Dr. L. Bobkowicz- Lewartowska
PSYCHOLOGIA WIEKU DZIECIĘCEGO
Program nauczania:
Okres prenatalny (przedurodzeniowy)
Okres perinatalny (okołourodzeniowy)
Okres postnatalny
Niemowlęcy- od urodzenia do 1-szego roku
Poniemowlęcy- 2-3 lata
Przedszkolny- 3-6 lat
Wczesnoszkolny- 6-12 lat
Adolescencji- 12-18/19 lat
Bibliografia:
„Rozwój człowieka”, Turner
„Psychologia dziecka”, Vasta
„Psychologia rozwoju człowieka”, Harwas- Napierała
„Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym”, Bogdanowicz
„Neuropsychologia kliniczna dziecka”, Borkowska
„Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji”, Kendzan
„Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej”, Pecyna
OKRES PRENATALNY:
23 chromosomy własne + 23 chromosomy z plemników- zygota
2 chromosomy płciowe, 44 chromosomy somatyczne
Zapłodniona zygota dryfuje ok. 3 dni z jajowodu do macicy i przekształca się w blastocystę
Proces zagnieżdżania od 7 do 10 dni
Prawo rozwoju cefalo- kaudalnego:
Rozwój ciała od głowy ku dołowi, rozwój motorycznych zdolności
1-szy tydzień:
Pierwszy podział komórkowy po 30h
Rozstrzyga się kwestia urodzenia bliźniaków dwujajowych
Może nastąpić krwawienie
Zarodek składa się z 3 listków zarodkowych, ma ¼ mm.
Rozstrzyga się kwestia urodzenia bliźniaków jednojajowych
3-ci tydzień:
Rozwija się układ nerwowy, oczy i uszy
Obecne są pierwotne komórki płciowe, z których powstaną plemniki albo jaja
Tworzy się pępowina, łożysko i błona owodniowa
4-ty tydzień:
6 mm długości
Tworzą się 3 struktury: tyłomózgowie, śródmózgowie i przodomózgowie
Serce bije 25 dzień życia
Zaczyna funkcjonować układ krążenia
W 26-stym dniu zawiązki kończyn
Organogeneza- tworzenie się organów
Dalszy okres to przyrost masy ciała
Zróżnicowanie organów
5-ty tydzień:
Ręce, barki, zarysy palców, kształt uszu, kształtowanie nosa, szczęka górna
Tworzy się żołądek
13mm długości
6-ty tydzień:
Widoczny nos
Formowanie powiek
5 palców dłoni
Pojawiają się zawiązki dłoni i palców u stóp
Dalszy rozwój żołądka, jelit, narządów rozrodczych, pęcherza, nerek, płuc, wątroby, układ krążenia krwi
2cm długości
7-ty tydzień:
Mózg, składający się z 5 części: kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne, rdzeniomózgowie
Kontrola nad mięśniami układu nerwowego
Wytworzone są soki trawienne w żołądku
Nerki i wątroba pracują
Odruchy mięśniowe
Zakończony rozwój ucha, szczęka dolna, widać wargi
Zawiązki zębów
Kciuk odróżnia się od palców
Widać piętę
2cm długości
8-my tydzień:
Widoczna szyja
9-ty tydzień:
Zarodek= płód
Widoczne cechy płciowe
Określenie płci dziecka
Linie papilarne
Ruchy spontaniczne
Dłoni stają się wrażliwe na dotyk
Rosną paznokcie
Bliźniaki dwujajowe zaczynają się różnić
10-ty tydzień:
Wzrost mózgu 600%
Okres poronień
11-14- ty tydzień:
Zwiększa się ilość odruchów- marszczenie brwi
Kciuk zbliża się do palców
Rozpoczyna się połykanie
Zrastają się obie połowy podniebienia
Zakończony zostaje rozwój strun głosowych
Dziecko połyka płyn owodniowy- może go trawić
Pojawiają się pierwsze plemniki, komórki jajowe
Koniec okresu rozwoju- początek okresu wzrostu
15-18- ty tydzień:
Wzrost włosów na głowie
Rosną brwi, rzęsy
Wymiar płodu: 14-25cm
Waga: 500g
Istnieje możliwość utrzymania płodu przy życiu kilka minut
Matka przybiera 0,5 kg tygodniowo
Płód ma pełną liczbę komórek nerwowych, które tworzą dojrzały układ nerwowy do 15mld komórek nerwowych
19-22- gi tydzień:
Urodzony wcześniak ma szansę przeżycia
Widoczny mocny chwyt rączek na zasadzie odruchowej
Długość płodu: 20-25 cm
Waga: ponad 600g
23-26-ty tydzień:
Wiele dzieci zdolnych do życia
Ssanie palca
27-30-ty tydzień:
Płód ustawia się ku dołowi
Warstwy siatkówki oka są całkowicie wykształcone
Oko wrażliwe na światło
Waga matki 8,5 kg przyrostu, co stanowi 6-cio krotnie większą wagę niż dziecka
Można stosować zabiegi by zmienić ułożenie dziecka
30-34-ty tydzień:
30-45cm długości
3,2 kg
Dziecko ładniejsze, bardziej żywotne
25-28-my tydzień:
Zatrzymuje się wzrost płodu
33-50cm
Głowa stanowi ¼ długości
Waga: 3,3 kg
Kora mózgowa nie odgrywa roli- działają struktury podkorowe
PROCES PORODU:
Trwa ok. 14 godzin
I faza porodu (12 godzin)
Pierwszy etap wczesny (utajony)- jest to faza najdłuższa, mało dolegliwa, rozwarcie na 3cm, co kolka godzin do kilku dni, skurcze są bardzo rzadkie, mogą być niewyczuwalne od 5 do 20min.; trwają od 5 do 25 sekund; bóle w okolicy krzyża, podbrzusza, pękają błony płodowe
Drugi etap przyspieszony(aktywny)- od 2 do 3 godzin; mocniejsze skurcze, które trwają dłużej, 40-60 sekund, od 3 do 5 min; rozwarcie 7cm; narastają bóle; pękają błony płodowe, jeżeli nie pękły wcześniej
Trzeci etap przejściowy- skurcze są bardzo mocne, od 1 do 1,5 min., co 2/3 min., następuje całkowite rozwarcie szyjki macicy do 10cm.
II faza porodu (pół godziny)
Parcie, urodzenie dziecka, skurcze są regularne co 2-5 min. I trwają 60-70 sekund
III faza porodu (10 minut)
Urodzenie łożyska (popłodu), skurcze są bardzo łagodne- 60s.; akcja trwa od 5 do 30 min.
ALTERNATYWNE TECHNIKI PORODU:
Technika LAMBAZA:
Brak znieczulenia
Pozwala się rodzicom na aktywny udział w urodzeniu dziecka
Kładzie się specjalny nacisk na oddychanie, relaksację
Niwelowanie uczucia lęku (lęk powoduje napięcie mięśni- utrudnia poród
Metoda LEBOYERA:
Delikatny poród
Zminimalizowanie urazów
Narodziny bez przemocy
Oferowane są delikatniejsze procedury niż szpitalne (cichy, delikatnie oświetlony pokój, noworodek na brzuchu matki jest masowany, potem dziecko poddawane badaniom lekarskim)
Cesarskie cięcie(LEKSREGIA)
Można wyjąć dziecko, gdy życie matki jest zagrożone
SKALA VIRGINI APGAR:
Badania dokonujemy minutę po urodzeniu dziecka, powtórnie po 5 minutach
Ocenia się stan noworodka
Maksymalnie 10 pkt minimalnie 0 pkt
7-10 pkt noworodek w dobrej kondycji
6-4 pkt średni stan- dostarcza się tlenu, oczyszcza drogi oddechowe
3-0 pkt stan zły, krytyczny- potrzebne są specjalne zabiegi
Ocenie poddaje się: czynność serca, oddychanie, napięcie mięśni, reakcje na ból, zabarwienie skóry
0 PKT | 1 PKT | 2 PKT |
---|---|---|
- niewyczuwalna czynność serca, - brak oddechu, - napięcie mięśni stałe, wiotkie - brak reakcji na lekki ból - sine, blade dziecko |
- poniżej 100 uderzeń na min. - oddychanie wolne - słabe ruchy kończyn - grymas twarzy - zasinione dziecko, tułów różowy |
- czynność powyżej 100 uderzeń - oddychanie, krzyk - pełna ruchliwość - krzyk przy lekkim bólu - różowe dziecko |
NOWORODEK:
Głowa jest bardzo duża; w stosunku do ciała ¼ długości dziecka
Na głowie występują deformacje związane z przedostaniem się przez kanał rodny, ponieważ kości są miękkie, nie do końca zrośnięte
Ciemiączko duże- struktura miękka pomiędzy płatem ciemieniowym, a płatem czołowym
Ciemiączko małe- pomiędzy płatem ciemieniowym, a potylicznym
Skóra jest ciemnoczerwona, bardzo miękka, z powodu przebywania w płynie owodniowym, ma liczne plamki
Z powodu żółtaczki fizjologicznej skóra dziecka może mieć zabarwienie brunatno- żółte.
Do 1-szego tygodnia może występować owłosienie, które potem zanika
Paluszki dziecka mogą być sine, z powodu zaburzenia krążenia, szczególnie jeśli matka otrzymywała środki farmakologiczne
Oczy noworodka są często opuchnięte i sine
Waga zmniejsza się w stosunku do wagi urodzeniowej, w ciągu 3 dni ok. 10%
W przeciągu dwóch tygodni dziecko z powrotem osiąga wagę urodzeniową.
