Zależności, jakie zachodzą między wyrazem podstawowym, a pochodnym oraz budowę wyrazu pochodnego odkrywamy za pomocą ANALIZY SŁOWOTWÓRCZEJ.
NA CZYM POLEGA ANALIZA SŁOWOTWÓRCZA?
PO PIERWSZE: Na sprowadzeniu wyrazu pochodnego do jego formy podstawowej (rzeczownik w M. lp, przymiotnik w M. lp r. m., czasownik w bezokoliczniku).
PO DRUGIE: Na podaniu jego definicji słowotwórczej. UWAGA!: Końcówki fleksyjne i zakończenia bezokoliczników wyrazu podstawowego nie biorą udziału w tworzeniu nowych wyrazów!
PO TRZECIE: Na zestawieniu wyrazów: pochodnego i podstawowego.
PRZYKŁAD:
Uczeń ten odznaczał się niezwykłą pracowitością.
1. forma podstawowa - pracowitość (M. lp.)
2. znaczenie słowotwórcze (definicja słowotwórcza) - 'to, że jest się pracowitym'
3. pracowitość - pracowit(y)
pracowit | ość 'to, że jest się pracowitym'
pracowit(y)
W takim zestawieniu bez trudu zauważysz, że wyraz pochodny ma dwudzielną budowę. Składa się z części przejętej z wyrazu podstawowego oraz z cząstki, która uformowała nowy wyraz. Część wyrazu pochodnego, która jest wspólna dla wyrazu pochodnego i podstawowego, nazywa się PODSTAWĄ SŁOWOTWÓRCZĄ. Cząstka, za której pomocą został utworzony (uformowany) wyraz pochodny, nazywa się FORMANTEM.
ZAPAMIĘTAJ: Formant dodany przed podstawą słowotwórczą nazywamy FORMANTEM PRZEDROSTKOWYM, inaczej PRZEDROSTKIEM. Formant dodany po podstawie słowotwórczej nazywamy FORMANTEM PRZYROSTKOWYM, inaczej PRZYROSTKIEM.