Wykład II - 2009-11-20 - dr Beata Kanarek

Treść wykładu dzisiejszego:

3. normy postępowania - to jest taka wypowiedź, która określonemu adresatowi w określonych okolicznościach nakazuje lub zakazuje zachować się w określony sposób,

Muszą być spełnione poniższe przesłanki:

- adresat,

- okoliczności,

- nakaz albo zakaz,

- wskazany sposób zachowania się,

Te elementy są elementami koniecznymi aby określić normę postępowania.

1. normy prawne (jednym z rodzajów są właśnie te normy i muszą spełniać powyższe wskazania,

2. normy obyczajowe,

3. normy moralne,

4. normy kulinarne,

5. normy religijne,

1. Normy generalne i indywidualne: (jak nazywa się adresata, np. banki zobowiązane są - norma generalna, bank pekao to nazwa indywidualna),

- z normą generalną mamy do czynienia wtedy, kiedy adresat tej normy wskazywane jest poprzez użycie nazwy generalnej, (nadanej ze względu na cechy),

- norma jest indywidualna wtedy, gdy adresat tej normy wskazywany jest nazwą indywidualną (nadaną w drodze arbitralnej decyzji bez względu na cechy tego adresata).

2. Normy konkretne i abstrakcyjne: (ze względu na sposób określenia zachowania się),

- norma jest konkretna wtedy, kiedy zachowanie w niej wskazane jest zindywidualizowane i niepowtarzalne,

- norma jest abstrakcyjna wtedy, kiedy zachowanie w niej wskazane jest powtarzalnie i nie zindywidualizowane,

(pytanie na egzamin: podanie przykładu normy zarazem indywidualnej i konkretnej)

Norma o charakterze generalnym i abstrakcyjnym występują najczęściej w aktach prawnych.

3. Normy sankcjonowane i sankcjonujące:

- norma sankcjonowana to taka, która wyznacza określonemu adresatowi w określonych okolicznościach określony sposób zachowania się, ale zarazem taka, z którą z wiązana jest jakaś inna norma nazywana sankcjonującą,

- norma sankcjonująca to taka norma, która określonym adresatom nakazuje wymierzyć sankcję za niezrealizowanie nakazu albo zakazu, określonego zachowania się wskazanego w normie sankcjonowanej,

Jan w poniedziałki ma nakaz wynoszenia śmieci ale jak tego nie zrobi będzie miał zakaz oglądania telewizji

4. Normy merytoryczne i kompetencyjne

- normy merytoryczne to takie, które w określonych sytuacjach nakazują albo zakazują zachować się w określony sposób,

- norma kompetencyjna - jest to taka norma, która podmiotowi A nakazuje dokonać okręconej czynności C w sytuacji, gdy jakiś podmiot B dokona czynności konwencjonalnej K. (podmiot A jest podmiotem podległym czyjejś kompetencji (B)), (podmiot B jest podmiotem, który jest upoważniony do dokonania określonej czynności),

Cztery teoretyczne sytuacje podmiotu B:

- w systemie prawnym obok normy kompetencyjnej nie ma żadnej innej normy, która by nakazywała lub zakazywała z kompetencji skorzystać,

- w systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę, która nakazuje z kompetencji skorzystać ale stwierdzenie czy zachodzą okoliczności, w których należy korzystać z normy kompetencyjnej przysługują - należy do podmiotu B.

- w systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę nakazującą skorzystać z kompetencji, a stwierdzenie czy zaszły okoliczności w których należy skorzystać z kompetencji należy do normodawcy,

- w systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę zakazującą z kompetencji skorzystać, (niekiedy jest ustanowiona sankcja - przekroczenie uprawnień), czynność dokonana pomimo zakazu jest z mocy prawa nieważna lub jest unieważniana,

(można oczekiwać pytania o normę normy kompetencyjnej z normą zakazującą lub nakazującą zastosowania)

Zakres zastosowania i stosowania normy:

- zakres zastosowania normy - klasa przyszłych możliwych sytuacji w których dana norma znajdzie zastosowanie, a więc adresat albo adresat o określonych cechach spotka się z przewidzianymi przez normę okolicznościami,

a) wskazania wprost adresata,

b) wskazać adresata poprzez jego cechy, (wiek, stan zdrowia, sytuacja rodzinna, majątkowa, zawodowa),

