FILOZOFIA

*z grec umiłowanie mądrości,

- to mądrość dana tylko bogom, a ludzie mogą się zbliżyć do niej,

- nie ma służyć do osiągania celów,

- prawda dla prawdy, a nie dla praktyki,

- zmusza do ostrożności, do krytycznego nastawienia wobec doktryn, wypowiedzi i zasad,

- początek w Grecji (demokracja, wolność, zamożność); matematyka – Egipt, astronomia – Babilonia,

- podejście czysto teoretyczne,

- zajmuje się całością, wszystkim co jest,

- metoda, którą się posługuje to ROZUM,

- nie snuje bajek (chyba, że coś jest uzasadnione),

- ma bardzo dużo źródeł,

- prawda wynikła z: *Homera, Hezjoda, mitologii greckiej (światopogląd przed filozofią) – uosobienie sił natury, wzorce, doskonałość, idealność; *religia publiczna (ideał), religia misteriów (orfizm; tajemnica, dusza, wcielenia),

- element obecny w każdej kulturze, to głęboka potrzeba odnalezienie sensu,

- aktywność filozofii wyrosła ze szkół w innych epokach i trwa do dziś,

- rodzaje: społ, kult, prawa, religii, etyki, estetyki itd.,

FILOZOF – kochający i szukający mądrości.

EPOKI:

- filozofowie materialiści (przed Sokratesem, problematyka bytu),

- sofiści ( rola człow na świecie, teoria poznania),

- Sokrates ( człowiek – istota cielesna, filozoficzne uprawianie etyki),

- Platon,

- Arystoteles (uprawianie filozofii na wzór nauk przyrodniczych i dzisiejszych),

- szkoły hellenistyczne: stoicy, epikurejczycy, cynicy,

- neoplatonizm (pogranicze chrześcijaństwa i komentarz Platona).

KONCEPCJE:

- klasyczna – wiedza autonomiczna, posiada własny przedmiot i metodę, o charakterze racjonalnym; opisuje, poznaje, wyjaśnia koncepcję bytu,

- pozytywistyczna – SCJENTYZM – nauki przyrodnicze (mat-fiz); nie ma metod i przedmiotu; zbiera, tłumaczy, wyjaśnia, uogólnia nauki szczegółowe,

- neopozytywistyczna – 2 rodzaje nauk: formalne – znaki, logika, matematyka, umowa, konwencjonalizm; realne – empiryczne, doświadczenie, nauki przyr-hum, fizyka jako wzór,

- lingwistyczna – METAFIZYKA – wymyka się badaniom naukowym, problemy językowe, niejasność i nieścisłość języka, problemy w komunikacji,

- irracjonalistyczna – sposób bycia człow w świecie, oswajanie się ze światem, filozofia – nie sposób a sztuka i postawa życia.

FILOZOFOWIE:

TALES Z MILETU (1 filozof przyrody)

- zasada – przyczyna i podstawa wszystkich rzeczy,

- woda jako zasada wszystkich rzeczy (wszystko jest wilgotne i woda utrzymuje życie,

- wszystko jest pełne bogów, a zasada jest czymś boskim.

ANAKSYMANDER

- archѐ – źródłowe, pierwotne,

- jego umysł był abstrakcyjny,

- początek wszystkich rzeczy to apeiron (bezkres) – nieograniczone i nie skończone (co do ilości i jakości), jako niezniszczalna i boska zasada, ani początek, ani koniec – nie rzeczy, która określa nieskończoność, wszystko oddzielało się od siebie (dobro od zła), a coś boskiego się rozpada, nic nie jest wieczne.

ANAKSYMENES

- zasada to powietrze – nieskończone, podtrzymuje życie, podlega procesowi rozrzedzania (ciepłe, zimne, zagęszczone, rozrzedzone) – zasada ruchliwa.

