

We wzajemnym toku obcowania ze sobą członków rodziny

Droga świadomie podejmowanych zabiegów wychowawczych

Rodzaje oddziaływań:

-Oddziaływanie nie zamierzone i obojętne wychowawczo np. Rutynowe czynności tj. Zasuwanie zasłon

-Oddziaływanie nie zamierzone ale nie obojętne wychowawczo np. Kłótnia rodziców

-Oddziaływanie zamierzone ale zorientowane na dobro samej rodziny rozumianej jako grupy ( obowiązki rodzinne)

-Oddziaływanie zamierzone wychowawczo ale nastawione na dobro całej społeczności ( wolontariat )

1. Przedstaw kilka sposobów traktowania rodziców dzieci niepełnosprawnych przez specjalistów dawniej i dzisiaj.

• Postawa dyskryminacji i wyniszczania – dominowała w okresie starożytności, osoby niepełnosprawne skazywano na śmierć już jako niemowlęta a niepełnosprawność traktowana była jako przejaw działania sił nadprzyrodzonych. Istniały przejawy pozytywnego traktowania niepełnosprawnych, ale były to raczej wyjątki. W średniowieczu pojawiła się pierwsza „opieka społeczna” dla niepełnosprawnych oraz przytułki, w których znajdowali opiekę.

• postawa izolacji i opieki – zaczęła dominować w okresie Odrodzenia i Oświecenia, przytułki były budowanie w oddaleniu od miast i osiedli, niepełnosprawność uważano wtedy za odpust boży za popełnione grzechy, a niepełnosprawnemu i jego rodzinie należy się potępienie i pogarda

• postawa segregacji – dominowała w XIX i w połowie XX wieku, pojawiła się w wyniku wyodrębnienia wielu typów niepełnosprawności, ustalenia specyfiki utrudnień rozwojowych oraz potrzeby organizowania innych warunków wychowania i nauczania w przypadku różnych niepełnosprawności. Przyznano wtedy prawo do rozwoju, nauki i pracy osobom niepełnosprawnym. Według społeczeństwa konieczna była rehabilitacja, ale w specjalnych ośrodkach. Nie można było pozostawić niepełnosprawnego w „zdrowym” społeczeństwie. Niepełnosprawnymi opiekują się chrześcijańscy lekarze, pielęgniarki, siostry zakonne i wolontariusze.

• postawa pełnej integracji – upowszechniona w ostatnich latach, dąży do maksymalnego powiązania osoby niepełnosprawnej z otwartym środowiskiem społecznym, rehabilitacja przebiega w ogólnie dostępnych całej populacji ośrodkach. Postawa integracji opiera się na założeniu, że osoby niepełnosprawne mają więcej cech wspólnych z osobami pełnosprawnymi, niż tych, które ich dzielą.

Współczesne sposoby traktowania rodziców dzieci niepełnosprawnych:

• jako winowajców

• jako informatorów

• jako odbiorców i wykonawców zaleceń

• jako najbardziej liczących się i wpływowych terapeutów dziecka

1. Czego dotyczą naukowe opisy funkcjonowania rodzin.

2. Wymień wskaźniki atmosfery wychowawczej w rodzinie?

Wskaźniki prawidłowej atmosfery wychowawczej w rodzinie:

1. Atmosfera wzajemnej życzliwości, akceptacji i zaufania:

• uczucia jakie żywią w stosunku do siebie członkowie rodziny- postawa rodziców wobec dziecka ale też względem siebie

• cechy osobowości członków rodziny: empatia, tolerancja, sposób postępowania z najbliższymi

• zrozumienie wzajemnych problemów, ich omawianie, dzielnie się nim, wzajemne porozumiewanie się członków rodziny

• sprawiedliwy układ praw, przywilejów i obowiązków: nie stosowanie taryfy ulgowej dla dziecka niepełnosprawnego (chęć odciążenia, wynagrodzenia mu trudnego życia)

