1. Jak można określić przedmiot filozofii?
3 słowa- klucze: całość, porządek i początek; „fizis” czyli natura; działy filozofii- fizyka(kosmologia i metafizyka), etyka, logika; świat, człowiek i Bóg.
2. Jakie są rozgraniczenia między filozofią a naukami szczegółowymi?
Nauki szczegółowe- ograniczają się do wyjaśnienia zagadnień ważnych jedynie w danych granicach, Filozofia- ogólne, podstawowe zagadki świata.
3. Jakie podstawowe problemy filozofii są ujęte w trójkącie Platońskim?
Różnica między sferą duchową a zmysłową, warunki prawdziwego poznania w ramach: bytu (natury), „ja” (duszy) i idei (absolutu).
4. Podział filozofii.
Metafizyka, antropologia, etyka i estetyka, filozofia dziejów, filozofia społeczno- polityczna, teoria poznania i teoria wiedzy, logika (metodyka i semiotyka).
5. Czym zajmuje się ontologia?
Inaczej metafizyka, zajmuje się teorią bytu, stara się badać strukturę rzeczywistości.
6. Zagadnienie jedności i wielości filozofii przedsokratycznej.
Jedność to cecha lub zespół cech danego bytu (tj. niesprzeczność wewnętrzna, niepodzielność, zwartość), przeciwieństwo wielości, nauka o jedności to henologia, byt nie jest podzielny.
7. Zasady dialektyki Heraklita.
Świat składa się z samych przeciwieństw, które przechodzą jedno w drugie; ciągłe stawanie się i przemijanie to najważniejsza cecha bytu; wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia między przeciwieństwami; najlepszy przykład- rzeka, której wody stale się zmieniają płynąc.
8. Zasada Parmenidesa.
„Nieprawdą jest, że jakiś przedmiot ma jakąś cechę i jednocześnie jej nie ma”.
9. Jak określał byt Demokryt?
Byt- poruszające się w próżni atomy (małe, niepodzielne cząstki); wszechświat to ciągłe grupowanie i rozpraszanie się atomów stale się poruszających.
10. Czego dotyczyły teorie Zenona z Elei?
4 paradoksy przeciwko ruchowi: Dychotomia- podzielenie drogi na wiele nieskończonych odcinków powoduje nieskończoność drogi przy skończonym przedziale czasu; Paradoks Achillesa- gdy Achilles dogoni żółwia, on przesunie się wówczas do przodu; Paradoks strzały- w chwili obecnej strzała spoczywa w określonym miejscu, czas składa się z takich chwil; Paradoks wyścigu rydwanów na stadionie- szybkość jest jednocześnie taka i inna, więc nie może istnieć.
11. Jak można interpretować alegorię jaskiń Platona?
Symbol znikomości wiedzy ludzkiej, perspektyw poznania; jesteśmy więźniami oszukiwanymi przez świat pozorów, będący jedynie cieniem realnie istniejących idei.
12. Kto wyznaczył matematykę jako model wiedzy pewnej?
Platon.
13. Czego dotyczy teoria hylemorfizmu Arystotelesa?
Substancja zbudowana jest z materii i formy; materiał to tworzywo, forma to kształt.
14. Jakie są główne problemy metafizyki Arystotelesa?
Metafizyka zajmuje się: przyczynami i pierwszymi zasadami; bytem jako bytem; substancją; Bogiem i substancją ponadzmysłową; uzasadnieniem przyrody w oparciu o jej strukturę.
15. Co przysługuje substancji w koncepcji Arystotelesa?
Materia i forma, jako przyczyny zewnętrzne oraz przyczyna i cel, jako przyczyny wewnętrzne.
16. Czy poznanie substancji jest nam dane bezpośrednio?
Nie, bo nikt jej nie zbadał; nie wiemy bez czego nie może istnieć, lecz nie da się jej zniszczyć.
17. O jakie pojęcia rozszerzył św. Tomasz arystotelesowską materię i formę?
O pojęcia istoty i istnienia.
18. Jakie transcendentalia przysługują bytowi?
Relatywne (odrębność, dobro, prawda) i absolutne (rzecz, jedność).
