KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW

Definicja przedsiębiorstwa mówi, że jest to wyodrębniony pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, zespół ludzi i zasobów prowadzący działalność gospodarczą, czyli działalność wytwórczą, handlową, usługową, wydobywczą czy budowlaną w celach zarobkowych. Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa wyraża się w odrębności majątkowej, możliwości decydowania o sposobie wykorzystania majątku (samodzielność decyzyjna i dochodowa). Głównymi celami każdego przedsiębiorstwa jest trwanie i rozwój, a z ekonomicznego punktu widzenia – zysk, czyli osiągnięcie dodatniej różnicy między przychodem, a kosztami działania. To właśnie zysk jest źródłem finansowania głównych celów każdego przedsiębiorstwa i zapewnia mu samodzielność.

Według Kodeksu Cywilnego „przedsiębiorstwo jest zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. Obejmuje ono: nazwę (firmę), znaki towarowe, księgi handlowe, nieruchomości i ruchomości, które do niego należą, a także wzory użytkowe i zdobnicze, zobowiązania i obciążenia wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa, prawa majątkowe z najmu i dzierżawy lokali”

Każde przedsiębiorstwo nie jest odrębną jednostką, lecz istnieje w pewnym otoczeniu. Pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem tworzą się powiązania produkcyjne i usługowe (nigdy organizacja nie posiada całego łańcucha przetwarzania), administracyjne (wynikają z legalności działania, administracji rządowej i lokalnej w której świetle organizacja działa) i informacyjne (organizacja nadaje informacje do otoczenia i je odbiera z otoczenia np. Urzędu Skarbowego, ZUS-u czy Urzędu Statystycznego).

Działalność przedsiębiorstwa sprowadza się do przyjmowanych dwóch funkcji: 1 – sprzedawca – dostawca wytworzonych przez siebie dóbr i usług oraz 2 – nabywca – odbiorca różnych czynników produkcji (czynnik ludzki – wiedza, kwalifikacje, praca; czynnik kapitału – kapitał rzeczowy: surowce, półfabrykaty, narzędzia, maszyny, komputery, środki transportu i kapitał finansowy: pieniądze, akcje, obligacje; czynniki naturalne – ziemia, surowce roślinne, mineralne).

Klasyfikacja przedsiębiorstw według różnych kryteriów:

1. kryterium społeczne: przedsiębiorstwa biznesowe, obronne, religijne, użytku publicznego, polityczne;

2. wg wielkości: mikroprzedsiębiorstwa, małe, średnie i duże;

a) kryteria ilościowe (ilość zatrudnionych osób lub majątek organizacji):

- mikroprzedsiębiorstwa ( poniżej 10 os.)
- małe przedsiębiorstwa ( do 50 os.)
- średnie przedsiębiorstwa ( od 50 do 250 os.)
- duże przedsiębiorstwa ( powyżej 250 os.)

b) kryteria jakościowe (sposób sprawowania władzy itp.)

3. wg struktury organizacyjnej (liczby jednostek decyzyjnych):

a) jeden ośrodek decyzyjny – jednozakładowe,

b) z wyodrębnionymi ośrodkami decyzyjnymi – wielozakładowe: sieciowe, kombinaty, konglomeraty,

4. ze względu na formę własności dzielimy na sektor własności prywatnej i sektor własności publicznej lub można podać inny podział na własność osób fizycznych lub spółek osób fizycznych (udziałowców), na własność grup osób (spółdzielnie, fundacje, agencje) i na własność społeczności (państwowej, samorządowej);

5. ze względu na kierunek prowadzenia działalności: produkcyjne, usługowe, handlowe, rolne, budowlane.

6. wg form prawnych organizacji: podmioty gospodarcze osób fizycznych, spółki prawa handlowego i cywilnego, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki budżetowe, przedsiębiorstwa komunalne, fundacje i agencje i inne.

Cechy charakterystyczne różnych rodzajów przedsiębiorstw:

1. Przedsiębiorstwa państwowe istnieją we wszystkich krajach, a ich liczba i udział w wytwarzanym PKB są różne. Praktyka wskazuje, że przedsiębiorstwa państwowe są generalnie mniej efektywne od prywatnych, dlatego podjęto działania zmierzające do ich komercjalizacji i prywatyzacji.