• niesienie pomocy, współpracy i solidarności między członkami rodziny

2) Posiadanie systemu wartości- związany z nim styl życia i cele działania rodziny:

• dobro, rozwój i szczęście każdego członka rodziny bez wyjątku

• osobowość członków rodziny, ich cechy charakteru

3) Ład i spokój:

• poziom organizacji życia codziennego: poczucie spokoju i stabilizacji

• warunki bytowe

• optymizm

• wsparcie najbliższej rodziny

1. Opisz co najmniej 3 różne modele badań nad rodziną.

Model przyczynowo-skutkowy - jest to wpływ oddziaływania rodziców na zachowanie dziecka)

Model systemowy – wzajemne zależności o charakterze dwukierunkowym

Model interakcyjny - zależności po między członkami rodziny, społeczeństwem i inne sieci połączeń )

1. Przedstaw cele terapii rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym.

1. Przywrócenie poczucia równowagi i stabilizacji

2. Normalizacja życia w rodzinie

3. Pomoc we wdrażaniu oddziaływań rehabilitacyjnych

4. Tworzenie optymalnych warunków rozwoju osoby niepełnosprawnej

5. Nauczanie konstruktywnych metod radzenia sobie z problemami i konsekwencjami dot. niepełnosprawności dziecka (niwelowanie, kompensowanie)

6. Tworzenie prawidłowych relacji z osobą niepełnosprawną

7. Wspieranie integracji rodziny

8. Neutralizowanie patogennego oddziaływania rodziny na dziecko

9. Odbudowywanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych w rodzinie

10. Pomoc w integracji rodziny z otoczeniem

1. Wymień fazy przeżyć rodziców związanych z przyjściem na świat dziecka niepełnosprawnego (według A. Twardowskiego).

1. DIAGNOZA = NEGATYWNE EMOCJE

O sile przeżyć decyduje:

• czas trwania negatywnych emocji

• etap rozwoju dziecka

• sposób dotarcia informacji o niepełnosprawności

• błędy specjalistów przy przekazywaniu przykrej informacji

• widoczność niepełnosprawności

Najczęstsze uczucia:

• lęk o życie dziecka

• niepokój o jego rozwój i przyszłość

• zagubienie i niepewność (niedostatek informacji)

• izolacja i samotność

• napiętnowanie, poczucie krzywdy i niesprawiedliwości

Samopoczucie rodziców:

• poczucie napiętnowania - rodzina przedstawia mniejszą wartość biologiczną i społeczną

• poczucie winy - kalectwo dziecka jest karą, zawód sprawiony współmałżonkowi, brak umiejętności postępowania z dzieckiem, “złe myśli” w stosunku do dziecka

• brak akceptacji społecznej i wstyd

• poczucie krzywdy i niesprawiedliwości (okrutny los, nieszczęście do końca życia)

• stałe napięcie i stres (zachwianie ról, ciągły stan gotowości, nowe obowiązki)

Od: “Dlaczego my i nasze dziecko?”

Do: “Co możemy zrobić, by mu pomóc?”

1. OKRES SZOKU/WSTRZĄSU EMOCJONALNEGO

Następuje bezpośrednio po diagnozie.

Wstrząs psychiczny spowodowany oczekiwaniami w stosunku do dziecka.

Po zderzeniu z rzeczywistością w przeżyciach dominuje: rozpacz, żal, poczucie krzywdy, beznadzieja i bezradność.

Często występują: wybuchy agresji, płacz, krzyk, reakcje nerwicowe, wrogość, agresja, niechęć. Ponadto poczucie winy i ogromny lęk.

Na tym etapie wymagane jest wsparcie specjalisty.

1. FAZA KRYZYSU EMOCJONALNEGO

Rodzice nie mogą się pogodzić z niepełnosprawnością dziecka.

Wzajemne obwinianie, często doprowadzające do rozpadu rodziny, ucieczka w alkoholizm, pracoholizm, dodatkowe zajęcia (zwłaszcza ojcowie).