Oddech dziecka jest płytki, nieregularny, bardzo szybki (40 razy na minutę)
WCZEŚNIAK:
To każde dziecko urodzone przed 37 tygodniem ciąży
Charakteryzuje się niską wagą urodzeniową
Długość ciała jest niewielka, poniżej 47cm
Skóra jest bardziej pomarszczona, często brakuje jej podściółki tłuszczowej, przez co naczynia krwionośne prześwitują przez skórę, a całe ciało pokryte jest meszkiem
Ma miękkie małżowiny uszne bo brakuje w nich tkanki chrzęstnej
Nie ma brwi, ma słabo wykształcone bruzdy na podeszwach
Zewnętrzne narządu płciowe nie są w pełni wykształcone, a narządy wewnętrzne są jeszcze niedojrzałe
Nie wszystkie odruchy dziecka są wykształcone
Są trudne do uspokojenia, nerwowe
Różnice między dziećmi urodzonymi o czasie, a wcześniakami wyrównują się do 1-szego roku życia lub do wczesnego wieku szkolnego i przejawiają się słabszą pamięcią i trudnościami z koncentracją
ZACHOWANIE NOWORODKA:
Zachowanie noworodka nie jest zdezorganizowane i chaotyczne jak kiedyś uważano. Głęboki sen, lekki sen, drzemanie, bierne czuwaniem aktywne czuwanie, płacz to zachowania i stany cechujące noworodka. W czasie aktywnego snu występuje faza REM- rapid eye movement. Faza ta występuje z dużą częstotliwością u noworodka i służy do podtrzymywania aktywności dróg nerwowych zanim dziecko otrzyma stymulacje zewnętrzną. Noworodek przesypia 4/5 doby, więc REM stymuluje układ nerwowy dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Odruchy dziecka można podzielić na 3 grupy:
Wspólne dla niemowlęcia i osoby dorosłej
mruganie,
odruch źrenicy w kontakcie ze światłem,
odruchy pokarmowe,
odruchy wymiotne,
odruch kolanowy
Charakterystyczne tylko dla noworodka
Odruch chwytny palców, nóg (wygasa 8-12 miesięcy)
Odruch dłoniowy (automatyczny zacisk wygasa w 3-4 miesiącu i pojawia się chwyt dowolny
Odruch tariczno- szyjny, polega na tym, że jeśli dziecko zwróci głowę w jedną stronę, to jednocześnie prostuje rękę z drugiej strony
Odruch szermierczy- tamuje drogę koordynacji ruchowej (zanika 3-4 miesiąc)
Odruch mono (obejmowania)- w przypadku gwałtownego bodźca dziecko odwodzi gwałtownie kończyny po czym szybko przyciska je do siebie (wygasa w 5-tym miesiącu)
Odruch oczno- karkowy Peipera- kiedy gwałtowny bodziec świetlny zostanie skierowany na dziecko, gwałtownie cofa główkę
Normalne u noworodka i jednocześnie patologiczne u dorosłego
PŁACZ DZIECKA:
Jest odbiciem funkcjonowania układu nerwowego, u dzieci z grupy ryzyka(dzieci, które mogą rozwijać się nieprawidłowo z powodu powikłań w czasie ciąży, nieprawidłowego porodu lub błędów genetycznych) obserwuje się niepokojący, zgrzytliwy płacz.
ROZWÓJ SENSORYCZNY:
Noworodek od pierwszych chwil gwałtownie reaguje na smaki i zapachy. W 6-stym dniu życia dziecko rozpoznaje zapach stanika matki,
reakcja na bodźce akustyczne występuje w 4-5 miesiącu, rozpoznaje głos matki, zwraca uwagę na język ojczysty, preferuje opowiadania, które były czytane podczas ciąży
między 4-7 miesiącem życia dziecko jest w stanie dostrzec różnice między kołysanką, a innym utworem muzycznym (nawet pochodzącego z innego kręgu kulturowego)
dzieci po urodzeniu reagują na intensywność światła (odwracają się w stronę okna)
noworodki wykazują tendencję patrzenia na wzory niż na powierzchnię gładką
ok. 12 miesiąca życia ostrość wzroku osiąga poziom jak u dorosłego człowieka. Do 60tego miesiąca życia dziecko akomoduje (skupia) wzrok na ściśle określonych odległościach (21 cm)
ok. 2 miesiąca życia funkcjonują już wszystkie receptory barw. W miarę rozwoju dzieci preferują elementy gęściej ułożone, z dużą ilością szczegółów, większą niż są w stanie zauważyć
dziecko lubi wodzić wzrokiem po krawędziach, prawdopodobnie dziecko w ten sposób stymuluje swój układ nerwowy
między 1-3 miesiącem życia dziecko zaczyna widzieć twarz jako całość. w tym czasie zanikają niektóre odruchy, zmienia się zapis fal mózgowych. Zaczyna też widzieć organizację a nie szczegóły
już w 2-gim miesiącu życia jeśli pokażemy dziecku obrazek z figurkami geometrycznymi oraz obrazek przedstawiający schemat twarzy, dziecko dłużej będzie przyglądało się drugiemu obrazkowi
między 5-7 miesiącem pojawia się uczucie stałości, wielkości przedmiotu, stałość kształtu przedmiotu pojawia się już w 5-8 tygodniu
między 4-6 miesiącem dzieci preferują ruch biologiczny, zaobserwowano ze niemowlęta wolą patrzeć na ruch świateł wywołany ruchem ludzi, a nie przypadkowych przedmiotów
również w aspekcie wzrokowym można zaobserwować tworzenie przez dziecko kategorii poznawczych (9 miesiąc)
w 7 miesiącu dziecko zaczyna wykazywać strach przed głębią
PERCEPCJA INTERMODALNA- MIĘDZYZMYSŁOWA:
dzieci rodzą się z gotowymi powiązaniami między słownymi
już noworodki odwracają głowę w kierunku dźwięku, dotykanego policzka, stanika matki
niemowlęta preferują związki między zmysłem wzroku i ruchu z udziałem ludzi
dzieci od urodzenia preferują głosy wyższe (żeńskie). Percepcja głosowa w kontakcie z niemowlęciem, dorośli nieświadomie podwyższają głos, otwierają szerzej oczy i podnoszą brwi.
FIZYCZNY ROZWÓJ NIEMOWLĘCIA:
WIEK | SIEDZENIE | STANIE | LOKOMOCJA | WZROK |
---|---|---|---|---|
0,2 | Podążanie za przedmiotem, widzenie relacji między elementami | |||
0,3 | Lekko opiera się na nóżkach zgiętych w kolanach i stawach biodrowych | Unosi główkę, opiera się na przedramionach | Rozwinięte widzenie peryferyjne, widzenie gołębi | |
0,4 | Utrzymuje częściowo ciężar ciała na nóżkach wyprostowanych w kolanach | Widzenie steleoskopowe, stałość kształtu | ||
0,5 | Trzymane za rączki unosi się do pozycji siedzącej | Opiera się na dłoniach, przetacza się z pleców na brzuszek | Stałość wielkości obiektu | |
0,6 | Samo trzyma się palców dorosłego i unosi do pozycji siedzącej | Stoi pewnie, nóżki wyprostowane w kolanach i stawach biodrowych | Podnosi obie rączki do góry, przewraca się z brzucha na plecy | |
0,7 | Siedzi, jeśli może czegoś się uchwycić | Trzymane za ramiona stoi pewnie | Leżąc na brzuchu przesuwa się do przodu przy użyciu rąk | |
0,8 | Siedzi bez trzymania się | Stoi równo, gdy może się czegoś trzymać | Chodzi bokiem trzymając się podpory | |
0,9-10 | Siedzi pewnie, obraca się i pochyla bez przewracania | Wstaje samo kiedy może się czegoś trzymać | Raczkuje, chodzi do przodu trzymane za rączki | |
11-12 | Stoi chwilę bez podparcia | Stawia pierwsze samodzielne kroki | Pełna ostrość widzenia |
mc. | WIEK SIADANIA- funkcjonalna diagnostyka rozwoju (monachijska) |
---|---|
N | - ułożenie głowy na boku bez preferowania żadnej ze stron - naprzemienne ruchy kończyn dolnych bez preferowania żadnej ze stron - kilkakrotne unoszenie głowy w pozycji siedzącej z przodu i utrzymanie jej przez sekundę |
1 | - w położeniu na plecach głowa w linii środkowej przynajmniej przez 10 sekund |
2 | - w pozycji siedzącej trzyma głowę prosto przynajmniej przez 5 sekund |
3 | - w pozycji siedzącej trzyma głowę prosto przez przynajmniej 30 sekund - przy podnoszeniu u kołysaniu poziomym głowa nie opada do tyłu |
4 | - podczas próby trakcyjnej (powolne podciągnięcie o 45 stopni) uniesienie głowy i lekko zgiętych nóg |
5 | - przy próbie trakcyjnej unosi głowę w przedłużeniu kręgosłupa - w pozycji siedzącej trzyma głowę prosto także podczas przechylania tułowia na bok |
6 | - lekko ugina oba ramiona w próbie trakcyjnej - drobna kontrola głowy w pozycji siedzącej podczas przechylania tułowia we wszystkich kierunkach |
7 | - z położenia na plecach aktywnie obraca się na brzuch - w ułożeniu na plecach bawi się swoimi nóżkami |
8 | - z położenia na plecach samo podciąga się do góry na podanych mu palcach - siedzi samo przynajmniej przez 5 sekund z podparciem z przodu |
9 | - siedzi swobodnie przynajmniej przez jedną minutę |
10 | - z położenia na plecach siada samo podtrzymując się mebli - siad prosty- siedzi swobodnie z prostymi plecami i luźno wyprostowanymi nogami |
11-12 | - pełna równowaga w siadzie prostym |
mc | WIEK RACZKOWANIA |
---|---|
