ŁACINA
Wykład1 13.10.12
PAREMIE:
1. SCIRE LEGES NON HOC EST VERBA EARUM TENERE, SED VIM AC POTESTANTEM - znać ustawy to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie
OBJ: w przepisach powinniśmy szukać sensu a nie trzymać się scisle słów
2. LEX LEGE TOLLITUR - ustawę uchyla się ustawą
OBJ: ustawę może zmienić tylko organ ustawodawczy, poprzez zastąpienie starej ustawy nową
3. LEX NON OBLIGAT NISI PROMULGATA - ustawa nie obowiązuje jeśli nie została ogłoszona
OBJ: warunkiem obowiązywania uchwał jest ich ogłoszenie w celu zapoznania się podmiotów
4. NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST -nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
OBJ: nie wszystko co jest nawet prawnie dozwolone jest zgodne z normami etyki
5. HOMINUM CAUSA OMNE IUS CONSTITUTUM EST - wszelkie prawo jest ustanawiane ze względu na człowieka
OBJ: prawo jest ustanawiane dla ludzi aby im służyło, nie dla konkretnego obywatela ale dla dobra ogółu
6. OMNIS DEFINITIO IN IURE CIVILI PERICULOSA EST - wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna (ryzykowna)
OBJ: każdy może interpretować prawo inaczej, może ona być użyta niewłaściwie co prowadzi do bezprawia
7. SUMMUM IUS, SUMMA INIURIA - najwyzsze prawo (może być) najwyzszym bezprawiem
OBJ: poprzez złą interpretację przepisów prawa można doprowadzić do bezprawia
8. MALE IURE NOSTRO UTI NON DEBEMUS - nie powinniśmy źle korzystać z przysługującego nam prawa
OBJ: nie można robić złego użytku ze swego prawa które prowadziłoby do nadużycia
9. VOLENTI NON FIT INIURIA - chcącemu nie dzieje się krzywda
OBJ: jeśli ktoś wyraża zgodę na wyrządzenie mu szkody, nie może mieć żadnych roszczeń z tego tytułu
10. NON SUNT IUDICANDAE LEGES - ustawy nie podlegają osądzeniu
OBJ: sędzia powinien powstrzymywać się od oceny ustaw
11. MANIFESTUM NON EGET PROBATIONE - to co oczywiste nie wymaga dowodu
OBJ: fakty powszechnie znane nie wymagają żadnych dowodów
12. AUDIATUR ET ALTERA PARS - należy wysłuchać drugiej strony
OBJ: w procesie obydwie strony mają prawo do obrony, nikt nie może zostać skazany bez wysłuchania
13. EI INCUMBIT PROBATIO QUI DICIT NON QUI NEGAT - ciężar (obowiązek) przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym co twierdzi a nie kto zaprzecza
OBJ: powód (oskarżyciel) musi udowodnić swoje racje a nie ten, kto jest pozwany
14. NEMO EX SUO DELICTO MELIOREM SUAM CONDITIONEM FACERE POTEST - nikt nie może polepszyć własnej sytuacji w wyniku własnego czynu bezprawnego
OBJ: prawo nie chroni sytuacji, które powstają w wyniku czynów bezprawnych
15. ADOPTIO NATURAM IMITATUR - adopcja naśladuje naturę
OBJ: stosunki pomiędzy adoptującym a adoptowanym powinny być ukształtowane na podobieństwo naturalnego rodzica i dziecka
16. MATER SEMPER CERTA EST, PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT - matka jest zawsze znana, a ojcem jest ten na co wskazuje małżeństwo
OBJ: paremia co do ustalenia ojcostwa. W prawie rzymskim przyjmowano że zawsze ojcem dziecka jest mąż
17. NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR, QUOTIENS DE COMMODIS EIUS AGITUR - dziecko poczęte (płód) nienarodzone, uważa się za już narodzone jeśli chodzi o jego dobro
OBJ: zdolność prawną nabywamy z chwilą urodzenia, przyjmowano fikcję że dziecko już się narodziło kiedy np. chodziło o przyjęcie spadku
18. NUPTIAS NON CONCUBITUS, SED CONSENSUS FACIT - małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, ale zgodne porozumienie stron
OBJ: W Rzymie ważne było porozumienie, strony które godziły się na małżeństwo nim było. Ustanie pożycia nie było ważne
19. ACTOR SEQUITUR FORUM REI - powód idzie do sądu pozwanego (za sądem)
OBJ: Sąd wytacza sprawę w miejscu zamieszkania pozwanego
20. ACTUS SIMULATUS NULLIUS EST MOMENTI - czynność pozorna jest nieważna
OBJ: jeżeli czynność prawna (oświadczenie woli), które składane jest dla żartu (np. aktor na scenie), jest nieważne, nie pociąga za sobą skutków prawnych
21. BIS DE EADEM RE AGERE NON LICET - nie można procesować sie dwa razy w tej samej sprawie
OBJ: dziś paremia nie aktualna gdyż poprzez apelację możemy się procesować wiele razy w danej sprawie. W prawie rzymskim sprawa z prawomocnym wyrokiem nie podlegała ponownemu rozpatrzeniu
22. CONFESSUS PRO IUDICATO EST - ten kto sie przyznał uważany jest za zasądzonego
OBJ: kto się przyznaje do winy uważany jest za winnego i zostaje ukarany
23. DIES INTERPELAT PRO HOMINE - termin wzywa za człowieka
OBJ: jeżeli termin wykonania zobowiązania nie jest w umowie zapisany, potrzebne jest wezwanie do zapłaty (interpelatio)
24. DOLUS NON PRAESUMITUR - złego zamiaru nie domniemuje się
OBJ: w razie wątpliwości przyjmuje się działanie w dobrej wierze
25. AMBULATORIA EST VOLUNTAS TESTATORIS USQUE AD MORTEM - wola testatora może być zmieniona aż do śmierci
OBJ: spadkodawca może zmieniać swoją wolę do śmierci, ponieważ testament zaczyna działać po śmierci
26. MORS OMNIA IURA SOLVIT - śmierć rozwiązuje wszystkie prawa
OBJ: z chwilą śmierci tracimy wszelkie prawa
27. NEMO PLUS COMMODI HEREDI SUO RELINQUIT QUAM IPSE HABUIT - nikt nie może pozostawić swojemu dziedzicowi więcej niż sam miał
OBJ: dziedzic nabywa prawa i obowiązki spadkodawcy więc nabywa tylko te prawa które miał zmarły i nie więcej. Nie można przenieść własności czegoś czego nie byliśmy właścicielami
28. NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST QUAM IPSE HABET - nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej prawa niż sam posiada
OBJ: nikt nie może przenieść więcej praw na kogoś innego.