HERAKLIT Z EFEZU

- wszystko się zmienia i jest ruchome - „Dwa razy nie wchodzi się do tej samej rzeczki”,

- stawanie jako wojna przeciwieństw (coś boskiego), ale także harmonią (ciemność i jasność muszą współgrać),

- świat zachowuje się jak ogień – w miarę gaśnie i w miarę się rozpala, nie płonie i nie gaśnie w sposób przypadkowy,

- światem rządzi wewn prawo.

PITAGOREIZM (od uczniów Pitagorasa)

- życie duchowe połączone z naukowym,

- liczba zasadą – jest wyrazem tego co skończone i nieskończone, na podstawie zjawisk przyrodniczych (od muzyki – uderzanie młotem o różnej masie – różne dźwięki),

- 10 świętość (zbiór liczb: 1, 2, 3, 4),

- wszystko można opisać dzięki liczbom (porządek – kosmos),

- upadek – brak umiejętności określenia czym jest kwadrat.

PARMENIDES Z ELEI

- jego dzieło jako poemat (filozof, bogini) – 3 drogi: prawda absolutna (aletheia; *byt – można wyrazić i pomysleć, nie powstaje i nie ginie, jest teraźniejszością, jeden, niepowtarzalny, równy i skończony, jest i może go nie być; *niebyt nie jest i nie może go nie być), absolutny fałsz (doksa; jest byt i nie byt – na zasadzie przejścia), mniemanie (albo tak, albo tak).

ZASADA NIESPRZECZNOŚCI – to samo pod tym samym względem i w tym samym Czesie, nie może być takie i nie takie.

ZENON Z ELEI

- nic nowego nie powiedział, chciał udowodnić, wykazać że Parmenides miał rację obalenie tez przeciwnych,

- wszystko przekręca.

DYCHOTOMIA – w skończonym czasie nie da się przejść nieskończonej liczby odcinków (ruchu nie ma).

ATOMIŚCI – filozofia eleacka:

LEUCYP I DEMOKRYT

- zachowanie i zainteresowanie zjawiskami przyrody,

- istnieje nieskończona ilość bytów, nieskończenie małe a więc widoczne – ATOMY – są jednorodne, tej samej natury, różnica wielkości i kształtu geometrycznego,

- nie ma ginięcie, narodzin i śmierci,

- można mówić tylko o łączeniu, poruszaniu się (w różnym kierunku), w jednym wirowym ruchu poruszają się wszystkie; nieskończona liczba połączeń = nieskończenie wiele światów.

SOFIŚCI

- ruch wewn niejednolity (nauczyciele, handlarze wiedzy, znawcy wiedzy),

- wiedzy można nauczyć (np. za pieniądze),

- wartość całego ludzkiego poznania pod ?.,

- wcześniejsza filozofia nie dała żadnej odpowiedzi; trzeba być bardziej krytycznym co do świata i nauki,

- „wiedzieć coś” – cnota.

PROTAGORAS

- „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy istniejących, że istnieją, nieistniejących, że nie istnieją”,

- liczy się to jak człowiek poznaje, a nie jak przedmiot narzucany mu się daje poznać,

- „Mądry jest ten kto lepiej potrafi uzasadniać”.

GORGIASZ

- gdyby byt był, nie byłby zauważalny, można pomyśleć, lecz wcale nie istnieje,

- poznanie jest możliwe, lecz nie dałoby się przekazać wiedzy na jej temat – język nie oddaje w pełni bytu; słowo jest wszechstronne na zasadzie umowy (RELATYWIZM – wszystko jest względne i zależne od umowy).