N | - obraca głowę z położenia środkowego w bok - kończyny w całkowitym ułożeniu zgięciowym - odruchowe ruchy pełzające |
1 | - utrzymuje głowe w górze przynajmniej przez 3 sekundy |
2 | - unosi głowę pod kątem przy najmniej 45 stopni - utrzymuje głowę przynajmniej przez 10 sekund |
3 | - utrzymuje głowę w górze przez co najmniej 1 minutę - podparcie na obu przedramionach - biodra przeważnie miarowo wyprostowane |
4 | - pewne podparcie na przedramionach |
5 | - przerywa podparcie na przedramionach przez oderwanie ramion od podłoża przy powtarzających się ruchach wyprostnych, uniesionych nóg, „pływanie” |
6 | - podparcie na wyprostowanych ramionach i na wpół lub całkiem otwartych dłoniach - przy uniesieniu boku podłoża ręka i noga po stronie leżące wyżej odwiedzione reakcje równowagi |
7 | - utrzymuje rękę nad podłożem przez przynajmniej 3 sekundy - gotowość ramion do „skoku” reakcji podporowej |
8 | - faza przejściowa |
9 | - pełza jak foka |
10 | - kołysze się podparte na dłoniach i kolanach - raczkuje w sposób nieskoordynowany - z położenia na brzuchu podnosi się do siedzenia przez zgięcie bioder i obrót tułowia |
11 | - Raczkuje na rękach i kolanach z koordynacją skrzyżną |
12 | - Pełne raczkowanie |
WIEK CHWYTANIA | |
---|---|
N | - Dłonie przeważnie zamknięte, wyraźny odruch chwytania ręki |
1-2 | - Faza przejściowa: dłonie coraz częściej lekko otwarte |
3 | - wiedzie na wpół otwartą rękę w kierunku trzymanego przed nim czerwonego przedmiotu |
4 | - dłonie przeważnie na wpół otwarte - bawi się swoimi rączkami - wkłada zabawkę do ust (koordynacja ręka- usta) |
5 | - prowadzi rękę do zabawki i dotyka ją |
6 | - celnie chwyta podaną zabawkę - chwyt dłoniowy: całą powierzchnią dłoni i wyprostowanym kciukiem - przekłada zabawkę z jednej ręki do drugiej |
7-8 | - chwyta obiema rękami po jednej kostce i trzyma je świadomie przez krótki czas - bierze krążek palcami i wyprostowanym kciukiem nie dotykając wnętrza dłoni |
9 | - celowo upuszcza przedmiot |
10 | - chwyt pęsetowy: chwyta mały przedmiot wyprostowanym palcem wskazującym i przeciwstawnym kciukiem - uderza kilkakrotnie dwiema kostkami o siebie |
11-12 | Chwyt szczypcowy: chwyta mały przedmiot opuszką zgiętego palca wskazującego i przeciwstawnego kciuka |
WIEK CHODZENIA | |
---|---|
N | - prymitywna reakcja podparcia nóg, wyprost w biodrach i kolanach przy próbie postawienia dziecka - przy przenoszeniu ciężaru ciała- chód automatyczny |
1 | - jak u noworodka |
2 | - faza przejściowa- stopniowy zanik reakcji podparcia i chodu automatycznego |
3 | - dotyka podłoża zajętymi nogami |
4 | - przy dotykaniu podłoża naprzemienne zginanie i prostowanie kończyn w kolanach i stawach skokowych |
5 | - opiera się na czubkach palców |
6 | - prostuje nogi w kolanach i lekko w biodrach, przy czym przejmuje ciężar ciała przynajmniej na 2 sekundy - niekiedy stawia stopy na całej podeszwie |
7 | - sprężynuje (tańczy), trzymane za tułów na twardym podłożu |
8 | - faza przejściowa |
9 | - trzymane za ręce stoi przyjmując w pełni ciężar ciała przez 30 sekund |
10 | - samodzielnie stoi przytrzymując się |
11 | - samodzielnie podciąga się na meblach do pozycji stojącej - naprzemienne ruchy kroczące w miejscu i bok - stawia kroki do przodu trzymane za obie ręce |
12 | - chodzi wzdłuż mebli - stawia kroki do przodu trzymane za jedną rękę |
WIEK PERCEPCJI | |
---|---|
N | - reaguje niechęcią na ostre działanie światła i mocne odgłosy |
1 | - śledzi wzrokiem czerwoną grzechotkę w obie strony do 45 stopni |
2-3 | - śledzi wzrokiem czerwoną grzechotkę od jednego do drugiego kąta oka - reaguje na dźwięk dzwonka przez zatrzymanie spojrzenia lub ruchów |
4 | - ogląda zabawkę w swojej rączce |
5 | - szuka szeleszczącego papieru przez zwrócenie głowy |
6 | - spogląda za przedmiotem, który spadł |
7-8 | - stara się przyciągnąć bliżej przedmiot, który może dosięgnąć tylko poprzez zmianę położenia |
9 | - zauważa kostkę w pojemniku i sięga po nią |
10-11 | - celowo wyrzuca zabawkę - palcem wskazującym dotyka szczegóły przedmiotu |
12 | - przyciąga za sznurek zabawkę - wrzuca krążki do małego pudełka |
WIEK MÓWIENIA | |
---|---|
N | - krzyk przy odczuciu niezadowolenia - energiczne ssanie |
1 | - samogłoski między a i e, często połączone z h (e, ehe, he, a) |
2 | - głoski gardłowe e- che, ek- che, e- rche |
3 | - pierwsze łańcuchy sylabowe - połączenia rrrr |
4 | - głoski szczelinowe (podobne do w) - wargowe głoski eksplozywne (m,b) - okrzyki radości |
5 | - rytmiczne ciągi sylabowe |
6-7 | - gaworzenie: szeregowanie rozmaitych wyraźnych sylab ze zmianą siły dźwięku i wysokości tonu |
8 | - szeptanie |
9 | - wyraźne podwajanie sylab |
10 | - dialog: dźwiękowo prawidłowe naśladowanie znanych sylab |
11-12 | - pierwsza sensowna sylaba |
ROZWÓJ SPOŁECZNY | |
---|---|
N | - uspokaja się brane na ręce |
1 | - na widok twarzy nieruchomieje na moment |
2 | - zatrzymuje wzrok na poruszającej się twarzy i śledzi ją |
3 | - „uśmiech społeczny” |
4-5 | - śmieje się głośno, gdy się je zaczepia |
6 | - inaczej zachowuje się w stosunku do osób znanych i nieznanych |
7 | - uważnie obserwuje czynności osób mu bliskich |
8 | - reaguje radośnie na zabawę w chowanego za meblami |
9-10 | - wyraźnie rozpoznaje obce osoby |
11-12 | - podaje osobie bliskiej przedmiot, jeśli zachęca się je słowami lub gestami |
CZYNNOŚCI POZNAWCZE NIEMOWLĘCIA:
trwa od urodzenia do 2-giego roku życia
RODZAJ ADAPTACJI- dwie przeciwstawne czynności, które się wzajemnie dopełniają- proces asymilacji i akomodacji. Asymilacja: włączanie różnych obiektów: ssanie przedmiotów. Akomodacja dostosowywanie organizmu do otoczenia- dostosowywanie ruchów ciała do natury przedmiotów
W pierwszych dwóch miesiącach życia dziecko ćwiczy odruchy bezwarunkowe
Od drugiego miesiąca życia pojawiają się pierwsze schematy czynnościowe: ssanie
Od 4/5 do 5/9 miesiąca asymilacja tych samych przedmiotów za pomocą różnych schematów, pojawiają się pierwsze działania intencjonalne: podrygiwanie kończynami by wprawić w ruch zabawkę
Od 8/9 miesiąca do 11/12- integracja schematów czynnościowych- dziecko zaczyna odróżnić środki od celów- rzucanie przedmiotów żeby wydały dźwięk, dziecko zaczyna szukać zaginionego przedmiotu
ROZWÓJ UCZUĆ:
Życie emocjonalne jest w dużej mierze zdeterminowane przez struktury podkorowe
Pierwszy przejaw: ogólne podniecenie, pobudzenie
W 3-cim miesiącu życia dziecko zaczyna świadomie uśmiechać się na widok dorosłej osoby, wyrażane są uczucia: śmiech, wyciąganie rąk, naśladowanie ruchów mimicznych
W 4-tym miesiącu życia dziecko wyraża niezadowolenie kiedy dorosły nie zwraca na nie uwagi
W 5-tym miesiącu zaczyna inaczej reagować na osoby znane i nieznane
W 7-mym miesiącu niemowlę próbuje zwrócić uwagę płaczem, gaworzeniem
W 9-tym miesiącu będzie chciało zwrócić uwagę poprzez gesty
W 10-tym miesiącu naśladuje czynności motoryczne- stukanie klockiem w kubek, porusza łyżeczką w kubku
TEMPERAMENT:
Zespół dziedzicznych cech osobowości, które ujawniają się już we wczesnym okresie życia, cechy te są zdeterminowane genetycznie- ujawniają się już w pierwszym roku życia. Temperament wg. Bussa i Plomina stanowi podstawę kształtowania się rozwoju i osobowości
Trzy struktury:
Emocjonalność:
Niezadowolenie, strach, złość
Niezadowolenie to niezróżnicowana emocjonalność, to tendencja do gwałtownego reagowania niepokojem, którego ważnym składnikiem jest poziom pobudzenia układu sympatycznego: płacz, krzyk, napady złego humoru, trudności w zachowaniu spokoju
Strach- dziecko płacze, krzyczy w zetknięciu z bodźcem; widać specyficzne reakcje mimiczne
Złość- ujawnia się w 6-stym miesiącu życia, przejawia się atakowaniem, odpychaniem przedmiotów, głośne marudzenie, skarżenie się na szkodliwy bodziec
Aktywność:
Energia fizyczna- jej wydatkowanie, z definicji wyłączony wysiłek psychiczny. W ciągu 6 miesięcy życia widać różnice pomiędzy wykonywaniem ruchów. Tempo i wigor.