29. NEMO PRO PARTE TESTATUS, PRO PARTE INTESTATUS DECEDERE POTEST - nikt nie może umrzeć rozporządając swoim majątkiem częściowo na mocy testamentu a częściowo na mocy ustawy
OBJ: pierwszeństwo ma testament. Jeżeli nie ma testamentu spadek określa ustawa.
30. IMPOSSIBILIUM NULLA OBLIGATIO EST - zobowiązanie się do rzeczy niemożliwych jest nieważne
OBJ: przedmiot świadczenia w chwili powstania zobowiązania musi być możliwe zarówno pod względem faktycznym i prawnym
31. POENA EX DELICTIO DEFUNCTI HERES TENERI NON DEBET - kara za przestępstwo popełnione przez zmarłego nie może obciążać jego dziedzica
OBJ: na dziedzica nie przechodzą kary z tytułu przestępstw popełnionych za życia przez spadkodawcę
32. IN DUBIO PRO REO - w sprawach wątpliwych orzekaj na korzyść oskarżonego
OBJ: w razie wątpliwości co do winy oskarżonego trzeba orzekać na jego korzyść
33. POENA CONSTITUITUR IN EMENDATIONEM HOMINUM - kara jest ustanawiana w celu poprawy ludzi
OBJ: kara ma zapobiegać powstawaniu kolejnych przestępstw
34. SATIUS ESSE IMPUNITUM RELINQUI FACINUS NOCENTIS QUAM INNOCENTEM DAMNARI - lepiej pozostawić zawinione przez sprawcę przestępstwo bez kary niż skazać niewinnego
OBJ: w razie wątpliwości co do winy oskarżonego lepiej go nie skazywać
35. VIM VI REPELLERE LICET - siłę wolno odpierać siłą
OBJ: tylko w wypadku gdy siła przed którą się bronimy jest bezprawna poważna i bezpośrednia, stosując siłę dla swej obrony
36. GENUS PERIRE NON CENSETUR - uważa się że gatunek nie ginie
OBJ: jeżeli przedmiotem zobowiązania jest rzecz gatunkowo taka sama (np. butelka wina, czy pieniądze) dłużnik nie musi oddawać dokładnie tej samej rzeczy lecz równowartość lub inną butelkę tego samego gatunku
37. NEMO SIBI IPSE CAUSAM POSSESSIONIS MUTARE POTEST - nikt sam nie może sobie zmienić wewnętrznym aktem woli podstawy posiadania
OBJ: nie można samemu przenieść własności jakiejś rzeczy bez porozumienia z obecnym właścicielem
38. NEMO IUDEX IDONEUS IN PROPRIA CAUSA - nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
OBJ: nikt nie powinien być sędzią ponieważ może być posadzony o brak obiektywizmu
39. MORA TRAHIT PERICULUM - zwłoka pociąga za sobą ryzyko
OBJ: ryzyko obowiązku płacenia odsetek lub odszkodowania
40. NULLUM CRIMEN SINE LEGE - nie ma przestępstwa bez ustawy
OBJ: tylko ustawa określa granice przestępstwa oraz rodzaje kar, więc nikt z własnej woli nie może wymierzać kar
41. SERVITUTIBUS CIVILITER UTENDUM EST – służebności należy wykonywać w sposób oględny
OBJ: wykonywać w sposób najmniej uciążliwy dla osoby obciążonej (np. jak najmniej ograniczać prawo do nieruchomości właściciela)
42. NULLI RES SUA SERVIT – nie można mieć służebności na rzeczy własnej
OBJ: właściciel nieruchomości nie potrzebuje pozwolenia na np. przechodzenie przez posiadłość więc służebność (przyzwolenie) gaśnie
43. SEMEL HERES, SEMPER HERES – kto raz został dziedzicem, jest nim na zawsze
OBJ: kto został powołany do spadku, nie może zostać z niego odwołany
44. PRIOR TEMPORE, POTIOR IURE – kto pierwszy w czasie ten lepszy w prawie
OBJ: przy hipotece i zastawu kto pierwszy ten lepszy
45. ACCESSIO CEDIT PRINCIPALI – przyrost przypada temu co główne
OBJ:
46. SPECIES PERIT EI CUI DEBETUR – rzecz oznaczona indywidualnie ginie na ryzyko wierzyciela
OBJ:
47. COGITATIONIS POENAM NEMO PATITUR – nikt nie ponosi kary za myślenie
OBJ:
48. HEREDITAS VIVENTIS NON DATUR – nie przyznaje się spadku po żyjącym
OBJ:
49. LEX NON DISTINQUIT – ustawa nie rozróżnia
OBJ:
50. SALUS REI PUBLICAE SUPREMA LEX ESTO – dobro publiczne powinno być najwyższym prawem
OBJ: