WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA
09.10.13r.
Dyżur 4.61 (wejście przez 4.60)
Sankcja-niekoniecznie musi być przymusem państwowym
Gdzie społeczeństwo tam prawo
Prawo na przestrzeni wieków zmienia się i towarzyszy nam cały czas
Jurydyzacja-za dużo prawa
Prawo dzieli się na materialne (co?) i procesowe (jak?)
Materialne:
-cywilne
-karne
-administracyjne
Procesowe:
-cywilne
-karne
-administracyjne
Ciągle powstają nowe gałęzie prawa w związku z jurydyzacją.
Nowe gałęzie to np.. prawo lotnicze, kosmiczne, UE, itd..
Koncepcje pochodzenia prawa:
-teistyczne - pochodzenie prawa od Boga
-ateistyczne - pochodzenie prawa od człowieka
Prawo jest przedmiotem kulturowym, do którego potrzebna jest interpretacja.
16.10.13 r.
Język według profesora Wróblewskiego dzieli się na prawny i prawniczy.
Język prawny to język mieszany - wywodzi się z języka naturalnego, ale zbliża się do język sztucznego
Język prawniczy - to język, którym posługują się prawnicy
syntaksa-dział gramatyki zajmujący się budową zdań i związków wyrazowych
semantyka-dział językoznawstwa zajmujący się znaczeniem słów, zwrotów, zdań i tekstów
pragmatyka-relacja między znakiem a odbiorcą
Niektóre słowa w języku potocznym znaczą co innego niż w prawnym.
Za pomocą języka tworzymy nowe instytucje społeczne, bądź prawne.
Czynienie performatywów-zmiana rzeczywistości prawnej
Różnice między językiem prawnym a naturalnym:
-nie ma różnic na gruncie syntaksy
-na gruncie semantyki i pragmatyki są, bo są różne funkcje języków
Język prawny jest idiolektem prawoznawstwa (mowa jednostkowa, każdy na swój sposób używa tego języka)
W zależności od sytuacji używamy różnych języków.
Język prawny jest rejestrem języka.
Język prawniczy to język prawników - język nauki prawa - język potoczny - język doktryny, a język prawny to język ustaw.
II koncepcja
Różnica między tymi językami:
-prawny-podstawowy
-prawniczy-o jezyku prawnym, metajęzyk prawny
III koncepcja
Język prawny kwalifikuje rzeczywistość wokół nas
Prawniczy opisuje te kwalifikację
PRZEPISY I NORMY PRAWNE
Ustawodawca dzieli na małe jednostki systematyczne akty prawne.
Przepis-najmniejsza jednostka systematyczna aktu prawnego
Norma prawna - reguła zachowania skonstruowana z elementów zawartych w przepisach prawnych według określonego wzoru.
Elementy normy prawnej:
-hipoteza-wskazuje adresatów normy prawnej (cechy adresatów, warunki)
-dyspozycja-jaki jest wzór powinnego zachowania
-sankcja-dolegliwość jaką wymierza państwo za zachowanie niezgodne z dyspozycją
Moralność chce sięgać do naszego wnętrze, a prawo tylko do naszych zachowań.
23.10.13 r.
Sankcja karna (represyjna)-odpłata za wyrządzone zło. Istnieje problem współmierności. ma prowadzić do resocjalizacji.
Prewencja ogólna - ma pokazywać wszystkim, że nie powinno popełniać się przestępstw
Prewencja szczególna - ma pokazywać konkretnej osobie, że lepiej nie popełniać przestępstwa
Sankcja egzekucyjna - przymuszenie kogoś do jakiegoś konkretnego zachowania. często stosowana w prawie administracyjnym, procedurze cywilnej
Egzekucja-przymuszenie kogoś, adresata do określonego zachowania
Sankcja nieważności-przywrócenie, sankcja stanu prawnego jako cel tej sankcji
-nieważność z mocy samego prawa
-nieważność kiedy wydane jest odpowiednie orzeczenie
Testament holograficzny - własnoręczny
Wzory konstytuowania norm:
-normy jednoelementowe - skonstruowane tylko z dyspozycji
-normy dwuelementowe - składają się z hipotezy i dyspozycji
-normy trójelementowe - składają się z hipotezy, dyspozycji i sankcji
-normy sprzężone (części):
-norma sankcjonowana - hipoteza i dyspozycja
-norma sankcjonująca - hipoteza i przy braku zachowania dyspozycji sankcja
Adresaci:
-pierwotny
-wtórny-organy stosujące prawo, np.. sądy, organy administracyjne; decydują co zrobić gdy adresat pierwotny nie stosuje się do normy prawnej
RODZAJE NORM I PRZEPISÓW PRAWNYCH
Z punktu widzenia adresatów:
-ogólne - adresat określony jest za pomocą nazwy ogólnej
-jednostkowe
Kryterium zachowania:
-abstrakcyjne - nie konsumują danej normy przez jednorazowe zachowanie
-konkretne - poprzez fakt jednorazowego zachowania
-generalna - ogólna i abstrakcyjna
-indywidualna - jednostkowa i konkretna (orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne)
30.10.13 r.