SOKRATES (ur 469 pne)

- syn rzeźbiarza i akuszerki,

- nie miał nauczycieli, nie pozostawił po sobie pism; dyskutował (źródła pośrednie: Platon, Arystoteles, Arystofanes, Ksenofont),

- był żonaty (Ksantypa – zatruwała jego życie, obrażała go i biła),

- „Boska misja” – pytanie wszystkich o sprawy etyczne,

- 399 pne – skazany na karę śmierci przez wypicie cykuty – oskarżony o psucie młodzieży i wprowadzenie nowych bóstw; był ateńczykom niewygodny – publicznie wytykał niewiedzę i upokarzał ludzi wysoko postawionych,

- nie zajmował się filozofia przyrody,

- przedmiot badań – człowiek (dusza, daimonion),

- posiadanie duszy odróżnia człowieka od każdej innej rzeczy (myślenie, wiadomość, intelekt, moralna osobowość),

- cnota jest wiedzą, wartość człowieka zależy od jego wiedzy,

- wystarczy, że człowiek wie co jest dobre, żeby dobro czynić; nie ma świadomej winy, błędy popełnia ten kto ma niewiedzę,

- największa cnota – poznanie własnej duszy, samego siebie,

- socjotechnika – IRONIA SOKRATEJSKA – przewidywał maskę osoby niewiedzącej, że nic nie wie, aby nauczyć od eksperta (maje utyka i elenktyka – w pełni świadomie stosował metody badawcze filozofii).

EROS – miłość w różnych ujęciach:

- mowa państwowo – twórcza, miłość jako siła napędowa, pokojowa,

- mowa prawnicza, w miłości i na wojnie wszystkie chwyty dozwolone,

- medyczne spojrzenie, miłość to kosmiczna siła, trzymająca całość,

- szukanie drugiej osoby,

- prawdziwa pieść poety,

- SOKRATES – miłość kocha to czego nie ma (Diotyma – nauczycielka Sokratesa w miłości),

- piękno dostrzega się w 1 ciele w wielu ciałach w duszach czynach prawach nauce metafizyce,

- miłość to droga od początku przyziemnych przejawów dobra, aż do końca – czyli do POZNANIA.

SEMIOLOGIA – badanie rozwoju i roli znaków kult w życiu grup, ogólna teoria znaków.

POZNANIE

Czynność świadoma, nie da się poznać w sposób przypadkowy, albo uzyskiwanie inf albo rezultat, prowadzi do znalezienia wiedzy.

Podział:

- bezpośrednie – bez rozumowania, bez odwoływania, bez wyobraźni i pamięci,

- pośrednie – pośrednik to znak, na podstawie rozumowania i skutków,

- zmysłowe – zmysły,

- zmysłowo–intelektualne,

- intelektualne,

- dyskursywne – dyskusja , wymiana inf,

*percepcja intelektualna – za pomocą rozumu,

*przedstawienie pojęciowe – myślenie za pomocą pojęć,

*sądzenie, wnioskowanie, definiowanie, klasyfikowanie, uzasadnianie, rozwiązywanie zagadnień, problemów.

Czynności wykonywane świadomie i w jakimś celu.

DOŚWIADCZENIE – poznanie bezpośrednie, czegoś indywidualnego, obserwacja – jest prowadzona z uwagą na przedmiot obserwacji, skupienie się na nim w określonym celu, i eksperyment – obserwator inicjuje daną sytuację.

TEORIA POZNANIA

- bada ludzie poznanie,

- błędy, złudzenia – jako powód+ matematyka, którą nie idzie udowodnić,

- zajmuje się prawdziwością i prawomocnością ludzkiego poznania,

- pyta o przyczyny błędów i sposoby unikania, o granice i podstawy pewności poznawczej,

- pyta czy można zbadać założenia i metody leżące u podstaw różnych nauk.

KONCEPCJE

1. Jest fragmentem nauk szczegółowych, byłaby 1 z nauk przyr lub hum, metoda poznania = element świata, zależy ona sama od poznania, przedmioty przyrodnicze jednocześnie ocenia i uzasadnia.

2. Mówi, że powinno się ją uprawiać metodą dedukcji, tak jak nauki formalne, rozwiązywanie równań z wieloma niewiadomymi, mając pewne reguły i założenia, funkcjonuje w systemie gdzie są reguły ogólno logiczne.

3. Cała problematyka sprowadza teorię poznania do logiki języka – teoria znaków i ich stosowania.

4. uznaje, że poznanie to szczególny rodzaj bytu lub źródło wiedzy o czymś, nie ma sensu wychodzić poza poznanie, nie czynność a byt pozwala na poznanie.