2. Spółdzielnie - dobrowolne zrzeszenie osób prowadzących własną działalność gospodarczą w swoim interesie, działa w oparciu o statut, majątek spółdzielni uznawany jest za prywatną własność jej członków, a członkowie odpowiadają tym majątkiem za działalność przedsiębiorstwa; organy spółdzielni to: Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorca, Zarząd, Prezes.

3. Spółki dzielimy na: osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) oraz kapitałowe (z o. o., akcyjna) lub na prawa cywilnego (spółka cywilna) i prawa handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo – akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna);

a) spółka jawna:

umowa zawierana na piśmie i zarejestrowana w sądzie rejonowym prowadzącym rejestr sądowy, spółkę prowadzą wspólnicy, odpowiedzialność wobec wierzycieli całym majątkiem spółki i majątkiem osobistym wspólników, wspólnicy mają prawo do udziału w zyskach, natomiast w stratach stosownie do wkładów zawartych w umowie lub równo.

b) spółka partnerska:

wspólnikami mogą być wyłącznie osoby fizyczne wykonujące tzw. wolny zawód: lekarze, pielęgniarki, położne, aptekarze, doradcy podatkowi, biegli, księgowi, brokerzy ubezpieczeniowi, rzeczoznawcy, architekci, rzecznicy patentowi, tłumacze przysięgli, umowa w formie aktu notarialnego, do umowy należy dołączyć dokumenty uprawniające do wykonywania zawodu, poszczególni członkowie spółki nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

c) spółka komandytowa:

umowa w formie aktu notarialnego, co najmniej 1 osoba musi mieć status komplementariusza, który odpowiada przed wierzycielami całym swoim majątkiem, pozostali członkowie mają status komandytariusza i odpowiadają przed wierzycielami swoim majątkiem ograniczonym do tzw. sumy komandytowej, zależnej od wkładu, komandytariusze nie mają prawa do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej.

d) spółka komandytowo-akcyjna:

co najmniej 1 wspólnik jest komplementariuszem, a pozostali są akcjonariuszami, kapitał początkowy nie może być niższy niż 50 000 zł, spółka pracuje w formie aktu notarialnego, jeżeli w statucie nie zapisano inaczej, to podział zysku zależy od wysokości wkładu, akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki, jeżeli spółka liczy powyżej 25 akcjonariuszy, to musi powołać Radę Nadzorcą.

e) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością:

minimalny kapitał początkowy to 50 000 zł, umowa w postaci aktu notarialnego wpisana do rejestru sądowego, organy spółki to: Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna lub Zgromadzenie Wspólników, spółka odpowiada przed wierzycielami do wysokości udziałów wspólników plus majątek wspólny, a członkowie zarządu całym swoim majątkiem, jest obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.

f) spółka akcyjna:

minimalny kapitał początkowy to 500 000 zł, umowa w postaci aktu notarialnego wpisana do rejestru sądowego, organy spółki to: Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna lub Zgromadzenie Wspólników, spółka odpowiada przed wierzycielami do wysokości udziałów wspólników plus majątek wspólny, a członkowie zarządu całym swoim majątkiem, jest obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.

4.  Indywidualna działalność gospodarcza (kodeks cywilny) to przedsiębiorstwo prowadzone i reprezentowane przez jednego właściciela, będącego osobą fizyczną, niezależnie od liczby pracowników, których w nim zatrudnia. Właściciel przedsiębiorstwa jednoosobowego odpowiada w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy, zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i majątkiem osobistym. Całkowitej osobistej odpowiedzialności za działalność przedsiębiorstwa towarzyszy pełnia kompetencji decyzyjnych przedsiębiorcy.

MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA - AKTYWA

Podstawą odrębności ekonomicznej każdego przedsiębiorstwa jest odrębność majątkowa. Pierwotną postacią majątku przedsiębiorstwa są nakłady poniesione na zakup niezbędnych elementów do wykonywania zamierzonej działalności gospodarczej. Część z tych składników majątku będzie służyć firmie wiele lat i pozostanie w niezmienionej postaci jak np. lokal do prowadzenia działalności, samochód dostawczy, koparka itp. Ten majątek to majątek trwały, który służy wielu cyklom produkcyjnym w niezmienionej fizycznie postaci i nie wchodzi w naturalnej postaci do wytworzonego produktu. Są to najbardziej trwałe składniki majątku, a tym samym ich zużycie jest stosunkowo wolne i następuje stopniowo w trakcie ich wykorzystywania na cele działalności przedsiębiorstwa.