Podział norm (tylko w prawie cywilnym i gałęziach pokrewnych):
-ius cogens - bezwzględnie obowiązuje, nie można go lekceważyć
-ius dispositivum - wzglednie obowiązuje
-lex generalis - norma zawierająca zasadę
-lex specialis - zawiera wyjątek od zasady
Zawsze są generalnymi albo wystarczająco generalnymi
Przepisy:
-nakazujące
-zakazujące
-dozwalające
Przepisy:
-zupełne/kompletne - wystarczają do sformułowania normy prawnej
-niezupełne/niekompletne - nie wystarczają do sformułowania normy
-odsyłające: systemowo i pozasystemowo
-blankietowe - odsyłają do jeszcze nie powstałych przepisów
Podział z punktu widzenia sankcji:
-lex perfecta - doskonała
-lex plus quam perfecta - bardziej niż doskonała-sankcja karna i egzekucyjna
-lex minus quam perfecta - sankcja karna
-lex imperfecta - nie mają sankcji
AKTY NORMATYWNE I AKTY PRAWNE
Akt prawny - oświadczenie woli organu państwa w zakresie jego kompetencji przedmiotowej i terytorialnej zmierzającej do wywołania skutków prawnych.
Akty prawne:
-normatywne
-indywidualne - akty stosowania prawa w szczególności akty administracyjne, indywidualny akt o charakterze władczym regulujący konkretną sytuację konkretnego adresata.
Akt normatywny - władcze oświadczenie woli właściwego organu państwa wydane z zachowaniem przypisanego trybu i skierowana do adresatów określonych generalnie
-samoistne (np. ustawa)- nazywane są źródłami prawa, takie które są powszechnie obowiązujące, potrzebują promulgacji-ogłoszenia oraz wejścia w życie
-wykonawcze (np.. rozporządzenie do ustawy)
Akty administracyjne (od indywidualnych):
-konstytucyjne - mają charakter prawotwórczy
-deklaratywne(deklaratoryjne) - potwierdzają jakąś sytuację prawną
Budowa aktu normatywnego:
Nazwa rodzajowa aktu normatywnego (np.. ustawa, dekret)
Data uchwalenia
Przedmiot regulacji (tytuł)
Nazwa oficjalnego publikatora
Rok wydania
Numer publikatora
Pozycja, pod którą znajduje się akt
Budowa wewnętrzna aktu normatywnego:
Preambuła(wstęp)-wskazuje dla kogo został stworzony akt, w jakim celu, itp..
Część ogólna - często znajduje się tam słowniczek zbioru definicji legalnych (uściślenie, doprecyzowanie terminów). Czasem jakieś terminy używa się w innym znaczeniu niż w innych źródłach.
Przepisy przejściowe
Przepisy końcowe
Podpis organu
06.11.13 r.