Systematyczna refleksja w teorii poznania – wysiłek i zaangażowanie, bo inaczej nie wychodzi.

Poznanie przedmiotu (i nie tylko) i także poznawanie poznawania przedmiotu.

PRAWDA

PRAWDZIWOŚĆ – zgodność treści poznania z jego przedmiotem, niestopniowalna (nie ma czegoś bardziej lub mniej), niezmienna i niezależna od tego kto i kiedy zaznaje dany sąd,

- w sensie poznawczym,

- w sensie ontologicznym (teoria byt, na byciu doskonałym sobą).

1. Klasyczna def Arystotelesa:

-dopracował Tomasz z Akwinu: prawda to dorównanie treści myśli z tym do czego się ona odnosi;

- Ajdukiewicz – myśl M jest prawdziwa wtedy i tylko wtedy, gdy myśl M stwierdza, że jest tak, a tak i tak właśnie jest;

- Roman Ingarden – odnosił ją do sądu, którą się wygłasza; sądy jest prawdziwy, jeśli stan określony przez jego treść zachodzi niezależnie od tego czy ten sąd istnieje, czy został wypowiedziany, tylko sądom przysługuje prawdziwość albo nieprawdziwość.

Poznanie powinno być adekwatne.

1. Nieklasyczne def prawdy (bo prawda jest niejasna miedzy myślą a przedmiotem):

- koherencyjna – prawdziwość to zgodność myśli między sobą, myśl i wypowiedź wewn są nieprawdziwe;

- pragmatyczna – prawdziwość myśli to użyteczność w praktyce, prawdziwe jest to co jest użyteczne, sąd fałszywy, uznany za prawdziwy, czyli bardzo użyteczny; jest zrelatywizowana do okoliczności i działania;

- ewidentystyczna – myśl prawdziwa to myśl oczywista.

Spór relatywizmu a absolutyzmu (prawda absolutna – jest ceną poznania, niestopniowalną, niezależną od myśli) – spór o właściwości prawdy.

Kryterium prawdy – własność poznania, dzięki której rozpoznajemy jego prawdziwość, odróżnienie prawdy od fałszu.

Stanowisko:

*agnostycyzm – nie poznajemy prawdziwie lub nie możemy wykazać, że poznajemy prawdziwie,

*dogmatyzm – poznajemy prawdziwie lub możemy wykazać, że poznajemy prawdziwie,

*sceptycyzm – sam spór o poznanie prawdy jest nierozstrzygalny.

Jest niczym innym jak świadomością sposobu ujmowania przez przedmiot poznający przedmiot poznawania.

TEORIA BYTU

Metafizyka:

-ogólnie bada byt (każde to co istnieje; każdy byt bada jako byt (istniejący),

-celem jest ustalenie ostatecznych przyczyn jego istnienia, zbitka różnych aspektów – przedmiot,

- w naukach szczegółowych – różne aspekty, aby opisać byt,

- nie chodzi o uchwycenie kat, czy sposób, lecz o sens tego co istnieje,

- chodzi o uzyskanie wiedzy o całości bytu,

- nie chodzi o badanie kwestii językowej, badamy to co jest nam dane jako istniejące,

- na podstawie naszych doświadczeń,

- chodzi o poznanie ogólne, dotyczące każdego bytu, każdej kwestii istniejącej,

- chce badać to co faktycznie istnieje, jest konieczne,

- musi być uzasadnione (od zera, bez założeń).

Mówi o istocie tego co faktycznie istnieje, interesuje się ostateczną zasadą, podstawą tego co faktycznie istnieje i że istnieje w ten a nie inny sposób.

BYT – odnosi jest do czegoś istniejącego, jako do określonej treści; istnieje w taki lub inny sposób; to każde coś, co różni się od innych bytów i od nicości.