Natomiast inne składniki majątku będą zakupione celem ich dalszej odsprzedaży, obróbki, przeróbki jak np. w handlu kupiony na hurcie cukier lub inne artykuły spożywcze do sprzedaży w osiedlowym sklepie lub kupiony beton i cegły, z których później buduje się mieszkania na sprzedaż. Te składniki, które nazywa się majątkiem obrotowym, zostają ogólnie mówiąc przekształcone w gotowy wyrób, który jest sprzedawany i pojawiają się w firmie tylko na krótki okres (nie dłuższy niż jeden rok). Jeszcze inaczej mówiąc są to składniki majątkowe, które dana firma zamierza zużyć, spieniężyć lub sprzedać w ciągu jednego cyklu gospodarczego. Ponadto majątkiem obrotowym są również środki pieniężne zgromadzone w kasie.

1. Majątek trwały

Podstawowym dokumentem sprawozdawczym w firmie mówiącym, co stanowi jego majątek jest bilans, a konkretnie jego część: aktywa. I tak, zgodnie z ustawą o rachunkowości, majątek firmy dzieli się na trwały (długoterminowy) i obrotowy (krótkoobrotowy). Składniki majątku trwałego można pogrupować według funkcji, jakie spełniają w procesach gospodarczych. Zazwyczaj wyodrębnia się pięć podstawowych grup majątku trwałego:

• rzeczowy majątek trwały,

• wartości niematerialne i prawne,

• należności długoterminowe,

• inwestycje długoterminowe,

• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Do rzeczowego majątku trwałego należą środki trwałe oraz środki trwałe w budowie, które firma przeznaczyła na realizację jego statutowej (zamierzonej) działalności. Z kolei do środków trwałych zalicza się następujące ich rodzaje: grunty własne, budynki i lokale o różnym przeznaczeniu (np. hale produkcyjne, magazyny), budowle (np. gazociągi, wodociągi, oświetlenie terenu), urządzenia techniczne i maszyny (np. koparka, dźwig), środki transportu (np. samochody dostawcze, samochody służbowe), pozostałe środki trwałe (np. inwentarz żywy, czyli np. stado podstawowe krów), ulepszenia w obcych środkach trwałych (np. wartość nakładów poniesionych na przystosowanie dzierżawionej hali do produkcji). Natomiast za środki trwałe w budowie uważa się środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego (np. nowo dostosowywana hala produkcyjna dla nowej generacji maszyn).

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się zazwyczaj autorskie prawa majątkowe (np. prawo właściciela utworu do czerpania z niego korzyści), licencje (np. licencja na prowadzenie McDonalda), koncesje (np. koncesja na wydobycie węgla kamiennego), prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych (np. wyłączne prawo używania znaku firmy Nike), know-how (czyli wiedzieć-jak inaczej specjalistyczna wiedza z danej dziedziny), wartość firmy, koszty zakończonych prac rozwojowych (np. koszty wytworzenia nowej szczepionki przeciw grypie).

Za należności długoterminowe uważa się należności wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Są to niezapłacone kwoty należne firmie za np. wykonane przez nią usługi. Majątek trwały stanowią także inwestycje długoterminowe, które są aktywami nabytymi celem osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania korzyści w formie odsetek, udziałów zyskach i innych i które są związane z firmą co najmniej przez 12 miesięcy. Zalicza się do nich m.in trwałe aktywa finansowe (np. zakupione obligacje 3-letnie), nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, z których firma nie korzysta, lecz zostały nabyte celem osiągnięcia korzyści finansowych.