3 ważne daty:
-data uchwalenia
-data publikacji
-data wejścia aktu normatywnego w życie
Podstawowe zasady:
-bezpośredniego działania ustawy nowej (nowa ustawa według autorów lepiej projektuje rzeczywistość prawną niż dotychczasowa, dlatego chcą aby weszła w życie z datą taką a taką)
-zasada dalszego stosowania ustawy dawnej (wchodzi w życie i zaczyna obowiązywać, kontynuacja starych ustaw, łagodne przejście)
-zasada lex retro non agit-zasada nie działania prawa wstecz
Akty normatywne zawierają normy generalne
Powstają w procesie tworzenia prawa
Indywidualne w procesie stosowania prawa
Akty normatywne:
-regulujące pewne kwestie
-porządkujące (teksty jednolite, inkorporacja-łączenie kilku tekstów)
Publikacja aktów normatywnych:
-Dziennik Ustaw RP-konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP, rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, rozporządzenia wydawane przez Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, przez Ministrów, przewodniczących komitetów (np. Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji), teksty ustaw i rozporządzeń, umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażone w ustawie, umowy międzynarodowe, orzeczenia TK dotyczące aktów normatywnych w dzienniku ustaw, akty prawne dotyczące wyborów do sejmu, senatu, Prezydenta RP, uchwały Sądu Najwyższego dotyczące ważności wyborów, akty prawne dotyczące powszechnej lub częściowej mobilizacji do obrony RP, obwieszczenia w sprawie prostowania błędów
1807-1815 — Dziennik Praw (Księstwa Warszawskiego)
1815-1871 — Dziennik Praw (Królestwa Polskiego)
1918 — Dziennik Praw Królestwa Polskiego (Dz.Pr.K.P.)
1919-1952 — Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.R.P. lub Dz.U.)
1952-1989 — Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U.)
od 1990 — Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U.)
-Monitor Polski (Dziennik Urzędowy RP) - akty normatywne, które nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa, rozporządzenia wykonawcze prezydenta RP, uchwały Rady Ministrów, zarządzenia wykonawcze Prezesa Rady Ministrów, orzeczenia TK dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w monitorze sądowym, akty urzędowe Prezydenta RP (skracanie kadencji sejmu, powoływanie sędziów, dymisje sędziów, prezydenta)
-Dzienniki Urzędowe Poszczególnych Ministerstw
Tekst autentyczny - tekst papierowy
Zakres obowiązywania aktów normatywnych:
-terytorialny
-personalny
-temporalny- kiedy? w jakim czasie? od kiedy?
Prawo międzynarodowe:
-publiczne
-prywatne
!!!Akt normatywny obowiązuje od dnia jego wejścia w życie - LEX RETRO NON AGIT!!!
Nulum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez prawa
Triada wartości statycznych - prawnych:
-pewność
-stałość
-bezpieczeństwo
Wymiar czasowy - ważny na egzaminie
Źródła poznawania prawa-takimi źródłami zajmują się historycy prawa
Źródła powstawania prawa-skąd się bierze prawo
Źródła prawa:
-w znaczeniu normodawczym - kto wydał akt
-funkcjonalnym/materialnym - czynniki mające wpływ na treść prawa
-walidacyjnym
-decyzyjnym
-informacyjnym
13.11.13 r.
Czynniki, które wpływają na treść prawa obowiązującego mają różny charakter:
-prawny (doktryna-teoretyczne zajmowanie się prawem i praktyka-biorą udział w stosowaniu prawa-sądy, organy administracyjne, pełnomocnicy stron)
-pozaprawne- jest ich bardzo wiele (prawo wpływa na politykę lub polityka na prawo, jeszcze ekonomia. Mogą być też kulturowe, geograficzne)
Te czynniki zwane są źródłem prawa.
5 znaczeń źródeł prawa:
Źródło prawa w znaczeniu walidacyjnym (validatio - ważność, odnoszący się do obowiązywania) norma prawna musi mieć swoją podstawę walidacyjną. Każda norma prawna jest wydawana na podstawie normy kompetencyjnej (może to być proceduralna). Norma walidacyjna jest podstawą dla kolejnej normy. Norma wypływa. Pierwsza norma jest podstawą analizowania. Podstawą decyzji mogą być różne - pojęcie szerokie - wszystko to co wpływa na decyzję tworzenia i rozumienia prawa.
Źródło prawa w ujęciu informacyjnym - wszelkie informacje o prawie obowiązującym
-nieformalne - informacje wzięte skądkolwiek-prasa, internet, media
-formalne – w zeszłym tygodniu były NAUCZ SIĘ TEGO JAK PACIERZ!
Norma obowiązuje, gdy:
1.Została uchwalona zgodnie z normami proceduralno-kompetencyjnymi, ogłoszona i weszła w życie (vacatio legis-okres czasu kiedy jeszcze nie weszła w życie- okres zależy od wagi dokumentu)
lub
2.Stanowi uznaną konsekwencję norm prawnych należących do systemu prawa
i nie została formalnie derogowana (derogacjo-uchylona)
i
3.Nie jest sprzeczna z żadną z norm należących do systemu prawa, a jeżeli jest sprzeczna nie traci swej mocy obowiązującej ani na podstawie norm proceduralno-kompetencyjnych, ani reguł kolizyjnych, ani dyrektyw wykładni
Norma obowiązuje kiedy jest konsekwencją aktów prawnych.
