KRONIKA POLSKA -> przekład Grodeckiego ( opracowanie wstępu)
1.Pierwsze dzieło literatury narodowej(takiej długości). W oryginale pisana po łacinie. Kronika miała ogromny wpływ na późniejsze piśmiennictwo w Polsce.
2.Autor Kroniki nie był Polakiem(„cudzoziemski pielgrzym”). Brak jakichkolwiek informacji wprost o autorze, całą wiedzę o nim czerpiemy z analizy tego co pisał w przedmowach Kronik. Pierwszy raz określenia Gall użył Marcin Kromer( będący posiadaczem rękopisu Kronik). Chodziło o francuskie pochodzenie Anonima (Gall=> Francuz). Metodą selekcji „zgadujemy” skąd przybył do Polski. Miał krytyczną postawę wobec Niemców i Czechów, co wyklucza jego pochodzenie z tamtejszych ziem. To ,że pisał po łacinie wyklucza również ,że przybył z Rusi, Litwy , Prus czy Pomorza. Na podstawie znacznej znajomości pd.-zach. pogranicza Węgier + wspomnień z kilku węgierskich miejscowości + opis klasztoru benedyktyńskiego pod wezwaniem św.Idziego (który w Kronice jest „sprawcą-patronem” cudu narodzin Krzywoustego) wskazują na to, że przybył z Węgier. Ponadto określa Krzywoustego mianem „księcia północy” co sugeruje, że sam przybył z południa. Gall był niezwykle zorientowany w historii węgierskiej. Ledwie 100-letni rozwój kultury łacińskiej na tamtejszych ziemiach pozwala przypuszczać ,że nie zdobył tam wykształcenia. Ponadto nazwa jednej z miejscowości jakiej użył była używana przez Włochów i Francuzów. Stąd nasze zainteresowanie tamtymi rejonami. Zastanawiają także szczegółowe opisy prowansalskiej miejscowości St.Gilles , na tej podstawie przypuszczamy ,że właśnie tam otrzymał swe wykształcenie i właśnie stamtąd ruszył na Węgry.
Jego styl pisarski był krytykowany przez Włochów i określany manierą francuską, ponadto istnieje ogromne podobieństwo stylu Galla do tego jak pisał Hildebert z Lavardin( środkowa Francja). Te fakty znów skłaniają do tezy ,że Anonim pochodził z Francji.
3.Czas powstania. Znów opierając się na metodzie selekcji i wiedzy historycznej , możemy datować szacunkowo okres powstawania Kronik. W przedmowie Gall zwraca się imiennie do całego episkopatu ( „urzędującego” w latach 1112-1118). Opisywany w Kronikach Skarbimir w 1117r. zbuntował się przeciw królowi , co przybliża nas do dat 1112-1117. Kolejnym tropem jest król węgierski Koloman – opisywany jako żyjący. Zmarł on w 1116 roku , więc nasze szacunki zawężają się do lat 1112-1116.
4.Protektorzy autora. Mowa o nich nieco w przedmowach. Wymieniani są kanclerz Michał Awdaniec, biskup poznański Paweł oraz kapelani książęcy( czyli członkowie kancelarii książęcej). Przypuszcza się ,że Gall pełnił funkcje kancelaryjne na dworze polskim.
5.Miejsce powstania Kronik. Jako członek kancelarii królewskiej Gall mógł podróżować po całej Polsce za królem , jednak główna siedziba kancelarii mieściła się w Krakowie. Tą tezę w wątpliwość poddaje jednak brak w Kronikach podań krakowskich.
6.Gall w księgach z naciskiem podkreśla i wychwala hojność Chrobrego i Śmiałego ,jakby miał nadzieję na materialną nagrodę za napisanie Kronik. To pozwala przypuszczać ,że tak zapewne było. Podobieństwo Gesta Ungarorum i Kroniki pozwala sądzić ,że Gall był autorem jednego i drugiego dzieła. Podobnież z Translacją św.Mikołaja – gdzie autor opisuje sylwetkę kleryka żyjącego z pióra. Księga III Kroniki zdaje się być wcześniej ukończona. W jej przedmowie autor „tłumaczy się” przed nieprzychylnymi kapelanami. Nie może już liczyć na opiekę swych protektorów , którzy umierają w podobnym okresie czasu. We wszelkich źródłach brak jakichkolwiek informacji o tym co dalej działo się z Gallem. Przypuszcza się więc, że opuścił on Polskę.
7.Historyczna treść i wartość Kroniki. Zamierzenie Galla wytłuszczone w tekście – Kroniki mają służyć zachowaniu dla potomnych czynów Bolesława i jego przodków. Naczelną intencją było uświetnienie panowania i rycerskich czynów Krzywoustego.
Pierwsza księga -> opisuje przodków , obejmuje okres 125-250 lat.
Druga księga-> opisuje lata 1086-1109 ,obejmuje okres 23 lat.
Trzecia księga -> 1109-1113, czyli obejmuje okres lat 4.
W tekście najważniejsza jest teraźniejszość , a przeszłość stanowi jedynie „zaszczytne tło” dla wydarzeń obecnych. Gall nie zniża się do kłamstw historycznych , jednak nie są mu obce nagięcia rzeczywistości ( jak choćby ukazanie zabójstwa Zbigniewa i przedstawienie go w dużo łagodniejszym świetle) lub przemilczenia pewnych faktów które mogłyby w niekorzystnym świetle postawić Krzywoustego. Badacze stwierdzają również ,że w Kronice sporo jest fikcji literackiej objawiającej się w detalicznych i barwnych opisach wydarzeń .
8.Literacka forma, szata i styl Kroniki. Wg. A.Bruecknera utwór to panegiryk , biografia lub powieść historyczna . Brak dat rocznych u Galla świadczy ,że de facto jego dzieło nie jest kroniką. Jednakże w dawnych czasach kroniką zwano również każde dzieło zawierające treści historyczne. Tekst zawiera też gesta – czyli rejestr dokonań ,czynów. W dużej mierze Kroniki pisane są prozą rytmiczną , opartą na akcentach wyrazowych. (W tekście „wstępu” jest obszerny opis szczegółów)
9.Dzieje Kroniki. Jest to jedyny istniejący dziś zarys dziejów tamtych czasów. W swej pracy na Kronice wspierał się Wincenty Kadłubek podczas pisania swojej kroniki. W późniejszym okresie , dzieło autorstwa Galla zostało wyparte przez utwór Kadłubka. Stwierdzono także, że i Jan Długosz badał Kronikę Galla i jako pierwszy podjął się próby ustalenia dat wydarzeń , które ona opisuje. W okresie renesansu panował brak zainteresowania Kroniką, wiemy jednak ,że znał ją dobrze Marcin Kromer. Pierwszego wydania Kroniki podjął się niejaki Gotfryd Lengnich ponad 150 lat po jej powstaniu. Był to jednak mocno niedoskonały tekst ,z poważnymi brakami w zawartości. W czasach późniejszych Tadeusz Czacki odkrył pełny tekst Kroniki , który był jej dość wiernym XV-to wiecznym odpisem. Czacki stał się inicjatorem uzupełnienia wydania Kronik, oraz jej przetłumaczenia. Jego dzieło „kończył” Joachim Lelewel , dążąc do tego co nie udało się Czackiemu. Dzięki jego staraniom w 1824 roku pojawia się staranne , uzupełnione i przetłumaczone wydanie Kronik , zwane wydaniem Bandtkego.