Wykład – Ochrona środowiska- dr Maria Richert
Test – jedno i wielokrotnego wyboru + uzupełnianie – 12.01.2016
Wykład I – 13.10.15
Podstawowe obowiązki jednostek gospodarczych i ich odpowiedzialność prawna
Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
Reglamentacja korzystania ze środowiska:
pozwolenie zintegrowane
-pozwolenie na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza
-pozwolenie wodno prawne na wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi
-pozwolenie na wytwarzanie odpadów
-pozwolenie wodno prawne i pochodne (PW)
-koncesje na prowadzenie prac geologicznych i wydobywanie kopalin
Do najważniejszych zjawisk składających się na współczesny kryzys ekologiczny zalicza się:
globalne ocieplenie
niszczenie ozonu
wycinanie lasów tropikalnych
niszczenie lasów przez emisje przemysłowe
kwaśne deszcze
zanik różnorodności gatunkowej i genetycznej
awarie urządzeń jądrowych
produkcję i składowanie odpadów radioaktywnych
erozję i pustynnienie gleb
wzrost zasolenia gleb
zanieczyszczanie mórz i oceanów ropą
eutrofizacja(nadmierny rozwój roślinności) wód słodkich
rozprzestrzenianie pasożytów
Zrównoważony rozwój (społeczny, gospodarczy, ekologiczny)
Taki rozwój społeczno gospodarczy, w którym następuje integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania spełnienia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń.
Rozwój zrównoważony -> poprawia środowisko -> umożliwia rozwój-> polepsza zdrowie-> utrzymuje rozwój zrównoważony
Ekorozwój
Prawo do zaspokojenia aspiracji rozwojowych obecnych generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń, które też będą posiadały prawo do swego rozwoju
1983 została powołana Świtowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju przy ONZ, komisja ta pod przewodnictwem p. Brundtland opracowała raport pt. „Nasza wspólna przyszłość” , który stanowi punkt zwrotny w międzynarodowym zarządzaniu środowiskowym.
Ekologia
nauka zajmująca się badaniem zależności między organizmami żywymi a środowiskiem ich życia ( Ernest Haeckel)
nauka zajmująca się badaniem zależności między organizmami i ich zespołami, a ich żywym i martwym środowiskiem ( Władysław Kopaliński)
pochodzi od greckiego słowa:
Oikos – dom, mieszkanie, otoczenie
Logos - nauka
Ekologia a ochrona środowiska
Ekologii nie można utożsamiać z ochroną środowiska ponieważ ochrona środowiska to zespół środków i działań zmierzających do utrzymania środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka. Jest to działalność praktyczna (prawna, organizacyjna) ukierunkowana na potrzeby człowieka.
Przedmiotem ekologii jest poznanie oraz tworzenie środowisk, w którym trwa i rozwija się życie w różnych jego przejawach.
Środowisko ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconym w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, woda, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami.
Ekologia człowieka
Nauka o wzajemnym oddziaływaniu środowiska i populacji ludzkich
Ekologia człowieka dąży do:
Wyjaśnienia wpływu i skutków działalności ludzkiej na biologiczny rozwój człowieka
Ukazania właściwych kierunków postępowania w jego działalności gospodarczej.
Ekologia społeczna
Dyscyplina naukowa zajmująca się poznaniem związków i zależności występujących między społeczeństwem a przyrodą , po to, aby nim sterować oraz osiągnąć niezbędną równowagę w funkcjonowaniu tych dwóch wielkich podsystemów
Ekologia społeczna wskazuje na historyczne i społeczne przyczyny kryzysu ekologicznego, a powiązania upatruje w zmianach struktur społecznych
Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ)
jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania ochroną środowiska wpisującym się w zasadę zrównoważonego rozwoju
Celem wykonywania OOŚ jest dostarczenie niezbędnych informacji na temat skutków planowanego planu, programu czy przedsięwzięcia dla środowiska
Organom podejmującym decyzje w danej sprawie
Organom uzgadniającym oraz
Wszystkim innym podmiotom włączonym w proces decyzyjny
Społeczeństwu
Decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach
OOŚ z raportem lub bez raportu
Udział społeczeństwa, gdy wymagany jest raport
Postępowanie trans graniczne, gdy może mieć miejsce możliwość znaczącego trans granicznego oddziaływania
Schemat postępowania OOŚ dla I grupy
Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej
Opcjonalnie scoping (określenie zakresu raportu) – dla przedsięwzięć trans granicznych stoping jest obligatoryjny
Opinia właściwego inspektora sanitarnego
Uzgodnienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
Organ wydaje decyzję środowiskową po przeanalizowaniu zgromadzonego materiału dowodowego
SCOPING
Określenie zakresu raportu
Dotyczy planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, czyli przedsięwzięć z I grupy
Wnioskodawca składając wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko może:
Zamiast raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko złożyć kartę informacyjną przedsięwzięcia wraz z wnioskiem o ustalenie zakresu raportu
Obligatoryjnie należy ustalić zakres raportu
SCREENING
Selekcja
Dotyczy planowanych przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, czyli przedsięwzięcia z II grupy
Przeprowadzenie screeningu (kwalifikacji) służy stwierdzeniu przez właściwy organ, czy przeprowadzenie OOŚ dla danego przedsięwzięcia jest konieczne
Schemat postępowania OOŚ dla II grupy:
Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej
Organ rozpoznaje przedsięwzięcie i po zaciągnięciu opinii postanawia w sprawie konieczności wykonania OOŚ (screening)
jeśli wymagany jest OOŚ
Organ wydaje postanowienie o konieczności wykonania OOŚ (stoping)
4) Organ wydaje decyzję środowiskową po jej zaopiniowaniu, uzgodnieniu i uwzględnieniu udziału społeczeństwa
jeśli nie jest wymagany OOŚ
Organ wydaje postanowienie o braku konieczności wykonania OOŚ
4) Organ wydaje decyzję środowiskową
Organy ochrony środowiska
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta
Starosta
Sejmik wojewódzki
Marszałek województw
Wojewoda
Minister właściwy do spraw środowiska
Wykład II – 20.10.2015
Myślenie ekologiczne
Wielostronne, całościowe i perspektywiczne uświadomienie sobie konsekwencji płynących dla przyrody związanych z działalnością człowieka w środowisku z uwzględnieniem koncepcji optymalizacji tych poczynań z punktu widzenia ochrony środowiska.
Ekologia społeczna
Dyscyplina naukowa zajmująca się poznawaniem związków i zależności między społeczeństwem a przyrodą po to, aby nim sterować oraz osiągnąć niezbędną równowagę w funkcjonowaniu tych dwóch wielkich podsystemów
Wskazuje na historyczne i społeczne przyczyny kryzysu ekologicznego, a rozwiązania upatruje w zmianach struktur społecznych.
Etyka ekologiczna zgodnie z Deklaracją Międzynarodowego Towarzystwa Etyki Ekologicznej polega głównie na:
Uczciwości w realizacji zadań ekologów zarówno w sferze badań naukowych jak i edukacji ekologicznej i działalności politycznej
Docenienie równości gatunków gdyż każdy z gatunków niesie informacje genetyczne
Poszanowanie życia (np. przez uwzględnienie tego zagadnienia w badaniach naukowych)
Postawa etyczna charakteryzuje się odpowiedzialnością za utrzymanie środowiska naturalnego w odpowiednim stanie i zapewnienie skutecznej ochrony.
Prewencja – zapobieganie szkodom ekologicznym, edukacja ekologiczna
Szkoda ekologiczna – odpowiedzialność
Cywilna
Karna
administracyjna
Kultura ekologiczna
Etyka ekologiczna nawiązuje do kultury ekologicznej, która obejmuje:
Zdolność twórczego myślenia
Zdolność postrzegania specyfiki i zależności zjawisk przyrodniczych
Całokształt wiedzy o człowieku
Filozofia ekologiczna
Filozofia ekologiczna jest bardzo młodą dziedziną filozofii. Jej początki sięgają lat 60 ubiegłego stulecia. Na powstanie i rozwój tej dyscypliny duży wpływ miały:
Kryzys ekologiczny
Refleksje filozoficzne dotyczące relacji człowiek- przyroda
Prekursorem filozofii ekologicznej w Polsce jest Henryk Skolimowski, który utworzył w 1992roku Katedrę Filozofii Ekologicznej na Politechnice Łódzkiej i Towarzystwo Przyjaciół Filozofii Ekologicznej, która wydaje periodyk „Dialogi”
Modele życia ekologicznego powinny polegać na:
Oszczędnym wykorzystaniu zasobów przyrody bez konieczności rezygnacji z jakichkolwiek pragnień i dążeń
Określeniu górnej granicy potrzeb konsumpcyjnych człowieka, której przekroczyć nie można i po osiągnięciu określonego poziomu ukierunkować się na osiąganie innych niematerialnych celów.
Produkcja 1kWh energii elektrycznej emituje się do środowiska ok. 10 gramów dwutlenku siarki SO2 i 1kg dwutlenku węgla CO2.
Metale ciężkie: 1,3 ton arsenu 15 ton kobaltu 2,5 ton kadmu i 13 ton ołowiu
Pierwiastki radioaktywne: przede wszystkim uran i tor
Substancje mutagenne i rakotwórcze, np. policykliczne węglowodory (benzopiren)
Krajowa Agencja Poszanowania Energii (Polska) jest to rządowa agencja zajmująca się problemami efektywnego wykorzystania energii utworzona w 1994 roku.
Oszczędzanie energii elektrycznej w każdym mieszkaniu zapewni:
Gaszenie światła ( nie opłaca się gasić światła na okres krótszy niż 5 min przy krótszym okresie straty energii i związane głównie z rozgrzaniem żarnika są wyższe niż oszczędność z zgaszenia światła.)