Pesymistyczne ocenianie przyszłości i perspektyw rozwojowych dziecka. Atmosfera wzajemnych pretensji i żalu.

Sytuacja ojca: ucieczka od rodziny.

1. FAZA POZORNEGO PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO SYTUACJI

Rodzice odrzucają diagnozę lekarzy i próbują na własną rękę pomóc dziecku - poszukiwanie specjalisty, który podważy pierwszą diagnozę.

“Gonitwa terapeutyczna”, wędrówki po specjalistach.

Rodzice próbują ukoić swój lęk, nie zwracając uwagi na emocje dziecka związane z kolejnymi wizytami.

Mechanizmy obronne:

• nieuznawanie faktu niepełnosprawności

• nieuzasadniona wiara w możliwości wyleczenia

• poszukiwanie winnych niepełnosprawności dziecka

1. FAZA KONSTRUKTYWNEGO PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO SYTUACJI

Rodzice zaczynają stopniowo realnie patrzeć na problem niepełnosprawności dziecka.

Zastanawiają się nad przyczynami, nad wpływem tej sytyacji na ich rodzinę i nad możliwością pomocy dziecku.

Próba racjonalnej oceny swojej sytuacji.

Przejście do ostatniej fazy nie wyklucza dalszego przeżywania lęków i niepokojów.

1. Scharakteryzuj dominujące uczucia rodziców po usłyszeniu informacji o niepełnosprawności dziecka.

(Patrz: pyt. 7 → pkt.1)

1. Jaki jest przebieg kryzysu emocjonalnego u rodziców dziecka z niepełnosprawnością?

(Patrz: pyt. 7 → pkt. 3.)

1. Opisz mechanizmy obronne pomagające rodzicom radzić sobie z problemami emocjonalnymi.

2. Od czego zależy jakość i siła przeżyć rodziców dziecka niepełnosprawnego?

3. Przedstaw różne koncepcje funkcjonowania rodziców dziecka niepełnosprawnego.

4. Opisz modelową procedurę informowania rodziców o niepełnosprawności dziecka.

5. Wymień i opisz momenty krytyczne w życiu rodzica dziecka niepełnosprawnego.

1. Rozpoczęcie uczęszczania do przedszkola (strach o jego przyjęcie przez rówieśników, czy sobie poradzi, jacy będą nauczyciele, oddanie dziecka do obcego miejsca)

2. Rozpoczęcie nauki w szkole, w masowej boją się czy przyjmą go rówieśnicy i czy opanuje program, w specjalnej wstydzą się, że tam chodzi i też boją się o akceptacje rówieśników oraz naukę.

3. Wiek dorastania (12-18 lat)- młodzieniec zdobywa zawód, rodzice boją się o jego przyszłość, jak sobie poradzi, jest to trudny okres młodzieńczy (pojawia się bunt, kłótnie, problemy egzystencjalne)

4. Rozpoczęcie pracy zawodowej- jeżeli dziecko nie zaczyna tej pracy, rodzic nadal się nim opiekuje. Nie widzi szans dla swojego dziecka. Popada w rezygnacje i apatie.

1. Wymień czynniki wpływające na pogarszanie się sytuacji materialno-bytowej rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem.

1. Dziecko niepełnosprawne wymaga specjalnej opieki i dużego nakładu pracy oraz pieniędzy

2. Często dziecku niepełnosprawnemu należy zapewnić specjalistyczne terapie (turnusy rehabilit., hipoterapia, delfinoterapia itp.), zakupić sprzęt ( wózek, okulary, chodziki). Czasem potrzebne jest przystosowanie całego domu, mieszkania do potrzeb dziecka np. na wózku. Czasem wymóg zmiany miejsca mieszkania (złe warunki mieszkalne)

3. Rodziny dzieci N. często zadłużają się(biorą kredyty) aby zakupić niezbędny sprzęt

4. Często jeden z rodziców musi zrezygnować z pracy aby opiekować się dzieckiem, wozić go na terapie (zmniejszenie przez to dochodów)

5. Pojawienie się dziecka niepełn. w rodzinie często sprawia że zostaje zaburzony w niej ład. Często zbyt duże skupienie się na niepełnosprawnym i „odsunięcie” pozostałych dzieci, zdrowych.