Byt jako byt jest racjonalny – sam z sobą niesprzeczny, tożsamy z sobą (nie ma rozdwojonej osobowości). Posiada przyczynę rację swojego istnienia. Określona treść go tworzy i buduje, każdy byt jest czymś jednym i niepodzielnym. Bytowość jest spójna, bo jest niesprzeczna. Nie wszystkie byty można ze sobą połączyć (czerwień nie jest słodka, cukierek jest słodki i czerwony, ale nie słodki, czerwony i zielony).

Musi istnieć coś, aby byt istniał jako całość. Dla każdego istnieje w nim lub poza nim to, co powoduje jest czym jest.

Racja dostateczna = czym jest byt.

Byty są złożone i zmienne, zmienność bytu manifestuje ich złożoność (całość – cześć; przedmiot jako nosiciel cech – cecha; substancja – przypadłość; materia – forma; istota – istnienie; możność – akt). Każda całość składa się z część i odwrotnie. Jedność części może być mniej lub bardziej ścisła.

Substancja – to przedmiot, który jest samodzielnym ośrodkiem własnego działania, jest cechą czegoś innego, podmiot cech – jako nośnik (cechy do substancji się przyklejają), jeżeli straci swoje cechy to nie przestaje być sobą.

Istnieją substancje, które nie mogą istnieć samodzielnie – przypadłość (czerwień, zawsze coś jest czerwone).

Byt to jest treść istniejąca. Nie ma treści, która nie istnieje.

Istota i istnienie w bycie się spotkają.

Istnienie konstytuuje byt, sama istota i samo istnienie nie jest bytem, tylko och złączenie jest istniejące – BYT. Dzięki istocie coś jest takie, a nie inne. Jedno bez drugiego nie istnieje.

Istnienie sprawia to co istnieje, istnieje. To jest to co jest, jest.

Zmienność bytu:

- substancjonalna (ginie byt samodzielny, w jego miejsce powstaje nowy byt),

- przypadłościowa (nie powoduje, że byt znika i powstaje nowy byt).

To co w bytach się zmienia, to forma substancjonalna, a to co się nie zmienia to materia pierwsza (czymś biernym, gdzie inne formy się dopiero ujawniają).

CZŁOWIEK – jedność tego co fizyczne i psychiczne.

Zasięg mojego ciała wyznacza zasięg mojego JA. Nie zaciera różnicy JA i ciało. JA uświadamia sobie siebie samo.

Cechy psychiczne:

- realnie istnieją,

- są rozpoznawalne bezpośrednio w różnej postaci,

- należą do określonego JA – przeżycia psychiczne osoby, tylko swoje przeżycia poznaję bezpośrednio, czyjeś przez podobieństwo, analogię (są nieprzestrzenne).

JA – uświadomiony, jednostkowy, stały podmiot przejść, stale identyczne i ciągłe. Jest Sprawdzeniem przeżyć i ośrodkiem właśni ego działania, w szczególnym związku ze swoim ciałem. Odróżnia i przeciwstawia siebie i to, co dla niego należy.

Może działać racjonalnie lub nie.

Czynności świadome: dowolne (bierne – akty woli), mimowolne (tiki, mruganie).

Wszystkie świadome działania mają jakiś cel. Cle nie jest świadomy, ale czymś co trzeba zrealizować. Realizując cel, powstaje skutek. Cel zrealizowany przestaje być celem. Realizowanie celu = wartość = dobro. Cele są wyznaczone jednocześnie, ciągną za sobą następne.

Człowiek jest twórcą, ale jego wytwory nie realizuję potrzeb wyłącznie biologicznych.

Sztuka utrwala bądź ujawnia piękno.

Więź społ jest budowana przy świadomości dzieła innego człowieka – wspólnota kulturowa.

Świadomość ludzka, a przedmiot:

- ujęcie przedmiotu tak, by zdobyć wiedzę,

- przedmiot jako wartość, jej brak, dobro i zło.

Ujawnia się jako źródło działania. Cenimy rzeczy, bo są środkiem do celu, sprawiają przyjemność.