2. Majątek obrotowy

Do majątku obrotowego zalicza się wszystkie pozostałe składniki majątku, których nie zalicza się do środków trwałych, a są niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Są to składniki majątku, które zużywają się, zostają spieniężone lub sprzedane w ciągu jednego cyklu gospodarczego. W większości przedsiębiorstw można wyróżnić cztery zasadnicze grupy środków obrotowych:

• zapasy,

• należności krótkoterminowe,

• inwestycje krótkoterminowe,

• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Do zapasów zalicza się zapasy materiałowe a wśród nich materiały podstawowe, które stanowią podstawę wytwarzanych wyrobów (np. deski u stolarza), materiały pomocnicze, które zapewniają dodatkowe właściwości (np. farba do malowania mebli), a także utrzymują i konserwują urządzenia (np. smary do maszyn), paliwo, opakowania oraz części zapasowe maszyn i urządzeń, których nie zalicza się do środków trwałych. Drugą grupą zapasów są zapasy produkcyjne, a wśród nich produkcja w toku (np. pocięte deski, z których za chwilę skręcany będzie mebel), półfabrykaty (np. wykonane i obrobione nogi do krzeseł, które jednak nie jest skręcone), wyroby gotowe (np. kompletne i gotowe krzesło). Trzecią grupę zapasów stanowią towary, czyli te środki obrotowe, które są przeznaczone na sprzedaż, ale nie zostały wytworzone w danym przedsiębiorstwie. Czwarta i ostatnia grupa to zaliczki na dostawy, czyli zaliczki na zakup materiałów, robót, usług, które nie służą inwestycjom oraz towarów przekraczających 50% ceny umownej.

Kolejna grupa środków obrotowych to należności krótkoterminowe. Powstają zazwyczaj, gdy moment sprzedaży nie pokrywa się z terminem zapłaty lub są należnościami z innych tytułów i są wymagane w ciągu 12 miesięcy. Zazwyczaj można wyróżnić następujące rodzaje należności krótkoterminowych: z tytułu dostaw i usług, podatków, dotacji i ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, dochodzone na drodze sądowej.

Do grupy środków obrotowych zwanych inwestycjami krótkoterminowymi zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa finansowe (wśród nich udziały i akcje w spółkach, inne papiery wartościowe, udzielone przez firmę pożyczki) oraz środki pieniężne i inne aktywa pieniężne (wśród nich środki pieniężne w kasie i na rachunkach zarówno we własnej, jak i obcej walucie, czeki, weksle obce).

Ostatnia grupa środków obrotowych to krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe, do których zalicza się wydatki poniesione w krótkim okresie, które jednak stopniowo obciążają koszty, gdyż dotyczą one dłuższego okresu (do 12 miesięcy). Dotyczą one z góry opłacanych kosztów czynszu, dzierżawy, reklamy, ubezpieczeń, remontów itp.

Środki obrotowe w przedsiębiorstwie znajdują się ciągłym „ruchu”. W wyniku działalności przedsiębiorstwa ich wewnętrzna struktura, jak i łączna kwota ulega ciągłym zmianom. Zależy to od rodzaju i charakteru działalności przedsiębiorstwa, jego wielkości i możliwości finansowych, lokalizacji i możliwości komunikacyjnych (np. firma położona na uboczu musi mieć większe zapasy), umiejętności gospodarowania środkami obrotowymi (np. firmy stosujące nowoczesne systemy logistyczne mają obniżone zapasy do niezbędnego minimum). Jednak struktura środków obrotowych jest uzależniona głównie od rodzaju i charakteru działalności (np. znaczną część środków obrotowych przedsiębiorstw produkcyjnych stanowią zapasy materiałowe, produkcyjne i wyroby gotowe, które nie występują prawie w przedsiębiorstwach handlowych).

Aktywa:

Majątek trwały:

• rzeczowy majątek trwały,

• wartości niematerialne i prawne,

• należności długoterminowe,

• inwestycje długoterminowe,

• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Majątek obrotowy:

• zapasy,

• należności krótkoterminowe,

• inwestycje krótkoterminowe,

• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

FORMY POZYSKIWANIA KAPITAŁU - PASYWA

Istnieje wiele sposobów pozyskiwania kapitału i wiele kryteriów podziału źródeł finansowania (form pozyskiwania kapitału). Można wyróżnić podział ze względu na status prawny kapitałodawcy (finansowanie własne – finansowanie obce), długość okresu, na jaki udostępniany jest firmie kapitał (bezterminowy, długookresowy, średniookresowy, krótkookresowy), częstotliwość udostępniania kapitału (finansowanie bieżące – powtarzalne, jednorazowe z tytułu realizowania dużych inwestycji, zakładania przedsiębiorstwa, jego restrukturyzacji itp.). Podstawowe sprawozdanie finansowe, czyli bilans zazwyczaj stosuje dwa kryteria podziału źródeł finansowania: na kapitał własny i obcy, a następnie kapitał obcy dzieli na krótkookresowy i długookresowy (w zależności od tego na jak długo został on udostępniony przedsiębiorstwu).

