BOTANIKA
1.KOMÓRKA tworzy TKANKI-----ORGANY dzielimy na
-wegetatywne-korzeń, łodyga, liść
-generatywne-kwiaty,owoce nasiona
2.Budowa komórki roślinnej
-aparat Golgiego
-jądro
-rybosom
-wakuola-wodniczka
-błona komórkowa
-ściana komórkowa
-chloroplast
3.Elementy komórkowe dzielimy na
-nieplazmatyczne –martwe należą do nich ściana komórkowa, zewnętrzna powłoka komórki, jest z celulozy-błonnika ściana może podlegać różnym modyfikacjom np.mineralizacji, tzn jest przesycona związkami mineralnymi, które są wykorzystywane w lecznictwie, może być ześluzowaciała a śluz przez nią wydzielany stosowany jest do sporządzania preparatów w nieżytach przewodu pokarmowego czy górnych dróg oddechowych. Celuloza służy również do otrzymywania waty a z waty nici, gaze i bandaże.
WAKUOLA-wodniczka to wydzielona przestrzeń w cytoplazmie wypełniona sokiem komórkowym który zawiera wydzieliny i wydaliny komórki. Sok komórkowy ma najczęściej odczyn kwaśny rzadziej obojętny a wyjątkowo zasadowy. w soku komórkowym gromadzone są różne związki wykorzystywane w lecznictwie np. sole sodu potasu, magnezu, węglowodany, cukry, alkaloidy, garbniki, glikozydy, antocyjany, flawony, saponiny, białka, tłuszcze i wiele innych związków.
-plazmatyczne- żywe –
-jądro jest odpowiedzialne za przechowywanie i przekazywanie informacji genetycznej w postaci DNA
-rybosomy-to elementy na których zachodzi proces biosyntezy białek budowy białek
-aparat Golgiego-w których zachodzą modyfikacje białek
-plastydy- wśród których wyróżniamy:
#chloroplast-zawierające barwnik zielony-chrologil
#chromoplasty-zawierające czerwono-pomarańczowy barwnik-karoten żółty ksantofen
#lenkoplasty- są bezbarwne i gromadzą węglowodany, białka, tłuszcze
Organella komórkowe –występują w komórkach roślinnychi zwierzęcych, struktura o specyficznej budowie i funkcji tworząca część komórki. Wyróżnia się organella obłonione, w tym otoczone pojedynczą błoną (np. aparat Golgiego, siateczka śródplazmatyczna, lizosomy, peroksysomy, wodniczki, rzęski, wici) lub dwiema błonami (jądro komórkowe, mitochondria, chloroplasty) oraz nieobłonione (np. rybosomy, mikrotubule, centriole). Do organelli komórkowych należy również błona komórkowa. Odpowiada za proces fotosyntezy zwana chloroplastem.
TKANKI ROŚLINNE
Tkanka- zespół komórek o wspólnym pochodzeniu i podobnej budowie spełniający określone funkcje w roślinie.
DZIELIMY NA dwie podstawowe grupy:
1TKANKI TWÓRCZE (merystemy), w których komórki dzielą się intensywnie i są niezróżnicowane
-pierwotne
-merystem wierzchołkowy-stożek wzrostu pędu i korzenia,
-prokambium – merystem boczny
-merystem interkalarny – wstawowy (w węzłach)
-wtórne
-kambium – miazga (międzywiązkowa i śródwiązkowa)
-fellogen – tkanka korkotwórcza (miazga korkorodna)
-kalus – tkanka twórcza regeneracyjna[
2TKANKI STAŁE o komórkach zróżnicowanych funkcjonalnie
1.tkanka okrywajaca-
-pierwotne-ryzoderma (epiblema) – skórka korzenia, epiderma – skórka pędu, endoderma (śródskórnia), egzoderma (skórnia)
-wtórne- korek zdrewniały
2.tkanka przewodząca-
-drewno (ksylem)
-łyko (floem)
3.tkanka wzmacniająca-
-kolenchyma (zwarcica)
-sklerenchyma (twardzica)
-miękisz spichrzowy
-miękisz asymilacyjny (palisadowy, gąbczasty i wieloramienny zielony barwnik chlorofil-proces fotosyntezy)
-miękisz powietrzny (aerenchyma)
-miękisz rdzeniowy (drzewny i łykowy)
5. tkanki wydzielnicze- które mogą znajdować się na powierzchni organów roślin lub i ich wnętrzu. Do komórek wydzielniczych powierzchniowych nalezą włoski gruczołowe oraz miodniki. Do komórek wydzielniczych warstw głębszych należą komórki mleczne (latycyfery), komórki żywicorodne tworzące kanał żywiczny oraz inne komórki wydzielnicze, wydzielające między innymi garbniki
CHARAKTERYSTYKA
TKANKI TWÓRCZE- MERYSTEMY-to tkanki młode które mają zdolność do podziału te które powodują przyrost rosliny na długość to stożki wzrostu oraz merystemy wstawowe natomiast te które powodują przyrost rośliny na grubość to kambium i fellogen.
