Osobowość - ujęcie hermeneutyczne

Wykład II

KLASYCZNA PSYCHOANALIZA ZYGMUNTA FREUDA

Zygmunt Freud

• 1865-1939

• mieszczańska, wiktoriańska obyczajowość

• staranne wykształcenie ogólne:

  • języki obce

  • filozofia, zwłaszcza romantyków niemieckich

• Okres bujnego rozwoju nauki :

  • humanistyka

  • nauki przyrodnicze: zasada zachowania energii [Helmholtz]

  • rozwój psychologii:

    • p. akademicka

    • behawioryzm

Psychoanaliza jako pierwsza teoria osobowości

• opis najbardziej ogólnych praw rządzących zachowaniem

• próba uchwycenia „najwyższej instancji”, najwyższego poziomu organizacji zachowania

• bardzo pojemna teoria

Psychoanaliza jako kliniczna teoria osobowości

• dane kliniczne, zebrane w toku praktyki klinicznej

• studium przypadku, jednostka jako przedmiot zainteresowania

• badanie w warunkach klinicznych, nie eksperymentalnych

• metody zbierania danych: hipnoza, metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych, obserwacja (i autoanaliza!!!)

Cztery kwestie, poruszane przez każdą dobrą teorię osobowości:

• geneza osobowości → skrypt [tu też krytyczna analiza ]

• struktura osobowości

• dynamika osobowości → Freud Z. O psychoanalizie

• rozwój osobowości → Pervin i John, Lindzey i Hall [tu też skrót teorii]

Punkt wyjścia Zygmunta Freuda:

Teoria Praktyka

• problem psychofizyczny neurologiczna: specyficzne przypadki zaburzeń, np. Anna O.

• aparat psychiczny: hipoteza o nieświadomym życiu psychicznym

  • metafora?

  • termin techniczny?

    • nadznaczenie biologiczne?

    • nadznaczenie psychologiczne?

Energetyczne i topograficzne ujęcie psychiki

Ujęcie energetyczne Ujęcie topograficzne

• pojęcia: energia psychiczna, „mapa”, „plan” psychiki

popęd, opór, tłumienie, zastosowanie metafor przestrzennych

wyparcie, mechanizmy

obronne, nieświadome

motywy

• energia psychiczna:

  • z procesów metabolicznych

  • krąży w aparacie psychicznym

Aparat psychiczny

Topografia I Topografia II

• świadome [s. Bewusste] id [Es, ono, to]

• przedświadome [s.Vorbewusste] ego [Ich, ja]

• nieświadome [s.Unbewusste] superego [Überich, nad-ja]

Topografia I

• Świadome:

  • treści aktualnie dane, bezpośrednio w danej chwili dostępne

  • stan przemijający, chwilowy

• Przedświadome:

  • nie-świadome, ale potencjalnie dostępne

  • np. pamięć

• Nieświadome:

  • treści, które nie były świadome lub były takie, ale z pewnych powodów zostały ze świadomego wyrzucone, wyparte

  • popędy - sama istota psychiki nieświadomej

Nieświadomość

• jest aktywna, jest psychiką samą w sobie

• nielogiczna

• nieobrazowa, chociaż przedstawialna

• archaiczna, infantylna, seksualna

• dysponuje dużą ilością energii psychicznej

• wywiera przemożny wpływ na zachowanie

Topografia II, struktura znacznie wyraźniej zarysowana niż w I, personifikacja

• Id:

  • pierwotne życie psychiczne

  • charakter biologiczny

  • zasada przyjemności

  • brak kontaktu ze światem zewnętrznym

• Ego:

  • samowiedza, podmiotowość

  • kontakt ze światem zewnętrznym zasada rzeczywistości, kompromis

• Superego:

  • rozwija się ok. 3.r.ż.

  • zawiera zinternalizowane normy społeczne, nakazy i zakazy

  • wyłania się z id, ale podlega uczeniu

  • „zasada doskonałości”, hamowanie impulsów id, ale znowu z zaniedbaniem realiów świata zewnętrznego

Jak się mają do siebie dwie topografie?

• Id: jest całkowicie nieświadome

• ego: świadome, przedświadome, nieświadome

• superego: świadome, przedświadome, nieświadome

Krytyka psychoanalizy

FURIA KRYTYKA METODOLOGII

• czarnowidztwo niereplikowalność danych

• rozpasany seksualizm niemożność ilościowego opracowania danych

• patologizowanie informacje tylko od pacjenta

• skrajny determinizm duża podatność na uprzedzenia

niemożliwa do stwierdzenia rzetelność i trafność

Krytyka psychoanalizy

• wątpliwy status naukowy teorii

• ocena funkcji teorii:

  • opis + wyjaśnianie i predykcja –

• ale:

  • ładny język

  • ciekawe pomysły

  • tematyka popularna: seks i przemoc...

  • skomplikowany obraz natury ludzkiej