Człowiek jest obserwatorem, ale i realizatorem woli, decyduje o wyborze cech.

Struktura ludzkiego bytu:

- brak kwalifikacji przestrzennej,

- bierze udział w różnych procesach,

- aktywne i niezmienne JA = DUSZA.

Cechy duszy: niezmienna, aktywna, niepodzielna, pojedyncza (wg Arystotelesa i św. Tomasza: niecielesna).

Relacja ciało-dusza:

- Sokrates – dusza jest ważna,

- Platon – ciało więzieniem duszy,

- św Tomasz – osobno nie funkcjonuje.

HUMANIZM – ufność wobec siebie i świata. Człowiek najwyższą wartością, poznaje siebie i świat; ryzyko niszczenia konkretnych ludzi w imię humanizmu.

ANTYHUMANIZM – świat i człowiek tajemnicą, symbol – kłącza.

Człowieczeństwo wartością wspólną dla wszystkich ludzi.

Wszystko co istnieje można poznać, człowieka można wychowywać, ukształtować na lepszego.

Ofiara – inny, obcy, heretyk, nie człowiek.

Człowiek splątany, nieokreślony.

Szacunek dla różnic, jednostek, brak wzorca.

POSTMODERNIZM – radykalny modernizm, człowiek traci kontakt ze światem i sobą. Istotne jest akcentowanie różnic, spory, które wzajemnie się do siebie odsyłają. Teksty, które interpretują się jeden przez drugiego. Nie odsyłają do innych sensów. Poszukiwanie sensu w ramach tego tekstu.

DEKONSTRUKCJONIMZ – odmiennie narzuconego tekstu, sens ukryty. Liczy się pełnia.

Gra – wszystko wchodzi między ludźmi. Liczy się wielkość, zróżnicowanie, nie pojednanie.

Artyści – unikanie jednoznaczności, czystości, nawiązanie do wcześniejszych.

Człowiek WOBEC ŚWIATA PRZYRODY

- byty przyrodnicze istnieją,

- rozumność – różni człowieka od przyrody, bo dusza jest niematerialna i przeciwna przyrodzie,

- przyroda dla człowieka jest tłem, a człowiek ponad nią, ale w niej istnieje,

- wiele ras, wiele kultur,

- europejski pkt kult – ogólno ludziki, dostępny, główny, stamtąd początek filozofii.

1. kultura, religia judeo-chrześcijańska:

- człowiek ponad światem,

- poddany Bogu,

- upadając opuścił świat natury, musiał stworzyć sobie stan kult, pokonać ograniczenia, stać się „zwierzęciem politycznym”.

2. myślenie greckie:

- człowiek jako część przyrody, kosmosu,

- jest czymś gorszym od bogów,

- awans – otrzymanie od Prometeusza mądrości tworzenia i ogień.

Wspólne: człowiek musiał porzucić dotychczasowy sposób myślenia.

Koncepcja ewolucji (od Greków) czy człowiek jest zwierzęciem ?

PROBLEM – wskazanie ludzkich egzystencji, odróżniając od zwierzęcia – różnica, ta miała wskazać życie we wspólnotach politycznych.

Człowiek wykracza poza aktywność zwierząt (dzięki kulturze).

Zwierzęta funkcjonują, człowiek działa i się realizuje (poza biologią, fizyką i fizjologią).

Człowiek JAKO ISTOTA SPOŁECZNA

- człowiek nie jest w stanie stworzyć kultury jako jednostka,

- formy, czyli realizowanie się człowieka.

*Arystoteles: człowiek z natury istota społeczna, różne rodzaje ustrojów politycznych, nie ma sensu budowania państwa demokratycznego,

*Hobbes: istota społeczna dzięki życiu w społeczeństwie i wychowaniu; uznanie, że wśród ludzi panowała walka, człowiek z natury zły, a państwo i społeczeństwo chronią go przed agresją (kontynuował to Nietzsche – indywidualność, likwidacja społeczeństwa),

*Rousseau: stan natury to wtedy, kiedy ludzie są z natury równi (kontynuował Marks – rządza władzy i rządza dobra – skażenie człowieka i natury, nowe społeczeństwo – komunizm, podział dóbr i walka klas),

*Freud: człowiek z natury zły i agresywny instynktownie, społeczeństwo nie pomoże i nie ochroni – brak sensu w jego reformacji.

