Majątek przedsiębiorstwa AKTYWA - kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej przeszłości nabyte w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Korzyści te stanowić mogą np. transakcje handlowe wynikające ze sprzedaży aktywów, wykorzystania ich do realizacji działalności jednostki, odsetki, dywidendy itp.

Majątek może mieć postać:

- niematerialną - licencja, prawa autorskie

- rzeczową

-pieniężną

Aktywa dzielą się na dwie zasadnicze grupy:

Zasoby majątkowe

AKTYWA

Majątek trwały Majątek obrotowy

AKTYWA TRWAŁE AKTYWA OBROTOWE

-wartości niematerialne i prawne - rzeczowe aktywa obrotowe

-rzeczowe aktywa trwałe - należności krótkoterminowe

* środki trwałe - inwestycje krótkoterminowe

* środki trwałe w budowie (aktywa finansowe)

- długoterminowe inwestycje -krótkoterminowe rozliczenia

- należności długoterminowe międzyokresowe

- długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

Podział na aktywa trwałe i obrotowe wynika z okresu ich realizacji. Aktywa trwałe charakteryzuje termin realizacji dłuższy niż 12 m-cy ( będą wykorzystywane w jednostce powyżej 1 roku, zużywają się stopniowo), natomiast okres realizacji aktywów obrotowych zamyka się w okresie do 12 m-cy (zużywają się jednorazowo lub mogą być użytkowane do 1 roku)

Zakwalifikowanie danego składnika majątku zależy od:

- przewidywanego czasu użytkowania

- przeznaczenia ( w jakim celu został nabyty do firmy)

- charakteru podmiotu gospodarczego (czym firma się zajmuje)

Ten sam składnik majątku w dwóch różnych firmach może być zakwalifikowany do dwóch różnych rodzajów majątku

Wartości niematerialne i prawne - to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok przeznaczone do używania na potrzeby jednostki

autorskie prawa majątkowe

licencje

koncesje

prawa do wynalazków, patenty

prawa do znaków towarowych

Wartości niematerialne i prawne prawa do wzorów użytkowych

know-how

programy komputerowe

wartość firmy

koszty zakończonych prac

rozwojowych

Know- how - suma wiedzy technicznej i technologicznej konieczna do wytworzenia określonego wyrobu, stanowiąca przedmiot obrotu międzynarodowego ( słownik wyrazów obcych)

Wartość firmy - różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o przyjęte zobowiązania). Wartość godziwą stanowi kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej

Przykład:

Jeżeli cena nabycia określonej jednostki wynosi 400.000, a jej wartość godziwa 350.000 to różnica 50.000 stanowi wartość firmy zaliczaną do nip

Koszty zakończonych prac rozwojowych - koszty poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii poniesione na badania lub w inny sposób uzyskaną wiedzę, których wynik może być wykorzystany w produkcji nowych lub ulepszonych wyrobów oraz nowej technologii.

Rzeczowe aktywa trwałe możemy podzielić na środki trwałe i i środki trwałe w budowie.

nieruchomości

- grunty

- prawa do wieczystego

użytkowania gruntu

- budynki

Środki trwałe - budowle

- spółdzielcze własnościowe prawo

do lokalu użytkowego

maszyny i urządzenia

środki transportu

inwentarz żywy

Aby dany składnik majątku trwałego mógł być zakwalifikowany jako składnik środków trwałych musi spełniać następujące warunki:

- okres użytkowania powyżej roku

- jest kompletny i sprawny ( nadaje się do użytkowania)

- musi być przeznaczony na potrzeby głównej działalności jednostki

Środki trwałe w budowie - środki trwałe w okresie budowy, montażu lub ulepszania istniejącego środka trwałego

Ogół nakładów poniesionych na te cele np.: koszty zakupu gruntu, pozwoleń, projektów, robót budowlanych, ubezpieczeń, odsetki od kredytu inwestycyjnego

Inwestycje długoterminowe - składniki majątku nabyte przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych

( przedsiębiorstwo chce na nich zarobić, korzyści ekonomiczne będą rozciągnięte w czasie - powyżej 1 roku)

długoterminowe papiery

wartościowe

- akcje,

-bony skarbowe, obligacje

Inwestycje długoterminowe długoterminowe pożyczki

udziały w innych przedsiębiorstwach

nieruchomości

wartości niematerialne i prawne

dzieła sztuki

sztaby złota

Należności występują wtedy gdy jakaś jednostka powinna zapłacić danej jednostce określoną kwotę środków pieniężnych ( moment zapłaty inny od momentu danego składnika majątku).