19. Wymień główne problemy filozofii przyrody.
Ciało, przestrzeń, czas i ruch oraz filozoficzne studiowanie bytów obdarzonych życiem.
20. Czego dotyczy teoria ewolucji?
Całość życia jako proces, w którym jednym zasadniczym i spójnym elementem jest zmienność; ewolucja to przechodzenie do form bardziej doskonałych.
21. Co oznacza creatio ex nihilo?
Stworzenie z niczego- świat nie powstał z wcześniejszego substratu, ale został powołany do istnienia w całości.
22. Czy czas i przestrzeń istniały przed stworzeniem (wg Św. Augustyna)?
Nie, ponieważ jego zmierzenie wskazuje na współistotną ze światem zmienność.
23. Jakie są założenia filozoficzne dotyczące czasu i przestrzeni w systemie fizyki Newtona?
Istnieje, posiadający naturę duchową, absolutny czas, ruch i przestrzeń i są one własnością Boga.
24. Dlaczego Kartezjusz nazywany jest twórcą filozofii nowożytnej? Jakie nowie problemy wprowadził do filozofii?
Jako pierwszy uczynił człowieka rzeczywistym podmiotem, a całość rzeczywistości sprowadził do jego przedstawień; wprowadził w centrum filozofii wiedzę.
25. Co to jest racjonalizm genetyczny?
Pogląd w teorii poznania, przyjmujący tezę, że umysł ludzki posiada wiedzę wrodzoną.
26. Czego dotyczył dualizm Kartezjusza?
Dualizmu ciała i duszy; mogą one istnieć niezależnie; dusza zależy od myślenia, a myślenie od ciała.
27. Jakie są założenia empiryzmu genetycznego?
Pogląd zakładający, że treści poznawcze pochodzą wyłącznie z doświadczenia zewnętrznego lub wewnętrznego.
28. Na czym polega metoda indukcji? Kto ją stosował w filozofii nowożytnej?
Polegała na dochodzeniu do ogólnych wniosków na podstawie szerokiej obserwacji; Francis Bacon.
29. Co było przedmiotem badań w filozofii Kanta?
Zagadnienia teorii poznania (racjonalizm genetyczny wrodzony).
30. Na czym polegała aprioryczność warunków doświadczenia i rozumowania?
Nie należy opierać się na doświadczeniu lecz polegać na czystej teorii.
31. Na czym polegał „przewrót kopernikański” Kanta?
Poznanie nie stosuje się do przedmiotu, ale przedmiot do poznania.
32. Z jakich elementów składa się byt w koncepcji Kanta?
Z fizycznych elementów prostych, pozostających w specjalnej więzi z nośnikami siły żywej.
33. Kto jest autorem stwierdzenia, że rodzimy się tabula rasa?
John Locke.
34. Co jest przedmiotem refleksji egzystencjalistów?
Refleksja o losie człowieka i sensie jego życia.
35. Kto wywarł znaczący wpływ na egzystencjalistów XIX i XX wieku?
Fryderyk Nietzsche, Kierkegaard, Heidegger, Sartre, Mounier, Marcell, Buber.
36. Jaką funkcję pełni nicość w myśli Sartre'a?
Jądro istnienia; uznał, że niemożliwe jest istnienie bez nicości.
37. Jak Sartre rozumie wolność?
Człowiek jest wolny, bo nie ma Boga i może sam kształtować swój byt.
38. Czego doświadcza człowiek w tzw. „granicznym doświadczeniu” Heideggera?
Doświadczenia rodzące się z konfrontacji jednostki z kulturą; przykłady to narodziny i śmierć; przybierają postać kryzysy duchowego połączonego z utratą dotychczasowej świadomości.
39. Wg Heideggera „człowiek jest bytem bytującym ku …”
Życie człowieka jest bytem bytującym ku śmierci.
40. Jaką relację opisuje filozofia M. Bubera?
Relację monologową „ja- ono” oraz dialogową „ja- Ty”.
41. Jakiego rodzaju odniesienia międzyosobowe są przedmiotem refleksji filozofii dialogu?
Rozmowa człowieka z Bogiem to dialog z Nim; ten sam Boski wymiar rozmowy ma być powtórzony w relacji „ja”- „Inny”.