Wyłącz wszystkie urządzenia, których nie używasz- radia, TV jeśli się nie słucha i nie ogląda
Jedna żarówka większej mocy daje lepsze i oszczędniejsze o 30 % oświetlenie niż kilka o mniejszej mocy
Nie zapalać wszystkich lamp w danym pomieszczeniu, jeśli nie wymagają tego szczególne względy
Zwracaj uwagę na ich oznakowanie
Spadek napięcia używaj 210-220V
Wyższe napięcia niż 220V używaj 220-230V
Zainstalowanie przełączników regulujących natężenie światła
Używaj energooszczędnych urządzeń
Używaj specjalistycznego sprzętu gotowania( czajnik z automatycznym wyłącznikiem)
Ustawienie lodówki i zamrażarki w chłodnym miejscu ( zmniejszać temperaturę otoczenia obniżamy zużycie prądu o 6%)
Niedopuszczenie do ich oszraniania – nie wkładanie do nich gorących czy ciepłych potraw( 2mm szronu – zużycie plus 15%, 5mm szronu –zużycie plus 30%)
Czyszczenie kondensatorów z zakurzenia dla lepszego procesu chłodzenia
Unikać częstego otwierania i nie trzymać zbyt długo otwartych drzwi
Unikanie nastawiania ich na max temp. Chłodzenia
Używać programów EKO w pralce
Używać proszków umożliwiających pranie w niższych temp. (pranie w tem 90 kosztuje 3 razy więcej niż w tem 40)
Efektywne wykorzystanie pojemności pralek
Odkurzacze – systematyczne opróżnianie worków
Średnica garnka dopasowana do rozmiarów płytki grzewczej
Garnki z płaskim, pogrubionym dnem dobrze przewodzą ciepło
Stosować pokrywki w czasie gotowania
Kupowanie ubrania, którego nie trzeba prasować
Ustawianie lodówki i zamrażarki w chłodnych miejscach, nie wkładanie do nich ciepłych potraw
Wykład III – 27.10.2015
Jak oszczędzać wodę:
Statystyczny Polak zużywa od 120 -200 litrów wody na dobę
Przemysł na wyprodukowanie zużywa:
1kg papieru -500 litrów wody
1kg plastyku – 1000 litrów wody
1kg stali – 100 litrów
Marnotrawstwo wody można zmniejszyć przez:
Używanie prysznica zamiast kąpieli w wannie
5 min. Prysznic to 7 razy mniej wody niż pełna wanna
Zużywa się o 65% wody mniej pod prysznicem niż przy kąpieli
Używanie papieru toaletowego z makulatury
Przy jego produkcji zużywa się aż o 99% mniej wody
Aby wyprodukować tonę papieru trzeba ściąć 15 drzew
Dbanie o sprawność i szczelność kranów i spłuczek
Zrezygnowanie z używania nadmiaru tworzyw sztucznych – ich produkcja
Rezygnacja z mycia samochodów w automatycznych myjniach bez zamkniętego obiegu wody – zużywają olbrzymie ilości wody
Nie wolno myć aut w jeziorach – zanieczyszczają wody jezior i rzek
Ograniczenie podlewania ogródka
Używanie deszczówki do podlewania działek i ogrodów
Obniżenie temperatury pomieszczeń (1 stopień oznacza niższe o 5% koszty ogrzewania)
Utrzymanie w sypialniach temp. 15-17 stopni
Zrezygnowanie z ogrzewania pomieszczeń nieużywanych
Zabezpieczenie właściwej wilgotności powietrza (optymalna wilgotność wynosi 50%- zbyt suche lub wilgotne powietrze wzmaga subiektywne odczucie chłodu)
Ilość surowców zużywanych do ogrzewania pomieszczeń można zmniejszyć przez:
Intensywne i krótkie wietrzenie
Zapewnienie odpowiedniej izolacji pomieszczeń
Dbałość o sprawne funkcjonowanie urządzeń grzewczych
Budowanie domów z energooszczędną instalacją
Transport, efektywne wykorzystanie samochodów osobowych
Wspólnie dojeżdżać do pracy (wykorzystanie wszystkich miejsc w aucie)
Odpowiednio dobrać technikę jazdy i model auta
Kupić auto małolitrażowe
Używać samochodów przystosowanych do używania paliwa ekologicznego (gaz)
Jak najczęściej rezygnować z samochodu na rzecz, np. roweru
Instalować i używać urządzenia zwiększające bezpieczeństwo w aucie
Nie gromadzenie nadmiaru odpadów dzięki kupowaniu:
Możliwie najmniejszej liczby towarów i opakowań jednorazowego użytku
Żywności niepaczkowanej
Produktów w zwrotnych opakowaniach szklanych
Produktów w dużych opakowaniach
Produktów pakowanych tylko w niezbędną ilość papieru lub folii
Towarów, zastępujących produkty pozostawiające toksyczne odpady (baterie rtęciowe, ogniw ładowanych prądem, nowoczesnych środków do czyszczenia)
Segregacja śmieci
Poprzez staranne selekcjonowanie i oddzielanie tych, które nadają się do powtórnego przetworzenia
Kompostowanie odpadów organicznych
Resztki jedzenia, jarzyn i owoców, skorupy jaj, fusy, papier filtracyjny z ekspresu, odpadki włókien naturalnych pozwalają uzyskać wartościowy nawóz
Wyrzucona guma do żucia rozkłada się ponad 3 lata
Plastikowa butelka pozostawiona w lesie rozkłada się ponad 200 lat
Wyrzucenie słoika przez każdego z nas to 10 ton szkła w ciągu roku , które można wykorzystać na zasadzie recyklingu
Wykład IV – 03.11.2015
Międzynarodowa polityka ekologiczna
Konferencja w Sztokholmie 1972 r.
Deklaracja Sztokholmska omawia ogólne prawa i obowiązki państw w zakresie ochrony środowiska i jego zrównoważonego rozwoju
Konferencja w Rio de Janeiro 1992 pt. „środowisko i rozwój” zwana „szczytem ziemi”
Główne cele tej konferencji:
Wykazanie związku między pogarszającym się stanem środowiska a rozwojem gospodarczym, który prowadzi do globalnej katastrofy
Zainicjowanie pilnych działań międzynarodowych, regionalnych, narodowych i lokalnych dla zachowania zrównoważonego rozwoju.
Podstawowe dokumenty opracowane na konferencji ONZ w Rio w 1992
Deklaracja z RiO w sprawie środowiska i rozwoju
Deklaracja wytyczająca kierunki zrównoważonego rozwoju lasów wszystkich typów, ich ochrony i użytkowania
Konwencja o biologicznej różnorodności
Konwencja o zmianie klimatu
Agenda 21 – globalny program działań
Dokument nr 1
Omawia założenia ery ekologicznej w formie 27 zasad, które kreują wizję nowego człowieka tj. człowieka ekologicznego, który żyje w harmonii z otaczającym go środowiskiem.
Podstawowe założenia ery ekologicznej obejmują 12 reguł
1. Uznanie rozwoju psychicznego człowieka za główny cel życia
2. Określenie nieprzekraczalnego poziomu zaspokajania własnych potrzeb materialnych.
3. Przyjęcie przeciętnej dzietności w rodzinie – 2 dzieci
4. Zaakceptowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju)
5. Dążenie do ochrony głównych ekosystemów ziemi.
6. Opanowanie wiedzy o zarządzaniu zasobami przyrody
7. Przyjęcie koncepcji wspierającego, otwartego systemu ekologicznego
8. Przyjęcie zasady sprawiedliwego handlu
9. Opodatkowanie krajów uprzemysłowionych na rzecz krajów rozwijających się
10. Kreowanie narodowych polityk ekologicznych
11. Rozwijanie praw i aktywności obywateli
12. Tworzenie nowych proekologicznych struktur organizacyjnych
Dokument nr 2
Wytycza kierunki zrównoważonego rozwoju lasów wszystkich typów, ich ochrony i użytkowania
Z deklaracji wynika, że poszczególne państwa mają prawo korzystać z lasów dla rozwoju gospodarczego oraz rozwoju społeczeństw
Sposób użytkowania powinien opierać się na polityce danego państwa
Plany krajowe powinny chronić przede wszystkim lasy unikatowe, a także te lasy, które mają istotne znaczenie dla kultury i historii danego kraju
Dokument nr 2
Konwencja o biologicznej różnorodności
Celem tej konwencji jest:
Ochrona różnorodności biologicznej
Zrównoważone wykorzystywanie jej elementów
Sprawiedliwy i równy podział korzyści wynikający z wykorzystania zasobów genetycznych
Zielone płuca Polski
Polska na swoim terenie posiada najlepiej w Europie Środkowej zachowaną różnorodność biologiczną i dlatego na obszarze tym powstała koncepcja Zielonych Płuc Polski
Zielone płuca Europy
Obejmują tereny takich państwa jak: Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja, Ukraina, Białoruś, Estonia.
Polska jest inicjatorem utworzenia tego obszaru.
Konwencja o biologicznej różnorodności
Część obszarów Polski o wysokich walorach przyrodniczych uzyskała także wysoką rangę międzynarodową i zostały wpisane na:
Listę Dziedzictwa Światowego – Białowieski Park Narodowy
Listę Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery ( 7 obiektów) – Babiogórski PN, Białowieski PN, Bieszczadzki PN, Karkonoski PN, Słowiński PN, Tatrzański PN, rezerwat Jeziora Luknajno,
Konwencja Ramska ( 8 obiektów) Jeziora: Luknajno, Karaś, Oświn, Świdwie, rezerwat Słońsk, Stawy Milickie oraz parki : Biebrzański i Słowiński
Na terenie Polski funkcjonują trans graniczne Rezerwaty Biosfery:
Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie – obejmuje Słowację, Polskę, Ukrainę
Polsko-Czeski Rezerwat Biosfery Karkonoszy - obejmuje Czechy i Polskę
Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska – 2000
Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie – obejmuje Polskę, Białoruś, Ukrainę
Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie – 2010
Sieć obszarów Natura 2000:
Kompleksowa sieć obszarów chronionych na terenie UE, mająca na celu ochronę cennych i zagrożonych składników różnorodności biologicznej oraz ich monitoring
W skład sieci Natura 2000 wchodzą:
Obszary specjalnej ochrony ptaków –wyznaczone na podstawie:
Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony ptaków;
Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) wyznaczone na podstawie:
Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej flory i fauny
Dotychczas Polska zgłosiła do Komisji Europejskiej:
142 obszary specjalnej ochrony ptaków, które zajmują 5511 800 ha czyli ponad 16 % powierzchni kraju oraz
364 specjalne obszary siedlisk zajmujących 2 888 400 ha, czyli 9 % powierzchni kraju
Zajmują one łącznie ponad 19% powierzchni kraju, ponieważ część z obszarów „ptasich” i siedliskowych pokrywa się ze sobą.
Docelowo powierzchnia obszarów Natura 2000 ma obejmować ok. 21-22% powierzchni naszego kraju.
Dokument nr 4
Konwencja o zmianie klimatu
Celem tej konwencji jest :
Uzyskanie stabilizacji koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze
Kraje rozwinięte zobowiązują się do udzielenia pomocy finansowej krajom rozwijającym się w celu stabilizacji emisji gazów cieplarnianych
Kraje rozwinięte zobowiązały się do udostępnienia tym krajom bezpiecznej technologii dla środowiska oraz nowoczesnych myśli technologicznych, a także pomoc w ich wdrażaniu
Państwa, które podpisały tę konwencję uważają, że najważniejszym obowiązkiem jest podawanie informacji:
O ilości emitowanych gazów cieplarnianych
O ilości gazów, które uległy absorpcji w ekosystemach
O aktualnych osiągnięciach programów ograniczania emisji gazów szklarniowych
Dokument nr 5
Agenda 21 – Globalny Program Działań
Odzwierciedla ogólnoświatowe porozumienie i zaangażowanie polityczne na rzecz współpracy w dziedzinie rozwoju i środowiska w XXIw.
Program ten zajmuje się problemami dnia dzisiejszego, oraz przygotowuje się do rozwiązywania problemów, które mogą wystąpić w przyszłości.
Agenda uznaje, że wprowadzenie zrównoważonego rozwoju spada przede wszystkim na rządy, które są zobowiązane do opracowania krajowych strategii, planów i polityki ekorozwoju
Agenda 21 – Globalny Program Działań określa:
1. cele, zadania i środki, które powinny być podjęte przez rządy poszczególnych państw i władze lokalne aby pogodzić strategię zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego z wymogami ochrony środowiska
2. omawia ochronę elementów środowiska tzn. ochronę atmosfery, lasów, terenów górskich, wsi i rolnictwa, oceanów i zasobów słodkowodnych, gospodarowanie odpadami toksycznymi
3. omawia sposoby finansowania i rozwój prawa międzynarodowego
Podstawowe założenia ery ekologicznej obejmują 12 reguł
Reguła 1. Uznanie rozwoju psychicznego człowieka za główny cel życia i wspomaganie zdrowia człowieka
„Ludzie mają prawo do zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą”
Głównym celem życia jest uzyskanie wyższej jakości życia, na który składa się wymiar psychiczny i materialny
Dużą uwagę poświęca się problemom zdrowia człowieka tzn. bezpieczeństwu żywności, dostęp do wody, opieka lekarska
Człowiek ponosi odpowiedzialność za ochronę i poprawę środowiska naturalnego dla obecnych i przyszłych pokoleń
Reguła 2 – określenie nieprzekraczalnego poziomu zaspokajania własnych potrzeb materialnych
Postuluje się konieczność zmiany modelu konsumpcji, ponieważ obowiązujący model konsumpcji i produkcji, szczególnie w krajach uprzemysłowionych jest nieekologiczny gdyż ilość zużywanych zasobów zmieni nie rokuje jej przetrwania
Reguła 3 – przyjęcie przeciętnej dzietności w rodzinie - 2dzieci
Problemy demograficzne należą obecnie do najtrudniejszych do rozwiązania. Przybywa coraz więcej głodnych ludzi niemających szans na godziwe życie. Ocenia się, że możliwości wyżywienia ludzi kończą się na 8 mld. Na szybki wzrost populacji wpływa wysoka przeciętna liczba dzieci w rodzinach w krajach najuboższych. Wskaźnik ten w krajach tych wynosi od 6-7, a w Europie ok.1,5.