TKANKI STAŁE
-okrywająca – występuje na powierzchni organów roślinnych i chroni roślinę przed czynnikami mechanicznymi wiatr deszcz, oraz przed nadmiernym parowaniem, bierze udział w transpiracji i wymianie gazowej; skórka zbudowana jest z żywych komórek jest jednowarstwowa, komórki do siebie ściśle przylegają a jej aparaty szparkowe występujące po spodniej stronie liścia i umożliwiają wymianę gazową oraz włośniki na korzeniu które zwiększają powierzchnie chłonną korzenia. Korek zbudowany jest z komórek martwych wypełnionych powietrzem stanowi warstwę izolującą chroniącą przed mrozami zawiera również garbniki i barwniki, które są wykorzystywane w lecznictwie i posiadają działanie antyseptyczne korek kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym dzięki przetchlinkom.
-tkanka przewodząca- odpowiada za transport wody i związków odżywczych, łyko jest żywe i przewodzi substancje odżywcze a drewno jest martwe i przewodzi wodę.
-tkanka wzmacniajaca- chroni roline przed złamaniem lub rozerwaniem, kolenchyma występuje w intensywnie rosnących częściach rośliny, jest tkanką żywą i może zawierać chloroplasty. Sklerenchyma jest martwa ściany komórkowe są zdrewniałe, silnie zgrubiałe, występuje w wyrośniętych organach wyróżniamy 2 typy komórek sklerenchymy:włókna sklerynchymatyczne (np.w łodydze lnu) i komórki kamienne tzw sklereidy np. w owocu gruszy.
- tkanka miekiszowa- wypełnia wolne przestrzenie w systemach roślinnych oraz może spełniać inne funkcje
-miekisz zasadniczy – gromadzi różne materiały zapasowe (ziemniaki)
-miekisz asymilacyjny- odpowiada za proces fotosyntezy
-miekisz powietrzny- umożliwia wentylację i wymianę gazową organom roznącym w warunkach ograniczonego dostępu powietrza.
ORGANY WEGETATYWNE ROSLIN STOSOWANE W LECZNICTWIE
TKANKI-ORGANY dzielimy na
-wegetatywne-korzeń, łodyga, liść (SPOROFIT)
-generatywne- kwiaty, owoce, nasiona(GAMETOFIT)
ROŚLINY wykorzystywane w lecznictwie to głównie rośliny nasienne odznaczają się wysoką organizacją budowy zewnętrznej i wewnętrznej dzielimy na
1.Nagonasienne-nie mające owoców
2.Okrytonasienne- wytwarzające owoc
Dzielimy również na:
- jednoroczne cały cykl rozwoju przechodzą w ciągu jednego okr wegetacyjnego od wiosny do jesieni, np. mniszek słonecznik.
-dwuletnie- w I roku wytwarzają organy wegetatywne a dopiero w drugim organy generatywne i zaczynają się rozmnażać np. marchewka pietruszka,lubczyk
-wieloletnie –organy generatywne wytwarzaja często po wielu latach np. sosna. Miedzy 20-30 r.ż. rośliny wieloletnie tracą na zimę częśći nadziemne, zimują dzieki organowi przetrwalnikowemu np. cebula, kłącza, bulwy.
Rośliny wieloletnie zdrewniałe są trwałe występują u drzew krzewów , krzewinek na zimę tracą jedynie liście.