 

Istniejące na rynku formy pozyskiwania kapitału:

1. kredyt i pożyczka – są to podstawowe formy pozyskiwania kapitału występujące na rynku, a zarazem najczęściej wykorzystywane źródła finansowania działalności. Różnice między kredytem i pożyczką:

a) umowę kredytu reguluje prawo bankowe, a umowę pożyczki kodeks cywilny,

b) kredytobiorca otrzymuje środki finansowe do czasowej dyspozycji, a pożyczkobiorca staje się ich właścicielem, czyli np. biorąc kredyt otrzymujemy możliwość dokonywania zakupów do wysokości jaką oferuje rachunek kredytowy, natomiast zaciągając pożyczkę otrzymuje się gotówkę do ręki.

c) kredyt jest udzielany na ściśle określony cel, pożyczka może być wykorzystana na

dowolny cel,

d) przedmiotem kredytu mogą być wyłącznie pieniądze, pożyczka może dotyczyć też

przedmiotów materialnych,

e) od kredytu nalicza się odsetki i prowizję, a pożyczka może być nieodpłatna.

Istnieje wiele kryteriów podziału kredytów np. ze względu na:

• długość okresu kredytowania (krótkookresowe do 1 roku, średniookresowe od 1 do 3 lat, długookresowe - powyżej 3 lat);

• przeznaczenie kredytu (obrotowe na finansowanie działalności bieżącej lub inwestycyjne na zakup środków trwałych);

• walutę, w jakiej zostały udzielone (złotowe lub w walutach obcych);

• sposób naliczania odsetek (oprocentowanie stałe lub zmienne).

Istnieją też wyspecjalizowane formy kredytu jak np. kredyt hipoteczny, który służy do finansowania zakupu nieruchomości .

2. zobowiązania handlowe – nazywane kredytem kupieckim, gdzie sprzedający pozwala na zapłatę za towaru lub usługę w późniejszym terminie. Np. osoba kupująca zobowiązuje się zapłacić za towar w terminie 30 dni od daty jego dostarczenia. Jeżeli natomiast zapłaci za ten towar szybciej, np. w ciągu 10 dni dostaje upust. Jest to jednak stosunkowo droga metoda finansowania i mająca zastosowanie wyłącznie do działalności bieżącej.

3. leasing – to forma finansowania działalności w której występują co najmniej dwie strony:

a) leasingobiorca - to podmiot, który w wyniku umowy będzie mógł korzystać ze środka trwałego np. samochodu, czy maszyny będącej jej przedmiotem,

b) leasingodawca - to podmiot, który udostępnia ten środek trwały leasingobiorcy, pobierając w zamian opłatę. Istotną cechą leasingu jest to, iż leasingodawca pomimo, że nie korzysta bezpośrednio ze środka trwałego jest jego właścicielem. Leasing jest więc umową, na podstawie której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do odpłatnego użytkowania danego środka trwałego przez określony w umowie czas. Taką formę finansowania stosuje się, gdy dostęp do kredytu jest ograniczony z powodu np. braku odpowiednich zabezpieczeń, braku możliwości udokumentowania działalności sprawozdaniami finansowymi bo np. firma zbyt krótko działa na rynku. Leasing jest też opłacalną formą finansowania inwestycji ze względu na korzyści podatkowe wynikające z możliwości specyficznego rozliczania inwestycji pozyskanych tą drogą.

4. factoring – to umowa zawarta pomiędzy dostawcą (zwanym faktorantem), a faktorem (zazwyczaj bankiem), w której dostawca przenosi na faktora własność wierzytelności (np. nieopłaconych faktur) wynikającej z umowy dotyczącej sprzedaży dóbr przez sprzedawcę klientom (dłużnikom). Faktor finansuje dostawcę, np. w formie zaliczek i pożyczek oraz prowadzi rozliczenia związane z wierzytelnościami (np. opłaca faktury).