Istnieje potrzeba opracowania średniego europejskiego wzorca konsumpcji, który przy ustabilizowanym przyrośnie naturalnych można byłoby przyjąć jako model światowy
Reguła 4 - Zaakceptowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju).
Zrównoważony rozwój (ekorozwój) jest podstawą realizacji założeń ery ekologicznej.
Ekorozwój to kierowanie rozwojem bez destrukcji zasobów naturalnych.
Ekorozwój to współczesna koncepcja rozwoju społeczno – ekonomicznego, która zakłada konieczność ścisłego zharmonizowania postępu z poszanowaniem środowiska naturalnego.
Podstawowe założenia ekorozwoju obejmują:
długotrwałe wykorzystanie odnawialnych zasobów naturalnych,
efektywną eksploatację nieodnawialnych źródeł energii,
utrzymanie stabilności procesów ekologicznych i ekosystemów,
zachowanie i polepszenie stanu zdrowia ludzi, bezpieczeństwa pracy i dobrobytu.
Reguła 5 – dążenie do ochrony głównych ekosystemów ziemi
Ochrona obejmuje następujące ekosystemy:
ochronę atmosfery,
ochronę oceanów i mórz,
ochrona wód słodkowodnych,
przeciwdziałanie procesom pustynnienia i suszy,
ochrona lasów,
ochrona różnorodności biologicznej,
ochrona obszarów górskich.
ochrona atmosfery
Ochrona atmosfery – teza podstawowa:
Atmosfera ziemi podlega wzrastającemu naporowi gazów cieplarnianych grożących zmianą klimatu, a także naporowi chemikaliów powodujących zanik
Przywrócenie tego do stanu właściwego wymaga głębokich zmian w energetyce, transporcie, rolnictwie i leśnictwie.
Poszczególne kraje powinny być wyposażone w systemy wczesnego ostrzegania oraz przygotować procedury reagowania na zanieczyszczenia powietrza wskutek awarii przemysłowych, klęsk żywiołowych lub zniszczenia zasobów naturalnych. Szczególną uwagę przywiązuje się do ograniczenia transgranicznego zanieczyszczenia powietrza.
Ochrona oceanów i mórz:
dla osiągnięcia trwałego rozwoju konieczne jest opracowanie narodowych strategii zintegrowanego zarządzania strefami przybrzeżnymi, chodzi tu w głównej mierze o ograniczenie zanieczyszczeń spływających z lądów do mórz i oceanów.
Dla zachowania żywych zasobów mórz konieczne jest:
rozwój i powiększenie żywych zasobów morskich,
utrzymanie i odbudowa licznych gatunków morskich,
minimalizowanie strat przy połowach i efektywna kontrola w zakresie połowów.
Ochrona wód słodkowodnych:
(Pitna dla ludzi na całym świecie)
promowanie dynamicznego podejścia do zarządzania zasobami słodkowodnymi,
stabilna i racjonalna eksploatacja zasobów wodnych,
promowanie technologii wodooszczędnych,
promowanie kompleksowej gospodarki zasobami wodnymi ze szczególnym uwzględnieniem utylizacji odpadów płynnych (ścieki),
tworzenie regionalnych programów wodnych i sanitarnych.
przeciwdziałanie procesom pustynnienia i suszy
Przeciwdziałanie procesom pustynnienia i suszy:
Podstawowa teza brzmi:
,,Pustynnienie to proces degradacji powierzchni lądów na wskutek zmian klimatycznych lub działań człowieka. Dotyczy to szczególnie środowisk suchych, które należą do siedlisk podatnych na zaburzenia ekologiczne. Najbardziej odczuwalnym skutkiem pustynnienia jest degradacja terenów wypasowych i spadek produkcji żywności. Susza i pustynnienie przynoszą także biedę i głód. Oblicza się, że w połowie lat 80. naszego stulecia 3 miliony zmarło w wyniku suszy, w Afryce, na południe od Sahary.[…] Degradacja gleb, szczególnie zasolenie spowodowane nieodpowiednim drenażem, dotknęła rozległych połaci nawadnianych gruntów uprawnych. Jest to problem o rozległym zasięgu. Uległo degradacji już 70% suchych środowisk na Ziemi – 3,6 miliarda ha. Jest to ¼ gruntów rolnych na świecie, obszar 3-krotnie większy od Europy.”
Aby zapobiec pustynnieniu i suszy należy:
stosować odpowiednie metody konserwacji gleby,
powiększać obszary lasów – naturalny retencyjny zbiornik wód
zwiększać pokrywę roślinności,
zrehabilitować spustynnione tereny,
zabezpieczać środki egzystencji mieszkańcom na terenach zagrożonych pustynnieniem poprzez np.: ulepszanie systemu produkcji,
rozwijać narodowe strategie działań przygotowawczych zakładających uodpornienie systemów produkcji na suszę.
ochrona lasów
Ochrona lasów:
Rocznie ubywa ponad 20mln ha na całym świecie
2000-5000 mld dolarów rocznie
7% całego światowego PKB
Wsparcie w zarządzaniu lasami, ochrony i prawidłowego rozwoju
Dotyczy to wszystkich rodzajów lasów naturalnych w różnych regionach geograficznych i strefach klimatycznych
Zasoby i obszary leśne powinny być zarządzane w sposób zapewniający ich zachowanie dla spełnienia ludzi obecnej i przyszłej generacji.
Wykład 5 - 10.11.2015r.
OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ
Różnorodność biologiczna- określa różnorodność gatunkową wszystkich żywych organizmów, które występują na Ziemi, we wszystkich ekosystemach: morskich, lądowych, wodnych oraz w zespołach ekologicznych, do których organizmy żywe należą.
Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów.
Bioróżnorodność ma podstawowe znaczenie dla ewolucji oraz utrzymania życia na ziemi, dlatego koniecznie należy zapobiegać oraz zwalczać przyczyny jej zmniejszania się lub zanikania
Podstawowym wymogiem ochrony różnorodności biologicznej jest:
Ochrona ekosystemów i naturalnych siedlisk
Utrzymanie i odzyskanie zdolnych do życia gatunków w ich naturalnych warunkach
Ochrona różnorodności biologicznej
Zgodnie z konwencją o różnorodności biologicznej (Dz.U.2002 nr 184, p.1532)
państwa mają prawo do swoich własnych zasobów biologicznych
są odpowiedzialne za ochronę swojej bioróżnorodności oraz za zrównoważone wykorzystanie swoich zasobów biologicznych
każde państwo będzie opracowywać narodowe strategie, plany lub programy dotyczące ochrony i zrównoważonego wykorzystania swoich zasobów biologicznych
KONWENCJA PRZEWIDUJE PODEJMOWANIE NASTĘPUJĄCYCH DZIAŁAŃ W CELU OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI:
Monitoring destrukcyjnych procesów
Zarządzanie zasobami biologicznymi
Tworzenie systemów obszarów objętych ochroną
Kontrola nad uwolnieniem żywych organizmów zmodyfikowanych w procesach biotechnologicznych
Tworzenie przepisów o ochronie zagrożonych gatunków i populacji
Ochrona obszarów górskich
Większość obszarów górskich jest degradowana na skutek zanieczyszczeń pochodzących z działalności człowieka, dlatego konieczne jest podejmowanie działań zmierzających do właściwego zarządzania górami.
Niezbędne jest utworzenie banku danych w celu wypracowania zintegrowanego podejścia do problemu gór i środowiska.
Działania na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju Karpat mają na celu m.in. poprawy jakości życia, wzmocnienia miejscowej gospodarki i społeczności lokalnych oraz zachowania walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Dla osiągnięcia tych celów są podejmowane odpowiednie środki promują:
- zasadę przezorności i zapobiegania zanieczyszczeniom
- zasadę zanieczyszczający płaci
- udział społeczeństwa i zaangażowanie zainteresowanych podmiotów
- współpracę trans graniczną
- zintegrowane planowanie i gospodarowanie zasobami ziemi i wód
- podejście programowe
- podejście ekosystemowe
Opanowanie wiedzy o zarządzaniu zasobami przyrody
W erze ekologicznej główny akcent jest położony na umiejętność zarządzania zasobami przyrody, zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju.
WIEDZA O ZARZĄDZANIU OBEJMUJE:
zarządzanie gruntami
Proces planowania przestrzennego i zarządzania powinien być zintegrowany
Należy promować programy zmierzające do najlepszego wykorzystania gruntu, dotyczy to zagrożeń związanych z eksploatacją górniczą, uprawą roli, urbanizacją itp.
Do działalności tej powinny być włączone społeczności lokalne
Szczególnie ważne jest stworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju w rolnictwie i rozwoju wsi (zwiększenie produkcji żywności, promocja zdrowej żywności)
zarządzanie odpadami
Obejmuje m.in.:
minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów
maksymalne wykorzystanie odpadów, stosowanie recyklingu
promocja biologicznych metod oczyszczania ścieków
zarządzanie chemicznymi substancjami toksycznymi
W celu zapewnienia bezpieczeństwa chemicznego należy dążyć do:
zastępowania substancji szkodliwych substancjami mniej szkodliwymi lub nieszkodliwymi
tworzenie mechanizmów zapobiegającym skażeniom
promocja czystych ekologicznie wyrobów i technologii
ratyfikacji Konwencji Brazylejskiej o kontroli granicznych przemieszczeń odpadów niebezpiecznych oraz ich usuwania
zwiększenie zdolności wykrywania i powstrzymywania prób wwozu odpadów niebezpiecznych na terytoria poszczególnych państw
zarządzanie odpadami radioaktywnymi – dotyczy:
zaprzestanie składowania odpadów radioaktywnych o wysokim, średnim i niskim poziomie promieniowania w pobliżu środowiska morskiego zgodnie z Konwencją Londyńską
zaprzestanie eksportu odpadów radioaktywnych do krajów, które zabraniają importu takich odpadów zgodnie z Konwencją Bamako, Konwencją Lome i in.
Przyjęcie koncepcji wspierającego otwartego systemu ekologicznego
Dla realizacji założeń ekorozwoju niezbędny jest inny system ekonomiczny, ponieważ obecny nastawiony jest przede wszystkim na osiągnięcie jak największego zysku. System ten prowadzi do niesprawiedliwych kosztów ekonomicznych i społecznych w innych krajach.
W erze ekologicznej w miejsce kryterium zysk mają funkcjonować takie pojęcia jak: partnerstwo i sprawiedliwość tzn. partner silniejszy dba o interesy słabszego
Przyjęcie zasady sprawiedliwego handlu
Konsekwencją partnerskiego systemu ekonomicznego jest wprowadzenie sprawiedliwych zasad handlu.
Sprawiedliwy handel wymaga, aby w cenę produktu były wkalkulowane uwarunkowania środowiskowe oraz wkomponowana promocja czystej produkcji i ekologiczne użytkowanie wyrobów.