KORZEŃ
To cześć podziemna rośliny,
Wyróżniamy korzenie:
-palowy- (korzeń główny i korzenie boczne)
-wiązkowy- wyrastający z łodygi (składa się z korzeni przybyszowych tzn takich które nie powstają z zawiązka korzenia ale rozwijają się na innych organach)
-czepny- bluszcz
FUNKCJE
-służy do pobierania wody i składników odżywczych-sole miner
-pełni funkcję podporową (kukurydza)
-pełni funkcje spichrzową- magazyn produkty
- //-oddechowe- korzenie powietrzne storczyki
-może służyć do rozmnażania wegetatywnego –np. ziemniaki
(w zależności od srodowiska w jakim roślina żyje potrafi zmodyfikować się by pozyskać składniki)
ZE WZGLĘDU NA MODYFIKACJE wyróżniamy
-korzenie przybyszowe-wyrastają z łodygi lisci lub innych części rośliny np. trawy zboża
-korzenie spichrzowe- gromadzą materiały zapasowe marchew, burak
-korzenie powietrzne- zdolność do pochłaniania wody z powietrza-storczyk
-//- oddechowe wyst u roślin błotnych np. namożyny- zarośla mandrowe
-//- podporowe- kukur
-korzenie ssawki- u roślin pasożytniczych – kanianka lub półpasoż. Jemioła
--//- kurczliwe- kurczą się wciągając rośline w glebe- czosnek
-bulwy korzeniowe- gromadz mater. -dalia
KORZEŃ PALOWY-przkrój
-strefa korzeni bocznych
-strefa włosnikowa (woda i składniki odżywcze)
-strefa wydłużenia (przyrost na długość)
-stożek wzrostu-okryty czapeczką
PRZEKRÓJ POPRZECZNY- BUD. ANATOM.
1. budowa pierwotna
Od zewnątrz to
-włośnik
-ryzoderma- skórka korzenia
-kora pierwotna
-śródskórnia
-okonnica
-łyko i drewno na przemiennie (łyko biegnie od liści i przewodzi związki a drewno do liści transportuje wode)
Całość tego to walec osiowy.
2.budowa wtórna – to układ tkanek stałych powst. W wyniku działalności merystemów wtórnych, czyli kambium –miazgi i fellogenu. Kambium powstaje z komórek miękiszu ale fellogen powst z okonnicy. Kambium do środka odkłada drewno wtórne a na zewnatrz odkłada korek a do wewnątrz komórki miękiszowe felodermy.
Od zewnątrz
-korek
-fellogen
-feloderma
-łyko wtórne
-łyko pierwotne (wychodzące na zew)
-miazga – odkłada do środka drewno na zewnątrz łyko
-drewno pierwotne –w środku
MIAZGA- to tkanka twórcza odpowiada za przyrost drewna do środka a łyka na zewnątrz.
DREWNO- to tkanka przewodząca jej zadaniem jest przewodzenie wody i soli mineralnych.
ŁODYGA
Funkcje
-podtrzymuje liście, kwiaty i owoce
-przewodzi wode z solami mineralnymi z korzenia do liści
-przewodzi asymilaty z liści do wszystkich części rośliny
-utrzymuje rośline w pozycji pionowej
-może służyć do rozmnażania wegetatyw.
Podział
-zielne- są nietrwałe i umieraja pod konec sezonu wedet
-trwałe- są zdrewniałe a na zime gubią tylko liście
Na kształt:
-obusieczne-
-spłaszczone
-obłe
-półobłe
-trójboczne
-trójkanciaste
-czterokanciasty
-czteroboczne
Modyfikacje nadziemne łodygi
-wąsy- np.dynia
-nici-u truskawki
-ciernie-tarnina
-łodygi gromadz. Wode- sukulenty
Modyfikacje podziemne łodygi
-kłącza- wieloletni ped podziemny bedący organem przetrwanym-paproć
-bulwy- odkład. Materiały zapasowe-ziemniak
-cebule-posiad silnie skrócony pęd tzw piętkę z której wyrastają korzenie przybyszowe wierzchołek wzrostu i liście –cebula
BUDOWA ANATOMICZNA łodygi
1.Budowa pierwotna rośliny jednoliściennej
-cześć łykowa na zewnątrz
-cześć drewna do środka
Posiadają wiązki przewodzące zamknięte tzn. brak w nich miazgi i nie przyrastają na grubośc
2. Budowa pierwotna rośliny dwuliściennej
-łyko
-drewno
-miazga (kreska pomiędzy łykiem a drewnem)powoduje proces twórczy.