6. Z powodu zmęczenie pracą i opieką nad DzN. Rodzice często popadają w konflikty, nie mają dla siebie czasu

7. Odwrócenie się rodziny od niepełnosprawnego „wnuczka”, brak akceptacji przez rodzinę i otoczenie przez co brak pomocy materialnej i w opiece.

1. Rodzice dzieci niepełnosprawnych skarżą się czasem na specjalistów. Z jakich powodów?

1. Brak zrozumienia ze strony terapeutów i lekarzy

2. Oskarżają ich o zbyt dużą opieszałość

3. Uważają że zbyt mało czasu poświęca się ich dzieciom

4. Często mają pretensje do terapeutów, że źle wykonują swój zawód ( nie mając czasem pojęcia o procedurach, zasadach).

1. Jakie uczucia przeżywają rodzice dzieci niepełnosprawnych według M. Kościelskiej?

Lęk: przed macierzyństwem, przed nienormalnością, porodem, poporodowy, w czasie diagnozy niepełnosprawności, przed wrogością otoczenia, konfrontowaniem dziecka z rzeczywistością (jego przyszłość). Inne doznania gdy rodzice spotkali się z akceptacją, dobrą opieką lekarską, podarowano im czas i dobre słowo (wtedy mniejszy lęk lub brak.

Żałoba: rozpacz, smutek ,apatia. Dziecko nie „spełnia oczekiwań”, nie jest takie jak z naszych wyobrażeń. Im bardziej nie jest tym gorzej. Najlepszym lekiem czas i wsparcie lekarzy, rodziny

Wrogość:

dotycząca okresu prenatalnego,

dot. Służby zdrowia,

dot. Siebie (poczucie winy)

dot. Dzieci (zmęczenie)

Miłość:

· Symboliczna– nierozdzielność z dzieckiem (zjedliśmy, byliśmy), zagrożenie dla autonomii dziecka

· Poświęcająca i rekompensująca- dziecko bidne, trzeba mu się poświęcać, rezygnacja rodzica z siebie i swoich przyjemności.

· Wstydliwa- przywiązanie do dziecka i wstyd (wożenie autem, chowanie przed gośćmi)

· Przebojowa- duża aktywność, działanie na recz praw dziecka i innych niepełn., roszczeniowa postawa

· Z oddali- ucieczka w pracę, miłość z oddali, wyjeżdżanie z dala od dziecka, znajdywanie wymówek dla tych sytuacji.

· Własna- skupienie się na sobie przez to że posiada się chore dziecko, miłość przez zranienie samego siebie.

· Rozumna- obdarzenie dziecka uczuciem, dbanie o jego rozwój, niepozwalająca zdominować życie przez patologie i przeszkody

· Za wszelką cenę dążąca do normalności- dążenie do normalności, często negowanie niepełnosprawnego dziecka

• Uszczęśliwiająca- rodzice przed narodzeniem nie tworzyli żadnych wymagań wobec jego stanu, przeszli długą drogę akceptacji.