Tą drogą powinna następować:
promocja właściwej przedsiębiorczości zgodnie z założeniami ekorozwoju
eliminacja technologii i towarów nieprzyjaznych środowisku
Opodatkowanie krajów uprzemysłowionych na rzecz krajów rozwijających się
Na konferencji w Rio (1992r.) przyjęto dwa mechanizmy finansowania ery ekologicznej:
kraje rozwinięte zobowiązały się do przeznaczenia 0,7% swojego dochodu narodowego brutto na pomoc dla krajów rozwijających się
finansowanie realizacja programu Agenda 21 będzie pochodzić z sektora państwowego i prywatnego danego kraju. Koszty realizacji tego programu zostały ocenione na 600 mld $ rocznie
Zakłada się, że finansowanie poszczególnych programów Agendy 21 będzie wspierane poprzez:
Międzynarodowe Stowarzyszeni Rozwoju
Regionalne i subregionalne banki rozwoju
Światowy Fundusz na rzecz Środowiska
Wyspecjalizowane agendy ONZ
Wielostronne programy pomocy
Źródła prywatne
Różne formy umarzania długów
Stosowanie zachęt i mechanizmów ekonomicznych i podatkowych
Ułatwienia w zdobywaniu zezwoleń handlowych
Kreowanie narodowych polityk ekologicznych
Deklaracja z Rio nakłada na poszczególne kraje obowiązek opracowania narodowych polityk i strategii ekologicznych poprzez stworzenie odpowiednich procedur, które powinny współtworzyć ogólną politykę państwa
Realizacja ekorozwoju wymaga zdecydowanych polityk na szczeblu krajowym oraz dynamicznej, wspierającej się międzynarodowej wspólnoty gospodarczej
Rozwijanie praw i aktywności obywateli
podstawową zasadą realizacji ekorozwoju jest szerokie zaangażowanie społeczeństwa w procesy formułowania polityki i podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskowego
szczególną rolę powinny odegrać organizacje pozarządowe, władze lokalne (np. samorządowe, gminne), związki zawodowe (szczególnie dużych zakładach produkcyjnych)
zgodnie z tą zasadą „ każda osoba powinna mieć zapewniony dostęp do informacji dotyczącej środowiska, w której posiadaniu jest władza publiczna”
Tworzenie nowych proekologicznych struktur organizacyjnych
Zgodnie z zaleceniami Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych niezbędne jest wzmocnienie roli ONZ w dziedzinie ochrony środowiska i ekorozwoju
Powołano Komisję ds. zrównoważonego rozwoju (1991/93), której zadaniem było:
Nadzorować wprowadzanie w życie Agendy 21
Opracować informacje o działaniach podejmowanych przez poszczególne rządy
Analizować raporty organizacji pozarządowych, środowisk naukowych i sektora prywatnego
Wykład 6 - 17.11.2015r.
POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI
Polityka ekologiczna- świadoma i celowa działalność państwa, która pomaga na racjonalnym kształtowaniu środowiska przyrodniczego poprzez jego właściwe użytkowanie i ochronę, w oparciu o poznane prawa przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne.
Podmiotem polityki ekologicznej jest państwo
Przedmiotem polityki ekologicznej jest środowisko naturalne
Środowisko (wg ustawy POŚ)
Ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconym w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, woda, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami
Ochrona środowiska (wg ustawy POŚ)
To podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej
Ochrona ta polega w szczególności na:
Racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami przyrodniczymi zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju
Przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom
Przywracaniu elementów środowiska do stanu właściwego
Ochrona zasobów środowiska jest realizowana m.in. poprzez:
1) Określenie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania, a także podejmowaniu działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu.
2) Standardy emisji
Standardy jakości środowiska (wg ustawy POŚ)
To określenie prawem poziomy dopuszczalne substancji lub energii, które muszą być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze
System standardów jakości dotyczy:
Jakość powietrza
Powierzchni ziemi
Jakości wód
Poziomu hałasu i promieniowania elektromagnetycznego
Opiera się na następujących procedurach:
Określenie standardu w drodze aktu normatywnego (np. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasów w środowisku)
Monitorowanie stanu środowiska (Państwowego Monitoringu Środowiska- PMŚ)
Podejmowanie działań zaradczych (np. opracowanie powiatowych programów ochrony powietrza)
Badania monitoringowe prowadzone w ramach PMŚ. Dotyczą:
Jakości powierza
Jakości wód śródlądowych powierzchniowych i podziemnych raz morskich wód wewnętrznych i wód morza terytorialnego
Jakość gleby i ziemi
Hałasu
Promieniowania jonizującego
Pól elektromagnetycznych
Stanu zasobów środowiska, w tym lasów.
Informacje na temat aktualnego stanu środowiska w Polsce oraz standardy jakości środowiska mają podstawowe znaczenie dla określenia wytycznych w Polityce Ekologicznej Państwa.
Na podstawie wytycznych Polityki Ekologicznej Państwa tworzone są na obszarach województw, powiatów i gmin programy ochrony środowiska, w których okreśone są działania zmierzające do osiągnięcia założonych standardów środowiska na danym terenie
Z programów tych mogą wynikać daleko idące ograniczenia dla wszystkich podmiotów prowadzących działalność środowiskową na danym terenie- także osób fizycznych, nie prowadzących działalności gospodarczej.
Standardy emisyjne- dopuszczalne wielkości emisji
Ustalane w Polsce w oparciu o Ustawę Prawo Ochrony Środowiska (art. 145 POŚ) za pomocą rozporządzeń wykonawczych ministra środowiska.
Emisja- wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi
Substancji- (pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka)
Energii (ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne)
Standardy emisji- określenie ilości zanieczyszczenia dopuszczalnego do emisji w odniesieniu do jednostki czasu oraz instalacji lub urządzenia
Podstawowe zasady polityki ekologicznej dotyczącej organizacji życia społeczno- gospodarczego
Zasada zrównoważonego rozwoju
W świetle z Konstytucji RP- art. 5
W świetle art. 3 pkt 50 ustawa POŚ
Zasada zrównoważonego rozwoju obowiązuje każdego
Proces, dotyczy wszystkich sfer naszej aktywności, ponieważ dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniającego ochronę środowiska i ochronę podstawowych procesów ekologicznych
Głównym celem tej zasady jest poszukiwanie środków i warunków zabezpieczających długotrwałe zachowanie funkcji systemu ekologicznego związanego ze środowiskiem naturalnym
Geneza pojęcia zrównoważonego rozwoju
1967r.- Raporty Klubu Rzymskiego
przedstawiają problemy ochrony środowiska jako najpoważniejszą sprawę, którą należy rozwiązać, aby zapobiec kryzysowi świata
zostały sformułowane podstawy koncepcji …
1972r.- Konferencja w Sztokholmie
Wprowadzono pojęcie ekorozwoju przy omawianiu ogólnych praw i obowiązków państw w zakresie ochrony środowiska
- zastanawiano się, w jaki sposób społeczeństwo realizuje idee ekorozwoju?
Przyjęto, że społeczeństwo realizujące idee ekorozwoju to społeczeństwo:
- uznające nadrzędność wymogów ekologicznych, które nie mogą być zakłócone przez wzrost cywilizacji oaz rozwój gospodarczy i kulturalny
zdolne do samosterowania swoim rozwojem w celu utrzymania harmonii z przyrodą, a więc respektujące oszczędną produkcję i konsumpcję oraz wykorzystanie odpadów
dbające o przyszłościowe konsekwencji podejmowanych działań
1983r.- została powołana Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju przy ONZ
komisja ta pod przewodnictwem p. Brundtland opracowała raport pt „Nasza wspólna przyszłość” (1987), który stanowi punkt zwrotny w międzynarodowym zarządzaniem środowiskowym
raport wzywa do rozpoczęcia nowego rozdziału w historii światowej gospodarki opierającego się o zrównoważony rozwój gospodarczy zgodnie z zasadami gospodarczo-społecznego rozwoju
1992r.- Konferencja w Rio de Janeiro opracowano min:
podstawowe założenia ery ekologicznej
globalny program działań
Których podstawowym założeniem jest przyjęcie koncepcji zrównoważonego rozwoju
POLSKA
1991. – parlament RP uchwałą Sejmu przyjmuje dokument „Polityka ekologiczna państwa”, który przedstawia strategię działania państwa w sferze ochrony środowiska opartą na zasadzie ekorozwoju
„Polityka ekologiczna państwa” (1)- realizowała zadania do 2006r. z uwzględnieniem perspektywy 2007-2010
„Polityka ekologiczna państwa” (2)- realizuje zadania od 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
„Długofalowa strategia rozwoju zrównoważonego i trwałego- Polska 2025” opracowane przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
W prawie polskim zasada jest realizowana w aspekcie:
polityki krajowej- zasada ta jest realizowana przez odpowiednie środki prawne, do których można zaliczyć m.in.:
wojewódzki i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
strategie rozwoju województwa
priorytety współpracy zagranicznej województwa
polityki regionalnej
lokalne
Zasada prewencji
w świetle z Konstytucji RP- art. 68 ust.4
Nałożono na władze publiczne obowiązek zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. (obowiązek ten ma charakter prewencyjny, gdyż ma polegać na zapobieganiu. Obowiązek ten wymaga podjęcia działań, także o charakterze prawodawczym, które wiążą się z możliwością ingerencji w sferę praw i wolności jednostki)
w świetle art. 6 ust.1 ustawa POŚ
Zasada prewencji polega na tym, że kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu
W świetle wymagań UE- dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli- dyrektywą IPC.
Dyrektywa ta dotyczy wyłącznej prewencji i określa generalne zasady ochrony środowiska.
Dyrektywa IPPC wprowadza jednolite w skali UE instrumenty zapobiegania i utrzymywania pod pełną kontrolą procesów oddziaływania na środowisko związanych z niektórymi rodzajami działalności gospodarczej (Aneksie I) odwołując się jednocześnie do wielu dyrektyw szczegółowych.
Dyrektywa uważana jest jednocześnie za jeden z najbardziej znaczących i najtrudniejszych do wdrożenia aktów prawnych UE.
Branże objęte obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego:
przemysł energetyczne do spalania paliw o mocy minimalnej 50MWt
hutnictwo oraz przemysł metalurgiczny
przemysł mineralny
przemysł chemiczny
Działania o charakterze prewencyjnych regulują także:
Ustawa z 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
regulacje prawne poświęcone np. najlepszym dostępnym technikom (BAT), najlepszym dostępnych technologiom niepowodujących nieuzasadnionych kosztów (BATNEC)
obowiązek opracowania przeglądu ekologicznego
BAT- Best AvailableTechnique
Najlepsza dostępna technika- to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to możliwe, ograniczenie emisji i wpływu na środowisko jako całość
TECHNIKA - to zarówno stosowana technologia jak i sposób w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowania oraz likwidowana
Dostępne techniki- to techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać.
Wykład 7 – 24.11.2015
Zasada przezorności
w świetle art. 6 ust. 2 ustawa POŚ
„Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze.”
Podjęcie działań zapobiegawczych jest wymagane zawsze w działaniach ochrony środowiska, w tych przypadkach, których negatywnych skutków nie można wystarczająco dokładnie przewidzieć ze względu na ich ujawnienie się po dłuższym czasie, np. genetycznie zmodyfikowane rośliny i zwierzęta.
Przeciwdziałanie powinno obejmować:
Cały proces planowania i realizacji przedsięwzięć
…
Zasada przezorności bezwzględnie obowiązuje wszystkie podmioty prowadzące działalność mogąco negatywnie oddziaływać na środowisko
Obejmuje wszystkie działające na terenie Polski podmioty zagraniczne i mieszane
Adresatem tej zasady są organy władzy publicznej zarówno tworzące prawo, jak i prawo stosujące
Na podmiotach ciąży obowiązek starannego działania, mającego na celu rozpoznanie skutków swojej działalności i jej wpływu na środowisko
Zasada zanieczyszczający płaci
PPP – Polluter Pays Principle
Nakłada całkowitą odpowiedzialność materialną i społeczną na sprawcę zanieczyszczenia za skutki degradacji środowiska (dotyczy sprawcy indywidualnego i instytucjonalnego)
Odpowiedzialność ta łączy się z ponoszeniem odpowiednich sankcji o charakterze cywilnym, administracyjnym i karnym
Zasada jest definiowana jako sposób określania i wyliczania kosztów powstania szkód oraz strat zaistniałych w środowisku, przy jednoczesnym ustaleniu rodzaju odpowiedzialności prawnej
Zakres podmiotowy i przedmiotowy jest określony w ustawie z 13.04.2007 o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
W znaczeniu szerszym:
Sprawca zanieczyszczenia ponosi odpowiedzialność finansową w pełnym zakresie szkody spowodowanej przez własną działalność niezależnie od tego, czy działalność ta jest zgodna z prawem, czy też nie.