Towarzyskość:
Motywacja do poszukiwania innych ludzi- ich towarzyskości
SYGNAŁY NIEPOKOJĄCE:
Skłonność do odchylania głowy i leżenia w pozycji wygiętej do tyłu
Mała ruchliwość, nadmierna senność
Drżenie rączek lub nóżek
Oczopląs
Mocno napina rączki i nóżki (łatwo to zauważyć przy ubieraniu)
Niespokojne ssani, odginanie przy karmieniu, krztuszenie się, wymiotowanie, kłopoty z połykaniem
Główka opada do tyłu podczas podciągania za ręce
Brak skupienia wzroku na osobach i przedmiotach
Reagowanie krzykiem i wzmożonym napięciem na głos lub dotknięcie
Podczas przytulania nie potrafi trzymać głowy sztywno, opada na boki
Dziecko nie przekręca się na boki, nie bawi się swoimi rączkami, nie chwyta zabawek
Chowa kciuki w dłoni
Ma ubogą mimikę
Słabo reaguje na głos matki
Mięśnie rączek i nóg mocno napięte
Nadmiernie napina stopy, trzyma je opuszczone jak baletnica
ZNACZENIE DOTYKU DLA ROZWOJU EMOCJONALNEGO:
Zmysł dotyku- zmysł uniwersalny, rozwija się najszybciej, zmysł najrozleglejszy (receptory uczuciowe na całym ciele), już w 7-dmym tygodniu ciąży
Czucie dotyku powiązane jest z odczuwaniem ruchu (kinestezją)- kara czuciowa w mózgu odbiera informacje dotyczące dotyku i zmian pozycji ciała
Dotyk pobudza wydzielanie w mózgu określonych substancji chemicznych tj. hormon wzrostu, wazopresyna, endorfina- przyspieszających rozwój. Dzieci kochane, przytulane lepiej rosną- fizycznie i psychicznie
Faza oralna w rozwoju dziecka wg. Z. Freuda- poznawanie świata przez dotyk (wkładanie do ust, ssanie)
Budowanie trwałej więzi emocjonalnej między niemowlęciem i matka oraz uczuciowości wyższej (zdolność do miłości)- w oparciu o kontakt dotykowy
Zaufanie do siebie (innych i poczucie bezpieczeństwa) buduje się w kontakcie dotykowym
WIĘŹ EMOCJONALNA:
Teoria przywiązania, sposób teoretycznego przedstawienia ludzkiej skłonności do tworzenia silnych, emocjonalnych więzi z ważnym bliskimi osobami oraz sposób wyjaśniania różnych form dyskomfortu emocji
Koncepcja przywiązania jako podstawa badania rozwoju psychicznego dziecka, wzorców przywiązania i zaburzeń rozwoju
Znacznie „dostępności emocjonalnej” matki
„niedostępność emocjonalna” matki ma podobne konsekwencje jak jej fizyczna nieobecność
OKRES PONIEMOWLĘCY
Intensywny rozwój fizyczny. Obwód klatki piersiowej jest większy niż głowy. Rozpoczyna się proces kostnienia- zrośnięcie ciemiączka dużego (18 miesięcy). Na przełomie 1 i 2 roku dziecko ma już 8 siekaczy, reszta pojawi się w okresie po niemowlęcym. Początkowo brakuje dziecku automatyzacji, pojawiają się liczne ruchy towarzyszące. Chód staje się automatyczny. Na przełomie 2/3 roku życia dziecko biega. W wieku półtora roku dziecko potrafi wejść po schodach z pomocą osoby dorosłej.
SPRAWNOŚCI ŻYCIA CODZIENNEGO:
Posługuje się łyżką, widelcem, kubeczkiem
Potrafi ubrać buty, czapkę, koszulkę
Posługuje się mydłem, ręcznikiem, grzebieniem
Rytuały jedzeniowe: np. dziecko je tylko wtedy, kiedy siedzi na danym krześle
KONCEPCJE ZABAWY:
Fryderyk Schiller:
Uważał, że w zabawie dziecko daje upust nadmiarowi sił życiowych i realizuje dążenie do wewnętrznej swobody (teoria zabawy)
Lazarus- teoria wytchnienia:
Zabawa jest formą aktywnego wypoczynku, przynosi wytchnienie
Teoria atawizmu:
Dziecko w zabawie wyładowuje atawistyczne skłonności
Groos- teoria ćwiczenia przygotowawczego:
Celem zabawy jest ćwiczenie czynności potrzebnych do życia
Carr- teoria katarktyczna:
Zabawa w funkcję oczyszczającą, dziecko wyładowuje destrukcyjne popędy w zabawie
Teoria funkcji zastępczej:
Ucieczka w zabawie w krainę fantazji. Uważano, że dziecko podczas zabawy kształtuje instynkty: społeczny, macierzyński, walki
Teoria przyjemności funkcjonalnej:
Zasadniczym motywem zabawy jest przyjemność dziecka, a nie jej rezultat
Stefan Schuman:
Zabawa jest naturalną, wrodzoną, specjalną metodą uczenia się dziecka
Zabawa jest podstawą działalności dziecka i jest zjawiskiem społecznym, a nie czysto hologicznym
Zabawa ma charakter historyczny, tzn. zmienia się i kształtuje w zależności od historyczno- społecznych warunków
Treść zabawy zmienia się, a forma pozostaje taka sama
Zabawa jest odzwierciedleniem poznawanej rzeczywistości
Manipulacja niespecyficzna:
Kiedy dziecko posługuje się przedmiotami niezgodnie z ich funkcją
Manipulacja funkcjonalna, specyficzna:
Typową zabawą będzie przenoszenie klocków, zabawa w piaskownicy- wiaderko i łopatka
Podczas takich zabaw dziecko uczy się jak używać przedmiotów zgodnie z ich funkcjonowaniem
Zabawy tematyczne:
Zabawy twórcze, zabawy w rolę (odtwarzanie postaci, sytuacji), naśladowanie
Najbardziej zindywidualizowany, zależy od osobowości dziecka
Przedmioty w nich używane często mają charakter umowny
Zabawa jest symboliczna, np. gotowanie na niby
Zabawy dydaktyczne:
Opracowane specjalnie przez wychowawców dla celów kształcących
Szukanie przedmiotów
Ich znaczenie wzrasta w trakcie rozwoju dziecka
Zabawy ruchowe:
Plac zabaw, rower
DOTYK
Pozytywny wpływ na rozwój psychiczny
Im więcej kontaktów fizycznych małego dziecka z ciałem fizycznym matki tym większe przywiązanie do niej
Kojący dotyk ma większy wpływ na przywiązanie niż karmienie piersią- rodzina zastępcza może zastąpić matkę
Potrzeba przywiązania- silniejsza niż unikanie bólu
Dzieci rodziców maltretujących je nadal są do nich przywiązane
ZNACZENIE DOTYKU W ZABURZENIACH ROZWOJU DZIECKA
Dzieci w sierocińcach pozbawione kontaktu fizycznego pomimo karmienia i opieki medycznej umierały-
Przytulanie dzieci zmniejszyło liczbę zgonów
Choroba sieroca- niewyrażana miłość przez kontakt fizyczny powoduje poważne zaburzenia rozwoju i zachowań u niemowląt, które w pierwszym roku życia odłączono od matek
ZABAWY KONSTRUKCYJNE
Czynności, w których coś powstaje. Doskonalenie czynności rąk, kształtowanie w dziecku postawy skupienia na własnym wytworze (jest dumny, podziwia zamiast burzyć, czerpie radość z rezultatu zabawy)
TWÓRCZOŚĆ RYSUNKOWA
Dziecko ok jednego roku i dziewięciu miesięcy umie posługiwać się kredkami i ołówkami
2-4 lata to okres bazgrot
Powyżej 2,5 lat mówimy o tzw. Mikrobazgrotach (spirale, plamy, kreski, linie faliste)
Staw nadgarstkowy jest mało sprawny (kostnieje pod koniec wieku przedszkolnego)
W wieku 3 lat dziecko rysuje kółeczko, pojawiają się pierwsze schematy słońca, człowiek, dom, pies
ROZWÓJ POZNAWCZY DZIECKA
SPOSTRZEGANIE
w wieku po niemowlęcym większe znaczenie mają tele- receptory: zmysł wzroku, słuchu
w wieku 2-3 lat utrwalają się związki pomiędzy analizatorami: kinestyczno- ruchowy, dotykowy, węchowy, wzrokowy, słuchowy
czasami wystarczy pobudzenie jednego analizatora żeby uaktywnić całą strukturę wyobrażeniową
UWAGA
Mimowolna
Mało podzielna, z małym zakresem, słabą koncentracją
Dziecko w pierwszych dwóch latach życia nie potrafi świadomie odwrócić uwagi od jednych zjawisk aby zaobserwować inne
PAMIĘĆ
Ma charakter mimowolny
Przejawem pamięci dziecka będzie fakt, że po dwóch tygodniach rozpoznaje znajome osoby, a trzylatek już po kilku miesiącach potrafi rozpoznawać znajomych ludzi, pamięta imiona czy miejsca
WYOBRAŹNIA
Między 14-18 miesiącem pojawia się funkcja symboliczna. Przypominanie sobie przedmiotów lub sytuacji, które nie są aktualnie spostrzegane
MOWA
Stadium wyrazu trwa do ok. 18-21 miesięcy
Stadium zdania trwa ok. 21 miesięcy do 3 lat
Wypowiadane słowa nie mają odpowiednich form fleksyjnych, ma charakter onomatopeiczny
Używane słowa mają funkcję impresywną (wyrażanie życzeń, dążeń) oraz ekspresywną (przejawiają stany uczuciowe)
Rozumienie mowy wyprzedza mowę czynną
Pod koniec 3 roku życia dziecko zna już tysiąc słów
Do końca 3 roku życia następuje zróżnicowanie mowy na części mowy
W 3 roku życia pojawia się tryb przypuszczający i czas przyszły
Dużo równoważników zdań
Pseudo pojęcia ściśle związane z sytuacją
ŻYCIE UCZUCIOWE
W wieku 3 lat dziecko żywo reaguje na konflikty i relacje w rodzinie
Zaczyna wyrażać współczucie na widok bólu
Potrafi manifestować niezadowolenie, zazdrość, gniew
Źródłem radości dla dziecka jest każdy nowo zdobyty przedmiot, samodzielnie wykonana czynność
Dzieci 2-3 letnie naśladują czynności i cechy ludzi z którymi przebywają (mimikę, gesty, sposób poruszania)
Przejmuje cechy charakterystyczne w zależności od środowiska, w którym przebywa
Osobowość jest plastyczna
OKRES PRZEDSZKOLNY
I faza wczesna 3-4 roku życia
Dzieci mało samodzielne
Bardziej rozumieją zakazy, nakazy indywidualne nie zbiorowe
Mają duże trudności w przystosowaniu się do życia w zbiorowości np. przedszkole