42. Jaka jest różnica między religią a religijnością w filozofii Rozenzweigera?
Religia to nie forma, tradycja czy kultura, ale doświadczenie fundamentalnych pytań egzystencjalnych; religijność ma mieć charakter czynny, uczestniczyć w ludzkiej wielości.
43. Śladem jakiego wymiaru jest analiza fenomenu twarzy Levinasa?
Levinas łączy spotkanie twarzy w dialogu z zaistnieniem swoistej relacji moralnej odpowiedzialności pomiędzy nimi, będącą gwarancją bezpieczeństwa.
44. Jaki charakter ma świadomość w filozofii Hegla?
Świadomość (duch) wyobcowuje się i ponownie jedna ze sobą; poprzez filozofię poznaje samego siebie jako podmiot i substancję.
45. „Innobytem” czego jest przyroda w filozofii Hegla?
„Innobytem” idei; obejmuje poznanie ducha w swej swoistości.
46. Co opisują prawa dialektyki w filozofii Hegla?
„Każda teza zawiera już w sobie antytezę, obydwie zaś zostają zniesione w syntezie”; prawda i fałsz nie są stanowczymi przeciwieństwami; sprzeczności w myśleniu prowadzą przez dialektyczny proces do prawdy.
47. Jakie są źródła filozofii Marksa?
Poglądy Hegla- stąd zaczerpnął pojęcia: dialektyka, dynamika i antagonizm; materialistyczne idee Ludwika Feuerbacha; dzieło Engelsa „Położenie klasy robotniczej w Anglii w 1844 roku”.
48. Jakie konflikty opisuje materializm historyczny Marksa?
Walkę klas (kapitalistów i robotników najemnych) i cała historia z niej wynika.
49. Co warunkuje świadomość w poglądach Marksa?
Istotę świadomości stanowi zdolność do symbolicznego odzwierciedlenia doświadczenia; a sama świadomość jest funkcją wysoko zorganizowanej materii.
50. Do czego odnosił się profetyzm Marksa?
Profetyzm- występowanie w imieniu Boga, bóstwa, prorokowanie; polegał on na wierze, że można zrozumieć to, co było, gdy ma się wiedzę o tym, czego jeszcze nie ma.
51. Na czym polega panteizm (np. Plotyna)?
Panteizm- poglądy teologiczne i filozoficzne utożsamiające Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda; neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej; głosi Jego przenikanie we wszystkie substancje ziemskie.
52. Do czyjej filozofii nawiązuje pozytywizm w pojmowaniu nauki?
Fundamentalna tez pozytywizmu- tylko wiedza naukowa jest wiedzą prawdziwą i może ona zostać zdobyta tylko przez pozytywną afirmację teorii przy pomocy empirycznej metody naukowej.
53. Scharakteryzować główne zasady pozytywizmu.
Scjentyzm- prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarcza tylko nauka, przy trzeźwym i wąskim jej rozumieniu; hasło: „wiedza to potęga”.
Ewolucjonizm- człowiek i społeczeństwo podlegają prawie ewolucji, prawo stopniowego przekształcania się wszelkich form życia w coraz wyższe.
Utylitaryzm- moralność człowieka jest określana przez stopień jego altruizmu, postępowania z myślą o społeczeństwie; jednostka musi być społecznie użyteczna.
54. Jakie zadanie dla filozofii wyznaczył w swoich pracach Wittgenstein?
Twierdził, że nie ma tajemniczego bytu zwanego „znaczeniem”, język jest bowiem techniką, która daje nam możliwość komunikacji; by wiedzieć co znaczą słowa trzeba umieć się komunikować i patrzeć na kontekst; problemy filozofii zanikają, gdy próbujemy je precyzyjnie wyrazić dlatego są nieważne.
55. N. Chomsky, twórca gramatyk uniwersalnych, odkrył nowe uwarunkowania naszego języka. Jakie?
Fundamentalny system gramatyczny umożliwiający uczenie się jest wrodzoną cechą ludzi specyfiką naszego gatunku.
56. Syntezą czego była filozofia św. Tomasza z Akwinu?
Filozofii Arystotelesa, augustynizmu oraz „hierarchicznej koncepcji świata jako drabiny coraz doskonalszych bytów” Platona.