1. Wymień kilka problemów matek dzieci niepełnosprawnych.

2. Wymień kilka problemów ojców dzieci niepełnosprawnych.

3. Wymień kilka problemów rodzeństwa dzieci niepełnosprawnych.

4. Nazwij negatywne postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

5. W jakich sytuacjach psychologicznych według E. Pisuli pojawia się stres u rodziców dzieci niepełnosprawnych

• Zakłócenia- to sytuacje, w których działają jakieś szczegółowe okoliczności, które zmuszają człowieka do zwiększonego wysiłku. To czynniki związane z niedostatecznym przygotowaniem do spełnienia wymogów określonej sytuacji (np. zbyt mała wiedza w jakiejś dziedzinie). Tyczy się to często rodziców dzieci niepełnosprawnych-mają oni często bardzo ograniczony dostęp do informacji, wzorców postępowania z dzieckiem co wzmaga poczucie bezradności. Do zakłóceń należą 4 rodzaje sytuacji: sytuacja konfliktowa (np. wybór jakiejś drogi działania), nieoczekiwany rezultat działania (efekt rehabilitacyjny inny niż oczekiwany), brak czasu i informacji oraz sytuacja nieokreśloności (sprzeczne sygnały od specjalistów, nie wiadomo w jakim stanie jest dziecko)

• Zagrożenia to sytuacje, w których następuje zagrożenie pewnej cenionej przez człowieka wartości. Dla rodziców jest to z pewnością poczucie ogromnej odpowiedzialności za los dziecka z równoczesnym przekonaniem, że jego przyszłość prawdopodobnie nie będzie najlepsza. Kolejne zagrożenie wiąże się z poczuciem niższej kompetencji jako rodzica, obwinianiem się za niepełnosprawność i ogólnym odbiorem ze strony społeczeństwa

• Przeciążenia- występują wówczas gdy człowiek działa na granicy własnej wytrzymałości. W konsekwencji następuje spadek sprawności takiej osoby. Przeciążenie może być efektem kumulowania się stresów przez dłuższy okres czasu. Kumulowanie się stresu z koli, prowadzi do syndromu wypalenia sił.

• deprywacje w tym między innymi sytuacje związane z izolacją społeczną. Izolacja taka dotyka wielu rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym.

1. Jakie strategie postępowania rodziców wpływają na rozwój samodzielności dziecka niepełnosprawnego?

Samodzielność-zdolność do samoobsługi, ale również do kierowania własnym postępowaniem oraz stawianiem sobie celów i zadań względem własnej osoby.

1. Poziom wykonywania różnych czynności i ich zakres: im więcej czynności wykonuje tym jest bardziej samodzielne.

2. Sterowanie własnym działaniem: im więcej działań jest sobie w stanie narzucić, tym bardziej jest samodzielne.

Kategorie:

1. Czynności samoobsługowe( toaleta, ubieranie się, jedzenie)

2. Proste czynności codzienne w domu i poza domem( pranie, sprzątanie, płacenie rachunków, wysyłanie listów)

3. Poruszanie się bez kontroli drugiej osoby (korzystanie ze środków komunikacji miejskiej)

4. Odrabianie zadań szkolnych

5. Samodzielne wykorzystywanie i aranżowanie czasu wolnego

6. Gospodarowanie pieniędzmi

Motywacja

· Zewnętrzna-np.polecenie matki, nauczyciela

· Wewnętrzna- ja sam chcę to zrobić

Rola rodziców –niedocenianie lub przecenianie możliwości w zakresie samodzielności. Rodzice kierujący się lękiem ograniczają samodzielność, funkcjonowanie społeczne, rozwój poznawczy.

Co mogą robić rodzice?

1. Stwarzać możliwości do nauki i nabywania samodzielności-aranżowanie sytuacji, np. w przypadku dzieci niewidomych

2. Mieć świadomość tego, że czas nauki będzie dłuższy-należy być cierpliwym i nie pospieszać dziecka

3. Włączyć system nagród, chwalić uatrakcyjniać proces nabywania samodzielności-przełamanie to naturalny strach przed samodzielnym wykonaniem danej czynności.