II faza średnia 4,5- 5,5 roku życia
Dzieci zdolne do dłuższego wysiłku, skupienia uwagi
Żywo zainteresowane światem przyrody
Dominuje aktywność zabawowa
III faza późna 5,5- 7 roku życia
Dzieci bardziej samodzielne, zaradne, życzliwe
Chętnie nawiązują kontakty i podejmują wspólne zabawy
ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY
W budowie dziecka zarysowują się różne proporcje
Słaba muskulatura dziecka
Proces kostnienia nadgarstka; lepsze rysowanie
Stan zwiększonej zachorowalności dzieci- nieodpowiednia liczba ciał odpornościowych
Układ nerwowy: wzrost masy mózgu, zmiany funkcjonowania mózgu: wpływ kory mózgowej na niższe partie układu nerwowego, wzrasta ogólna zdolność do pracy, zwiększone tempo wytworzenia połączeń nerwowych
Procesy pobudzania układu nerwowego rozwijają się szybciej niż procesy hamowania
Rozwój równowagi statycznej i równowagi dynamicznej
Rozwój ruchów narzędziowych
Aktywność dziecka- zabawa; dzieci sześcioletnie podejmują ten sam temat zabawy przez kilka dni
Początkowo zabawy maja charakter indywidualny, później zwiększa się liczba dzieci
Dziecko w coraz większym stopniu używa mowy podczas zabawy
Rozwijają się zabawy konstrukcyjne
W wieku 4 lat dziecko potrafi odwzorować prosty model
Twórczość dziecka: do 4.5 lat okres bazgrot, od 5 do 6 lat okres uproszczonego schematu, od 6 do 7 lat okres wzbogaconego i udoskonalonego schematu
Od 4 roku życia dzieci rysują człowieka, 5 rok życia rysunek człowieka z tułowiem
PROCESY SPOSTRZEGANIA
Dzieci wcześniej spostrzegają barwy niż potrafią je nazwać
W wieku przedszkolnym wzrasta zdolność rozpoznawania odcieni barw, ostrości
Rozwój słuchu werbalnego, muzycznego, jednak dzieci lepiej wyczuwają rytm niż melodię, harmonię
Spostrzeżenia mają charakter synkretyczny, całościowy
Spostrzeżenia mają silny związek z działaniem dziecka
Mają problemy z reprodukcją kształtów geometrycznych, 3 lata- umie narysować koło, 3-4 lat krzyż, 4-5 lat dwie równoległe linie, 5-6 lat kwadrat, 6-7 lat trójkąt
W wieku 7 lat powinny umieć określić położenie względem siebie dwóch przedmiotów
Mają problemy z określeniem położenia 3-ech przedmiotów względem siebie
Trzy stadia
I stadium przedmiotów (pokazuje przedmioty na obrazku)
II stadium czynności (czasowniki na obrazku)
III stadium relacji- stosunków (dziecko interpretuje obrazy jako całość logicznie powiązanych sytuacji)
PROCES UWAGI
Dominuje uwaga mimowolna, która koncentruje się na silnych i atrakcyjnych zjawiskach
Uwaga nie jest podtrzymywana wysiłkiem woli, jest to uwaga mimowolna
Bujna wyobraźnia dziecka
Animizm dziecięcy- nadawanie cech ożywionych obiektom nieożywionym
Antropomorfizm dziecięcy- nadawanie cech ludzkich przedmiotom
PROCES PAMIĘCI
3-7 lat pamięć ma charakter mimowolny
Zaznaczają się początki pamięci dowolnej
Rozwija się pamięć krótko i długo trwała
Trwałość pamięci, wierność pamięci, pojemność, gotowość nie są jeszcze w pełni ukształtowane
Trwałość określamy miarą latencji ( okres pomiędzy spostrzeganiem obiektu, a rozpoznawaniem)
W wieku przedszkolnym czas latencji wydłuża się
W tym okresie występuje zjawisko reminiscencji (polepszenie zapamiętywania po przerwie bez dalszego, świadomego uczenia się)
Charakterystyczne jest zjawisko amnezji dziecięcej (zanik wspomnień dotyczących pierwszych lat życia)
Od 7 roku życia pamięć historyczna (oderwane obrazy od 3 roku życia)
ROZWÓJ MOWY
Ma charakter synpraktyczny- uwikłana w działanie dziecka, sytuacyjny. Dziecko nie przekracza w swoich wypowiedziach pewnego kręgu wykonywanych czynności
Pod koniec wieku przedszkolnego mowa staje się mową kontekstową- zależna od kontekstu, niezależna natomiast od sytuacji i jej pozawerbalnych składników
Język ulega wzbogaceniu, zarówno w zakresie rzeczowników jak i czasowników, wzrasta liczba nazw zawodów, części przedmiotów, budynków, słów określających czynności zmysłowe
Przejawem praktycznej wiedzy słowotwórczej są neologizmy dziecięce, są to nowe słowa, które dzieci same tworzą analogicznie do znanych im wyrazów, dzieci odczuwają przy tym pokrewieństwo semantyczne i formalne.
Mowa ma charakter egocentryczny- dziecko mówi samo do siebie, mowa jest jednym z przejawów przechodzenia od funkcji interpsychicznej do funkcji intrapsychicznej, czyli od form zespołowej działalności dziecka do jego czynności indywidualnych
Ta mowa przemienia się w mowę wewnętrzną
Mowa dialogowa w coraz większym stopniu wykracza poza sferę bezpośredniego działania
Wiek 5 lat to wiek pytań
ROZWÓJ MYŚLENIA
Rozwój mowy związany z rozwojem myślenia, który ma charakter konkretno wyobrażeniowy, myślenie nie stanowi jeszcze samodzielnej czynności poznawczej, ma ono charakter synpraktyczny, uwikłany w działanie
Do 7/8 roku życia myślenie ma charakter prelogiczny tzn. jest niezgodne z zasadami poprawnego rozumowania logicznego
Od 3 roku życia dziecko początkowo zaczyna posługiwać się indywidualnymi symbolami, potem symbolami zbiorowymi konwencjonalnymi
Jednym z przejawów rozwoju myślenia jest rozumienie stałości
Charakterystyczne jest rozumowanie dziecka, umiejętności uzasadniania logicznego przejawiają się później niż umiejętności wypowiadania wniosków
Poprawne rozumienie zależy od powściągu myślowego (w wieku przedszkolnym to się pojawia) do momentu zabrania wszystkich przesłanek
Dzieci 4-5 letnie są w stanie wykryć niedorzeczności na obrazku, ale nie potrafią tego uzasadnić
Dzieci 6-7 letnie potrafią już uzasadnić
TWORZENIE POJĘĆ
Dzieci 3-4 letnie tworzą kategorie zestawiając elementy identyczne, np. dobierają przedmioty parami, a resztę przedmiotów odkładają
Dzieci 5-6 letnie pogrupują drzewa, kwiaty, duże i małe koniki
Dzieci 6-7 letnie stworzą takie podgrupy jak zwierzęta, ludzie, rośliny, budowle
Dzieci 7-8 letnie wytworzą kategorie istot żywych i przedmiotów
ROZWÓJ UCZUĆ
Stany uczuciowe przejawiają się w sposób wyrazisty, ponieważ dzieci nie potrafią tłumić uczuć, do 6-tego roku życia emocje silne, ale krótkotrwałe, łatwo powstają i wybuchają na zewnątrz, dzieci reagują efektywnie nawet na bardzo małe bodźce
Emocje u dziecka wytwarzają się szybko i szybko gasną lub przekształcają się w inne, nawet skrajne
Ta zmienność i nietrwałość nazywa się labilnością emocjonalną
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Na podstawie zabawy dziecka, zabawa ma charakter samotnej, potem zabawy równoległej (dzieci bawią się obok siebie, ale nie współdziałają, mogą używać tych samych zabawek), potem zabawa wspólna (wymiana uwag, pożyczanie zabawek, ale bez podziału ról, ale każde dziecko bawi się wg. Własnych zainteresowań) potem zabawy zespołowe (podział na role; przywódca grupy)
WIEK WCZESNOSZKOLNY
7-12 lat- naturalny, harmonijny rozwój- AKCELERACJA ROZWOJU
7-8 lat- FAZA ADAPTACJI ŚRODOWISKA SZKOLNEGO- rozwijają się podstawowe funkcję sfery intelektualnej, analiza i synteza wzrokowa, słuchowa oraz kinestyczno ruchowa. Są one warunkiem opanowania czynności czytania i pisania
9-10 lat- bardzo intensywnie rozwija się mowa i myślenie. Dzieci przyswajają sobie pojęcie ułamka, opanowują podstawy dziesiętnego systemu miar
ROZWÓJ FIZYCZNY
Wzrost mózgu został zatrzymany (w sensie ciężaru)
Dokonuje się stały, długotrwały proces dojrzewania komórek nerwowych
W okresie 8-14 roku życia obraz EEG mózgu staje się podobny do zapisu obrazu dorosłego człowieka
Mięśnie duże rozwijają się lepiej niż mięśnie drobne. W związku z tym dzieci są nadpobudliwe ruchowo, wolą wykonywać ruchy zamaszyste i silne niż ruchy małe, precyzyjne. Bardziej męczą się wykonując małe ruchy
W wieku 9-11 lat znacznie znacznie kostnieje przegub
Serce dziecka rozwija się wolniej niż reszta ciała
Płuca nie są w pełni rozwinięte, ale analizatory (wzroku, słuchu) funkcjonują jak u osoby dorosłej
Nową aktywnością dziecka jest NAUKA (szkoła). Proces nauki rozpoczął się już wcześniej. Dziecko nabywało wiadomości i umiejętności w sposób okolicznościowy i niezamierzony
Uczenie się przebiega w sposób zamierzony, ale także niezamierzony
Stosunek do nauki szkolnej:
Dzieci które szybko nabywają cechy zapewniające powodzenie w nauce szkolne
Dzieci które mają niesystematyczny i nietrwały stosunek do nauki
Nie mają poczucia obowiązku wobec nauki, zdeterminowane przez zainteresowanie daną dziedziną lub aktywnością w szkole
ZABAWA
W okresie młodo szkolnym dominują zabawy zespołowe, kierowane pewnymi zasadami
Znaczenia nabierają zabawy, które charakteryzują się intelektualnym współzawodnictwem, np. domino, warcaby