*Platon: państwo idealne.

Społeczeństwo zawsze traktowane jako coś więcej niż stado, ale nie pod kątem biologicznym, ale sfera kultury aktywności człowieka.

Człowiek JAKO EGZYSTENCJA

- człowiek świadomy swego istnienia, niepowtarzalny,

- człowiek – egzystencja, istota,

- odczytywanie, poszukiwanie sensu nierozerwalne z istnieniem, zależy od tego jakie znaczenie mu przypisujemy (od kultury),

- świadomość bycia czymś czasowym i przemijającym, świadomy swojej skończoności,

- opiera się o poczucie skończoności człowieka, bytu ku śmierci,

- sposób pojmowania siebie jako bytu wobec własnego istnienia EGZYSTENCJALIZM,

- jednorazowość, czasowość = niepowtarzalność,

- sens – przekraczanie, wychodzenie poza egzystencję, czyli wyznaczanie i realizowanie celów.

Człowiek JAKO OSOBA

- próba określenia swoje człowieczeństwa na tle innego,

- człowiek nie od razu jest świadomy człowieczeństwa,

- człowiekiem staje się poprzez działania, doświadczenia,

- siebie poprzez innych ludzi, inni uczą nas jak być ludźmi (role społeczne), odkrywanie własnej świadomości i innych.

- osoba persona maska: w starożytności pierwotnie to osoba nosząca maskę, ma prawo do tego, czyli pozycja w społeczeństwie, co lepsze od innych, wyrażała i podkreślała indywidualność, mieć maskę = być kimś; wg św Pawła: Jezu Bóg + człowiek ↔ osoba, ludzie wiedzący i tworzący Kościół, otrzymali godność, czyli też stali się osobami.

- nie jest w pełni definiowana, nie da się ująć w ramach, lokuje się poza poznaniem teoretycznym,

- człowiek jako osoba to byt pojmujący siebie wobec siebie samego,

- człowiek może sobą dysponować, tworzyć się kiedy ujawnia swoją maskę na tle innych masek,

- relacje osobowe to nie są relacje podmiot – przedmiot, a podmiot – podmiot,

- aktywność kierowana na innych to aktywność kierowana na nas samych,

- jeżeli inni dla mnie są nikim, to ja dla siebie też jestem nikim.

Człowiek JAKO ISTOTA MORALNA

- działania moralne, są to te, które SA kierowane na człowieka, należą do postępowania człowieka wobec człowieka,

- odnosi się do pewnego zbioru dóbr kultury, które pojmowane są jako zbiór moralny,

- najwyższe dobro moralne to człowiek,

- działaś moralnie, to działać ze względu na człowieka jako osobę,

- człowiek może ingerować we fragmenty przyrody i kosmosu, czyli działania te mogą być uznawane za moralne wobec przyrody,

- wszelkie systemy moralne jako schematy mogą się różnic w zależności od kultury, dział moralny to ten, który dotyczy istnienie i rozwoju osoby,

- to do moralne nie musi być dobre, a to co niemoralne, nie musi być złe.

Odpowiedzialność:

- ponosi ten kto więcej wie i może – odpowiada bardziej,

- wiedza i moc zwiększa, ale głupota nie zmniejsza odpowiedzialności.

ETYKA

*z grec zwyczaj, obyczaj,

- filozofia moralności = badanie moralności,

- poszukuje źródła moralności i bada jak funkcjonuje moralność teoria moralności,

- wyjaśnia znaczenie dobra, zła, sumienia, odpowiedzialności,

- poszukuje i wytycza normy moralne.

MORALNOŚĆ

- zbiór zadać, w trybie rozkazującym,

- system norm funkcjonujących w obrębie kultury.

