SOCJOLOGIA 15.11.2011

Rola społeczno- zawodowa pielęgniarki

Terminologia związana z rolami społeczno- zawodowymi

1. Zawód- system czynności czy prac, który jest wewnętrznie spójny, skierowany przede wszystkim na wytworzenie jakiegoś przedmiotu czy usług zaspokajających określone potrzeby. Wymaga określonego zakresu wiedzy i umiejętności, wykonywany systematycznie, stanowiący podstawę zajmowania określonego miejsca w strukturze społecznej. (Szczepański)

2. Zawód- wykonywanie na podstawie wiedzy i umiejętności zespołu czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek podziału pracę, powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny oraz podstawą prestiżu i pozycji społecznej pracownika. (Wrońska)

3. Kwalifikacje zawodowe- zestaw wiedzy i umiejętności wymaganych do realizacji składowych zadań zawodowych (w wybranej specjalności)

4. Profesja- wysoki poziom sprawności (przede wszystkim umysłowych), wysoki poziom specjalistycznej wiedzy oraz doświadczenia. Profesjonaliści realizując swoje specyficzne zadania spełniają wielką misję- chronią największe wartości społeczne np. zdrowie.

5. Profesja- wolny zawód. U podstaw którego leży założenie o indywidualnym i grupowym rozwoju, czyli akceptacja i samokontrola.

6. Rola- zewnętrzne nakazy, wewnętrzne przekonania, rzeczywiste zachowania.

7. Rola- podobnie jak tworzące ją normy można określić jako

• Zewnętrzne nakazy i zachowania

• Wewnętrzne przekonania „wykonawców roli”

• Rzeczywiste sposoby ich zachowania kiedy pełnią daną rolę

Z jednej strony to przepisy żądania instytucji z drugiej poziom osobowości danego wykonawcy roli.

1. Rola społeczna- zbiór norm i wartości związanych z określoną pozycją społeczną, przepisany dla tej pozycji i wymagany od każdego kto pozycję tę zajmuje. (Sztompka)

2. Rola społeczna- względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będący reakcjami na zachowanie innych osób, przebiegający według mniej lub więcej wyraźnie określonego wzoru, którego grupa oczekuje od swoich członków. (Szczepański)

3. Rola społeczna- wzór roli społecznej skupia zbiór cech, postaw i zachowań jednostki, wynikający z zajmowania przez nią jakiejś pozycji w grupie.

Każdej roli przypisany jest zespół przywilejów i obowiązków.

Wykonywanie roli społecznej polega na okazywaniu pewnych cech osobowości oraz jest czynnikiem znaczącym dla ich tworzenia i rozwoju

Charakter roli społecznej uzależniony jest od określonej pozycji w grupie.

Role społeczne pielęgniarki:

• Edukator zdrowia

• promuje zdrowy styl życia

• mobilizuje jednostkę do brania odpowiedzialności za swoje zdrowie

• kształtuje postawy zdrowotne

• Promotor zdrowia

• Fachowiec

• Zapewnia opiekę na wysokim poziomie

• Potrafi pacjenta postrzegać holistycznie w połączeniu ze środowiskiem i kulturą

• Lider

• Stoi na czele danej grupy

• Ludzi lub organizacje chcą go naśladować oraz łatwo poddają się jego przywództwu

• Liderem może być osoba, która:

• Posiada osobisty i urzędowy autorytet lub prestiż

• Spełnia określone funkcje społeczne

• Zajmuje eksponowane stanowisko w liczących się organizacjach, funkcjonujących w danym społeczeństwie

• Funkcja ta ma prawie zawsze sformalizowany charakter

• Pielęgniarka jako lider powinna posiadać następujące cechy:

• Inteligencja

• Pewność siebie

• Dążenie do osiągnięć

• Odwaga

• Tolerancja na stres

• Umiejętność dostosowania się do nowej sytuacji

• Bardzo dobry organizator

• Umiejętność planowania i przekonywania innych

• Takt i urok

• Umiejętność radzenia sobie z trudnymi ludźmi, stawiania i egzekwowania zadań

• Inicjatywa i innowacyjność

• Profesjonalistka i lider zdrowia

• Posiada wiedzę z zakresu medycyny, psychologii, socjologii

• Musi stosować metodę wzoru osobowego

• Menadżer

• Wzorcowy menadżer- cechy

• Wysokie kompetencje

• Umiejętności organizacyjne- swoboda działania dla podwładnych, dawać prawo do działania w czyimś imieniu

• Umiejętność komunikowania się, sztuka perswazji

• Umiejętność podejmowania decyzji bez ryzyka

• Nie uleganie korupcji

• Odpowiedzialność za właściwe korzystanie z poufnych informacji dotyczących pacjentów- zachowanie tajemnicy zawodowej

• Jasne określenie zakresu zadań i odpowiedzialności pracownika

• Przestrzeganie zasad etycznych- unikać oszustw, uczciwie wykonywać swój zawód, nie ulegać pokusie osobistej, dbać o wizerunek pielęgniarki

• Decydent

• Sytuacje, w których pielęgniarka podejmuje ważne decyzje określamy sytuacjami decyzyjnymi, a osobę podejmującą decyzję- decydentem

• Podejmuje ważne decyzje z zakresu potrzeb zdrowotnych

• Zapewnia najwyższy poziom opieki

• Decyzje dopuszczalne utożsamiać będziemy z takim układem wartości zmiennych, które spełniają wszystkie warunki opisujące badaną sytuację

• Decydent to pojęcie z zakresu teorii decyzji, oznaczające podmiot procesu decyzyjnego, czyli podmiot dokonujący wyboru ostatecznego decyzji.