Utrzymują się nadal zabawy konstrukcyjne, tematyczne
Ważna jest twórczość plastyczna dziecka
Powoli zanika spontaniczna ekspresja dziecka
Rysunki stają się coraz lepszym odzwierciedleniem rzeczywistości. Opierają się w coraz większym stopniu na pamięci niż na wyobraźni
Dziecko zaczyna pomijać własne środki wyrazu, uzgadnia schematy z kolegami
Rysunek staje się środkiem porozumiewania się między uczniami
W wieku 8-9 lat u dziecka toczy się wewnętrzna walka między tymi dwoma tendencjami między wyrażaniem siebie, a uzupełnianiem schematu
Pod koniec wieku wczesno szkolnego realność rysunku, zahamowanie wolnej ekspresji, jest spowodowane wpływem szkoły i faktem, że rysunek nie jest jedyną formą ekspresji
Dziecko odkrywa twórczość literacką. Wypowiedzi pisemne dziecka stają się bogatsze, styl wypowiedzi indywidualizuje się szczególnie widać to na poziomie IV klasy i na podstawie cech dominujących w wypracowaniach pisemnych dzieci wyróżniano pięć zasadniczych typów dzieci pod względem twórczości literackiej:
Typ NARRATORA- alogiczny/ logiczny- przewaga zdań oznajmujących, obfitość, płynność narracji
Typ LOGICZNY NIENARRATORSKI- tendencja do doszukiwania się związków przyczynowo- skutkowych
Typ EKSPRESYJNY- wrażliwość emocjonalna. Dziecko dostrzega stany emocji bohaterów
Typ ARTYSTYCZNY- doskonałość formy wypracowania, ciekawe sformuowania stylistyczne, pomysłowe rozwiązania wątków
Typ PLASTYCZNY- umiejętność przedstawienia wydarzeń w sposób najbardziej dla dziecka charakterystyczny
PRACA
W tym okresie po raz pierwszy występuje rozgraniczenie zabawy oraz pracy. Praca to nauka szkolna, pomoc rodzinie, obowiązki domowe, które często wynikają z praktycznych potrzeb rodziny
Usamodzielnianie się
Dzieci opanowują zdolność odwracalności operacji umysłowych
Rozpoczyna się posługiwanie symbolami
Odrywanie się od wydarzeń konkretnych
Wzrasta wrażliwość na odczuwanie barw
Szczególne znaczenie ma rozwój stanowo- mięśniowy, który gra dużą rolę w powstawaniu nawyków
W wieku wczesno szkolnym rozwija się nie tylko spostrzeganie ale również spostrzegawczość
Rozwija się proces uwagi. Staje się to pod wypływem nauki szkolnej
Wzrasta koncentracja, trwałość, przerzutność oraz pojemność uwagi
Zbyt długotrwała, jednorodna czynność psychiczna wywołuje zmęczenie u dziecka. Zapobiega temu wprowadzenie zmian w czynnościach dzieci. Im młodsze dziecko tym mniej jest ono zdolne trwać przez dłuższy czas w jednokierunkowej stałej czynności psychicznej
3-4 klasa- intensywny rozwój pamięci pod wypływem nauki szkolnej wzrasta również szybkość i trwałość zapamiętywania
W okresie 7-11 lat szybkość i trwałość zapamiętywania wzrastają dwukrotnie. Wzrasta również pojemność pamięci. W wieku 11 lat dziecko jest w stanie nauczyć się dwukrotnie większego materiału niż dziecko w wieku przedszkolnym
Zmienia się również charakter zapamiętywania. Początkowo jest to mierne odtworzenie tekstu, później opanowany zostaje bardzo logiczny sposób zapamiętywania
MOWA
Rozwój fonetycznej strony mowy kończy się zasadniczo jeszcze przed wstąpieniem dziecka do szkoły
Dziecko w wieku 4 lat opanowuje dźwięki mowy ojczystej, jednakże zdolność do subtelnego rozróżniania fonemów rozwija się nadal w wieku wczesno szkolnym
Zdobyte w pierwszych latach nauki szkolnej umiejętności analizy dźwiękowej, powiększają zdolność rozróżnienia fonemów co ma znaczenie przy kształtowaniu się nawyków ortograficznych
NAUKA CZYTANIA
Jest to złożony proces, w którym wyróżniamy poszczególne etapy:
Spostrzeganie znaków graficznych (wyrazy)
Ujmowanie znaczenia wyrazów
Pamiętanie znaczeń i sensu słów przeczytanych w momencie kiedy czyta się następne słowa
Przewidywanie dalszego ciągu czytanego tekstu od strony językowej oraz merytorycznej
Kojarzenie elementów językowych w pewne całości
Wykorzystywanie zdobytych wiadomości przy nabywaniu nowych
Trudności i zaburzenia w mowie dziecka mogą być wynikiem niedorozwoju słuchu fonematycznego oraz funkcji analizy i syntezy
Zaburzona motoryka mowy
Dziecko w wieku 8 lat opanowuje 3600 słów, w wieku 10 lat 5400 słów, a w wieku 11 lat jest to słownik składający się z ok. 7154 słów
MYŚLENIE
Pomiędzy 7-11 rokiem życia myślenie staje się samodzielną, wewnętrzną czynnością poznawczą, operująca pojęciami i przebiegająca zgodnie z zasadami logiki
W pierwszej fazie okresu wczesno szkolnego dziecko znajduje się w okresie przed operacyjnej potem przechodzi do fazy operacji konkretnych
Do czynności decydujących o przebiegu myślenia należy analiza i synteza
Proces poznawczy zawsze zaczyna się od syntezy stworzenia skojarzeń, które szybko podlegają analizie
Analiza i synteza szybko stają się procesami nierozerwalnymi
Rozwój umysłowy dziecka zależy od opanowania coraz subtelniejszych sposobów dokonywania analizy i syntezy
Do podstawowych procesów myślowych należą także abstrakcja i uogólnianie
Proces pełnego opanowania pojęcia dokonuje się poprzez dwie zależne operacje: używanie pojęcia w odniesieniu do szczególnych przypadków oraz zdefiniowanie pojęcia
ROZWÓJ MORALNY
Dzieci w wieku szkolnym znajdują się w HETERONOMICZNYM stadium rozwoju moralnego.
Dziecko uznaje za sprawiedliwe wszystkie nakazy i zakazy formułowane przez dorosłych
MORALNOŚĆ AUTONOMICZNA- szacunek dla reguł, poszanowanie dla zasady
PRZYJAŹNIE
6-7 lat na poziomie zysków i strat
8-10 lat poziom normatywny
Od 11 lat- empatyczne zrozumienie i wspólne zainteresowanie
Preferencja podobieństwa
Dziewczynki wolą bawić się w pomieszczeniach, blisko domu, mało ruchowe zabawy, duży kontakt z dorosłymi
Chłopcy wolą zabawy podwórkowe, większe grupy, symulacja bójek
8-9 lat dzieci uwielbiają gry z regułami, zabawy mają charakter kooperacyjny
Wzrasta znaczenie przyjaciół
Pojawia się problem popularności i trudności w kontaktach z rówieśnikami
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA
Dojrzewanie to proces rozwoju potencjalnych właściwości jednostki, stanowiący jej wyposażenie genetyczne
Dziecko z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole wkracza w charakterystyczny okres rozwoju, w którym przeważa jeden rodzaj aktywności, zorganizowanie, uczenie się
Powodzenie zależy od adoptowania się do nowych warunków i wymagań, jest ono ważnym czynnikiem rozwoju
Dojrzałość szkolna statyczna- rozpatrywana jako stan, jest to moment równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwoju
Dojrzałość szkolna dynamiczna- długotrwały proces przemian psychofizycznych prowadzący do przystosowania się dziecka do szkolnego systemu nauczania początkowego
POZIOM ROZWOJU EMOCJONALNO- SPOŁECZNEGO WARUNKUJĄCE DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ
Uczestniczenie w zajęciach zespołowych
Wykonywanie poleceń kierowanych indywidualnie i grupowo
Zdolność radzenia sobie w prostych sytuacjach życia codziennego
Samodzielność
Umiejętność zachowania norm i zwyczajów przyjętych przez społeczność dorosłych i rówieśników bez pomocy dorosłych
Opanowanie form grzecznościowych
Świadomość konsekwencji negatywnych zachowań
Dostrzeganie pozytywnych wartości innych ludzi
Dostrzeganie i rozumienie potrzeb innych
Podporządkowanie swoich zachcianek wspólnym interesom
Zdolność podejmowania zadań nastawionych na cel
Zdolność do wysiłku związanego z realizacją zadań
PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO
BIOLOGICZNE SPOŁECZNE
(czynniki genetyczne)
W środowisku w środowisku
Działające na komórkę działające na zygotę rodzinnym, np. pozarodzinnym
Rozrodczą (po zapłodnieniu) rozłąka z matką np. przedszkole
- genomatie- stwardnienie - blastopatię- zaburzenia sytuacje trudne, zagroże-
Guzowate we wczesnym rozwoju po nie, przeciążenie, zakłócenie
-gametopatie (zespól zapłodnieniu
Downa)
Czynniki działające po zapłodnieniu zewnątrzpochodne
Na zarodek i płód w czasie porodu po urodzeniu
- wirusowe - encefalopatie - enefalopatia dziecięca
- bakteryjne okołoporodowe - urazy, infekcje wirusowe
- toksyczne (wylew, skórcz, i bakteryjne
- cytotoksyczne środki toksyczne
- pasożytnicze podawane matce)
- wskutek niedotlenienia
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
Globalna dysfunkcja intelektualna
Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub w pełni uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi
RODZAJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Niepełnosprawność umysłowa
Sensoryczna
Ruchowa
Somatyczna (poważne choroby somatyczne)
Komunikacyjna (niemożliwość porozumiewania się, problemy z mową)