Walor prawny normy prawnej – gdzieś dalej o tym będzie.
Jeżeli mamy dwie normy sprzeczne to to jest taka sytuacja konkurencji. Każda z norm konkuruje do obowiązywania. Wygra ta, która jest lepsza-jest prawidłowo wydana itp.
Per desuetudo
Norma obowiązuje kiedy nie jest sprzeczna z innym systemem aksjologicznym, albo jakąś normą należącą do system aksjologicznego
Aksjologia-nauka o wartościach
STOSUNKI PRAWNE - czasem nazywane są relacjami prawnymi.
Są dwa punkty widzenia:
Typy i wzory relacji społecznych, prawnych - znajdują się w aktach normatywnych
Konkretne relacje
Mamy co najmniej dwa zindywidualizowane podmioty prawa, maja jakieś prawa i obowiązki ze względu na obowiązującą normę prawną
20.11.13 r.
Faktem prawnym jest każdy fakt, który rodzi skutki prawne (fakty prawne nie zależą od nikogo)
Fakty prawne:
1.zdarzenia-takie fakty prawne, które wywołują skutki prawne niezależnie od woli podmiotu prawa (upływ czasu, burza, śmierć)
2.zachowania-na gruncie prawa karnego zachowania dzielimy na:
-działania-zamiar, realizacja działania polegającego na łamaniu prawa
-zaniechania. Na gruncie prawa cywilnego zachowania dzielimy na:
*czyny (czyny zgodne z prawem i bezprawne)
*czynności (podmioty podejmują w celu dojścia do określonych skutków, dzielimy je na
jednostronne - oświadczenia, dwu lub więcej stronne - umowy)
Czynność prawna inter vivos - umowa między żyjącymi
Fakty prawne są zaczynem stosunków prawnych.
Stosunek prawny - stosunek społeczny wiążący się z prawem obowiązującym i takim, które to prawo realizuje. Fakty w różnych konfiguracjach mogą powodować powstanie, zmianę albo wygaśnięcie stosunku prawnego.
Stosunek prawny - relacje między co najmniej dwoma osobami
Rodzaje stosunków prawnych:
1.Stosunek prawny abstrakcyjny
2.Stosunek prawny konkretny
Konstrukcja stosunku prawnego
1.podmioty stosunku prawnego - każdy podmiot stosunku prawnego jest podmiotem prawa, ale nie każdy podmiot prawa jest podmiotem stosunku prawnego.
2.przedmiot stosunku prawnego to rzecz - rzeczy dzielimy na:
-ruchome i nieruchome(nazywane nieruchomościami)-obszary ziemskie razem z tym co się na nich znajduje,
-dobra materialne i niematerialne - cześć, dobre imię; prawa majątkowe - wszystko to co da się wycenić i niemajątkowe; inny człowiek-niewolnik(to było kiedyś)
3.ewentualnie treść stosunku prawnego - treść to zachowanie- w niektórych stosunkach ma szczególne znaczenie
4.obowiązek i uprawnienie-korelaty
Uprawnienie to uprawnienie do jakiegoś zachowania.
Uprawnienie mocne(mam prawo zachować się w określony sposób i ja właśnie tak działam-występuję z tym do państwa)-niektóre są roszczeniami-uprawnienie do domagania się od kogoś jakiegoś zachowania(np. Roszczenie majątkowe) i słabe(mogę coś robić, ale tego nie robię)
zobowiązanie-jest ściśle określone zachowanie podmiotu prawa, które powinno być
Prawo podmiotowe - uprawnieni, które przysługuje danemu podmiotowi; termin wieloznaczny, może oznaczać:
1.to to samo co uprawnienie
2.szczególnie ważne uprawnienie-nie każde
3.cała wiązka uprawnień( mniejszych uprawnień)
Prawo przedmiotowe - całokształt przepisów prawnych, albo cześć przepisów prawnych zawartych w określonych aktach normatywnych
Podmioty prawa:
-osoby fizyczne - człowiek i tylko człowiek w sensie biologicznym (art. 8 k.c.) są wyposażone w zdolność prawną(zdolność do posiadania praw i obowiązków) i zdolność do czynności prawnych (w zależności od wieku dziecka - do 13 ma tylko zdolność prawną, a od 13 do 18 ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a potem ma pełną zdolność do czynności prawnych - można działać samemu na własny rachunek)
-osoby prawne
-ułomne osoby prawne - podmioty nie będące osobami prawnymi, którym prawo obowiązujące nadaje zdolność prawną
Podmiotem prawa zawsze jest taka osoba, która prawo obowiązujące uznaje za podmiot prawny
27.11.13 r.