- zakres stosowania normy

a) cel działania podmiotu prawa - cel obalenia ustroju, w celu przywłaszczenia, sposób działania adresata (jeżeli umowa została zawarta na czas określony, itp.)

b) w stosunku do adresata zewnętrzne - stany zjawiska, zdarzenia

c) okoliczności

d) miejsce działania, czas działania

Zakres normowania :

- zakres normowania jest to klasa przyszłych możliwych zachowań adresata zakazywanych bądź nakazywanych przez dana normę lub jej konsekwencje

Sposoby oznaczania zakresu normowania:

1. wyraźnie wskazanie nazwy określonego postępowania lub zachowania się (spowodować pożar),

2. wskazać bardzo ogólną charakterystykę wymaganego postępowania, (udzielić pomocy),

3. wskazania szerszych opisów zachowań - niekiedy tych które będą wymagane

(pytanie - proszę zaznaczyć normę - zakres zastosowania - znalezienie adresata i czegoś tam,

Postać słowna normy postępowania:

- wypowiedź rozkazująca zakazująca,,

- wypowiedź hipotetyczna (przypuszczenie) o następującej postaci: w każdym przypadku jeśli podmiot A mający cechy C znajdzie się w okolicznościach W to powinien czynić (albo nie czynić) B.

- wypowiedź kategoryczna - każdy kto jest A i ma cechy C w okolicznościach W powinien czynić (nie czynić) Z.

Obowiązywanie normy:

- sposób tetyczny - (5 warunków): 1. gdy została należycie ustanowiona, 2. została urzędowo ogłoszona, 3. nie jest sprzeczna z żadną inną normą obowiązująca w systemie, albo gdy jest sprzeczna, bo nie straciła swojej mocy obowiązującej na podstawie przyjętych reguł walidacyjnych, 4. nie została formalnie uchylona, 5. normy obowiązują w systemie pomimo tego, że nie zostały wysłowione wprost przez prawodawcę, (na podstawie wnioskowań prawniczych),

- obowiązywanie aksjologiczne - obowiązuje wtedy kiedy czyny które są przez nią nakazywane uznawane są za dobre a te które są zakazywane uznawane są za złe, albo też to ma miejsce znacznie częściej skutki tych czynów uznawane są za dobre albo złe,

- norma może obowiązywać behawioralnie - uznamy, że norma obowiązuje w ten sposób, jeżeli normy są realizowane w przewyższającej liczbie przypadków, (ważna jest motywacja adresatów np. strach),

Najbardziej pożądany przypadek jest wtedy, kiedy wszystkie sposoby się łączą,

Budowa normy prawnej:

Każda norma prawna składa się z trzech elementów:

- hipoteza - wskazanie adresata i okoliczności,

- dyspozycja - nakaz albo zakaz określonego zachowania się,

- sankcja - element związany z dolegliwością w przypadku kiedy adresat nie zastosuje się do normy,

Art. 148 k.k. - kto zabija człowieka podlega karze powyżej 8 lat pozbawienia wolności, 25 lat pozbawiania wolności albo karze dożywocia,

Koncepcja par sprzężonych ze sobą: normy sankcjonowane i sankcjonujące, lex inpertekta,

(definiuj: lex imperfekta (prawo niedoskonałe) - ustawodawca nie przewidział normy sankcjonującej, )

Każda norma prawna składa się z dwóch elementów

Sprzężone -

Język prawny - jest to język w którym pisane są teksty prawne, mamy z nim do czynienia wtedy, kiedy. Język prawny ma swoje 2 odmiany:

1. występują w stanie surowym - czyli języka przepisów prawnych,

2. jest to język norm prawnych,

Charakterystyka:

1. teksty prawne składają się ze zdań, czasami zespołów zdań wyraźnie oddzielonych od siebie i opatrzonych nazwami indywidualizującymi się, - są to przepisy , a cały tekst ma kształt graficzny,

2. tekst prawny pisany jest w języku ogólnym (zrozumiałym dla użytkowników),

3. quazi-idiomatyczność - (nie do końca spełnia warunki idiomu - ale posiada pewne cechy wyrazów które maja specyficzne znaczenie),

4. prawodawca stosuje technikę rozczłonkowania norm w przepisach,

5. prawodawca stosuje technikę kondensacji norm w przepisach,

6. tekst prawny podlega zmianom,

Język prawniczy - posługujemy się nim kiedy mówimy o prawie,

Norma sankcjonowana

Norma sankcjonująca

T

A

B

---