• Rolę kryterium wyboru decyzji będzie pełnić funkcja zmiennych decyzyjnych mierząca cel, który chce osiągnąć decydent- funkcja celu

• Wybór decyzji optymalnej polega na ustaleniu takiej decyzji dopuszczalnej, przy której funkcja celu osiąga wartość najkorzystniejszą, tzn. w zależności od badanej sytuacji wartości minimalną lub maksymalną.

Role społeczno- zawodowe pielęgniarki

• Są związane z wykonywaniem zawodu

• W stosunku do każdej roli obowiązują określone normy społeczne( zawodowe, organizacyjne), które każdy członek danej grupy adresuje zarówno do siebie, jak i do pozostałych członków tej społeczności.

Rola zawodowa pielęgniarki

• Szczególny rodzaj roli jaką podejmuje każdy człowiek uczestnicząc w życiu społecznym

• Zbiór wykonywanych przez nią funkcji zawodowych wraz z systemem oczekiwanych od niej zachowań i postaw w czasie ich wykonywania

• Na pełnienie roli zawodowej składa się pełnienie funkcji zawodowych, rozumianych jako zbiór zadań, czynności zawodowych, realizowanych przez osobę przygotowaną do pełnienia roli

Funkcje zawodowe pielęgniarki

-Podział wg Poznańskiej

• Niezależna

• Współzależna

• Zależna

- wg Ciechaniewicz

• Funkcje bezpośrednie (zadania związane z działaniem na rzecz odbiorcy usług)

• Opiekuńcza

• Wychowawcza

• Promująca zdrowie

• Profilaktyczna

• Rehabilitacyjna

• terapeutyczna

• pośrednie (zadania na rzecz rozwoju zawodu)

• kształcenia

• naukowo- badawcza

• zarządzania

Rola pielęgniarki jako układ interakcji

Rola pielęgniarki w systemie interakcji instytucji opieki zdrowotnej:

Rolę pielęgniarki możemy wyjaśnić uwzględniając twierdzenia teorii roli społecznej

• Ustalenie się i trwałość interakcji jest uzależnione od tego, czy powstaną i czy zostaną zidentyfikowane role jednostki i innych osobników

• W każdej roli dąży się do znalezienia ogólnego sposobu sprostania jednej lub wielu rolom, pełnionych przez innych osobników

• Najistotniejsze są role: lekarza, pacjenta i pielęgniarki.

• Rola kształtuje się w wyniku interakcji, jakie zachodzą między osobą powołaną do tej roli, a osobami pełniącymi rolę lekarza i role podopiecznych

• Interakcje jakie zachodzą między pielęgniarką a konkretnym pacjentem polegają na szerszym bardziej złożonym zespole ról, uwzględniającym oczekiwania określonej zbiorowości pacjentów.

• Sposób pełnienia roli lekarza jest uwarunkowany:

• Oczekiwaniami pacjentów

• Przyjętą „filozofią” co do znaczenia i rangi swojej roli w stosunku do ról podopiecznych i pielęgniarek

• Filozofia ta kształtuje określony model interakcji opieki lekarsko- pielęgniarskiej

Model autokratyczno- paternalistyczny

• Model Formalistyczny, zorientowany na zadania

• Rola lekarza jest dominująca

• Role pielęgniarki i pacjenta są rolami uwzględniającymi przede wszystkim wymagania lekarza

• Pielęgniarka przyjmuje rolę wykonawcy poleceń

• Słabe sprzężenie zwrotne między pacjentem a pielęgniarką

• Trójka partnerów interakcji nie stanowi grupy społecznej

• Brak mocniejszych więzi psychicznych

• Nikt z tej trójki nie wyraża się w kategoriach „my”

• Model partnerski, zorientowany na pacjenta, zindywidualizowany

• Rola pacjenta postrzegana jest jako ogniwo centralne

• Podmioty interakcji przyjmują rolę partnerską

• Realizacja wzajemnych oczekiwań ma charakter trójstronnego porozumienia

• Model ten obecnie jest coraz częściej spotykany

• Podmioty interakcji wyrażają się w kategoriach „my”

Rola pielęgniarki:

1. Tradycyjnie

• Pielęgnowanie człowieka chorego

• Pomoc w zaspokajaniu potrzeb człowieka

• Wykonywanie czynności „dla” i „za” pacjenta

• Wykonywanie zleceń lekarskich

• Odpowiedzialność w stosunku do zleceniodawców- jako podstawowa

1. Współcześnie:

• Pielęgnowanie w zdrowiu i chorobie

• Pomoc w zaspokajaniu wielorakich potrzeb pacjenta

• Współdziałanie z pacjentem

• Samodzielne działanie w sprawach pielęgnowania, praca zespołowa, wykonywanie zleceń lekarskich