Instytucja ubezwłasnowolnienia to instytucja prawa cywilnego, sąd cywilny szczebla okręgowego decyduje o ubezwłasnowolnieniu.
Ubezwłasnowolnienie polega na odebraniu części lub całości uprawnień do czynności uprawnień
-Częściowe -ma ograniczoną
-Całkowite-nie ma w ogóle uprawnień do czynności prawnej - pozbawienie czynności prawnych
Nie można zrzec się zdolności prawnej!
Dwa kryteria, kiedy jest się pozbawionym czynności prawnych:
-wiek
-instytucja ubezwłasnowolnienia
Osoba chora psychicznie, niedorozwinięta umysłowo, posiadająca uzależnienia może być ubezwłasnowolniona.
Sąd może dokonać ubezwłasnowolnić osobę, której stan się pogarsza, wtedy potrzebna jest cała dokumentacja medyczna.
Choroby, które utrudniają życie we współczesnym świecie powodują ubezwłasnowolnienie.
Ubezwłasnowolnienie nie jest tym samym co pozbawienie praw.
Ubezwłasnowolnienie ma pomóc w prowadzeniu spraw takich osób (osób chorych).
Takiej sobie przyznawany jest kurator, który pomaga jej w prowadzeniu spraw.
Częściowe ubezwłasnowolnienie - sytuacja prawna takiej osoby jest dokładnie taka sama jak u ludzi między 13, a 18 rokiem życia
Kuratorem może być ktoś z rodziny lub inny opiekun.
Ubezwłasnowolnienie całkowite- sytuacja prawna jest taka jak u dzieci do 13 roku życia.
O złożeniu wniosku o ubezwłasnowolnieniu decyduje rodzina. Odbywa się to na rozprawie, sąd bardzo wnikliwie sprawdza dokumentację. Sąd rodzinny decyduje o ważniejszych sprawach dotyczących majątku osoby ubezwłasnowolnionej, aby nie została pokrzywdzona przez opiekuna.
Osoby prawne posiadają zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnej w zakresie wyznaczonym do ich kompetencji prawnych. Mogą nimi być stowarzyszenia, czyli korporacje lub zakłady, czyli fundacje.Korporacje lub stowarzyszenia mają swoich członków. Wola członków decyduje o działaniu, funkcjonowaniu tej osoby prawnej (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawną)
O powstaniu fundacji decyduje fundator-założyciel (może być ich wielu)- najbardziej znaną fundacją jest fundacja Nobla. Ma wyodrębniony majątek albo fundacja stara się o jego zgromadzenie (darowizny, itp.). Fundator podaje cel działania fundacji.
Destynatariusze-beneficjenci fundacji.
Osoby prawne działają przez swoje organy. Na ogół jest to zarząd, rady nadzorcze, rady rewizyjne. Ciało uchwałodawcze-walne zgromadzenie, zebranie przedstawiciele, itp. Wykonanie tych decyzji zleca się zarządom, radom administracyjnym, itp. Zarząd decyduje o bieżących sprawach korporacji. Prezes może działać w imieniu spółki.
Osoba fizyczna ma prawo do imienia, które nie jest śmieszne, itd. Imię i nazwisko zagwarantowane są w kodeksie cywilnym. Każdy ma prawo do adresu.
Osoby prawne mają prawo do nazwy. Siedzibą jest miejscowość w prawie handlowym.