5. krótkoterminowe papiery dłużne – to forma długu, który zaciąga firma (emitent) u nabywcy papierów (inwestora). Emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki i podpisuje zobowiązanie do jej zwrotu w ustalonym terminie (nie dłuższym niż jeden rok) oraz do zapłaty umówionych odsetek. Papiery te emitowane są w następujących formach prawnych: obligacji, weksli oraz bonów komercyjnych (skryptów dłużnych) w oparciu o przepisy ustawy o obligacjach, prawa wekslowego i kodeksu cywilnego.

6. franchising – jest to sposób rozwijania działalności przez przedsiębiorstwa, które nie posiadają dostatecznego kapitału własnego, ale mają dobre pomysły, renomowany produkt, technologię lub specjalistyczną wiedzę, zwłaszcza z zakresu zarządzania jakąś branżą; w praktyce polega najczęściej na tworzeniu sieci sklepów, hoteli lub innych placówek należących do różnych właścicieli, ale funkcjonujących pod wspólną nazwą i stosujących jednolite zasady prowadzenia działalności. Organizacja zawierająca z nimi umowy o współpracę zapewnia szkolenie, promocję, wiedzę o zarządzaniu, specjalistyczne doradztwo, reklamę, zaopatrywanie w produkty. W zamian zyskuje prawo kontroli działalności (np. okresowego weryfikowania jakości produktów) i udział w zyskach lub prowizję. Przykład firmy, która rozwija się w oparciu o swoją sieć franchisobiorców to McDonald;

7. venture capital – jest kapitałem w różnych postaciach, który wyspecjalizowane fundusze inwestują w przedsięwzięcia inwestycyjne obarczone ryzykiem większym od przeciętnego występującego na rynku. W związku z tym oczekuje się od niego ponadprzeciętnego zysku. Obszarami, w jakich najczęściej działają fundusze venture capital to: innowacyjne technologie, środowisko naturalne i niekonwencjonalne źródła energii. Głównym źródłem zysku dla funduszy venture capital jest różnica wynikająca z przyrostu wartości akcji przedsiębiorstwa (różnica pomiędzy ceną nabycia akcji a ceną sprzedaży). Fundusze te zakładają, że nie będą inwestorem bezterminowym, lecz po osiągnięciu określonej stopy zwrotu z inwestycji lub po upływie określonego okresu wycofają swój kapitał. W związku z podwyższonym ryzykiem, jakiego podejmują się fundusze jest to jedna z najdroższych form pozyskiwania kapitału jednak łatwiejsza w pozyskaniu dla nowopowstających firm.

8. dotacje i granty – to formy pozyskiwania kapitału od różnego rodzaju instytucji , które w ramach swojej polityki wspierania przedsiębiorstw oferują różne instrumenty. Obecnie największe znaczenie dla pozyskiwania kapitału zewnętrznego w postaci dotacji i grantów przez firmy w Polsce mają środki funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Programy w tych funduszach zawierają w sobie pomoc finansową, a w tym refinansowanie wydatków związanych z realizacją programu. W związku z tym pokrycie wydatków - jakie ponosi firma - z funduszy strukturalnych może stanowić istotne źródło kapitału w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw, które w początkowym etapie funkcjonowania mają często problemy z finansowaniem własnej działalności.

9. sponsoring – to działalność, podczas której sponsor dla pewnej osoby, organizacji lub instytucji wykonuje działania o charakterze gospodarczym lub finansowym i pobiera z tego pośrednio bądź bezpośrednio korzyści. Stosowany jest najczęściej w sporcie, kulturze, ochronie środowiska i sferze socjalnej. Przykładem jest sfinansowanie zakupu strojów dla piłkarzy w zamian za umieszczenie swoje logo na koszulkach i wokół płyty boiska.