4. Zasada stopniowania trudności + wprowadzenie pozytywnych stanów emocjonalnych

5. Uwaga na nagrody! Co rzeczywiście jest nagroda?

6. Swoboda dla dziecka-możliwość podejmowania własnych decyzji, wyborów

NAUCZYĆ DZIECKO JAK RADZIĆ SOBIE Z PORAŻKĄ

1. Jakie formy pomocy dziecku niepełnosprawnemu i jego rodzinie oferuje resort zdrowia?

Specjalistyczne placówki służby zdrowia:

Wczesna diagnoza lekarska i pomoc medyczna( opieka nad matką i dzieckiem w okresie prenatalnym, okołoporodowym i poporodowym):

· Położne i pielęgniarki środowiskowe

· Lekarze specjaliści

· Rehabilitanci i fizjoterapeuci

· Technicy akustyczni i Inni specjaliści zajmujący się aparaturami i innymi przyrządami związanymi z rehabilitacją

1. Jakie formy pomocy dziecku niepełnosprawnemu i jego rodzinie oferuje resort oświaty?

Resort oświaty-Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

· Placówka publiczna zatrudniająca wykwalifikowanych specjalistów: pedagogów, logopedów itd.

· Współpracuje z nią pedagog szkolny

· Świadczy bezpłatne i powszechne usługi w zakresie m.in. niepowodzeń szkolnych, terapii dzieci z trudnościami w nauce, terapii logopedycznej itp.

· Prowadzenie terapii dzieci i młodzieży w zależności od rozpoznanych potrzeb

· Pomoc dzieciom i młodzieży w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz wspieranie nauczycieli

· Profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży

· Współpraca ze szkołami w rozpoznaniu i terapii specyficznych trudności w uczeniu się

1. Jakie formy pomocy dziecku niepełnosprawnemu i jego rodzinie oferuje resort opieki społecznej?

2. Przedstaw założenia wczesnej interwencji.

3. Opisz działanie systemu wczesnej interwencji w Polsce.

4. Wymień zorganizowane formy wspierania rodziców dziecka niepełnosprawnego.

5. Do jakich instytucji mogą zwrócić się o pomoc rodzice dziecka niepełnosprawnego?

6. Jakie formy pomocy rodzinie dziecka niepełnosprawnego świadczy MOPS/GOPS?

7. Jakie czynniki rodzinne decydują o aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych?

8. Jakie kompetencje zawodowe mają swoje źródło w wychowaniu rodzinnym?

9. Jakie zachowania małego dziecka niewidomego/słabo widzącego niepokoją rodziców?

U dzieci niewidomych lub slabowidzacych bardzo niepokojące są ciagle powtarzajace sie blindyzmy dziecko zamiast poznawać dotykowy świat skupia się na nawykach takich jak kołysanki się, trzepotanie rękami, uderzanie głową o dłonie lub przedmioty, kręcenie głową w różne strony oraz wpychanie palców do oczodołów.

Oraz występujące inne sensoryzmy charakterystyczne dla zmysłu wzroku które mogą też wystąpić u osób nie mających uszkodzonego wzroku,

Nadwrażliwość : niechęć do dużych, mocno naświetlnych powierzchni, fascynacja ruchem kolisty, lek przed światłem , kiwanie się w przod na boki

Niedowrazliwosc:kołysanki się przód na boki, w tył, wpatrywał ie się w światło, lek przed ciemnością, macha nie palcami w polu widzenia

1. Jak zorganizować najbliższą przestrzeń niewidomemu niemowlęciu?

1. Stała przewidywalna struktura dająca się wyodrębnić i odróżnić

2. S tale miejsce elementow wyposażenia, zabawek sptrzetow

3. Punkty orientacyjne w pomieszczeniu

4. Wykonywanie czynności rutynowych w stalych pozycjach

5. Bezpieczne schronienie owijanie kocem

6. Zabawka zawieszona nad łóżeczkiem

1. Jakiego rodzaju pomoc należy zapewnić małemu dziecku z dysfunkcją narządu słuchu i jego rodzinie?

1. Wsparcie w rozwoju i rozwoj mowy ustnej

2. Gruntowna diagnoza, rodzaj niedosłuchu i jego rokowania, przyczyna

3. Dostep do specjalistycznej aparatury

4. Stala stymulacja słuchu dziecka

5. Realne wymagania stawiane dziecku

1. Jak wyjaśniłbyś/wyjaśniłabyś rodzicowi dziecka z dysfunkcją narządu słuchu związek pomiędzy niedosłuchem a nabywaniem języka i pojęć?

Czynniki mające wpływ na rozwój języka i pojęć:

- stopień uszkodzenia słuchu i wiek w którym uszkodzenie nastąpiło

- moment wykrycia wady słuchu

-intensywność i systematyczność rehabilitacji

- współwystępowanie innych wad

- kultura środowiska wychowawczego

-wiedza nauczycieli i ich umiejętność kształtowania języka

1. W jaki sposób należy przedstawiać rodzicom perspektywy rozwoju ich dziecka obarczonego głębszą niepełnosprawnością intelektualną?

1. Pomoc w wyrobieniu odpowiedniej postawy względem niepełnosprawności dziecka.

Strategii porozumiewania się z dzieckiem.

2. Przekonanie rodziców o ich dużej roli w procesie rehabilitacyjnym.

3. Pomoc w uzyskaniu fachowej opinii lekarza lub innego specjalisty, dostęp do aparatury.

4. Akceptacja Społeczna.

5. Grupa dająca poczucie więzi, wspólnoty.

1. Opisz specyfikę funkcjonowania rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu lekkim.

1. Osobowość dziecka kształtuje się w środowisku rodzinnym: stosunki społeczne dziecka będą zależały od tego, jaka jest jego rodzina. Ważne jest dostrzeganie tego, co w dziecku jest pozytywne i przekazanie tego pozostałym członkom rodziny. Rodzeństwo powinno być sprzymierzeńcem osoby upośledzonej- wsparciem dla niego na całe życie. Należy włączać rodzeństwo we wszystkie działania, werbalizować uczucia i zachęcać do tego pozostałych członków rodziny. Środowisko rodzinne powinno chronić przed przykrymi słowami, zdarzeniami, zachowaniami- odporność emocjonalna, optymizm, asertywność.

2. Uczenie się wymaga aktywności: aktywny stosunek do nauki, życia, kontaktów z ludźmi i do rozwiązywania problemów życiowych kształtuje się w środowisku rodzinnym. Rozwijają się tam postawy względem siebie i świata ( ufność, otwartość, pewność siebie ) oraz strategie radzenia sobie z trudnościami ( mechanizmy obronne i przystosowawcze). Radosna zabawa w gronie rodzinnym ma charakter ogólnorozwojowy ( wrażenia wzrokowe, słuchowe, dotykowe, zmysł równowagi, sprawność ruchowa)

3. Uczenie się ma charakter społeczno- kulturowy : Człowiek żyjąc w społeczeństwie posługuje się wieloma normami i zasadami – w tym przypadku to szczególnie ważne, ponieważ dzieci z upośledzeniem umysłowym mają trudność we właściwym kierowaniu swoim postępowaniem. Dorośli więc, stają się wzorcami i wyznacznikami, tego co dobre i właściwe. Sprawdza się tu szczególnie przez oddziaływanie poprzez przykład a nie słowa. Przekazywanie norm i wartości życiowych w izolacji od społeczeństwa jest pozbawione sensu, ponieważ dziecko nie ma możliwości ku temu aby wykorzystać je w praktyce.

4. Każdy człowiek powinien mieć możliwość podmiotowego działania: kierowania życiem, podejmowania samodzielnych decyzji, wyborów (nawet błahych). Dzieci upośledzone często bywają przytłoczone ‘’lepszymi’’ wyborami ze strony dorosłych. Należy stworzyć sytuacje, w których możliwe byłoby wybranie jakiejś opcji, zdecydowanie o czymś, podjęcie jakiejś decyzji. Zwiększa to pozytywne przeżycia dziecka, motywacje do kolejnych osiągnięć oraz zwiększa poczucie odpowiedzialności. Ważne jest postępowanie w tym aspekcie ‘’krok po kroku’’.

Miłość rozwijająca a nie przytłaczająca.