Jak powstają osoby prawne:
-tryb normatywny, erekcyjny- w drodze ustawowej - ustawowe powołanie
-tryb koncesyjny- wola właściciela i koncesja władzy-pozwolenie odpowiedniego organu na otworzenie, założenie
-tryb rejestrowy - mamy ustawę, która wskazuje ogólne warunki danego typu osób prawnych. Kodeks przewiduje, że mogą być różne spółki: jawne, z o.o., itd.). idzie się do KRS i po zarejestrowaniu powstaje osoba prawna - wystarczy spełnienie warunków, jakie są cele, przedmiot działalności, jaki jest wprowadzony majątek, kapitał zakładowy
Koniec działania osoby prawnej:
-wola samych założycieli (np. wyczerpanie majątku)
-wola ustawodawcy
-upadłość- przez określony czas działa syndyk
Osoba prawna - jednostka organizacyjna - zajrzyj do pdr. ! – teorie osób prawnych (fikcji i substratu)
Ułomne osoby prawne - jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej, lecz którym prawo obowiązujące nadaje zdolność prawną. Zdolność prawna powoduje, ze te jednostki mają prawa(nabywać własność rzeczy i praw, pozywać i być pozywanym) i obowiązki
Wspólnota jest przypadkiem ułomnej osoby prawnej.
STOSUNKI PRAWA
System prawa można rozumieć w stosunku konkretnym, abstrakcyjnym, w systemie typ prawa, źródeł powstawania prawa, gałąź prawa.
Abstrakcyjnie - Zbiór norm prawnych uporządkowany hierarchicznie, niesprzeczny i zupełny
Konkretne - system prawa, który odnosi się do konkretnego systemu w sensie czasu i miejsca jego obowiązywania
Typ prawa - systemy prawa konkretnego, które są analogicznie podobne pod niektórymi względami ustrojowymi czy ekonomicznymi
Źródła powstania prawa - prawo, które powstaje jako prawo stanowione(prawo ustawowe) i prawo, które powstaje jako prawo niestanowione.
Prawo ustawowe - składa się z aktów normatywnych najwyżej mocy-ustawy. Zawiera normy w pewnym stopniu generalne
Cezura jest ustrojowa
Prawo zwyczajowe, prawo precedensowe - prawo niestanowione
Zwyczaj przekształca się w prawo zwyczajowe na dwa sposoby:
-opinio iuris et neces sitatis-opinia prawna i konieczna - droga psychologiczna
-sankcjonowanie zwyczaju-reguła zwyczajowa będzie sankcjonowała prawnie
4.12.13 r.
System prawa polskiego należy do systemu prawa stanowionego, którego paradygmatem jest prawo ustawowe.
Prawo precedensowe opiera się na precedensie, ale nie na woli ustawodawcy. Może opierać się na moralności, regułach zwyczajowych. Źródłami prawa precedensowego mogą być orzeczenia sądowe, itp. Prawo precedensowe nie obowiązuje w Polsce, ale możemy się z nim często spotykać.
Precedens-Pierwsza decyzja sądowa rozstrzygająca jakiś spór
Precedens składa się z:
-racio decidendi-reguła, podstawa decyzji-typ sprawy
-obiter dicta-mowa towarzysząca-wszystkie okoliczności, które odnoszą się do danego kazusu, prawnego, ale są zmienne - okoliczności
W systemie prawa precedensowego można znaleźć podobieństw między konkretnymi sprawami, precedensami.
Jest pewien typ spraw, które są pod pewnymi względami podobne do siebie, pociągają do siebie podobne decyzje stosowania prawa.
Precedensy wiążą na przyszłość (tylko część ratio decidendi, natomiast obiter dicta nie wiąże przyszłościowo).
Bierze się pod uwagę sprawy, które są podobne pod istotnymi względami
Poszukiwanie różnic-metoda sprawdzająca czy istnieje już taki precedens
Szukanie ratio decidendi jest głównym zadaniem prawników pracujących z prawem precedensowym.
Spory wokół material facts - spory czy dane sprawy są podobne.
Charakterystyka prawa precedensowego
-składa się z precedensów- orzeczenia sądowe - część ratio decidendi obowiązuje na przyszłość
-składa się z norm indywidualnych
Mogą przestać obowiązywać per desuetudo.