Kiedy posiadamy nadwyżki kapitału, którego nie chcemy przeznaczyć na bieżącą

konsumpcję pojawia się pytanie, co z nim zrobić? Możemy go oszczędzać albo inwestować. Jaka jest jednak różnica między tymi pojęciami. Różnicę stanowi cel i podejście do ryzyka. Celem oszczędzania jest zabezpieczenie krótkoterminowych potrzeb finansowych i przyszłych przewidywanych wydatków oraz stworzenie rezerwy na nieprzewidziane wydatki. Dlatego podczas oszczędzania nie można sobie pozwolić na podejmowanie podwyższonego ryzyka. Natomiast dla inwestora głównym celem jest pomnażanie kapitału. A żeby pomnożyć kapitał konieczny jest dłuższy okres czasu oraz gotowość do zaakceptowania podwyższonego poziomu ryzyka. Inwestor to osoba aktywna, która ciągle poszukuje nowych możliwości pomnożenia kapitału, natomiast osoba oszczędzająca lokuje pieniądze i czeka na zyski. Poza możliwością dalszego rozwoju działalności firmy i inwestowania nadwyżek poprzez zakup środków trwałych generujących zyski, na rynku istnieje obecnie szeroka gama instrumentów, które mogą służyć do inwestowania kapitału np. bony skarbowe, obligacje, akcje, instrumenty pochodne, nieruchomości, przedmioty kolekcjonerskie, antyki, metale szlachetne.

Oszczędzając pieniądze zazwyczaj lokuje się je na rachunkach bankowych i w krótkoterminowych papierach skarbowych, natomiast podczas inwestowania zazwyczaj korzysta się z akcji i obligacji. Jednak wybór formy inwestowania zależy od wiedzy i preferencji inwestora.

Istnieją następujące formy inwestowania kapitału:

1.bony skarbowe – Bony emitowane są przez Skarb Państwa. Sprzedaje się je poniżej ceny nominalnej, ale za to nie są oprocentowane. Na ich zakup mogą sobie pozwolić inwestorzy z zasobnym portfelem, gdyż nominał bonu wynosi 10.000 zł, a często są sprzedawane w pakietach po 10 sztuk). Ich zaletą jest to, że są obarczone małym ryzykiem, gdyż emitentem jest Skarb Państwa i oferują przy tym stosunkowo wysoką rentowność.

2.obligacje – mogą być emitowane przez Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub przedsiębiorstwa. Emitent zobowiązuje się do zwrotu długu (wykupu za cenę nominalną) w określonym momencie w przyszłości (data wykupu, data zapadalności) oraz wypłaty regularnych odsetek (kupon) w okresie do wykupu obligacji.

3.akcje – reprezentują prawo własności do części spółki publicznej. Spółki te emitują akcje w celu pozyskania środków niezbędnych do rozszerzania, rozwijania lub rozpoczęcia swojej działalności gospodarczej. Ludzie zazwyczaj kupują akcje w nadziei, że ich wartość wzrośnie. Wartość akcji na rynku giełdowym zależy od wielu czynników (sytuacji w branży, sytuacji politycznej kraju, w którym spółka prowadzi działalność, dochodów z bieżącej działalności spółki, długoterminowych perspektyw jej rozwoju, trendów na rynku akcji i wielu innych), które trudniej bądź łatwiej przewidzieć. Ponieważ ceny akcji mogą się gwałtownie zmieniać w krótkim okresie czasu, powoduje to, że inwestowanie w akcje jest dużo bardziej ryzykowne niż np. inwestowanie w obligacje. Z drugiej strony zyski z akcji mogą wielokrotnie przewyższać zyski z obligacji czy innych instrumentów. Ponadto oprócz zysków wypracowanych ze wzrostu ceny akcji inwestor może pobierać korzyści z wypłaty dywidendy (czyli części wypracowanego przez spółkę zysku, który jest przeznaczany do podziału między akcjonariuszy). Jeżeli jednak spółka ma trudności to dywidend może nie być wcale i na dodatek cena akcji może drastycznie spaść nawet do zera.

