6. Pojęcie przedsiębiorcy publicznego, przedsiębiorstwa państwowe oraz ich komercjalizacja i prywatyzacja
Podstawa prawna
Ustawa o przejrzystości stosunków finansowych pomiędzy organami publicznymi a przedsiębiorcami publicznymi oraz o przejrzystości finansowej niektórych przedsiębiorców
Pojęcie przedsiębiorcy publicznego
Art. 2 ust. 1 pkt 5: Zakresem pojęcia ˝przedsiębiorca publiczny˝ jest objęty każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, będący państwową osobą prawną lub podmiotem, na którego organy publiczne wywierają decydujący wpływ.
PRYWATYZACJA
Pojęcie prywatyzacji nie zostało normatywnie skonkretyzowane.
Rodzaje prywatyzacji gospodarki publicznej
Generalnie w czasach powojennych można zauważyć dwa podstawowe rodzaje prywatyzacji gospodarki publicznej, które wyróżniamy w oparciu o cele i przyczyny tego rodzaju działań:
Działanie o charakterze ustrojowym i majątkowo-politycznym – ma w założeniu umocnić zasady gospodarki rynkowej. Widoczne jest tu ścisłe powiązanie działań prywatyzacyjnych z koncepcją stworzenia szerokich podstaw majątkowych dla gospodarki rynkowej
Działanie o charakterze finansowo-politycznym – akcent położony jest tutaj na ograniczenie świadczeń publicznych w celu przeciwdziałania wzrastającemu zadłużeniu oraz stworzenia rzeczywistych rezerw budżetowych
W zależności od podjętych środków i zakresu zmian wyróżniamy prywatyzację:
Formalną / Organizacyjną – zmianę form prawnych wykonywania zadań przez administrację publiczną , przy zastrzeżeniu bezpośredniej lub pośredniej kontroli i odpowiedzialności administracji na wykonywaniem tych zadań. Zmiana czysto techniczna.
Materialną – przeniesienie własności państwowej lub komunalnej na podmioty prawne. Jest rozumiana szeroko również jako rezygnacja państwa z wykonywania określonych działań (deregulacja).
Często prywatyzacja formalna stanowi pierwszy etap dalszej prywatyzacji materialnej. Dlatego nieraz stosuje się podział na prywatyzację sensu stricto oraz sensu largo. Pierwsze pojęcie odnosi się do rezygnacji przez państwo z wykonywania określonych zadań (i odpowiedzialności za nie), natomiast drugie, do rezygnacji z bezpośredniego wykonywania określonych zadań przy jednoczesnym ich pozostawieniu w katalogu zadań publicznych.
PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH
Podstawa prawna: Ustawa z 30 sierpnia 1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji
*Odrębne przepisy dotyczące mienia publicznego pozostałego po byłych PGR – ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
*Odrębne przepisy dotyczą również gospodarowania nieruchomościami będącymi własnością Skarbu Państwa – ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Metody prywatyzacji
Prywatyzacja pośrednia polega na obejmowaniu akcji i udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Nabywcami mogą być wyłącznie podmioty inne niż Skarb Państwa oraz państwowe osoby prawne. Prywatyzacja pośrednia polega również na zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji i udziałów w spółkach, oznacza to możliwość nabywania przez osoby trzecie wszelkich akcji i udziałów w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, niezależnie od podstawy prawnej tych spółek i zakresu uczestnictwa w nich Skarbu Państwa.
Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji. Rozporządzenie to następuje w drodze:
Sprzedaży przedsiębiorstwa
Wniesienia przedsiębiorstwa do spółki
Oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
Oba ww. procesy są jawne i bezpośrednie.
Karta prywatyzacji
Z przebiegu prywatyzacji sporządza się kartę prywatyzacji z:
Informacjami o nabywcy
Uzyskaną ceną
Wartością zobowiązań inwestycyjnych gwarantowanych przez nabywcę
Informacje o umowie dot. Pakietu socjalnego
Informacje o prywatyzowanym podmiocie
Informacje o osobach odpowiedzialnych za realizację prywatyzacji
Informacje o realizacji zobowiązań prywatyzacyjnych
Prywatyzacja taka wymaga zgody Rady Ministrów.
KOMERCJALIZACJA
Definicja: komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną lun spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Akt komercjalizacji prowadzi do zamiany prawnego uczestnictwa państwa w gospodarce – zamienia się forma organizacyjno prawna: z przedsiębiorstwa państwowego (formy organizacyjnej prawa publicznego) na spółkę kapitałową w której akcjonariuszem / udziałowcem jest Skarb Państwa (forma organizacyjna prawa prywatnego).
Komercjalizacja jest podstawą prywatyzacji pośredniej.
Sukcesja generalna: Spółka powstała z komercjalizacji przedsiębiorstwa publicznego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa.