Sprzężona (współistnieje kilka niepełnosprawności)
WYMIARY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Wymiar organiczny- uszkodzenie
Wymiar psychologiczny
Wymiar społeczny- upośledzenie
NIEDOROZWÓJ UMYSŁOWY
Charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym funkcjonowaniem intelektualnym, z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołeczniania, korzystania z dóbr społecznych, kulturalnych, samodzielności, troski o zdrowie, bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowanie czasu wolnego i pracy
DYSFUNKCJE INTELEKTUALNE
Globalne
Upośledzenie umysłowe (niedorozwój umysłowy OLIGOFREMIA oraz otępienie DEMENCJA)
Parcjalne
Zaburzenia ekspresji mowy
Zaburzenia recepcji mowy
Dysleksja, dysortografia, dysgrafia
Ewolucja definicji niedorozwoju umysłowego:
1959 r.- R. Heber- usunięto etykiety: idiotyzm, imbecylizm, debilizm i wprowadzono cztery stopnie upośledzenia umysłowego:
Głęboki
Znaczny
Umiarkowany
Lekki
Niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego, który powstaje w okresie rozwojowym i wiąże się z zaburzeniami w zachowaniu przystosowawczym
Okres rozwojowy do 16 roku życia
Niższy niż przeciętny oznaczał niższy o jedno odchylenie standardowe
1973 r.- AAMR, H. Grossman- terminologia i klasyfikacja upośledzenia umysłowego- istotnie niższy niż przeciętny oznaczał dwa odchylenia od średniej
Za ogólną granicę okresu rozwojowego przyjęto wiek 18 lat
Podkreślono wagę rozpoznawania zachowania przystosowawczego w diagnozie
Badanie poziomu intelektualnego:
Skala inteligencji Stanford- Bineta
Skala inteligencji D. Wechslera dla dzieci
WAiS- R
WPPSI
Zachowanie przystosowawcze:
Porozumiewanie się
Samoobsługa
Tryb życia
Uspołecznienie
Korzystanie z dóbr społeczno- kulturalnych
Samodzielność
Zdrowie i bezpieczeństwo
Umiejętności szkolne
Czas wolny
Praca
ZESPÓŁ DOWNA (TRISOMIA 21)
Stanowi ok. 1/3 wszystkich postaci upośledzenia umysłowego
Opisany został po raz pierwszy w 1866 roku przez L. Downa, opisał on tylko fenotyp (zespół cech wyglądu), dopiero w latach 50 XX wieku odkryto, że przyczyną zespołów downa jest aberracja chromomalia, polegająca na tym, że w każdej komórce znajduje się dodatkowy chromosom 21
Może powstać podczas tworzenia się gamet (gametogenezy) lub we wczesnym stadium podziałów somatycznych
Jedynym do końca znanym czynnikiem sprzyjającym urodzeniu dziecka z zespołem Downa jest wiek rodziców (szczególnie matki)
Trzy postacie zespołu Downa
Trisomia prosta- występuje u 99% przypadków
Występuje, kiedy dodatkowy chromosom jest obecny w plemniku lub w komórce jajowej lub gdy pojawia się podczas pierwszego podziału komórkowego
Trisomia z translokacją- występuje w 4% przypadków
Stwierdza się, że dodatkowy chromosom 21 połączył się swoim dłuższym ramieniem z innym chromosomem
Niektórzy rodzice mogą być nosicielami translacji, zwiększone ryzyko powtórnego urodzenia dziecka z zespołem downa
W większości przypadków przyczynia się świeża mutacja
Zespół Downa nie jest dziedziczony
Mozajkowa- występuje u 1% przypadków
Organizm jest mieszanką komórek prawidłowych i komórek nieprawidłowych
Cechy fenotypowe dziecka z zespołem Downa, które pozwalają ustalić to zagrożenie tuż po porodzie
Skośnie ustawione szpary powiekowe
Zmarszczki mongolskie
Duży język
Spłaszczona potylica
Krótkie szerokie dłonie z poprzeczną bruzdą (małpia bruzda)
Wady serca i układu pokarmowego
Niemowlęta z zespołem Downa są zwykle spokojne, mało aktywne, mało płaczą, przesypiają całą noc, w późniejszych miesiącach życia stają się bardziej aktywne
2-9 lat- są mniej agresywne, bardziej miłe i czułe w porównaniu do dzieci zdrowych
W 75% przypadków stwierdza się upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym i znacznym
W 20% przypadków stwierdza się upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim, a u 5% w stopniu lekkim
Występuje duże prawdopodobieństwo rozwoju demencji typu ALZHEIMER. Ryzyko większe niż w populacji generalnej oraz innych typach upośledzenia umysłowego; podwyższone ryzyko związane jest z chromosomem 21, który jest odpowiedzialny za powstawanie zmian neuropatologicznych, charakterystycznych dla tego typu demencji
ZESPÓŁ EDWARDSA
Opisany 1960 r.
Uwarunkowany obecnością dodatkowego chromosomu pary 28
Występuje żadziej niż zespół Dwona
Duża śmiertelność noworodków, pierwszy rok przeżywa jedynie 10%
ZESPÓŁ MIAŁCZĄCEGO KOTA
Umiarkowany jest ubytkiem krótkiego ramienia chromosomu nr 5
Częstość zaburzenia
Cechy charakterystyczne: płacz noworodków przypomina miałczenie kota, związane jest to z budową krtani
Objawy: małogłowie, szerokie rozstawienie oczu, zniekształcenie czaszki, głębokie upośledzenie rozwoju umysłowego, wyraźnie opóźniony rozwój motoryczny, dzieci zaczynają siadać w wieku 2 lat, a chodzić w wieku 4 lat
ZESPÓŁ KRUCHEGO CHROMOSOMU X:
Nie jest to aberracja chromosomalna rozumiana w sposób klasyczny jako nadmiar lub ubytek materiału genetycznego
Zaburzenie dotyczy zagęszczenia się materiału genetycznego podczas mitozy i przejawia się jako występowanie przerw w zabarwieniu chromosomów
Choroba dziedziczy się jako cecha dominująca sprzężona z chromosomem x
Częściej u mężczyzn niż u kobiet
Cechy charakterystyczne: duża głowa, podłużna twarz, duże odstające uszy, krzywe zęby, wysokie podniebienie
Upośledzenie umysłowe w głębszym stopniu, niekiedy iloraz znajduje się w granicy normy
Objawy: brak kontaktu wzrokowego, stereotypowe ruchy rąk (klaskanie), samouszkodzenia, chaotyczna mowa oraz nadmierna aktywność ruchowa z zaburzeniami koncentracji uwagi
DYSLEKSJA
Dysleksja rozwojowa wg. Bogdanowicz:
Syndrom zaburzeń uczenia się czytania i pisania, w którym można wyróżnić takie formy:
Dysleksja (trudności w czytaniu i pisaniu)
Dysortografia (trudności w opanowaniu poprawnej pisowni)
Dysgrafia (trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma)
Dysleksja rozwojowa, a nabyta:
Nabyta- typowe schorzenie neurologiczne oznacza utratę zdolności na skutek uszkodzeń mózgu
Rozwojowa- dziecko ma trudności już od początku nauki czytania i pisania. Jest poznawczym, językowym zaburzeniem rozwoju
Dysleksja- specyficzna dysleksja rozwojowa jest to niemożność opanowania umiejętności czytania pomimo: typowej metody nauczania, prawidłowego poziomu inteligencji, sprzyjających warunków socjoekonomicznych. Jest ona spowodowana zaburzeniami podstawowych procesów poznawczych, często o podłożu konstytucjonalnym
Teorie etiologiczne:
Teoria genetyczna: badania potwierdzają genetyczne tło dysleksji, zgodność w przypadku bliźniąt jednojajowych sięga nawet 100%. Istnieje ok 6 genów, które mają wpływ na zaburzenia czytania
Teoria anatomiczna neurofunkcyjne: wady rozwojowe mózgu tzw. Malformacje, brak asymetrii planum temporale, anomalie w strukturach wzgórza przekazujących informacje do wyższych struktur
Koncepcja deficytu wielkokomórkowego
Teoria deficytu móżdżkowego (osłabiona zdolność do automatyzacji czytania)
Teoria hormonalna: wywodzi się z badań Geschwirda, który zwrócił uwagę na nadmiar testosteronu w okresie prenatalnym. Podwyższony testosteron powodować może bardziej dynamiczny rozwój prawej półkuli i wolniejszy lewej, co może powodować leworęczność, zaburzenia mowy, zaburzenia autoimmulogiczne
ADHD
Przyczyny:
Płaty czołowe mózgu i ich połączenia i innymi strukturami mózgu pracują gorzej u dzieci nadpobudliwych
Obszary mózgu odpowiedzialne za kojarzenie słuchowych i wzrokowych informacji funkcjonują inaczej u tych dzieci. Powoduje to, że są bombardowane niepotrzebnymi nieodfiltrowaniami informacji
Zaburzona równowaga pomiędzy neurotransmiterami dopaminą i noradrenaliną
Zmiana w genie DAT 1, kontrolującym system dopaminy w mózgu
Częste niedobory neurotransmitera serotoniny
Zmniejszenie całkowitej objętości mózgu i móżdżku o ok. 3% 4%; zmniejszenie nie dotyczy całej tkanki mózgowej lecz głównie kory płatów czołowych, jąder podkorowych, móżdżku
Zmniejszony przepływ krwi w płatach czołowych i jądrach podstawy
Niższe zużycie glukozy w mózgowiu pacjentów z ADHD
Osiowe objawy:
Zaburzenia koncentracji uwagi:
Częste niepowodzenia w utrzymaniu uwagi na zadaniach związanych z pracą szkolną lub zabawą
Dziecko „nie słyszy co się do niego mówi” (wydaje się)
Częste niepowodzenia w postępowaniu wg. Instrukcji w kończeniu pracy szkolnej
Częste niepowodzenia umiejętności organizowania zadań i aktywności
Częste unikanie, silna niechęć do zadań jak np. praca domowa, która wymaga wytrwałego wysiłku umysłowego
Częste gubienie rzeczy niezbędnych do niektórych zdań (książki, przybory)