Należność długoterminowa - wartość środków pieniężnych należna danemu przedsiębiorstwu od innych podmiotów lub osób fizycznych, których zapłata nastąpi po upływie roku.

Należności od odbiorców i dostawców z tytułu dostaw i usług niezależnie od terminu zapłaty traktuje się jako należności krótkoterminowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe obejmują aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, oraz inne koszty rozliczane w okresie dłuższym niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego

Majątek obrotowy charakteryzuje się tym iż ich postać rzeczowa w ciągu roku ulega zmianie. Występuje ciągłe przeobrażenie między poszczególnymi jego składnikami

Kredyt kupiecki , należności, spłata

Zakup produkcja sprzedaż za gotówkę

P0 Pieniądze------ materiały,surowce -------wyroby gotowe--------- pieniądze P1

P1>P0 nadwyżka finansowa

Rzeczowe aktywa obrotowe - zapasy

materiały półprodukty

produkcja niezakończona

zapasy produkty gotowe produkcja w toku

towary

Materiały - składniki aktywów obrotowych zużywane całkowicie, jednorazowo przez przedsiębiorstwo w trakcie działalności gospodarczej

Możemy wyróżnić materiały podstawowe i materiały pomocnicze: paliwo, opakowania, materiały biurowe, odpadki produkcyjne

Produkcja niezakończona - te produkty które nie przeszły pełnego cyklu produkcyjnego.

Jeśli nadają się do magazynowania - półprodukty, a jeśli nie produkcja w toku

Produkty gotowe - końcowy efekt działalności produkcyjnej przeznaczony na sprzedaż ( wyroby gotowe, projekty, usługi wykonane, wykonane prace budowlane)

Towary zakupione przez jednostkę rzeczowe składniki aktywów obrotowych w celu dalszej odsprzedaży

Należności krótkoterminowe należności z tytułu dostaw i usług lub innych tytułów np. podatków ( nadpłata podatku), ceł, ubezpieczeń społecznych, których okres zapłaty nie przekracza 1 roku

Inwestycje krótkoterminowe nie są grupą jednorodną zaliczamy tu aktywa finansowe, aktywa pieniężne.

Krótkoterminowe aktywa finansowe - najczęściej papiery wartościowe nabyte w celu sprzedaży z zyskiem w ciągu roku

Zaliczamy tu: akcje, obligacje, bony skarbowe, czeki, weksle (okres płatności 3 m-ce do roku), pożyczki.

Środki pieniężne - są to pieniądze w kasie i na rachunkach oraz inne jednostki rozliczeniowe (czeki weksle wymagane w ciągu 3 miesięcy

Środki pieniężne w drodze ( przelew z jednego oddziału w banku do drugiego, albo z kasy na rachunek

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - obejmują rozliczenia trwające nie dłużej niż 12 m-cy licząc od dnia bilansowego. Dotyczą sytuacji gdy wydatki lub zużycie składników majątkowych związane są z przyszłymi okresami sprawozdawczymi np. opłacona z góry prenumerata czasopism.

Kapitały są to źródła finansowania aktywów i wskazują czyją własnością są zasoby majątkowe jednostki..

Klasyfikuje się je głównie na kapitały własne i obce.

Kapitały (fundusze)

Własne Obce

podstawowe inne długoterminowe krótkoterminowe

Źródła kapitału własnego

1. wkłady właścicieli w formie pieniężnej lub niepieniężnej - kapitał podstawowy (powierzony)

2. z zysków osiągniętych przez jednostkę gospodarczą - kapitał samofinansowania

3. z przeszacowań składników majątku trwałego lub obrotowego (aktualizacji wyceny)

W ramach kapitałów własnych wyróżniamy

- kapitały podstawowe

- kapitał zapasowy

- kapitał rezerwowy

Kapitał (fundusz) podstawowy

- fundusz założycielski

- fundusz udziałowy

- kapitał zakładowy

- kapitał właścicieli Kapitał (fundusz) własny

Należne wpłaty na kapitał

podstawowy ( wielkość ujemna)

Udziały i akcje własne (wielkość

ujemna)

Kapitał ( fundusz) zapasowy

Kapitał (fundusz) z aktualizacji

wyceny

Kapitały (fundusze rezerwowe)

Zysk /strata z lat ubiegłych

Zysk /strata netto z roku bieżącego

Kapitał podstawowy i samofinansowania w zależności od rodzaju jednostki przyjmuje różne nazwy.