Teoria moralna wg Arystotelesa:

- różne cele = różne dobra,

- głęboki związek między bycie dobrem, a bycie obiektem pożądania,

- największy cel próbuje nazwać największe dobro (eudajmonia szczęście nie jest to przyjemność i polega na tym że:

*życie dla przyjemności, to nie jest godne życie,

*nie polega na bogactwie,

*to nie honor, cześć,

*nie polega na cnocie,

*dobro będące ostatecznym celem musi być ukierunkowane, wybierane na samo siebie, nie może być uznane za środek do osiągnięcia innych celów, nie da się wybrać ze względu na inne cele, nie można uznać inaczej niż cel ostateczny i samowystarczalny).

Warunek szczęścia ostatecznego = nie pytać „dlaczego?” – dotyczy całego życia, a poszczególne działania są cnotliwe/niecnotliwe.

Ostateczny cel dla człowieka, jako gatunku to sprawne posługiwanie się umysłem. Człowiek rozważa środki, a nie cele, ze względu na jakiś cel.

Odróżnienie od innych bytów to myślenie, rozum.

Dobro działa w związku z racjonalnością, to działanie duszy zgodne z wymogami cnoty, a najważniejsze z wymogami najdoskonalszej cnoty. Dobry człowiek czerpie szczęście z cnotliwego postępowania.

Aspekty racjonalności: myślenie i inne czynności niż myślenie (przestrzeganie zasad rozumu.

CNOTY (nie są wrodzone i wymagają ćwiczeń, związane z wyborem, to nie uczucie; sposób w jakim posługujemy się zasadami):

- intelektualne – doskonałości przysługujące myśleniu (mądrość, roztropność, rozwaga); pochodzą z nawyku – powtarzanie,

- moralne – doskonałości przysługujące czynnościom innym, niż myślenie (umiarkowanie, hojność); nauczanie.

Człowiek cnotliwy czerpie przyjemność z życia zgodnego z zasadami cnoty, wie jak wybierać pomiędzy różnymi doznaniami.

ŚRODEK – zasada wyboru pomiędzy 2 skrajnymi czynnościami/czynami, coś między występkami, nadmiarem, a brakiem.

Wybór cnotliwy – zgodny z zasadą środka.

Teoria środka:

nie zawsze się sprawdza (hojność); nadmiar = rozrzutność – przesadność w dawaniu, niedostatek w otrzymaniu, brak = skąpstwo.

Zawsze jest tylko jeden słuszny wybór w danej sytuacji i nie ma innego.

Zasada środka:

To nie znajomość formuły, a umiejętność stosowania reguły wyboru (umiar).

Trzeba rozważać w świetle umysł człowieka rozsądnego.

Każda teoria moralna ma silny związek ze społeczeństwem i kulturą, w której funkcjonuje.

Wzorzec – mechanizm funkcjonalnego społeczeństwa w danych czasach, wspólne cechy postępowania, a więc teoria moralności jest aktualna dla jednego społeczeństwa w jego czasach.

Sposób badania moralności nie zmienia się, ale wyniki będą inne.

Pokora to nie cnota.

Ironia Sokratesa, wg Arystotelesa to niedostatek prawdomówności.

Najważniejsze cnoty wg Arystotelesa (warstwa wyższa, klasy średniej):

Męstwo, wstrzemięźliwość, hojność, dostojeństwo, wielkoduszność, łagodność, dowcip, umiejętność poprawnego zachowanie się w towarzystwie, skromność.

Dotyczą: zachowania wobec ludzi o niższych pozycjach społecznych, własnego posiadania majątku, ludzi dobrze wychowanych.

Cnoty i występki zależne od roli sprawcy. Niewiedza o cnocie i występku jest sama w sobie występkiem

Czyny nieświadome – odczuwanie żalu, za to co się stało.

Rozważania poprzedzają tylko czyny wymagające wyboru.

Roztropność – fundament cnoty, pomaga w przestrzeganiu innych cnot.