Mają wiązki przewodzące otwarte ponieważ posiadają miazgę która do środka odkłada drewno a na zewnątrz łyko
3.budowa wtórna u roślin dwuliściennych
Od zewnątrz
-korek
-fellogen
-felloderma do środka
-wypustki to łyko pierwotne
-łyko wtórne –na zewnątrz
-miazga
-drewno wtórne to co przyrosło do środka
LIŚCIE
1.Rola
-przeprowadzają fotosyntezę
-bierze udział w transpiracji
-bierze udział w wymianie gazowej na dwutlenek węgla na tlen
-może służyć do rozmnażania wegetatywnego
2.Rodzaje ulistnienia- ułożenia liści na łodydze
-skrętoległe- z jednego wezła wyrasta jeden liść
-ulistnienie naprzeciwległe(z jednego węzła dwa liście naprzeciw siebie)
-ulistnienie okółkowe-z jednego węzła po kilka lisci
3.rodzaje liści na łodydze
Od dołu opis:
- liscienie
-liscie dolne
-liście właściwe
-liście przykwiatowe
4. budowa morfologiczna liścia
-rosliny jednoliścienne- korzeń wiązkowy występuje zawsze
#mają unerwienie równoległe – trawa, zboże
-rosliny dwuliściennej
#przylistki(nie muszą być)
#ogonek
#unerwienie pierzaste
#wierzchołek liści
-unerwienie pierzaste
-unerwienie dłoniaste (nerwy wybiegają z jednego miejsca)
5. Budowa anatomiczna-przekrój przez blaszkę liściową
Od góry
-kutikula –tłuszcz warstwa ochronna –cienka
-skórka górna-zwarta
-miękisz palisadowy (w nimchloroplastry)
-miękisz gąbczasty
-skórka dolna nie jest pokryta kutikulą – w nim aparat szparkowy otwiera się przy zmianie nasycenia wodą odbywa się wymiana gazowa.
Miedzy miękiszem palisadowym a gąbczastym znajduje się wiązka przewodząca gdzie Zach. Wymiana składników sklada się z łyka miazgi i drewna.
6.Podział lisci ze względu na kształt i złożoność
1. liscie pojedyncze
-składają się z jednej blaszki liściowej
-mogą mieć ogonek lub nie
Dzielą się na
-niepodzielone- eliptyczne
-podzielone gdy blaszka podzielona jest wcięciami
Tu wyróżniamy
-klapowane-wcięcia siegają do 1/3 szerokości blaszki np.klon
-wrębne- wcięcia siegają od 1/3 do ½ szerok.blaszki np.klon
-dzielne- wcięcia sięgaja od ½ do 2/3 szer blaszki np. rącznik
-sieczne- najgłębsze wcięcia dochodzą prawie do nerwu głównego np.mniszek
2.liście złożone
Posiadają więcej niż jedną blaszkę na ogonku.
Mogą być złożone dłoniasto np. kasztan
-złożone pierzasto np. akacja
7. modyfikacje liści
-kolce- np. kaktusy
-ciernie np. akacja berberys zawier wiązkę przewodzącą trudno odchodzą
-liście czepne-groch dynia
-spichrzowe-kapusta cebula
-liście ochronne
-liście pułapki- np.osiczka
ORGANY GENERATYWNE ROSLIN
KWIAT-FLOS
1.Opis od dołu
-DZIAŁKA KIELICHA
-PŁATEK KORONY
-PRĘCIK ORG ROZRODCZY MESKI
-OWOCOLISTKI ZROŚNIETE W SŁUPEK organ rozrodczy żeński
2. podział kwiatów pod wzg symetrii
- promieniste mają wiele osi symetrii np. słonecznik (*)
-grzbieciste posiadają jedną oś symetri np. bratek (|)
-dwuboczne mają 2 płaszczyzny symetrii np. rzeżucha (.|.)