Forma organizacyjno prawna jednostki	Nazwa kapitału (funduszu) podstawowego	Nazwa kapitału (funduszu) samofinansowania
Przedsiębiorstwo państwowe	Fundusz założycielski	Fundusz przedsiębiorstwa
Spółdzielnia	Fundusz udziałowy	Fundusz zasobowy (zapasowy)
Spółka akcyjna	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe
Spółka z o.o.	Kapitał zakładowy	j.w.
Spółka komandytowo akcyjna	Kapitał zakładowy	____________________
Spółka jawna, partnerska, komandytowa, cywilna	Kapitał właścicieli (zakładowy)

Kapitał własny korygowany jest o np. wartość własnych akcji lub udziałów oraz o należne wpłaty na kapitał podstawowy - wartości ujemne

Kapitał zapasowy może być tworzony w spółce obligatoryjnie np. w spółkach akcyjnych. Oraz dobrowolnie np. w spółkach z o.o.. Powstaje on m-dzy in. Z wygospodarowanego zysku netto jednostki, dopłat wspólników i innych i jest tworzony głównie na pokrycie strat netto.

Kapitał rezerwowy powstaje głównie w oparciu o odpisy z zysku netto lub innych źródeł określonych w decyzjach o utworzeniu tego funduszu np. świadczeń wspólników.

Wynik finansowy - efekt działalności jednostki w roku obrotowym. Zysk + /strata - . Wygospodarowany w jednostce zysk jest głównym źródłem przyrostu aktywów.

Drugim źródłem finansowania aktywów są kapitały obce.

Najczęściej występujące grupy rodzajowe kapitału obcego:

Rezerwy na zobowiązania

- z tytułu odroczonego podatku

dochodowego

- na świadczenia emerytalne itp.

- pozostałe rezerwy

Kapitały obce Zobowiązania długoterminowe

(zobowiązania i rezerwy - z tytułu pożyczek i kredytów

na zobowiązania) - z tytułu emisji dłużnych

papierów wartościowych

- inne zobowiązania długoter.

Zobowiązania krótkoterminowe

- kredyty i pożyczki

- emisja papierów wartościowych

i inne zobowiązania finansowe

- zob. z tytułu dostaw i usług

- zaliczki na dostawy

- zobowiązania wekslowe

- zob. z tytułu podatków, ceł,

ubezpieczeń społecznych

- wynagrodzeń

- fundusze specjalne (np. ZFŚS)

Rozliczenia międzyokresowe

Zobowiązania to wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki

Zobowiązania dzielą się na:

- długoterminowe z terminem wymagalności po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego

- krótkoterminowe z terminem wymagalności do 12 miesięcy od dnia bilansowego

Do zobowiązań długoterminowych nie zalicza się zobowiązań z tytułu dostaw i usług, zobowiązań wobec pracowników i innych które wiążą się z normalnym cyklem operacyjnym. Zaliczane są one w całości do zobowiązań krótkoterminowych, nawet jeżeli są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego

Odrębną grupę zobowiązań stanowią rezerwy na zobowiązania. Ich termin wymagalności i kwota nie są pewne.

Zaliczamy tu rezerwę na odroczony podatek dochodowy - zobowiązanie jednostki wobec urzędu skarbowego do uregulowania w przyszłości

Rezerwę na świadczenia emerytalne itp.

Oraz pozostałe rezerwy tworzone na pewne i prawdopodobne przyszłe zobowiązania wynikające między innymi z udzielonych gwarancji, poręczeń operacji kredytowych.

Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów to rezerwy tworzone na pokrycie zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy (np. rezerwa tworzona na pokrycie w bieżącym roku obrotowym kosztów napraw gwarancyjnych).