W znaczeniu węższym:
Zanieczyszczający ponosi finansową odpowiedzialność za nieprzestrzeganie pełnego zakresu standardów wprowadzonych określoną regulacją prawną (najczęściej stosowanym w praktyce)
Zasada kompleksowości ochrony środowiska
W świetle art.5 ustawa POŚ
„Zasada kompleksowości zakłada konieczność realizowania ochrony jednego lub kilku elementów przyrodniczych środowiska z uwzględnieniem ochrony pozostałych komponentów środowiska”
Kompleksowe podejście oznacza, że na środowisko składają się wszystkie elementy przyrodnicze w ich wzajemnym powiązaniu
Zasada ta dotyczy:
Wszystkich podmiotów korzystających ze środowiska oraz
Wszystkich trzech rodzajów korzystania ze środowiska
Rodzaje korzystania ze środowiska: (wg ustawy Prawo Ochrony Środowiska)
Powszechne korzystanie ze środowiska
Zwykłe korzystanie ze środowiska
Szczególne korzystanie ze środowiska
Powszechne korzystanie ze środowiska
Przysługuje z mocy ustawy każdemu obywatelowi i obejmuje korzystanie ze środowiska, bez użycia instalacji, w celu zaspokojenia potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku oraz uprawiania sportu w zakresie:
Wprowadzenia do środowiska substancji lub energii
Powszechnego korzystania z wód
Powszechne korzystanie ze środowiska obejmuje tylko osoby fizyczne
Zwykłe korzystanie ze środowiska, które:
Wykracza poza normy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia, oraz
Zwykłe korzystanie z wody w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo wodne
Właścicielowi przysługuje prawo do korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, prawo to nie stanowi prawa do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganego pozwolenia wodno prawnego. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokajaniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego z wyjątkiem: ……
Nie wymaga pozwolenia (tak jak powszechne)
Szczególne korzystanie ze środowiska
Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego i zwykłego
Na szczególne korzystanie ze środowiska, może być w drodze ustawy, nałożony obowiązek uzyskania pozwolenia ustalającego w szczególności zakres i warunki korzystania ze środowiska, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska
Szczególne korzystanie z wód- korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne lub zwykłe, a w szczególności:
Pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych
Wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi
Przerzuty wody oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych
Piętrzenie oraz retencjonowanie
…
Zasada dostępu do informacji o środowisku
Ustawy z 3.10.2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko
…
Uregulowania prawne do informacji o stanie i ochronie środowiska (1997r.)
W świetle Konstytucji RP art.61 ust.1 – obywatel ma prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne
Prawo do uzyskania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu
W świetle Konstytucji RP art.74 ust.3 – każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
Dostęp do informacji o środowisku przysługuje niezależnie od:
Obywatelstwa
Miejsca zamieszkania
Od tego, czy żądający informacji ma jakikolwiek interes prawny lub faktyczny związany z informacją lub sprawą, której informacja dotyczy.
Art.1 – określa przede wszystkim zasady, tryb postępowania i właściwe organy administracji w sprawach:
Udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie
Ocen oddziaływania na środowisko
Trans granicznego oddziaływania na środowisko, a także
Zasad udziału społeczeństwa w ochronie środowiska
Udostępnianie informacji o środowisku, jego stanie i ochronie odbywają się na wniosek:
Wniosek taki powinien być rozpatrzony niezwłocznie, jednak nie dłużej niż w ciągu miesiąca. Jeżeli sprawa jest skomplikowana, to organ ma prawo rozpatrywać wniosek w ciągu 2 miesięcy
Uwzględniając wniosek, organ administracji publicznej udostępnia informację. Odmowa następuje w drodze decyzji, na którą przysługuje odwołanie do organu drugiej instancji, a w dalszym toku – skarga do sądu administracyjnego
Udostępnianie informacji o środowisku, jego stanie i ochronie jest w zasadzie nieodpłatne.
Wyjątek – wnioskodawca ma obowiązek uiścić opłatę za wyszukiwanie, kopiowanie dokumentów lub danych oraz przesyłanie informacji
Organ administracji nie udostępnia informacji o środowisku i jego ochronie, jeżeli:
Informacje dotyczą np. danych jednostkowych uzyskiwanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej chronionych tajemnicą statystyczną
Spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym dyscyplinarnym lub karnym, jeżeli udostępnianie informacji mogłoby zakłócić przebieg postępowania czy danych osobowych
…
Organ administracji może odmówić udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie w drodze decyzji, jeżeli:
Wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowywania
Wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się
Wniosek jest w sposób oczywisty niemożliwy do zrealizowania
Wniosek jest sformułowany w sposób zbyt ogólny
Dane o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie zamieszcza się w publicznie dostępnych wykazach, które prowadzi się w formie elektronicznej
…
Zasada ekonomizacji
Polega na maksymalnym wykorzystaniu mechanizmów rynkowych dla minimalizacji kosztów ekorozwoju w ogóle i kosztów ochrony środowiska w szczególności
Realizacja tej zasady jest oparta na następujących mechanizmach rynkowych:
Opłaty za korzystanie ze środowiska
Opłaty ekologiczne (opłaty produktowe i depozytowe)
Dotacje i preferencyjne kredyty inwestycyjne
Narzuty ekologiczne od paliw
Stosowanie zróżnicowania podatkowego
Wprowadzenie pozwoleń zbywalnych na emisję zanieczyszczeń
OPŁATY
Opłata – środek prawno-finansowy o charakterze reglamentacyjnym
Opłaty – są środkami ekonomicznymi, stosowane za zachowywanie się podmiotów gospodarczych zgodnie dozwolonymi wymaganiami zawartymi w prawie
Opłaty za korzystanie ze środowiska obowiązkowo ponoszą wszyscy, którzy przekraczają ramy powszechnego korzystania. Opłata ta wiąże się z korzystaniem ze środowiska, które wymaga pozwolenia. Opłatę są zobowiązane uiszczać podmioty korzystające ze środowiska
Jest to niejako zapłata za tzw. legalną emisję zgodną z warunkami prawnymi, które są określone w decyzjach administracyjnych. Ta wielkość emisji wynikająca z przepisów jest niewielka, gdyż normy emisji dla większości emitentów ustala się w oparciu o standardy jakości środowiska, które określają taką dopuszczalną granicę zanieczyszczeń, aby nie było to szkodliwe dla środowiska.
Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona (zgodnie z ustawą POŚ) za:
Wprowadzanie gazów do powietrza
Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi
Pobory wody
Składowanie odpadów
Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych zależy od:
Ilości i rodzaju wprowadzania gazów i pyłów do powietrza
Ilości i jakości pobranej wody oraz od tego, czy pobrano wodę powierzchniową czy podziemną oraz od jej przeznaczenia
Ilości i rodzaju ścieków, rodzaju substancji zawartych w ściekach, a w przypadku wód chłodniczych – od temperatury tych wód
Ilości i rodzaju składowanych odpadów, natomiast opłata podwyższona zależy także od czasu składowania odpadów
Zasady uiszczania opłat przez podmioty korzystające ze środowiska
1) Ustalają we własnym zakresie wysokość opłat i wnoszą je bez wezwania, na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska
2) W przypadku eksploatacji niestacjonarnych urządzeń technicznych w tym środków transportu, wnosi się….
3) Opłaty za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wody oraz za składowanie odpadów podmioty korzystające ze środowiska są obowiązane wnosić do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza4) Opłaty za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza
5) Podmioty korzystające ze środowiska są zobowiązane bez wezwania przedstawić marszałkowi województwa informacje zawierające dane odnośnie m.in.:- rodzaju i ilości gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza objętych opłatami
- ilości i jakości pobranej wody powierzchniowej i podziemnej
- ilości w stanie i składzie ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi
Jeśli podmiot:
Wprowadza gazy, pyły
Dokonuje poboru wody
Wprowadza ścieki do wód lub do ziemi
bez wymaganego pozwolenia, ponosi opłatę podwyższoną o 500% w stosunku do stawki podstawowej
Wykład 8. 01.12.2015
Opłaty ekologiczne – obciążenia finansowe doliczane do cen produktów, które są wykorzystywane w sposób masowy i rozproszony oraz stanowią bardzo dużą uciążliwość dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub składowania poprodukcyjnego
Celem opłat produktowych jest:
Ograniczenie zużycia produktów uciążliwych ekologicznie oraz zastępowanie ich produktami ekologicznie „czystszymi”
Redukcja całkowitej masy odpadów i zmniejszenie ich uciążliwości poprzez recykling opakowań i odpadów
Opłata produktowa pochodzić będzie ze sprzedaży:
Opakowań: z tworzyw sztucznych; z aluminium o pojemności mniejszej od 300l; z blachy białej i lekkiej innej niż aluminiowa; z papieru i tektury; szklanych, poza ampułkami; z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów); z materiałów wielowarstwowych; wielomateriałowych oraz złożonych
Akumulatorów niklowo-kadmowych oraz ogniw i baterii galwanicznych
Lamp wyładowczych z wyłączeniem świetlówek kompaktowych
Urządzeń klimatyzacyjnych zawierających substancje zubożające warstwę ozonową (CFC, HCFC); urządzeń chłodniczych i zamrażających oraz pomp ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierających substancje zubożające warstwę ozonową (CFC, HCFC); chłodziarek i zamrażarek typu domowego zawierających substancje zubożające warstwę ozonową (CFC, HCFC),
Opon: nowych; używanych regenerowanych oraz używanych nieregenerowanych
Olejów smarowych, z wyłączeniem olejów bazowych i olejów przepracowanych
Opłaty produktowe są zobowiązane uiszczać podmioty importujące lub wytwarzające produkty określone w załączniku do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej.
Podmioty są zobowiązane zapewnić odzysk, a szczególnie recykling odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Niewykonanie tego obowiązku wiąże się z uiszczeniem opłaty produktowej.
Ekologiczne opłaty depozytowe – są to obciążenia finansowe doliczane do ceny ekologicznie niebezpiecznych produktów, dla których stworzono system utylizacji dotyczy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych (kwasowych).
Dopłaty te podlegają zwrotowi w momencie przekazania produktu do recyklingu, neutralizacji lub właściwego, pod względem ekologicznym składowania poprodukcyjnego.
Zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące ochronie środowiska
Stawki podatków i innych danin publicznych powinny być zróżnicowane, z uwzględnieniem celów służących ochronie środowiska
Stawki podatku akcyzowego powinny być kalkulowane w szczególności tak, aby zapewnić niższą cenę rynkową, np.:
Benzynie bezołowiowej w stosunku do benzyny zawierającej ołów
Olejom napędowym i opałowym o niższej zawartości siarki w stosunku do olejów o wyższej zawartości siarki
Olejom napędowym i smarowym, wytwarzanych z udziałem komponentów uzyskiwanych z regeneracji olejów zużytych, w stosunku do olejów wytwarzanych bez udziału tych komponentów
Biopaliw opartych na wykorzystaniu biomasy, w szczególności roślin uprawnych, w stosunku do paliw pochodzących ze źródeł nieodnawialnych
Handel emisjami
Lata 1960 – pojawił się pomysł pozwoleń zbywalnych, lecz jego wdrożenie trwało kilka dziesięcioleci, ponieważ ówczesne prawo zabraniało zbywalności pozwoleń.
Lata 1970 w USA – miało miejsce pierwsze zastosowanie zbywalnych pozwoleń jako:
Kompensaty (offsets)
Saldowanie (netting) oraz
Bańki (bubbles).
Kompensaty
Na obszarze, na którym zostały przekroczone standardy jakości środowiska dla powietrza, wydanie nowego pozwolenia jest możliwe tylko wtedy, jeżeli zostanie zapewniona odpowiednia redukcja ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów wprowadzanych z innych instalacji usytuowanych na tym obszarze, dzięki czemu może być uruchomiona nowa inwestycja.
Saldowanie
Polega na obejściu przepisów, które nakazują spełnienie surowszych norm ekologicznych przez nowe instalacje co powodowało wydłużenie eksploatacji starych, nieekologicznych by uniknąć dostosowanie się ich do nowych przepisów
Aby wyeliminować niekorzystne zachowania wyjęto spod jej działania modernizację, które zmniejszają emisję z zakładu gruntownie poprawiającego jedną ze swych instalacji.
Pozwoliło to na redukcję emisji z zakładu, które w innym przypadku przedłużałoby żywot starych wyeksploatowanych instalacji.
Regulacje prawne w Polsce
Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji
Określa zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, którego celem jest ograniczenie tych emisji w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny
Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji
Określa zadania krajowego ośrodka bilansowania i zarządzania emisjami, przedstawia wykaz gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza, objętych systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych
Podstawowa idea handlu emisjami wyraża się w tym, że dla ograniczenia emisji zanieczyszczeń tworzy się rynek uprawnień zbywalnych.
Rząd rozdziela pozwolenia na emisje zależnie od całkowitej ilości dopuszczalnego lub tolerowanego ładunku zanieczyszczeń
Pozwolenia te mogą być później sprzedawane i nabywane na rynku
Celem tego instrumentu jest redukcja emisji zanieczyszczeń
Funkcjonowanie systemu (handlu emisjami) polega na tym, że:
Przydziela się emitentom zanieczyszczeń w roku wyjściowym określoną liczbę pozwoleń emisyjnych stosownie do istniejącej emisji całkowitej na określonym terytorium,
W następnych latach liczbę pozwoleń zmniejsza się systematycznie zgodnie z zakładanym tempem redukcji zanieczyszczeń,
Firmy mogą handlować między sobą przydzielonymi pozwoleniami emisyjnymi.
Zasada ekonomizacji łączy się często z następującymi regułami:
Zanieczyszczający płaci (PPP),
Płacą poszkodowani
Oznacza to dobrowolne włączenie się poszkodowanych w realizację zadań ochronnych zanieczyszczającego,
Lub subwencjonowanie przedsięwzięć ochronnych ze środków ogólnospołecznych,
Płaci użytkownik
Oznacza to obciążenie kosztami ochrony środowiska użytkownika urządzenia zanieczyszczającego środowisko, lub
Wnoszenie opłat przez użytkowników środowiska na rzecz wyspecjalizowanej jednostki gospodarcze która realizuje obowiązek ochrony (np. miejska oczyszczalnia ścieków),
Wspólnej odpowiedzialności
Oznacza subwencje ze środków ogólnospołecznych na likwidację starych źródeł zagrażających środowisku (np. wysypiska odpadów),
Lub realizacja przedsięwzięć ochronnych w układzie regionalnym.
Zasada subsydiarności
Zasada subsydiarności oznacza, że państwo nie może za obywateli lub grupę obywateli podejmować decyzji dotyczących zasad i warunków życia osobistego i zbiorowego
Zasada ta jest rozumiana jako dopuszczenie możliwości interwencji właściwego podmiotu wyższego szczebla określonej struktury organizacyjnej tylko wówczas, kiedy podmioty szczebla niższego nie są w stanie określonego problemu skutecznie rozwiązać.
Zasadę subsydiarności można rozpatrywać w dwóch zasadniczych aspektach:
Ustalenia zasad podziału kompetencji w dziedzinie ochrony środowiska między organizacją międzynarodową (Unia Europejska), a państwa członkowskie, oraz
W ramach danego państwa podział tych kompetencji między organy szczebla centralnego (administracja rządowa razem z jej organami terenowymi), a szczebla lokalnego (organy samorządu terytorialnego).
Zasada subsydiarności (pomocniczości) oznacza decentralizację decyzji dotyczących ochrony środowiska, które powinny być podejmowane na szczeblu regionalnym lub lokalnym (wojewódzki, powiatowy, gminny), adekwatnie do rozwiązywanego problemu.
Założenie tej zasady to m.in.:
Grupy większe, o szerszych celach, nie powinny przejmować zadań grup mniejszych, o celach bardziej szczegółowych,
Grupy większe powinny spełniać tylko takie zadania, z którymi grupy mniejsze nie mogą sobie poradzić samodzielnie,
Grupy większe powinny pomagać mniejszym w celu osiągania celów.
Zasada partycypacji publicznej
W świetle Konstytucji RP
Art. 74 ust.4 – władze publiczne mają obowiązek prowadzenia polityki, która zapewni bezpieczeństwo ekologiczne zarówno obecnemu społeczeństwu, jak i przyszłym pokoleniom
Art. 74 ust. 3 – konstytucja RP przyznaje prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska każdemu zainteresowanemu podmiotowi
Prawo do udziału społeczeństwa obejmuje:
Zapewnienie każdemu prawa do składania uwag i wniosków w postępowaniach administracyjnych prowadzonych z udziałem społeczeństwa,
Udział społeczeństwa w opracowywaniu dokumentów,
Uczestnictwo organizacji ekologicznych w postępowaniach prowadzonych z udziałem społeczeństwa, na prawach strony tego postępowania
Organy administracji właściwe do wydania:
Odpowiednich decyzji o środowiskowym uwarunkowaniu lub
Opracowania projektów dokumentów (planów zagospodarowania przestrzennego, strategii rozwoju regionalnego, regionalnych programów operacyjnych, wojewódzkich planów gospodarki odpadami,…),
w przypadku których wymagane jest zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa,
zapewniają możliwość udziału społeczeństwa przed:
Wydaniem tych decyzji lub ich zmianą lub
Przed przyjęciem dokumentów lub ich zmianą.
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach
Decyzja o pozwoleniu na budowę, decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzja o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych
Decyzja o pozwolenie na rozbiórkę obiektów jądrowych
Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
Decyzja o ustaleniu lokalizacji autostrady
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach
OOŚ – z raportem lub bez raportu
Udział społeczeństwa gdy wymagany jest raport
Postępowanie trans graniczne, gdy może mieć miejsce możliwość znaczącego trans granicznego oddziaływania
Zasada partycypacji publicznej w rozwiązywaniu problemów środowiskowych
Uwagi i wnioski zgłaszane w ramach postępowania wymagające udziału społeczeństwa mogą być wnoszone w formie pisemnej, ustnie, za pomocą środków komunikacji publicznej
Organ właściwy do wydania decyzji może przeprowadzić rozprawę administracyjną otwartą dla społeczeństwa
Informację o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią organ właściwy do wydania decyzji podaje do publicznej wiadomości
W ustawie DI przewidziano zrównanie statusu organizacji ekologicznych i pozostałych członków „zainteresowanej społeczności”, czyli strony postępowania, jak i organizacje ekologiczne muszą mieć zagwarantowane te same prawa
Zasada integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi
W świetle art.8 ustawy POŚ
„polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska, a w szczególności zasadę zrównoważonego rozwoju
Organem odpowiedzialnym w tym zakresie jest właściwy organ, który:
Opracowuje przedmiotową strategię, politykę, plan czy program,
Organ, który ma uprawnienia nadzorcze wobec organu opracowującego
W Polsce realizacji tej zasady tzw. integracji ochrony środowiska z politykami branżowymi stanowi zasada nadrzędności wymagań ochrony środowiska, którą uznaje się za nieodzowny warunek zrównoważonego rozwoju.
Nadrzędność tej zasady wynika z faktu, że:
Integracja ochrony środowiska z politykami branżowymi uważa się za jedną z kluczowych zasad Unii Europejskiej
Zasada ta jest też powoływana w wielu innych dokumentach międzynarodowych, np. w Deklaracji w Aarhus w Danii w 1998 r.
W Polsce zasada ta jest realizowana przy opracowywaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który jest aktem kompleksowym.
Polityka ekologiczna państwa
„Polityka ekologiczna państwa” zawiera główne kierunki działań w poszczególnych gałęziach gospodarki, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Bardzo ważnym narzędziem polityki ekologicznej są instrumenty ekonomiczne, które pełnią istotną rolę w zarządzaniu środowiskowym w warunkach gospodarki rynkowej.
Wśród środków ochrony środowiska zajmują one szczególne miejsce, ponieważ rozwiązanie problemów zagrożeń ekologicznych upatruje się coraz częściej na płaszczyźnie ekonomicznej.
Najistotniejsze zadania instrumentów ekonomicznych:
Uzupełniają bądź wzmacniają działanie narzędzi prawnych i administracyjnych
Minimalizują społeczne koszty ochrony środowiska
Stwarzają przesłanki dla ekonomicznej racjonalizacji decyzji odnośnie alokacji środków na cele związane z ochroną środowiska i gospodarowaniem jego zasobami w różnych wymiarach gospodarczych i przestrzennych
Gromadzenie funduszy z przeznaczeniem na ochronę środowiska.
Kryteria wyboru instrumentów ekonomicznych:
Skuteczność środowiskowa
- skuteczność ekologiczna (potencjalna i rzeczywista) – najważniejsze kryterium, określające czy za pomocą danego instrumentu cel środowiskowy zostanie osiągnięty, tzn. czy osiągnięcie określonego standardu emisji jest realne przez podmioty zanieczyszczające
Efektywność ekonomiczna
- rozumiana jako: minimalizacja łącznych kosztów osiągnięcia planowanej korzyści środowiskowej do kosztów niezbędnych dla uzyskania tych korzyści
Motywacja
- powinna istnieć ciągła motywacja do redukcji zanieczyszczenia i do poszukiwania innowacji technologicznych
Elastyczność
- zanieczyszczający powinni mieć zapewnioną optymalną swobodę wyboru metody dostosowania się do wymagań środowiskowych; elastyczność jest kluczowym warunkiem do osiągnięcia efektywności ekonomicznej i skuteczności środowiskowej
Prostota działania
- regulacje i instrumenty ekonomiczne powinny być nieskomplikowane i nie powinny prowadzić do nadmiernych kosztów administracyjnych i przystosowawczych
Koszt wdrożenia
- wszystkie składniki kosztów wdrożenia muszą zostać uwzględnione (monitoring, licencjonowanie, egzekwowanie itd.)
Zintegrowanie z politykami sektorowymi
- polityka ekologiczna musi być właściwie zintegrowana z innymi politykami sektorowymi mającymi wpływ na środowisko, np. polityką energetyczną
Minimalizacja negatywnych kryteriów dystrybucyjnych
- działanie niektórych instrumentów polityki musi być regresywne, np. przez wzrost cen pewnych towarów (zwłaszcza pierwszej potrzeby). Ten wpływ dystrybucyjny musi być ograniczany lub kompensowany przez inne polityki.
Akceptowalność polityczna
- zależy od wielu czynników, m.in. kosztu, prostoty, klarowności i partycypacji społecznej
Zgodność z porozumieniami międzynarodowymi
- polityki ekologiczne funkcjonują w ramach wielu międzynarodowych konwencji, protokołów i uzgodnień, np. zasada zanieczyszczający płaci.