4.instrumenty pochodne – wśród nich można wyróżnić m.in. kontrakty terminowe futures i opcje. Kontrakty terminowe to swoista umowa pomiędzy dwoma inwestorami, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać, a kupujący kupić określoną liczbę jednostek instrumentu bazowego, którym mogą być np. indeksy giełdowe, obligacje czy akcje. W zależności od tego czy inwestor kupuje czy sprzedaje, zajmuje odpowiednio pozycję długą lub krótką w kontrakcie. Inny przykład instrumentu pochodnego, czyli opcja to inaczej prawo, jakie uzyskuje jej nabywca, do zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego po ustalonej z góry cenie. Sprzedawca opcji zwany jest wystawcą, ma obowiązek zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego po ustalonej cenie w przypadku, gdy nabywca opcji zwróci się do niego z żądaniem zrealizowania przez niego opcji. W zależności od tego czy ma się do czynienia z prawem zakupu czy sprzedaży, wyróżnia się opcję typu call lub typu put. Instrumenty dają szerokie zastosowanie gdyż pozwalają osiągnąć zyski (lub straty) niezależnie od kierunku, w którym podąża rynek. Jednak inwestowanie przy użyciu instrumentów pochodnych nie jest najlepszym wyjściem dla początkujących inwestorów gdyż wymaga sporej wiedzy nt. funkcjonowania rynków giełdowych i oceny ryzyka.

5. fundusze inwestycyjne – są to podmioty finansowe, które zajmują się inwestowaniem środków powierzonych mu przez inwestorów. W zamian za wpłaty do funduszu inwestorzy otrzymują jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Zmiana wartości jednostek lub certyfikatów pokazuje, jak zmienia się wartość zainwestowanego kapitału. Zakończenie inwestycji odbywa się poprzez sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszowi lub sprzedaż certyfikatów inwestycyjnych na giełdzie. Z głównych zalet funduszy inwestycyjnych można wymienić: konkurencyjność wobec innych lokat, bezpieczeństwo wynikające m. in. z faktu, iż inwestowaniem zajmują się specjaliści, szybki dostęp do oszczędności, możliwość wpłacania nawet niewielkich kwot, jasno określone koszty, zaoszczędzony czas na zdobywanie informacji o bieżących trendach na rynkach finansowych.

6.nieruchomości – inwestowanie w nieruchomości polega w zasadzie na kupnie nieruchomości w oczekiwaniu na wzrost jej wartości, a następnie odsprzedaży, bądź też kupnie celem jej wydzierżawienia i osiągania dochodów z tytułu otrzymywania czynszu. Podstawowym czynnikiem wpływającym na walory inwestycyjne nieruchomości jest jej położenie. Inwestowanie w nieruchomości zazwyczaj wymaga posiadania sporych zasobów kapitału jednak na rynku pojawiły się ostatnio wyspecjalizowane fundusze inwestujące w naszym imieniu w nieruchomości, a my inwestujemy pośrednio kupując certyfikaty tego funduszu.

Pasywa:

Kapitał własny:

• kapitał (fundusz) podstawowy,

• należne wpłaty na kapitał podstawowy,

• udziały (akcje) własne,

• kapitał (fundusz) zapasowy,

• kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

• pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,

• zysk (strata) z lat ubiegłych,

• zysk (strata) netto,

• odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego,

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania:

• rezerwy na zobowiązania:

  • rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego,

  • rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne (długo- i krótkoterminowa),

  • pozostałe rezerwy (długo- i krótkoterminowe)

• zobowiązania długoterminowe:

  • wobec jednostek powiązanych,

  • wobec pozostałych jednostek:

    • kredyty i pożyczki

    • z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych

    • inne zobowiązania finansowe

• zobowiązania krótkoterminowe:

  • wobec jednostek powiązanych:

    • z tytułu dostaw i usług,

    • inne,

  • wobec pozostałych jednostek:

    • kredyty i pożyczki,

    • z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych,

    • inne zobowiązania finansowe,

    • z tytułu dostaw i usług,

• zaliczki otrzymane na dostawy,

• zobowiązania wekslowe:

  • z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń,

  • z tytułu wynagrodzeń,

  • inne

• fundusze specjalne

• rozliczenia międzyokresowe:

  • ujemna wartość firmy

  • inne rozliczenia międzyokresowe (długo- i krótkoterminowe)

Źródła:

Bednarski A. 1998. Zarys teorii organizacji i zarządzania. Toruń. TNOiK. 470 ss.

Caban W. (red.) 2001. Ekonomia. Podręcznik dla studiów licencjackich. Warszawa. PWE. 548 ss.

http://mfiles.pl/pl/index.php/Pasywa

http://fornetti.pl/pub/files/forma_prawna_spolki.pdf).

http://www.nbportal.pl/scenariusze/0010/KAT_S5266.PDF

http://www.nbportal.pl/scenariusze/0010/KAT_S5265.PDF