Organ: Komercjalizacji dokonuje Minister Skarbu Państwa
Komercjalizacji nie wykonuje się w odniesieniu do przedsiębiorstw:
Postawionych w stan likwidacji lub upadłości
Wykonujących prawomocną decyzję o podziale lub łączeniu przedsiębiorstwa państwowego
Wobec których toczy się postępowanie układowe lub bankowe postępowanie ugodowe
Cele komercjalizacji:
Prywatyzacja
Komunalizacja
Jednoosobowa spółka Skarbu Państwa
Szczególnym rodzajem komercjalizacji jest wniesienie przedsiębiorstwa do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa. Ustawa nie nazywa tego komercjalizację, jednak prowadzi to do zmiany formy organizacyjno prawnej przedsiębiorstwa państwowego. Następuje to w drodze zarządzenia Ministra Skarbu Państwa.
PRYWATYZACJA POŚDREDNIA
Zbywanie akcji / udziałów należących do Skarbu Państwa odbywa się z zasady odpłatnie. Następuje to w określonym trybie:
Oferta ogłoszona publicznie
Przetarg publiczny
W następstwie rokowań na podstawie publicznego zaproszenia: przyjęcie oferty / aukcja ogłoszona publicznie / sprzedaż akcji na rynku regulowanym
Odpłatnie akcje mogą być też zbywane w innym trybie, bez obowiązku występowania o zgodę Rady Ministrów, jeśli nabywca i cena są wskazane w umowie prywatyzacyjnej, a zbycie dotyczy akcji spółek, w których SP posiada mniej niż 50% kapitału zakładowego, Lub też zbycie akcji spółek, w których SP posiada nie więcej niż 25% kapitału zakładowego.
Wyjątek: Nieodpłatne zbywanie akcji / udziałów jako wyjątek od reguły jest dopuszczalne wyłącznie na rzecz osób fizycznych, w odniesieniu do kategorii „uprawnionych pracowników, rolników i rybaków”. Mają oni możliwość nabycia do 15% akcji / udziałów.
Sprawy dotyczące nieodpłatnego zbycia akcji mają charakter cywilnoprawny.
Prywatyzacja pośrednia następuje więc z uwzględnieniem zasad kreujących instytucję akcjonariatu pracowniczego.
PRYWATYZACJA POŚREDNIA
Polega na rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi przedsiębiorstwa państwowego. W jej wyniku ustaje byt przedsiębiorstwa państwowego jako kategorii podmiotowej. Zachowane zostaje natomiast przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym, które bądź zmienia właściciela, bądź też zostaje oddane osobie trzecie do odpłatnego korzystania.
Organ przeprowadzający: organ założycielski w zgodnym współdziałaniu z Ministrem Skarbu Państwa.
Warunkiem wszczęcie procedury prywatyzacyjnej jest:
Dokonanie przez organ założycielski analizy sytuacji prawnej i ekonomicznej przedsiębiorstwa
Uzyskanie zgody Ministra Skarbu Państwa
Proces
Proces prywatyzacji rozpoczyna wydanie zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej przez Ministra Skarbu Państwa. Nie jest to akt normatywny. Wówczas ustaje działalność organów przedsiębiorstwa, a ich funkcje wykonuje ustanowiony pełnomocnik, który sporządza bilans zamknięcia praz występuje z wnioskiem o wykreślenie przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw.
Sposoby prywatyzacji bezpośredniej
Sprzedaż przedsiębiorstwa
Podstawową formą jest zbycie przedsiębiorstwa w drodze umowy sprzedaży. Dokonywane jest ono w trybie przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia..
Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki
Następuje w trybie rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia (warunkiem jest aby w spółce przejmującej akcjonariusze inni niż SP objęli akcje na pokrycie min 25% kapitału akcyjnego, a kiedy tymi osobami są wyłącznie pracownicy przedsiębiorstwa – min 10%. SP musi tym akcjonariuszom rokrocznie oferować akcje)
Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
Jest to połączenie koncepcji spółek pracowniczych z szeroką partycypacją społeczną we własności państwowej. Może nastąpić na rzecz spółki:
Do której przystąpiła ponad połowa pracowników przedsiębiorstwa
Której akcjonariuszami są wyłącznie osoby fizyczne
Której opłacony kapitał zakładowy nie jest niższy niż 20% wysokości funduszu założycielskiego
W której min 20% akcji zostało objętych przez osoby niezatrudnione w prywatyzowanym przedsiębiorstwie państwowym
PRYWATYZACJA POWSZECHNA
Instytucja akcjonariatu powszechnego znajduje podstawę prawną w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji, która dopuszcza udział obywateli we własności prywatyzowanych przedsiębiorstw na podstawie bonów prywatyzacyjnych uprawniających do nabycie spółek SP.
Bony prywatyzacyjne: szczególnego rodzaju papiery wartościowe, o charakterze czasowym. Służą do zapłaty za:
Nabycie praw z akcji spółek powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw
Nabycie tytułów uczestnictwa w instytucjach finansowych dysponujących akcjami skomercjalizowanych przedsiębiorstw
Nabycie przedsiębiorstw
O emisji bonów decyduje Sejm na wniosek Rady Ministrów. Bony są przydzielone nieodpłatnie w równej ilości wszystkim obywatelom polski zamieszkałym w kraju.