• Odpowiedzialność w stosunku do pacjenta- podstawowa

Sieroctwo

Sieroctwo:

• Fakt nie posiadania przez kogoś obojga rodziców (sierota zupełna) lub jednego rodzica (półsierota), braku innych opiekunów (odpowiedzialnych za wychowanie) bądź w ogóle jakichkolwiek krewnych

• Sierota to osoba niemająca wymienionych członków rodziny

• Brak tych osób może być dosłowny (śmierć, porzucenie, trwały pobyt z dala od siebie) bądź dorozumiany (brak zainteresowania, odebranie praw do opieki, wychowywanie przez inne osoby)

• Sierota może być wychowywana przez pozostałych przy życiu członków rodziny, a w ich braku w domu dziecka lub w rodzinie zastępczej

• Sierotą potocznie nazywa się także osobę, która nie ma oparcia i pomocy u rodziny i znajomych, jest opuszczona przez innych, osamotniona

• Potocznie to także osoba, która nie radzi sobie z problemami w życiu

Poglądy na temat sieroctwa

• Wg Deklaracji Praw Dziecka:

• Małe dziecko nie powinno być oderwane od matki

• Oderwanie usprawiedliwione może być zupełnie wyjątkowymi okolicznościami np. śmierć matki

Adopcja- forma przyjęcia do rodziny osoby obcej, stwarzająca stosunek podobny do pokrewieństwa. Przybranie dziecka (często w wieku dziecięcym) za swoje.

Samotność- zjawisko subiektywnie odczuwane. Stan emocjonalny człowieka wynikający najczęściej z brak pozytywnych relacji z innymi osobami. Często ma wydźwięk negatywny.

Choroba sieroca-zwana inaczej hospitalizmem, czyli zaburzenia w rozwoju psycho- społecznym niemowląt i małych dzieci, wychowujących się w instytucjach opiekuńczych, takich jak Dom Małego Dziecka czy żłobki tygodniowe, a nie w rodzinie.

Rodzaje sieroctwa:

• Naturalne pełne i półsieroctwo

• Brak biologicznych rodziców a skutek ich śmierci

• Szymborska podkreśla fakt, że śmierć częściej zabiera tylko jednego z rodziców, wskazuje na dziecko półsierotę

• Emocjonalne- duchowe

• Subiektywne, występujące jako wewnętrzne poczucie izolacji emocjonalnej w rodzinie, dotyczy dzieci, młodzieży i dorosłych (bezdomni)

• Zawężania funkcji opiekuńczo- wychowawczej, rozbicia więzi uczuciowo- rodzinnej, dystansu emocjonalnego, obojętności rodziców.

• Społeczne

• Określa się dzieci posiadające oboje rodziców lub jedno z nich, lecz cierpiące na brak sprawowanych funkcji opiekuńczo- wychowawczych przez rodziców lub ogólnej dysfunkcji rodziny jako wspólnoty

• Migracyjne

• Zamiennych wyjazdów rodziców za granicę

• Decyzyjne

• Powstaje na skutek podejmowania określonych decyzji zarówno przez rodziców jak i organa administracyjne takie jak Sąd Rodzinny.

• Jako stan ducha

• Zaburzenie relacji między poszczególnymi osobami w rodzinie, dające poczucie osamotnienia.

• Utajone- dzieci z ulicy

• Krajowy Komitet Wychowania Resocjalizacyjnego wypracował definicję zjawiska dzieci ulicy „dzieci ulicy to te, które na skutek niespełnienia przez ich rodziców podstawowych funkcji opiekuńczych i wychowawczych, dużo czasu spędzają poza domem w różnych miejscach nie kontrolowanej aktywności”

• Brak identyfikacji z własną płcią

• Związana jest z zaburzeniami biologicznymi, rozwojowymi, psychicznymi lub brakiem akceptacji własnej płciowości

Stopnie sieroctwa społecznego wg A. Szymborskiej:

1. najwyższy- całkowite opuszczenie dziecka

2. średni- sporadyczny kontakt

3. najniższy- pewne zainteresowanie rodziców dzieckiem w placówce.

Zakres sieroctwa społecznego:

• Szeroki- wszystkie dzieci o poczuciu osamotnienia, mieszkający z rodzicami, u których więź emocjonalna została zerwana

• Wąski- dzieci pozbawione naturalnego środowiska rodzinnego, nie utrzymujące systematycznie kontaktu z rodziną i przebywające pod stałą lub okresową opieką poza rodziną biologiczną

W obecnym zglobalizowanym świecie niepokojącym zjawiskiem dotykającym społeczeństwo jest:

Dekonstrukcja rodziny od wewnątrz poprzez rozwód, separację lub nieobecność fizyczną i duchową rodziców żyjących pracą zawodową

Rodziny patologiczne- np. dotknięte alkoholizmem, mogą być środowiskiem, w którym rodzi się doświadczenie osamotnienia i poczucia sieroctwa.