Łatwa odwracalność uwagi przez zewnętrzne bodźce
Częste zapamiętywanie, w toku codziennej aktywności
Nadmierna aktywność:
Dziecko niespokojnie porusza rękoma lub stopami, wierci się na krześle
Dziecko opuszcza siedzenie w klasie lub w innych sytuacjach, w których oczekiwana jest pozycja siedząca
Częste, nadmierne rozbieganie, wtrącanie się w sytuacjach kiedy jest to niewłaściwe
Nadmierna hałaśliwość w zabawie lub trudności w zachowaniu spokoju w trakcie wypoczynku
Utrwalony wzorzec nadmiernej aktywności ruchowej modyfikowanej przez społeczny kontekst, oczekiwania
Impulsywność:
Udzielanie odpowiedzi zanim pytanie jest dokończone
Dziecko nie umie czekać w kolejce lub doczekać się swojej rundy w grach
Przerywanie i przeszkadzanie innym, wtrąca się do rozmów lub gier innych osób
Częste, nadmierne wypowiadanie się bez uwzględnienia ograniczeń społecznych
Podtypy ADHD
Podtyp z przewagą koncentracji uwagi (odbierane jako mniej zdolne, spokojnie siedzą w ławce, nie wzbudzają swoim zachowaniem niepokój u dorosłych), nie koncentrują się na pracy, na rozwiązywaniu zadań arytmetycznych bo nie są w stanie przeczytać ich do końca, nie potrafią wykorzystać swoich zdolności w pełni, kończą karierę szkolną zbyt wcześnie ze słabymi wynikami
Podtyp z przewagą nadpobudliwości ruchowej- biega w kółko oglądając TV, skacze po wersalce, pełne energii, ciągle zmienia miejsce, najprzyjemniejszą rozrywką jest to co kojarzy się z ruchem i rozrywką, w szkole nie mają problemów z przyswojeniem materiału, ale szybko się nudzą, odpowiadają na pytania nie skierowane do nich
Podtyp mieszany- objawy niepokoju ruchowego jak i zaburzenia koncentracji uwagi
NERWICE WEGETATYWNO- SOMATYCZNE
Odmowa jedzenia (również przejaw niezależności dziecka)
Wymioty u dziecka
Moczenie mimowolne; do 3 roku życia dziecko uczy się kontrolować oddawanie moczu w ciągu dnia; moczenie pierwotne- od urodzenia, wynika z braku treningu oraz zaniedbania; moczenie wtórne- powyżej 4 roku życia u dzieci, które utraciły zdolność do kontroli oddawania moczu wskutek czynników patogennych, u dzieci pomiędzy 4 a 6 rokiem życia może mieć charakter instrumentalno- regresowy (chęć zwrócenia uwagi otoczenia, kiedy pojawia się młodsze rodzeństwo); od 6 do 9 lat najlepsze rezultaty terapii farmakologicznej, wyeliminowanie stresu, nie zawstydzanie dziecka
NERWICE Z PRZEWAGĄ ZABURZEŃ RUCHOWYCH
Tiki (powtarzające się nagłe ruchy mięśni lub całych grup mięśniowych, które nie są kontrolowane , nie służące żadnemu celowi, nasilają się w stanach napięcia emocjonalnego; np. chrząkanie
Lęki nocne
Ssanie palca, obgryzanie paznokci, wyrywanie włosów
LOGONERWICE
Niedojrzałość artykulacyjna czyli spieszczanie dźwięków
Jąkanie rozwojowe lub rozwojowa niepłynność mówienia, tzw. Jąkanie wczesnodziecięce
Najczęściej w wieku 3-4 lat, stanowi zjawisko przejściowe. Związane oprócz z urazem emocjonalnym również z tym, że dziecko myśli sprawniej niż potrafi wyrazić to słowami. Na skutek nieprawidłowej reakcji otoczenia jąkanie może się utrwalić
Afonia histeryczna
Rzadko występujące zaburzenie. Dziecko traci głos, przestaje mówić lub mówi tylko szeptem
Mutyzm selektywny
Częstsze zaburzenie
Występuje między 3 a 5 rokiem życia
Dziecko w jednym środowisku mówi, a w innym nie
To zaburzenie można interpretować jako wyraz lęku przed wypowiadaniem się słownym lub wyraz protestu dziecka w stosunku do osób wobec których dziecko żywi negatywne uczucia
Syndrom 3-letniego urlopu macierzyńskiego (prof. Bogdanowicz)
Brak nawyków samoobsługowych u dziecka
Nadmierna zależność od matki
Lęk przed pozostawieniem nawet na krótką chwile
Mała samodzielność dziecka nawet w zabawie
Słabo zorganizowana aktywność
AUTYZM DZIECIĘCY
Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych, które są manifestowane przez przynajmniej dwa z następujących:
Znaczne zaburzenia w używaniu zachowań niewerbalnych, tj. kontakt wzrokowy, mimika twarzy, postawa ciała
Brak rozwoju relacji z rówieśnikami odpowiednich do poziomu rozwojowego
Brak spontanicznego dzielenia się radościami zainteresowaniami lub osiągnięciami z innymi ludźmi. Brak pokazywania, przynoszenia przedmiotu zainteresowania
Brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności
Jakościowe zaburzenia w komunikowaniu się:
Opóźnienie lub całkowity brak języka mówionego czemu nie towarzyszy próba kompensowania poprzez alternatywne sposoby komunikacji tj. gestykulacja labo mimika
U jednostek z adekwatna mową może być znacznie zaburzona zdolność do inicjowania lub podtrzymywania konwersacji z innymi ludźmi
Stereotypowe posługiwanie się językiem lub język tzw. IDIOSYNKRATYCZNY (język właściwy danej jednostce, który jest rozumiany tylko przez nią i jej najbliższe otoczenie)
Brak spontanicznych, zróżnicowanych zabaw, udawanie, naśladowanie społeczne odpowiednie do wieku rozwojowego
Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowań, zainteresowań, aktywności
Pochłaniające przywiązane do jednego lub więcej stereotypowych i ograniczonych wzorców zainteresowań, które są anormalne ze względu na swoje nasilenie i przedmiot
Nieelastyczne, niefunkcjonalne rutyny lub rytuały, np. dziecko chce chodzić tylko jedną drogą do sklepu
Stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe: potrząsanie, trzepotanie dłońmi, kręcenie palcami, kiwanie się
Uporczywe zaabsorbowanie się fragmentami przedmiotów
Objawy u małych dzieci:
Obojętność dziecka, wyraźny sprzeciw, gdy jest ono brane na ręce, przytulane
Dzieci nie uśmiechają się na widok osób znaczących, mogą nie odwracać głowy kiedy ktoś nadchodzi (myślimy początkowo, że dzieci są głuche)
Brak celowego płaczu
W okresie od 22 miesięcy do 24 rzuca się w oczy brak zabawy imitacyjnej- udawanie, stereotypowe zajmowanie się przedmiotami nie jest zabawą
Może występować prawidłowy start rozwoju mowy, po czym następuje brak postępu
Jest znaczna grupa dzieci, które nigdy nie zacznie mówić
Widoczne są stereotypie ruchowe
Może wystąpić agresja i autoagresja bez wyraźnych przyczyn
Nadwrażliwość zmysłowa
Objawy u dzieci w wieku 24- 36 miesięcy
Brak zabawy równoległej, wspólnej, brak zabawy symbolicznej
Bardzo słaby kontakt wzrokowy lub jego brak
W mowie może pojawić się ECHOLALJA (automatyczne powtarzanie zasłyszanych dźwięków, całych fraz w niezmienionej formy)
Nieprawidłowa intonacja
Niewłaściwe używanie zaimków
Przyczyny autyzmu są wrodzone
PRZEMOC
Tło historyczne:
Brak mentalnej reprezentacji kategorii dziecko
Brak przywiązania się rodziców do dzieci
Dzieci własnością rodziców
Eliminacja dzieci z defektami XVI w.
XIX w. powstają pierwsze sierocińce
1871 r.- proces opiekunów Mary Ellen
Towarzystwo Ochrony dzieci przed przemocą
Rozpoznawanie przemocy fizycznej:
Brak wiarygodnego wyjaśnienia urazu
Urazy nieodpowiednie do wieku dziecka
Specyficzne umiejscowienie obrażeń
Przemoc psychiczna:
Agresja słowna
Krzyczenie na dziecko, straszenie, ironizowanie wobec dziecka, obwinianie dziecka, mówienie dziecku, że jest złe, używanie osoby trzeciej wobec dziecka
Nieprzewidywalne reakcje opiekunów
Raz dziecko jest karane, raz nagradzane za to samo zachowanie
Nieadekwatne wymagania względem dziecka
Trening czystości
Dobre wyniki w nauce
Rozpieszczanie dziecka
Skutki krótkotrwałe:
Wycofanie
Depresja
Unikanie kontaktu
Odreagowywanie
Skutki długotrwałe:
Choroby psychiczne
Choroby somatyczne
Zaburzenia emocjonalne
Nadużywanie substancji uzależniających
Przestępstwa
Samobójstwa
Utrzymanie się przemocy w rodzinie
ZANIEDBYWANIE DZIECKA
Nieobecność opiekuna (fizycznie nie ma opieki, jedzenia itd.)
Deprywacja emocjonalna (niedostępność opiekuna, nie okazywanie uczuć, troski, czułości)
Opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego
WSKAŹNIKI BEHAWIORALNE WYKORZYSTYWANIA SEKSUALNEGO
Wiedza dziecka o relacjach seksualnych wykraczająca poza normy danego wieku
Dzieci rzadko zmyślają i fantazjują
Wypowiedzi, rysunki wyrażające akty seksualne dorosłych z dzieckiem
Seks w zabawach dziecka w udawanie
Nadużycia seksualne dziecka według innego dziecka
Skutki krótkotrwałe:
Zaburzenia snu, łaknienie
Stany lękowe
Zaburzenia depresyjne
Agresja
Skargi somatyczne (boli brzuszek, boli głowa)
Jąkanie się dziecka
Niepokój
Obgryzanie paznokci
Myśli samobójcze
Problemy w szkole
Skutki długotrwałe:
Nie mogą nadrobić zaległości w nauce
Mają trudności z kształtowaniem relacji międzyludzkich
Trudności w utrzymaniu związku partnerskiego
Maltretowanie partnera w związku