1. Co oznacza termin „trudne macierzyństwo” w aspekcie wychowywania dziecka z autyzmem?

1. Dramat kobiety – wiadomość o chorobie dziecka

2. Trwała zmiana w egzystencji i sytuacji życiowej

3. Stałe napięcie emocjonalne

4. Traumatyczne przeżycie – szczególna więź matki z dzieckiem

5. Macierzyństwo – nadzieja na nowy wymiar życia

6. Im większe wyobrażenia – tym większy szok matki

7. Dziecko w perspektywie realizacji niespełnionych marzeń, planów i ambicji

8. Utrata ideału- ddązenie do opanowania przyziemnnych czynność a nie tych ambitnych

9. Fakt upośledzenia wykracza poza granice tolerancji

10. Poczucie niesprawiedliwości pokrzwdzenia przez los/Boga

11. Przyjęcie na siebie wiele obowiązków absorbujących

12. Stała opieka przestaje być satysfakcjonująca

13. Świadomość matki że dziecko jest od niej zależne

14. Lęk o to jak długo będzie żyła- motywacja do zdrowia i aktywnośći

15. Poczucie ‘’okaleczenia’’ w kontakcie z dzieckiem – matka nie może być sobą, ma tożsamość osoby upośledzonej, którą nie jest

16. Poczucie zagubienia i niezrozumienia

17. Dążenie do tego aby dziecko jak najbardziej przypominało osobę pełnosprawną – kosztem siebie, rodziny, bliskich osób

18. Małżeństwo przestaje być imtymnym związkiem, staje się współpracą przy rehabilitacji dziecka.

19. Sukces rodzicielski mierzony jest osiągnięciami dziecka

20. W przypadku matek dziecki autystycznych poczucie nieodwzajemnionej miłości, niechęć w kontakcie fizycznym brak spontanicznych usmiechów, bariera komunikacyjna, zarzuty ze strony otoczenia dotyczące niskich kompetencji wychowawczych.

1. Wymień i opisz problemy rodziców dzieci dotkniętych chorobą przewlekłą.

Stres rodziców:

- wzrasta tym bardziej im cięższa jest choroba dziecka

- nawroty choroby, okresy remisji- wahania emocji ( od strachu po euforię)

-dziedziczny charakter choroby – poczucie winy, odpowiedzialności, ochłodzenie relacji

- wstrząs wywołany wystąpieniem choroby, rehabilitacją, leczeniem- zmiany w strukturze rodziny

Co zmienia się w rodzinie?

1. Dziecko staje się osoba centralną w rodzinie

2. Odrzucenie chorego dziecka (ojcowie)

3. Nadopiekuńczość, życie pod ‘’kloszem’’

4. Porażka dziecka i jej konsekwencje

5. Nienaturalna atmosfera wychowawcza

6. Nadmierna pobłażliwość z powodu choroby

7. Spory w kwestii wychowania – brak bezpieczeństwa dziecka

8. Uzależnienie od dorosłych – regres rozwoju

Co powinni robić rodzice?

1. Włączyć rodzeństwo w opiekę nad chorym bratem/siostrą

2. Stale zapewniać zdrowe dzieci o niezmiennej miłości do nich

3. Rozmawiać o chorobie i stanie zdrowia rodzeństwa ale zachować umiar i dostosować wiadomości do wieku dziecka

4. U młodszych dzieci – ogólne informacje, u starszych – bardziej szczegółowe

Reakcja rodzeństwa

- silne lęki przed zachorowanie, zarażeniem się chorobą, śmiercią,

-u starszych dzieci lęk przed tym, że zachorować mogą wszyscy,

- przewrażliwienie na najdrobniejsze sygnały chorobowe

Jak pomoc rodzinie

- wsparcie, zrozumienie

- rzetelne informacje na temat choroby i jej rokowań

- w przypadku dzieci terminalnie chorych przygotowanie do ich odejścia

- wsparcie psychologiczne i duchowe