Meteoroidy to odłamki skalne poruszające się po orbicie wokół Słońca. Mogą mieć średnicę między 0,1 mm a 10 m (według definicji Międzynarodowej Unii Astronomicznej). Większe od meteoroidów obiekty to planetoidy lub komety, mniejsze — pył międzyplanetarny. Większość meteoroidów to drobne okruchy, o masie nie przekraczającej 10−6 kg. Ocenia się, że w ciągu doby do atmosfery ziemskiej wpada kilkaset milionów meteoroidów. Oczywiście znaczna większość z nich to te najmniejsze.
Meteoroidy mogą powstawać na dwa sposoby:
w wyniku zderzeń planetoid z pasu między Marsem, a Jowiszem (lub, rzadziej, z innych obszarów Układu Słonecznego)
w wyniku rozpadu komety przelatującej blisko Słońca
W pasie planetoid między Marsem a Jowiszem krążą wokół Słońca miliony obiektów, które nieustannie zderzają się ze sobą. W wyniku tych zderzeń kawałki skały odrywają się od planetoidy i rozpoczynają ruch po własnej orbicie jako meteoroidy. Wszystkie te przeobrażenia planetoid i meteoroidów powodują, że spadające później na Ziemię meteoryty mają bardzo różnorodne składy chemiczne i budowę.
Kiedy kometa przelatuje w pobliżu Słońca, jej lodowe jądro sublimuje, uwalniając przy tym zawarte w nim ziarna pyłu kosmicznego. Cząstki pyłu, lodu i gazów stopniowo oddalają się od jądra komety, wciąż jednak poruszając się po jej orbicie. Strumień takich drobinek poruszających się wzdłuż trajektorii komety nazywany jest rojem meteoroidów.
Nazwa „meteor” pochodzi od greckiego słowa „meteoros”, co znaczy „wysoko na niebie”. Meteor to świecący ślad, jaki zostawia na niebie meteoroid, który wpadł w atmosferę ziemską. To właśnie to zjawisko jest często błędnie nazywane „spadającą gwiazdą”. Po wejściu w atmosferę meteoroid zaczyna się spalać w wyniku silnego oporu powietrza. Jego powierzchnia rozgrzewa się wtedy do temperatury kilku tysięcy st. Celsjusza, ale temperatura w środku skały może tylko nieznacznie wzrosnąć. w przypadku odłamków żelaznych cały meteoroid silnie się rozgrzewa, ponieważ żelazo jest dużo lepszym przewodnikiem cieplnym niż skała. w czasie przelotu meteoroidu przez atmosferę dochodzi do topnienia i zwiewania wierzchnich warstw skały. Meteoroid wpada w ziemską atmosferę i Zaczyna świecić.
Meteor jaśniejszy od wszystkich planet, nazywamy bolidem. Przelotowi bolidu towarzyszą zwykle efekty akustyczne określane jako grzmoty, odgłosy pisku opon czy wystrzałów z karabinu maszynowego. Większość meteoroidów wpadających do atmosfery ziemskiej ulega całkowitemu topnieniu w mezosferze. Niektóre docierają do powierzchni Ziemi jako meteoryty. To, jak się zakończy przelot meteoru zależy od masy meteoroidu, jego prędkości początkowej oraz kąta, pod którym wpadł do atmosfery.
Kiedy Ziemia w swoim ruchu obiegowym przecina orbitę komety (ciągle istniejącej lub już całkowicie zdezintegrowanej), można obserwować zjawisko zwane rojem meteorów. Meteory z roju pozornie wylatują z jednego punktu na niebie, nazywanego radiantem. Nazwy rojów pochodzą od nazw gwiazdozbiorów, w których znajduje się ich radiant. Obecnie znanych jest ok. 130 rojów meteorów.
Meteoryt to, najprościej mówiąc, meteoroid, który dotarł w postaci ciała stałego do powierzchni Ziemi. Największe szanse na dotarcie do powierzchni Ziemi mają meteoroidy o dużej masie i małej prędkości początkowej. Większe meteoryty zwykle nie spadają na Ziemię w jednym kawałku, ale rozpadają się na wskutek oporu powietrza. Przy dużej ilości meteorytów pochodzących z jednego meteoru mówi się o deszczu meteorytów.
Podczas ablacji w atmosferze ziemskiej, meteor pozostawia za sobą smugi materii meteorytowej, która później powoli opada na powierzchnię Ziemi. Jest to tzw. pył meteorytowy. Jego warstwa leży na całej Ziemi, jednak w okolicach spadku dużych meteorytów wyraźnie się zagęszcza.
Nazwy meteorytów pochodzą od nazw miejsc, w których je znaleziono (zazwyczaj używa się nazwy geograficznej tego miejsca, jaka obowiązywała w czasach, gdy odnaleziono meteoryt i w języku, jaki obowiązywał wówczas na tym terenie).
Meteoryty dzieli się na trzy główne grupy:
kamienne
żelazne
żelazno-kamienne
Podział ten wskazuje na ich pochodzenie: meteoryty kamienne pochodzą zazwyczaj z wierzchnich warstw planetoidy, a żelazne z jej jądra. Oprócz tego istnieje wiele różnych podgrup. Mimo to, często meteoryty nie dają się łatwo zaklasyfikować do którejś z nich.
Stanowią znaczną większość (ok. 94%) wszystkich znalezionych meteorytów. Dzielą się na dwie duże grupy:
Chondryty
Achondryty
Chondryty stanowią ok. 91% meteorytów kamiennych i 86% wszystkich meteorytów. Nazwa ‘chondryty’ pochodzi od ich głównej jednostki budulcowej — chondr. Chondry (od gr. ‘chondros’ — ziarno) to małe, okrągłe ziarenka zbudowane z krzemianów żelaza i magnezu. Powstawały prawdopodobnie w początkach Układu Słonecznego i są najstarszymi okruchami skały na naszej planecie.
Achondryty, jak sama nazwa wskazuje, nie mają chondr. Stanowią one ok. 9% meteorytów kamiennych i 8% wszystkich meteorytów. Zawierają bardzo małe ilości żelaza niklonośnego i troilitu. Pokrywa je lśniąca, czarna skorupa, natomiast wewnątrz są bardzo kruche. Meteoryty z tej grupy mają pochodzenie magmowe i są bardzo podobne do ziemskich skał, toteż trudno jest je odróżnić od zwykłych kamieni. Wielu znalezionym achondrytom można jednak przyporządkować ciało niebieskie, z którego pochodzą.
Stanowią zaledwie 1% wszystkich meteorytów. Dzieli się je na dwie grupy:
Pallasyty
Mezosyderyty
Pallasyty pochodzą z warstw granicznych pomiędzy żelaznym jądrem i oliwinowym płaszczem planetoidy. Zbudowane są z żelaza niklonośnego, w którym tkwią żółte lub zielone kryształy oliwinu. Zazwyczaj oliwinu jest dwa razy więcej niż żelaza. Występują także dosyć liczne wrostki dwóch minerałów: troilitu i schreibersytu. Pallasyty są uważane za najpiękniejsze z meteorytów, czasami są wykorzystywane przez jubilerów.
Mezosyderyty pochodzą z planetoid, które uległy całkowitemu rozbiciu i ponownemu zlepieniu. Składają się z wymieszanych okruchów żelazno-niklowego jądra, oliwinowego płaszcza i kamiennej skorupy. Zawierają mniej więcej równe ilości żelaza i kamieni.
Meteoryty żelazne stanowią ok. 5% wszystkich meteorytów. Są pozostałościami jąder małych planetoid. Raczej w niewielkim stopniu ulegają fragmentacji w atmosferze, dlatego są wśród nich największe znalezione meteoryty. Tworzą one także największe kratery. Ze względu na budowę strukturalną meteoryty żelazne dzielimy na trzy grupy:
Heksaedryty
Oktaedryty
Ataksyty
Trzeba zaznaczyć, że pomiędzy tymi grupami nie ma wyraźnych granic, czasami występują także formy pośrednie.