-niesymetryczne lub asymetryczne brak płaszczyzn symetri np. kozłek lekar.
3. ze względu na skupienia- kwiaty i kwiatostany dzielimy na
1.groniaste kiedy oś kwiatostanu w czasie zakwitnienia wydłuza się a kwiaty zakwitaja od dołu ku górze lub od zewnątrz ku srodkowi –mieczyki
Wyróżniamy tu:
-grono- porzeczka
-kłos- kwiaty siedzące
-baldach- wych z jednego miejsca-koper
-baldachogrono -jabłoń-wychodzą z różnych miejsc lecz kwitna na jednej wysokości
-kolba-kukurydza
-główka- kończyna
-koszyczek-stokrotka
2.wierzchołkowate- zakwitają od środka na zewnątrz lub od góry do dołu
-sierpik –niezapominajka
-wachlarzyk-u kosaćca
-wierzchotka dwuramienna lub wieloramienna
NASIONO
Twór przetrwalnikowy służący do rozsiewania a powstający w zalążku w wyniku zapłodnienia.
1.opis zalążka od góry
-słupek
-okienko
-wokół podwujna osłonka
-komórka jajowa a obok są synergidy
- w środku wtórne jadro woreczka zalążkowego
-antypody na dole
Zalążek znajduje się w słupku, słupek to organ rozrodczy żeński znajdujący się w kwiecie.
2. ZAPŁODNIENIE podwójne
U roślin okrytonasiennych zapłodnienie jest podwójne tzn 1 plemnik łączy się z komórką jajową i powstaje zygota.
Drugi plemnik łączy się z wtórnym jadrem woreczka zalążkowego i powstaje bielmo które jest materiałem odżywczym dla rozwijającego się zarodka.
Po zapłodnieniu odpada szyjka i znamię słupka z podwójnej osłonki powstaje łupina nasienna tworząc nasienie.
Budowa nasiona
-łupnia
-bielmo
-zarodek
3.OWOC
-jest organem charakterystycznym tylko dla roślin okrytonasiennych,
-rozwija się powstaje z zalążni-słupka czasem przy jego powstawaniu bierze udział dno kwiatowe
-owoc składa się z rozrośniętej ściany zalążni zwanej owocnią oraz nasion.
OWOCNIA
-zbudowana z trzech warstw
–zewnętrznej stanowiącej skórka,
- wewnętrznej która jest tkanką tworzącą ścianę komory nasiennej,
-środkowej (sródowocni) która może być sucha lub soczysta.
Komórki owocni soczystej gromadzą liczne substancje wykorzystywane w lecznictwie między Inn. Kwasy organiczne, tłuszcze, śluzy roślinne, garbniki, pektyny, olejki eteryczne, witaminy czy skrobie.
3. Owoce dzielimy na:
1.pojedyncze –powstają z jednej zalążni- słupka; jeżeli w kwiecie jest wiele słupków, z każdego z nich może rozwinąć się pojedynczy owoc. Dzielimy na
>>Owoce suche – wyróżniamy wśród nich pękające i niepękające, zależnie od tego, czy dojrzała owocnia sama się otwiera i wysypuje nasiona, czy też pozostaje zamknięte
#pękające:
-mieszek (kaczyniec)
-strąk (motylkowe)
-łuszczyna (rzepak)
-torebka (mak, len)
#niepękające- zamknięte suche
- rozłupka (marchew
- orzeszek (konopie)
- orzech (dąb)
- ziarniak (zboża)
- skrzydlak (klon
- niełupka (słonecznik)
>>owoce mięsiste owocnia soczysta
- jabłkowate szupinkowe -jabłko
-jagody -cytryna, ogórek, pomidor, dynia
- pestkowce -wiśnia, śliwa
2. owoce złożone – zbiorowe
Powstają z kilku słupków a każdy słupek rozwija się w oddzielny owoc.
- wieloorzeszkowiec (truskawka
- wielopestkowiec (malina)
-wielomieszkowiec-jabłko
3.owocostany powstaja z całych kwiatostanów
- owocostan orzeszkowy (morwa)
- owocostan pestkowca (figa)
- jagodostan (aloes).anans