Rozliczenia międzyokresowe przychodów obejmują równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których wykonanie wystąpi w następnych okresach sprawozdawczych np.,. otrzymany z góry czynsz za bieżący i następny rok obrotowy.

Bilans - wyrażone w mierniku pieniężnym zestawienie składników majątku i źródeł jego finansowania sporządzone na dany dzień w ściśle określonej formie.

Bilans - to dwustronne zestawienie wartości zasobów majątkowych, czyli aktywów oraz źródeł ich finansowania, czyli pasywów sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

Bilans zestawia się według znormalizowanego wzoru opublikowanego w załączniku do ustawy o rachunkowości.

Prawidłowo sporządzony bilans powinien spełniać określone wymogi formalne, którymi są:

- słowo bilans

- dokładne oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany,

- oznaczenie dnia bilansowego - czyli daty na którą jest on sporządzany,

- określenie jednostek, w których wyrażane są dane liczbowe,

- wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych grup aktywów i pasywów,

-wartości wszystkich grup muszą być wyrażone w walucie polskiej, a bilans sporządzony w języku polskim,

- wykazane sumy pośrednie grup aktywów i pasywów, sumy ogólne aktywów i pasywów, które muszą być sobie równe, gdyż zgodnie z zasadą równowagi bilansowej suma aktywów równa się sumie pasywów,

-podpis osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz kierownika jednostki,

-datę sporządzenia bilansu.

Bilans zestawia się na koniec każdego roku obrotowego. Rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Określa go statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.

W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na koniec bieżącego i poprzedniego roku obrotowego. W niektórych przypadkach może zajść potrzeba sporządzenia bilansu w momencie nie pokrywającym się z końcem roku obrotowego (np. likwidacja jednostki). Wykazuje się w nim wówczas stany aktywów i pasywów na ten dzień bilansowy.

Aktywa i pasywa usystematyzowane są w bilansie według odpowiedniej kolejności:

Szeregowanie aktywów następuje w oparciu o zasadę wzrastającej płynności ( możliwości spieniężenia).

Szeregowanie pasywów dokonywane jest w oparciu o zasadę wzrastającej wymagalności w spłacie ( termin regulowania płatności).

Operacje gospodarcze

Wykazane w bilansie wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów ulegają zmianie w trakcie roku obrachunkowego. Nie wszystkie zdarzenia gospodarcze wywołują automatyczne zmiany w ilości lub wartości składników aktywów i pasywów. Niekiedy zmiany te następują w dalszym okresie po zaistnieniu zdarzenia gospodarczego.

Zdarzenia gospodarcze - zjawiska i procesy dotyczące działalności gospodarczej danego podmiotu.

Rachunkowość koncentruje się na tych zdarzeniach gosp. Które wywołują zmiany w aktywach i pasywach. Nazywane są one operacjami gospodarczymi.

Operacje gospodarcze - udokumentowane zdarzenia gospodarcze podlegające ewidencji księgowej, wyrażone wartościowo wywołujące zmiany w aktywach i pasywach jednostki oraz wyniku finansowym

Wszystkie operacje gospodarcze są zdarzeniami gospodarczymi jednak nie wszystkie zdarzenia gospodarcze są operacjami gospodarczymi.

Zdarzenie gospodarcze:

Zawarcie umowy o pracę ( samo zawarcie umowy nie wywołuje żadnych zmian w bilansie)

Operacja gospodarcza: W wyniku zawarcia umowy będzie wypłacane wynagrodzenie. Wypłata wynagrodzenia jest jednocześnie zdarzeniem gospodarczym i operacją gospodarczą ( podlega księgowaniu, wywołuje zmiany w składnikach bilansu

Cechy operacji gospodarczej:

- ścisły związek z działalnością jednostki

- są potwierdzone stosownym dokumentem księgowym

- wyrażone są w mierniku pieniężnym

- Jednoznacznie określony termin ich wystąpienia

- wywołują zmiany w aktywach i pasywach nie naruszając równowagi bilansowej

Klasyfikacja operacji gospodarczych

Fazy procesu zasięg sposób możliwość wpływu

Gospodarczego powstania na wystąpienie

- zaopatrzenie - wewnętrzne(np.wydanie - jednorazowe ( np. - zależne od

-produkcja materiałów do produkcji zakup środka trwałego jednostki

-zbyt - zewnętrzne (np. zacią- - procesowe (np. zużycie - niezależne od

gnięcie kredytu) materiałów jednostki (losowe)

Przyjmując za kryterium wpływ operacji gospodarczych na wynik bilans i wynik finansowy można je podzielić na:

Operacje gospodarcze bilansowe wywołują zmiany wyłącznie w składnikach aktywów bądź pasywów lub obu tych grupach jednocześnie.