57. Jakie są kosmologiczne dowody na istnienie Boga i kto jest ich autorem?
Św. Tomasz z Akwinu; w świecie istnieje ruch, ktoś musiał go zapoczątkować; świat nie powstał samoistnie, stworzyła go istota, która istniała zawsze; wszystko w świecie jest przypadkowe, ktoś musi jednak rządzić przypadkiem; jeśli coś jest najmniej doskonałe, musi istnieć coś przeciwnego- Bóg; przyroda działa celowo, cele układają się stopniowo, aż do celu najwyższego- Boga.
58. Kto sformułował tzw. „dowód ontologiczny” na istnienie Boga?
Anzelm z Canterbury.
59. Do czego odnosi się pojęcie resentymentu w filozofii F. Nietzschego?
Przejaw negatywnej siły twórczej ludzi marnych, polega na odwróceniu systemu wartości (wartości niższe stają się wyższymi i na odwrót).
60. Czyje poglądy krytykuje F. Nietzsche w swoim „przewrocie wszystkich wartości”?
Chrześcijan.
61. Którzy myśliciele mieli wielki wpływ na powstanie filozofii F. Nietzschego?
Artur Schopenhauer, M. Stirner, K. Darwin, H. Spencer, F.A. Lange, Heraklit z Efezu, sofiści, relacja Platona o poglądach Kalliklesa i Trazymacha.
62. Jak inaczej określa „nadczłowieka” F. Nietzsche?
W ścisłym znaczeniu- Zaratustra; w potocznym- postać odmiennej od tradycyjnej mentalności i światopoglądzie, gardzący słabszymi od niego.
63. Co jest przedmiotem etyki?
Badanie moralności i tworzenie systemów myślowych; wyjaśnia i ustala kategorie: dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności, wytycza zasady i normy moralnego postępowania.
64. Jakie są główne stanowiska w rozumieniu dobra?
Platon- dobro to pierwsza zasada, według której powstał świat; Arystoteles- naturę dobra da się znaleźć przez ustalenie jakie cele stawiają sobie ludzie, cel najwyższy- dobro osiągalne; Sokrates- dla dóbr moralnych człowiek powinien poświęcać niższe dobra, prawdziwym dobrem jest cnota; Święty Augustyn- dobro jest równoważne woli Boga, zło to przeciwieństwo dobra; Immanuel Kant- dobro nie istnieje, jest wartością związaną z wolną wolą.
65. Scharakteryzuj trzy typy uprawiania etyki.
Ze względu na: zakres obowiązywania norm moralnych- teorie obiektywistyczne (normy etyczne mają charakter uniwersalny) i subiektywistyczne (normy etyczne to wytwory poszczególnych ludzi); źródło pochodzenia norm moralnych- naturalizm (normy moralne wywodzą się z nauk przyrodniczych), antynaturalizm (normy moralne muszą pochodzić „z góry”), emotywizm (nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji); ocenę zachowań ludzi- motywizm (o moralnej ocenie danego czyny decyduje głównie motyw), efektywizm- (o moralnej ocenie czyny decyduje jego efekt), nominalizm (dobro i zło to pojęcia niedefiniowalne pierwotne).
66. Czym zajmuje się agatologia?
Dobrem, którego miejsce jest między bytem a niebytem.
67. Jak starożytni rozumieli piękno?
Piękno było tym, co nas przyciąga i oczarowuje, właściwością rzeczy; łączyli piękno z dobrem; piękno polega na harmonii części i właściwej ich proporcji.
68. Co jest przedmiotem estetyki?
Nauka o pięknie; badanie i analiza wartości estetycznych zawartych w dziełach sztuki i naturze oraz sposobów, jakimi oddziałują one na odbiorcę.
69. Czy we współczesnej myśli estetycznej przeważa stanowisko pluralizmu, czy monizmu wartości?
Pluralizmu wartości.
70. Wymienić wartości realizowane przez twórców współczesnej sztuki.
Estetyczna, komunikacyjna, poznawcza, etyczna, metafizyczna, emocjonalna, terapeutyczna.