Wykład 9. 8.12.2015
Funkcje instrumentów ekonomicznych:
Funkcje instrumentów w odniesieniu do sfery regulacji ekonomiczno-rynkowej można sprowadzić do:
Funkcji bodźcowej
- stymulacyjna, polegająca na zachęcaniu podmiotów do podejmowania różnego rodzaju działań techniczno-organizacyjnych ograniczających uciążliwość dla środowiska oraz determinującą zakres korzystania z walorów i zasobów środowiska
Funkcji dochodowej
- transferowa, polegająca na gromadzenia, a następnie wtórnym podziale zgromadzonych środków na finansowanie przedsięwzięć chroniących środowisko
Funkcji regulacyjnej
- polega na uświadamianiu sobie ekonomicznych efektów zewnętrznych i eliminowaniu tzw. błędów rynku
Funkcji fiskalnej
- wpływy na budżety publiczne (zasilanie, uszczuplanie) w związku z finansowaniem potrzeb w zakresie ochrony środowiska
Funkcji informacyjnej
- polega na przekazywaniu sygnałów o istotnym zagrożeniu środowiskowym i potrzebie odpowiednich zachowań podmiotów
Instrumenty zarządzania środowiskowego
Bezpośrednie:
Polegają na:
Tworzeniu standardów jakości środowiska, dopuszczalnych poziomów emisji
Tworzeniu standardów produktowych
Posługiwaniu się decyzjami administracyjno prawnymi
Ustalaniu norm technologicznych
Poddawaniu ocenom określonych przedsięwzięć, które mogą negatywnie wpłynąć na środowisko
Instrumenty ogólnoprawne (ogólne, problemowe)
Obejmują problemy funkcjonowania makrosystemu: społeczeństwo-gospodarka-środowisko, tworzą podstawy systemu zarządzania środowiskowego
Dzielimy na dwie grupy:
O charakterze ogólnym - określają ustrój państwa, regulują problemy korzystania ze środowiska (obowiązki podmiotów gospodarczych i obywateli, odpowiedzialność administracyjna, cywilna i karna)
O charakterze problemowym, których celem jest prawne określenie elementów systemu zarządzania środowiskowego, głównie ustanowienie zasad i warunków korzystania ze środowiska, sposób organizacji SZS, planowania obiegu informacji
Regulacje tej grupy można podzielić :
W zależności od obszaru działania na: krajowe, unijne, międzynarodowe
W zależności od zakresu i charakteru na: problemowe, szczegółowe
Prawno administracyjne (zakazy, nakazy, standardy, pozwolenia, proekologiczne procedury)
Celem jest bezpośrednia regulacja korzystania ze środowiska i zapewnienia jego ochrony, są poparte odpowiednimi sankcjami prawnymi
Zakazy i nakazy stanowią najbardziej rygorystyczny instrument. Całkowite zakazy dotyczą głównie emisji związków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia człowieka, stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, uruchomienia zakładów bez odpowiednich urządzeń ochronnych
Standardy (normy) – jakościowe, emisyjne, produktowe
Standardy jakości środowiska (według ustawy POŚ) – to określone prawem poziomy dopuszczalne substancji lub energii, które muszą być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze
Pozwolenia – inwestycyjne, emisyjne i eksploatacyjno – reglamentacyjne
Pozwolenie zintegrowane
Pozwolenie na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza
Pozwolenie wodno-prawne na wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi
Pozwolenie na wytwarzanie odpadów
Pozwolenie wodno-prawne i pochodne
Koncesje na prowadzenie prac geologicznych i wydobywania kopalin
Proekologiczne procedury – określają sposób postępowania, który wymusza uwzględnienie problemów użytkowania i ochrony środowiska podczas podejmowania działań wymagających decyzji administracyjnych. W systemie zarządzania środowiskowego ważne znaczenie mają następujące procedury:
Postępowanie w sprawie ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć
Zapewnienie udziału społeczeństwa w postępowaniu administracyjnym dot. korzystania ze środowiska
Dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku
Zapewnienia ochrony środowiska przy realizacji inwestycji
Pośrednie:
Ich zadaniem jest:
Inspirowanie podmiotów gospodarczych do oszczędnego korzystania ze środowiska i zasobów naturalnych
Eliminowanie z rynku produktów, których wytwarzanie jest uciążliwe dla środowiska lub człowieka
Ekonomiczne
Instrumenty o charakterze danin publicznych (podatki i opłaty ekologiczne)
Zachęty finansowe (dotacje, subwencje, ulgi podatkowe)
Ekologiczne zabezpieczenia finansowe (zastawy ekologiczne i ubezpieczenia ekologiczne od skutków awarii)
Administracyjne kary pieniężne
Czyli np. opłaty za korzystanie ze środowiska, opłaty użytkowe, system handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń
Ekologiczna reforma podatkowa
Oznacza modyfikację systemu podatkowego w danym kraju i sprowadza się do:
Zmniejszenia opodatkowania dochodów i pracy
Zwiększenia opodatkowania dóbr, których wytwarzanie i konsumpcja są związane z zanieczyszczeniem, szkodami ekologicznymi i zużyciem zasobów
Dzięki niej osiąga się poprawę stanu środowiska oraz wzrost liczby miejsc pracy
Zapoczątkowały ją kraje skandynawskie, a Szwecja i Dania wprowadziły najbardziej istotne zmiany w systemach podatkowych
Instrumenty dobrowolnego stosowania
Ich celem jest zmniejszenie obciążenia środowiska pochodzenia antropogenicznego (głównie technogennego)
W tej grupie wyróżniamy trzy rodzaje instrumentów:
Dobrowolne umowy lub porozumienia ekologiczne
Dobrowolne procedury
Zalecenia ekologiczne
Instrumenty społecznego oddziaływania
Ich celem jest kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz jego zaangażowanie na rzecz zapewnienia utrzymania wysokiej jakości przyrodniczych warunków życia i rozwoju człowieka
W tej grupie wyróżnia się:
Oddziaływanie o charakterze edukacyjnym
Lobbing
Sponsoring
Instrumenty nacisku społecznego
Społeczna działalność usługowa
Społeczne działania komplementarne do działań formalnych
Środki finansowo-prawne stosowane w ochronie środowiska to w szczególności:
Opłata za korzystanie ze środowiska
Administracyjna kara pieniężna
Zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska
Opłaty za korzystanie ze środowiska:
Za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
Za wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi
Pobór wód
Składowanie odpadów
Za substancje zubożające warstwę ozonową
Za usuwanie drzew lub krzewów
Za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej
Opłata eksploatacyjna i koncesyjna w górnictwie
Należności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa
Opłata depozytowa
Opłata produktowa
Opłata za oddanie w użytkowanie gruntów pod wodami stanowiących własność Skarbu Państwa oraz obwodów rybackich
Podstawy prawne opłat ekologicznych |
---|
Rodzaje opłat |
Opłata za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza |
Opłata za substancje zubożające warstwę ozonową |
Opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi |
Opłata za składowanie odpadów |
Opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza:
Zobowiązane: podmioty korzystające ze środowiska i legitymujące się pozwoleniem oraz osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami tylko jeżeli emisja z instalacji wymaga pozwolenia
Przedmiot opłaty: wprowadzanie do powietrza któregokolwiek z 63 rodzajów gazów lub płynów wymienionych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 20.12.2005 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska
Według obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska za dany rok
Opłaty za emisję powietrza pobierane są również w przypadku braku możliwości ustalenia rodzaju i ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza.
Uiszcza się je w przypadku:
Przeładunku benzyn silnikowych (w zł na 1 tonę benzyny)
Spalania różnego rodzaju paliw w kotłach o mocy cieplnej do 5MW (w zł na 1 tonę spalonego paliwa)
Spalania różnego rodzaju paliw w silnikach spalinowych (w zł na 1 tonę spalonego paliwa)
Chowu lub hodowli drobiu (w zł na 100 stanowisk i rok)
Opłaty za substancje zubożające warstwę ozonową
Zobowiązani: podmioty wprowadzające do obrotu na terytorium Polski
Podstawa obliczenia: wysokości opłaty za substancje kontrolowane stanowi ilość substancji wprowadzonej do obrotu
Jednostkowa stawka opłat – w zł za 1 kg
Opłaty za umieszczanie odpadów na składowisku
Zobowiązani: posiadacz odpadów, wyjątkowo przedsiębiorca niebędący posiadacze jeżeli przekazał odpad podmiotowi nieposiadającemu wymaganego zezwolenia (wyjątek nie dotyczy osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą)
Jednostkowa stawka opłaty: zależy od rodzaju składowanego odpadu, wyodrębniono 3888 rodzajów odpadów przypisując do każdego z nich jednostkową stawkę opłaty
Obecnie wyróżnia się 20 grup odpadów dzielonych dalej na podgrupy - odpowiednio od rodzaju oraz miejsca powstawania
Opłata za usuwanie drzew lub krzewów
Wysokość opłat zależy od
rodzaju i gatunku drzewa, obwodu pnia, na wysokości 130 cm według 4 grup
powierzchni wycinanych krzewów – za m2 wyciętych krzewów
Zobowiązani: posiadacz nieruchomości
Nie pobiera się opłat m.in. za usunięcie drzew:
Na których usunięcie nie jest wymagane pozwolenie
Na których usunięcie osoba fizyczna uzyskała zezwolenie na cele niezwiązane z przeznaczeniem działalności gospodarczej
Które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia istniejących obiektów budowlanych
Które były posadzone lub wyrosły na nieruchomości po zakwalifikowaniu jej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane
Które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości
Topoli, o obwodzie pnia powyżej 100 cm i wysokości 130 cm, nienależących do gatunków rodzimych, jeżeli zostaną zastąpione w najbliższym sezonie wegetacyjnymi drzewami innych gatunków
Opłata za wyłączeniem gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej
Zobowiązani: osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej wyłączające grunty z produkcji rolniczej lub leśnej na podstawie decyzji starosty lub Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych zezwalająca na przeznaczenie gruntu na cele nierolnicze lub nieleśne
Wysokość opłaty
Jednorazowa należność za trwałe wyłączenie gruntów zależy od rodzaju i klasy gruntu lub typu lasu
Opłata roczna z tytułu użytkowania gruntów wyłączonych z produkcji – 10% należności przez 10 lat
Jednorazowe odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu
Przy budowie domu jednorodzinnego można wyłączyć z produkcji maks. 500m2 bez opłat jednak marszałek województwa może umorzyć pozostałą opłatę
Opłaty podwyższone
Emisja gazów lub pyłów do powietrza bez pozwolenia- 500%
Pobór wody bez pozwolenia – 500%
Wprowadzanie ścieków bez pozwolenia – 500%
Odpady
Opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę składowania odpadów w miejscu nie przeznaczonym na ten cel – w wysokości 0,7 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę
Składowanie bez zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska lub magazynowanie bez decyzji – w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę
Ekologiczne opłaty – obciążenia finansowe doliczane do cen produktów, które są wykorzystywane w sposób masowy i rozproszony oraz stanowią bardzo dużą uciążliwość dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub składowania poprodukcyjnego
Opłaty produktowe:
Opłaty produktowe są zobowiązane uiszczać podmioty importujące lub wytwarzające produkty określone w załączniku do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej
Podmioty są zobowiązane zapewnić odzysk, a szczególnie recykling odpadów opakowaniowych i poużytkowych
Niewykonanie tego obowiązku wiąże się z uiszczeniem opłaty produktowej
Wykład 10. 15.12.2015
Środowisko naturalne składa się z kilku podstawowych elementów środowiskowych, do których należą:
Powietrze (atmosfera)
Woda (hydrosfera)
Gleba (troposfera, litosfera, biosfera)
Raport U’Tanta
Raport Sekretarza Generalnego ONZ został ogłoszony w 1969 r. pt. „Człowiek i środowisko” przedstawia problemy ochrony środowiska jako najważniejszą sprawę, którą należy rozwiązać, aby zapobiec kryzysowi świata.
