1. Rodzaje wietrzenia.

1. wietrzenie fizyczne (mechaniczne) – mechaniczny rozpad skały bez zmiany jej składu mineralnego,

• wietrzenie mrozowe (zamróz) – w szczelinę wpływa woda i zamarza, tworząc bloki skalne (w Polsce gołoborze) – rozpad blokowy,

• wietrzenie termiczne (insolacyjne) – różne minerały rozszerzają się i zmniejszają pod wpływem temperatury i skała kruszy się na małe elementy (piasek) (duże różnice temperatur w czasie doby) – pustynie,

1. wietrzenie chemiczne – mechaniczny rozpad skały i zmiana składu mineralnego. Zachodzi pod wpływem wody (strefa równikowa),

2. wietrzenie biologiczne – wietrzenie fizyczne + wietrzenie chemiczne.

1. Bieg górny rzeki – charakterystyka.

   1. charakteryzuje się dużym spadkiem terenu,

   2. duża prędkość rzeki,

   3. erozja,

• wgłębna – w jej wyniku powstaje dolina rzeczna,

• kanion – rodzaj doliny rzecznej, rzeka wcina się w obszar o budowie płytowej,

• wsteczna – w jej wyniku cofają się progi wodospadu.

1. Bieg środkowy rzeki – charakterystyka.

1. erozja boczna (meandry),

1. nurt rzeki – tutaj woda płynie najszybciej.

1. Bieg dolny rzeki – charakterystyka.

1. zahamowanie procesów erozyjnych,

2. kumulacja materiałów przyniesionych przez rzekę,

3. nanos rzeczny – materiał zrzucany przez rzekę – na tych terenach powstają mady nadrzeczne,

4. delta,

1. estuarium (ujście lejkowate) – związane z dużymi pływami.

1. Zjawisko krasowe – proces rozpuszczenia skał przez wody podziemne i powierzchniowe. Chemiczne działanie wody na skały zachodzi na wskutek dwutlenku węgla zawartego w wodzie i węglanu wapnia zawartego w skałach, co daje kwaśny węglan wapnia. Występują na obszarach zbudowanych z wapieni, kredy, gipsu.

2. Formy powierzchniowe, które powstały w wyniku zjawisk krasowych.

1. leje krasowe – okrągłe zagłębienia o średnicy nawet do kilkunastu metrów. Powstały w wyniku rozpuszczenia skały przez wodę opadową,

2. uwały – zagłębienia powstałe z połączenia lejów krasowych,

3. polje – powstały z połączenia lejów krasowych i uwałów,

4. ostańce krasowe (np.: Maczuga Herkulesa w Ojcowskim PN) – pozostałości pierwotnej powierzchni w postaci izolowanych wyniesień ostańcowych,

• mogoty w Chinach – specyficzny rodzaj ostańców krasowych,

1. żłobki i żebra krasowe

1. Wywierzysko – źródło krasowe.

2. Abrazja – działalność niszcząca wodę morską.

3. Wybrzeża wysokie (klif = faleza).

1. Typy wybrzeży morskich.

1. wybrzeże dalmatyńskie – powstało przez zalanie obszaru górskiego z pasmami ułożonymi równolegle do wybrzeża (Chorwacja, Turcja, Kalifornia),

2. wybrzeże riasowe – powstało w wyniku zalania obszaru górskiego z pasmami ułożonymi poprzecznie do linii wybrzeża (Hiszpania, Grecja, Irlandia, Północna Francja),

3. wybrzeże fiordowe – powstało w wyniku zalania obszaru górskiego polodowcowego.

1. Granica wiecznego lodu – najwyżej przebiega na obszarach równikowych (6000 m), na równiku jest niżej (5000 m). Szerokość umiarkowana – 2000 m. (nie występuje zawsze, bo musi być dolina), obszar na w miarę płaskich terenach – śnieg musi mieć gdzie zmienić się w lód.

2. Lodowce górskie.

1. elementy jęzora.

• pole firmowe,

• jęzor lodowcowy,

1. lodowiec alpejski – jedno pole i jeden jęzor,

2. lodowiec piedmontowy – zwarta pokrywa lodu na równinnym przedpolu gór powstająca z kilku jęzorów spływających z różnych pól firmowych (Alaska),

3. lodowiec norweski (fieldowy) – duża czapa lodu położona na dużych, rozległych, płaskich terenach o krótkich i szerokich jęzorach,

4. ablacja – topnienie lodowca,

5. Ganges i Brahmaputra wypływają z lodowców himalajskich,

6. Ren i Rodam wypływają z lodowców alpejskich.

1. Lodowce kontynentalne.

1. lodowiec Antarktydy

• średnia grubość: około 2 km,

• wokół Antarktydy jest lodowiec szelfowy (przeczepiony do lądu, ale znajdujący się już na morzu),

1. lodowiec Grenlandii

• nie ma lodowca szelfowego, bo na wybrzeżach Grenlandii są góry.

1. Działalność lodowców górskich.

1. formy erozyjne

• kar (cyrk lodowy) – nieckowate zagłębienie powstało w miejscu dawnego pola firmowego (np.: Morskie Oko),

• dolina U – kształtna – dolina o płaskim, szerokim dnie i prawie pionowych stokach, wyrzeźbiona przez jęzor lodowy,

1. formy akumulacyjne

• morena – wzniesienie zbudowane z materiału pochodzącego ze zniszczonego przez lodowiec podłoża i zboczy gór wtopionego w lód i przemieszczanego pod jego naciskiem

• boczne,

• środkowe,

• czołowe.

1. Działalność lodowców kontynentalnych.

1. formy erozyjne

• rynny polodowcowe – obniżenia terenu wyżłobione przez wody płynące w lodowcu,

• pradolina – szeroka dolina o płaskim, zabagnionym dnie utworzona przez wody roztopowe i wody rzeczne obszarów, które nie były pokryte lodem,

1. formy akumulacyjne

• moreny czołowe,

• morena denna,

• sandr – stożki napływowe zbudowane z piasku naniesionego przez wody wypływające z lodowca,

• głazy narzutowe/eratyki – duże kamienie ze Skandynawii.