Są precedensy, które obowiązują formalnie, ale nie faktycznie. (np. czarownice)
SYSTEM PRAWA W ZNACZENIU ABSTRAKCYJNYM
Dwa podstawowe modele hierarchii norm:
porządek formalny - oparty na związku delegacyjno-kompetencyjnym – delegacje niższym organom - najniższy organ wydałby normę merytoryczną ( w warunkach W należy zachować się w sposób Z)-powiązania dynamiczne
porządek nieformalny – treściowy – powiązania statyczne- w normie najwyższej jest zawarty cały system zawarty w niższych normach
Związki hierarchiczne formalne i nieformalne
Prawnicy wyróżniają normy zasadnicze i postulaty systemu prawa
Normy zasadnicze: Miejsce w hierarchii systemu prawa, stosunek tej normy do innych norm w tym systemie prawa, miejsce normy w konstrukcji instytucji prawnej, oceny i wartości inne niż te w trzech poprzednich punktach
Instytucja prawna to całokształt norm prawnych, który w sposób praktycznie wyczerpujący reguluje określony zakres stosunków społecznych, np. instytucja własności, testament, dziedziczenie, alimenty, rozwód, egzamin ze wstępu do prawoznawstwa.
Kiedy mówimy o zasadach systemu prawa mamy zawsze na myśli normy.
Postulaty systemu prawa są ideałami, dezyderatami nie tworzą norm prawa obowiązującego. Postulaty de lege ferenda
Niesprzeczność systemu prawa
Każdy racjonalny prawodawca chce tworzyć prawo niesprzeczne
Realne systemy praw bywają sprzeczne
11.12.13 r.
Są dwie podstawowe kategorie sprzeczności:
1.Sprzeczność między systemami prawa (np. między polskim a angielskim systemem prawa) prawo międzynarodowe prywatne ma za zadanie rozwiązywać kolizje między różnymi prawami krajowymi
2.Sprzeczności w jednym systemie prawa
Podziały sprzeczności w jednym systemie prawa:
-abstrakcyjne (dwie analogiczne normy, ale różne sankcje lub dyspozycje) i konkretne (wiąże się z konkretnymi sytuacjami, konfliktowość norm-niezgodność aksjologiczna lub teleologiczna)
-polityczne-realne (można je usunąć, ale tylko ustawodawca)i techniczne-pozorne(materiał normatywny, prawny jest szeroki, więc nie każdy prawnik zna się na każdej dziedzinie prawa-to nie są celowe, są to sprzeczności sformułowań prawa, mogą być usunięte w toku usuwania prawa)
Sposoby usuwania technicznych sprzeczności-można je usunąć za pomocą reguł kolizyjnych:
-merytoryczna - trudno ja stosować, wyjątek uchyla regułę, są na tym samym poziomie hierarchicznym, w tym samym momencie zostały wydane, mają stosunek do siebie tak jak wyjątek i zasada,
-hierarchiczna - zakłada, ze mamy do czynienia z dwoma normami, które zostały wydane w jednym czasie, ale jedna jest hierarchicznie wyższy status od drugiej, akt normatywny niższy nie uchyla prawa stojącego wyżej w hierarchii,
-chronologiczna - związana z czasem-odwołuje się do kryterium czasu, późniejsza usuwa wcześniejszą, możemy z niej korzystać jeżeli ustawy są na tym samym poziomie hierarchicznym, musi być różnica wydania ich w czasie, wola aktualnego prawodawcy przeważa nad wolą historycznego prawodawcy.
Reguła hierarchiczna jest najważniejsza, ponieważ tak jest zbudowany system prawny. Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali Sprzeczności techniczne można usuwać za pomocą wykładni prawa
ZUPEŁNOŚĆ SYSTEMU PRAWA
System prawa powinien być zupełny, ale niektórzy uważają ją za cechę niepotrzebną. Są trzy wymiary zupełności:
-walidacyjna - zupełność obowiązywania, chodzi o to, aby system prawa był zamknięty walidacyjnie
-merytoryczna - wiąże się z odpowiedzią na pytanie co jest dozwolone, niedozwolone i obojętne(indyferentne)
-proceduralna – taka zupełność, która wiąże się z regułą rozstrzygnięcia
18.12.13 r.
LUKI W PRAWIE
Luka to brak czegoś
Rodzaje luk:
-luka extra legem-luka pozaprawna. Cała klasa zachowań nie jest regulowana przez prawo, cos co powinno być a nie ma
-luka contra legem-przeciw prawu, jest coś a nie powinno być
-luka intra legem-luz decyzyjny
Luki opisowe:
-luki swoiste-bardzo często wiążą się z lukami technicznymi
-luki techniczne
Rozumowanie prawnicze-rozstrzygnięcie wątpliwości do podmiotowego i przedmiotowego stosowania norm prawnych
Topos-miejsce wspólne
Wnioskowanie z analogii-analogia iuris i analogia legis
Kompetencji władzy publicznej nie można domniemywać