Za szczególnie uciążliwe uznał zanieczyszczenie powietrza ze względu na bezpośrednie, negatywne oddziaływanie na ludzi i środowisko oraz z uwagi na szybkie i nieograniczone rozprzestrzenianie się tego zanieczyszczenia
Została m.in. podpisana w 1979r. i ratyfikowana przez Polskę
Konwencja w Sprawie Transgranicznego Przenoszenia Zanieczyszczeń Powietrza na Dalekie Odległości
Raport Rady do spraw Stanu Środowiska USA (1970r.)
Znaczący dokument zawierający charakterystykę jakości różnorodnych elementów, który pozwolił ocenić skalę zanieczyszczeń co stanowiło podstawę do opracowania zasad polityki ekologicznej
Raport zawierał następujące zagadnienia:
Strukturę organów administracyjnych ochrony środowiska
Zanieczyszczenie powietrza
Zanieczyszczenie wód
Zmiany klimatu i pogody spowodowane działalnością człowieka, odpady stałe, hałas, pestycydy, napromieniowanie, wzrost liczby ludności, stan zasobów naturalnych, użytkowanie terenów, współpraca międzynarodowa, edukacja w opracowaniu programów ochrony środowiska, edukacja środowiska, a także kształtowanie środowiska.
Atmosfera
Skład powietrza
Azot (78,04% objętości)
Tlen (20,95% objętości)
Argon (0,934% objętości)
Dwutlenek węgla (0,333% objętości)
Oraz krypton, ksenon, neon, hel, wodór
Atmosferę dzieli się na 5 zasadniczych warstw:
Troposfera – 0-12 km
Tropopauza – warstwa graniczna o szerokości ok. 2 km
Stratosfera – 12-50km
Mezosfera – 50-85 km
Termosfera – 85-800km
Egzosfera - ponad 800 km
Podobnie jak między troposferą i stratosferą istnieje tropopauza, także pomiędzy innymi warstwami istnieją: stratopauza, mezopauza, termopauza.
Zanieczyszczenie środowiska – wszelkie zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne powodujące zachwianie równowagi ekologicznej w środowisku
Zanieczyszczenie powietrza (wg ustawy POŚ) – wprowadzanie do powietrza substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne szkody
Przyczyny zanieczyszczeń w Polsce
Wykorzystywanie w energetyce węgla
Mała ilość instalacji do oczyszczania gazów odlotowych
Rozwinięty transport i komunikacja samochodowa
Nieefektywne egzekwowanie ustaleń prawnych w tym zakresie
W Polsce zanieczyszczenie powietrza występuje na ok. 20% obszaru kraju. Największy stopień zanieczyszczeń powietrza jest na obszarach byłego woj. śląskiego. Stanowi on ok. 20-25% całkowitej krajowej emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłów.
Źródłem związków chemicznych mogących stanowić zanieczyszczenia poszczególnych elementów środowiska może być:
Działalność samej przyrody – źródła naturalne – źródła biogenne
Źródła biogenne:
Wybuchy wulkanów
Pożary lasów i stepów
Pyłki kosmiczne
Pyłki roślin
Drobinki soli z rozbryzgów wody morskiej
Erozja gleby
Substancje pochodzące z rozkładu substancji organicznych
Działalność ludzka – źródła sztuczne - źródła antropogenne
Źródła antropogenne (w skali regionalnej), które są odpowiedzialne za zanieczyszczenie powstają w różny sposób i zależą przede wszystkim od:
Stopnia uprzemysłowienia danego regionu
Rozwoju transportu samochodowego
Poziomu rozwoju sozologii
(Sozologia – zespół nauk zajmujących się ochroną poszczególnych elementów środowiska przed sztucznie wprowadzanymi zanieczyszczeniami)
Antropogenie pochodzą głównie z:
Zakładów przemysłowych
Silników spalinowych
Pieców ogrzewających gospodarstwa domowe
Procesów jądrowych
Wydobywania kopalin i innych źródeł
Przyczyny zanieczyszczeń w Polsce:
Wykorzystywanie węgla w energetyce
Przemysł
Rozwinięty transport i komunikacja samochodowa
Sektor komunalno-bytowy
Rolnictwo…
Czynniki uciążliwe | Źródło | Charakterystyka zagrożeń |
---|---|---|
Tlenki węgla | procesy spalania | Zmiany składu powietrza, zaburzenia biometeorologiczne |
Dwutlenek siarki | procesy spalania | Działanie toksyczne, zakwaszanie i korozja, rozwój bakterii siarkowych |
Tlenki azotu | procesy spalania emitory chemiczne |
Działanie toksyczne, zakwaszanie i korozja i in. |
Węglowodory (CxHy) | Emitory chemiczne, petrochemiczne, przetwarzanie rozpuszczalników |
Działanie toksyczne, narkotyczne o kancerogenne i in. |
Związki fluoru (HF, SiF4) | Huty aluminium, szkła i kryształów | Fluoroza, zakwaszenie i korozja i in. |
Nadtlenki (ozon) | Przemysł chemiczny i in. | Procesy intensywnego utleniania biologicznie czynnego |
Odory (głównie organiczne związki siarki) | Przemysł chemiczny, włókienniczy i in. | Nacisk psychiczny i poczucie zagrożenia, toksyczność |
Pyły (w tym zwłaszcza azbest) | Procesy spalania, inne emitory, hałdy odpadów | Chorobotwórcze i toksyczne zanieczyszczenie terenu |
Fosforany | Rolnictwo | Przenawożenie terenów |
Metale ciężkie (Hg, Pb, Cu, Zn, Cd) | Odpady pyłów atm, ścieki przemysłowe | Działanie metaboliczne i toksyczne, zaburzenia biosfery |
Odpady stałę | Górnictwo, przemysł, gospodarka komunalna | Zajmowanie terenu, pylenie, trudności recyrkulacji i in. |
Oleje, polimery ciekłe | Petrochemia, chemia, transport i in. | Toksyczność, izolacja akwenów od dostępu do tlenu |
Mykotoksyny i inne drobnoustroje | Różne źródła | Działanie toksyczne, czynność biologiczna, niekontrolowany |
Radiacja i aktywne pola | ||
Hałas | ||
Podgrzewanie wód | ||
Rekreacja i turystyka | Wypoczynek ludności | Zaburzenie biosfery w szczególności akwenów wodnych i obszarów leśnych |
Wykład 11. 05.01.2016
Główne źródła czynników antropogennych:
Tlenek węgla (czad) - CO
Procesy spalania w paleniskach domowych i kotłowniach o niskiej sprawności - ok. 50%
Emisja z silników pojazdów i urządzeń - ok. 28%
Spalanie odpadów rolniczych - ok. 20%.
Zagrożenie:
łączy się z hemoglobiną i ogranicza transport tlenu do tkanek, wywołując zawroty głowy, zaburzenia równowagi, a nawet choroby serca.
Emisja CO w okresie 2000-2008 zmniejszyły się. Udział Polski w emisji unijnej wzrósł.
Dwutlenek węgla - CO2
Ilość emisji CO2 w energetyce zależy od:
składu chemicznego paliwa (pierwiastka węgla), który używa się do pozyskiwania energii,
Sprawność konwencjonalnych elektrowni nie przekracza 40% (najczesicej 30%) w stosunku do dostarczonej energii….
Źródła emisji zanieczyszczeń:
źródła punktowe (spalanie paliw, przemysł)
źródła obszarowe/powierzchniowe (przemysł, produkty dla konsumentów)
źródła ruchome (transport)
Główne źródła czynników antropogenicznych
Tlenek węgla (czad) – CO
Procesy spalania w paleniskach domowych i kotłowniach o niskiej sprawności – ok. 50%
Emisja z silników pojazdów i urządzeń – ok. 28%
spalanie odpadów rolniczych – ok. 20%
zagrożenie: łączy się z hemoglobiną i ogranicza transport tlenu do tkanek, wywołując zawroty głowy, zaburzenia równowagi, a nawet choroby serca
Dwutlenek węgla – CO2
Całkowita emisja dwutlenku węgla w skali globalnej w ciągu roku:
pochodząca ze spalania węgla
ze źródeł naturalnych
Dwutlenek siarki – SO2
wszystkie wulkany emitują do atmosfery SO2
Emisja:
- przemysł i rafinerie – ok. 63%
- energetyka – ok. 20%
- gospodarstwa domowe i inne – ok. 5%
- transport – ok. 3%
Dwutlenek azotu – NO2
- wyładowania atmosferyczne
Emisja:
- transport – ok. 50%
- energetyka – ok. 25%
- przemysł – ok. 10%
- gospodarstwa domowe – ok. 14%
Amoniak – NH35
powstaje w wyniku rozpadu substancji organicznych (rolnictwo – ok. 95%, składowiska odpadów – ok. 5%)
Pyły
- energetyka przemysłowa i technologie przemysłowe – ok. 50%
- źródła stacjonarne – ok. 38%
Głównymi odbiorcami węgla byli (2014):
50% sektor energii elektrycznej ( w tym 68% w zużyciu wegla energetycznego)
31% zużycia pzypado na przetwórstwo pzemyslowe ( w tym prawie cały węgiel kamienny koksowy)
15% na gospodarstwa domowe
W 2014 roku odnotowano niewielki ujemny bilans w handlu zagranicznym węglem.
Aktualny światowy bilans zużycia paliw:
34,6%- ropa naftowa
25,8% - węgiel kamienny i brunatny
23% - gaz ziemny
6,7% - energia jądrowa
9,9% - energia odnawialna
Sprawność konwencjonalnych elektrowni nie przekracza 40% (najczęściej 30%) w stosunku do dostarczanej energii chemicznej.
W Polsce wskaźnik ten wynosi ok. 38%
Oznacza to iż większość energii pierwotnej podczas przetwarzania jest tracona.
Od czego zależy ilość emisji CO2 w energetyce?
Od składu chemicznego paliwa (pierwiastka węgla), który używa się do pozyskania energii
Sprawności obiektów energetycznych oraz stosowanych urządzeń przetwarzających ciepło w inne rodzaje energii
Sprawność konwencjonalnych elektrowni nie przekracza 40% w stosunku do dostarczonej energii chemicznej
W Polsce wskaźnik ten wynosi ok. 38%.
SMOG
Typu Los Angeles Typu Londyńskiego
- Tlenek węgla - dwutlenki siarki
- Tlenki azotu - dwutlenki węgla
- Węglowodory aromatyczne i nienasycone - pyły
- Ozon
- Pyły przemysłowe
Smog londyński występuje przy inwersji temperatur głównie w miejscach od listopada do stycznia, na obszarach o dużym zanieczyszczeniu powietrza, w umiarkowanych strefach klimatycznych.
Smog utleniający występuje przede wszystkim w miesiącach letnich intensywnego promieniowania słonecznego podczas dużej emisji spalin samochodowych i procesów spalania paliw kopalnianych.
Smog powoduje
Duszenie
Łzawienie
Zaburzenie pracy układu krążenia
Podrażnienie skóry
Wywiera silne działanie korozyjne
Spadek emisji SO2 jest spowodowany
Spadkiem produkcji energii elektrycznej, w ostatnim dziesięcioleciu
Wprowadzeniem skutecznych instrumentów prawno-ekonomicznych od początku lat 90-tych
Poprawa jakości spalanego węgla
Uruchomienie instalacji odsiarczania spalin w dużych zakładach energetyki zawodowej
Gazyfikacja i ocieplenie gospodarstw domowych.
Spadek emisji NOx jest spowodowany
Wprowadzeniem ostrych norm emisji dla procesów spalania paliw do celów energetycznych
Instalowanie w wieli zakładach nisko emisyjnych palników, wpływających na zmniejszenie emisji NOx ze źródeł stacjonarnych
Wzrost jakości paliw głównie płynnych, które są używane przez samochody