Operacje wynikowe wywołują zmiany w wyniku finansowym jednostki gospodarczej. Powodują one zmiany wartości tylko jednego składnika aktywów bądź pasywów, podczas gdy drugi dotyczy elementu kształtującego wynik finansowy - kosztu lub przychodu. Np. na skutek zalania materiałów w magazynie wodą uległy one zniszczeniu. - zmniejszenie zapasów materiałów, powstanie straty w wysokości wartości zalanych materiałów.

Wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu-operacje bilansowe

W zależności od zmian jakie operacje wywołują w aktywach i pasywach jednostki wyróżniamy następujące ich typy

Typ I - operacje wywołujące zmiany tylko po stronie aktywów

A+/A- A+x-x=P

Suma bilansowa bez zmian

Np. zakup materiałów za gotówkę

Typ II - operacje wywołujące zmiany tylko po stronie pasywów

P+/P- P+x-x=A

Suma bilansowa bez zmian

Np. spłata zobowiązania z zaciągniętego kredytu

Typ III- operacje wywołujące zwiększenie jednego składnika aktywów i jednocześnie zwiększenie jednego składnika pasywów

A+/P+ A+x=P+x

Np. zakup środka trwałego zapłata nastąpi w terminie późniejszym

Suma bilansowa się zwiększy

Typ IV -operacje wywołujące zmniejszenie jednego składnika aktywów i równoczesne zmniejszenie jednego składnika pasywów

A-/P- A-x=P-x

Np. spłata zobowiązań przelewem bankowym

Suma bilansowa się zmniejszy

Wycena składników aktywów i pasywów

W związku z tym, iż każdy składnik aktywów w momencie przychodu do przedsiębiorstwa musi mieć ustaloną wartość oraz należy dokonać wszystkich składników bilansu na dzień jego sporządzania w jednostkach dokonuje się:

- bieżącej wyceny składników aktywów i pasywów ( z chwilą przyjęcia ich na stan firmy)

- wyceny bilansowej składników aktywów i pasywów ( na dzień sporządzania bilansu)

Najczęściej wykorzystywane miary wyceny składników aktywów i pasywów to:

- cena zakupu

-cena nabycia

-koszt wytworzenia,

-kwota wymaganej zapłaty.

Zasady wyceny bilansowej składników aktywów i pasywów zawiera tabela przekazana na zajęciach.

Cena zakupu- jt. Cena jaką płaci nabywca za zakupione składniki majątkowe po potrąceniu podatku VAT, podatku akcyzowego, skorygowana o rabaty i upusty.

Cena nabycia to cena zakupu powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem danego składnika aktywów do użytkowania lub wprowadzenia do obrotu.

Koszt wytworzenia składnika majątku we własnym zakresie obejmuje koszty bezpośrednie produkcji tego składnika oraz przypadającą na okres jego wytworzenia uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z jego wytworzeniem.

Cena sprzedaży - jest ustalana wtedy gdy niemożliwe jest ustalenie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia np. darowizna środka trwałego. Jest to przeciętna cena takiego samego rodzaju i gatunku składnika majątku, występująca w danej miejscowości.

Cena sprzedaży netto - jest to możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży bez podatku VAT, podatku akcyzowego, skorygowana o rabaty i upusty oraz koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do sprzedaży i samą transakcją sprzedaży.

Wartość godziwa - kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie zostałoby uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi i niepowiązanymi ze sobą stronami.

Trwała utrata wartości zachodzi wtedy gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że dany składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub całości przewidywanych korzyści ekonomicznych, Taka sytuacja uzasadnia dokonanie odpisu aktualizacyjnego doprowadzającego wartość składnika aktywów do sprzedaży netto, a gdy nie można jej ustalić do wartości godziwej

Aktywa i pasywa - klasyfikacja i sposoby księgowania

więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl

15

---