Sądy dzielą się na:
Powszechne:
- rejonowe
- okręgowe
- najwyższy
- apelacyjny
Szczególne:
- wojskowe
- administracyjne
- Trybunał Stanu
- Trybunał Konstytucyjny
Rejonowe:
- cywilne
- karne
- rodzinne
- pracy
- gospodarcze.
Sądy apelacyjne- są to jedynie sądy odwoławcze.
Z sądu rejonowego odwołuje się do sądu okręgowego, następnie do apelacyjnego.
Apelacje można złożyć po wystawieniu przez sąd pisemnego orzeczenia.
Sądy wojskowe dotyczą żołnierzy i przestępstw o charakterze wojskowym.
Trybunał Stanu sądzi tych, którzy zajmują najwyższe stanowiska (za naruszenie konstytucji).
Konstytucja z 1997r. reguluje prawa i obowiązki.
Podział sądów administracyjnych:
Wojewódzki
Naczelny.
Organy państwa:
Sejm i senat (władza ustawodawcza)
Rada ministrów
Wojewodowie
Skróty:
Kc – kodeks cywilny
Kpc – kodeks postępowania cywilnego
Kk – kodeks karny
Kpk – kodeks postępowania karnego
Kp – kodeks pracy
Kro – kodeks rodzinny i opiekuńczy
Upn – kodeks ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich
Kw – kodeks wykroczeń.
Podział przestępstw:
Wykroczenia : kradzieże, włamania, rozpijanie małoletniego, patologia w rodzinie – kara pozbawienia lub ograniczenia wolności.
Występki: zakłócanie porządku, jazda na „gapę” – od mc-a do 3 lat.
Zbrodnie: zdrada ojczyzny, uszkodzenia mienia, morderstwo – kara pozbawienia wolności lub ograniczenie od 3 lat wzwyż.
Inne rodzaje praw:
Konstytucyjne
Administracyjne
Finansowe
Cywilne (stosunki majątkowe i niemajątkowe między osobami fizycznymi
i prawnymi)
Stosunki majątkowe – dotyczą ruchomości, czyli rzeczy nie na stałe związanych z gruntem np.: samochód, jak i nieruchomości, czyli rzeczy na stałe związane z gruntem, np.: dom.
Stosunki niemajątkowe – to np.: prawa autorskie itp.
Osoba fizyczna – jest to każdy człowiek od urodzenia do śmierci.
Osoba prawna – zespół osób fizycznych, które dla osiągnięcia celu zjednoczyły się i prawnie występują jako jedność.
Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem, do praw i obowiązków (od urodzenia), do spadkobrania.
Zdolność do czynności prawnych – zdolność do egzekwowania uprawnień przez siebie samego, np.: sami możemy bronić się w sądzie, podpisać umowę prawną ;
– nabywa się ją po osiągnięciu pełnoletności,
- ograniczona zdolność jest od 13 roku życia.
Prowadzenie spraw rodzinnych
W sądzie okręgowym (wnioski składa się do sądu okręgowego ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania).
- o rozwód
- o separacje
- o nieistnienie bądź istnienie małżeństwa.
W sądzie rejonowym (wszystkie sprawy rodzinne – wniosek w miejscu zamieszkania pozwanego)
- alimentacyjne
- ustanawianie opieki
- ustalanie ojcostwa, macierzyństwa
- władza rodzicielska
- przysposobienie.
(apelacje wnosimy do sądu, który wydał orzeczenie)
Małżeństwo – trwały i nierozerwalny związek kobiety i mężczyzny, powstający w sposób uregulowany przepisami obowiązującego prawa, rodzący przewidziane prawem skutki. Oparty na zasadzie równouprawnienia małżonków.
Nupturient – kandydat na małżonka.
Konkordat – zawarcie związku w kościele.
Apelacja – środek odwoławczy (przed apelacją należy złożyć wniosek o pisemne uzasadnienie orzeczenia – trwa to 7 dni. Wzniesienie apelacji – 14 dni.
Powinowactwo- na skutek zawarcia małżeństwa, np.: teść i synowa. Jest to nie rozerwalne nawet po rozwodzie.
Powód – strona, która wnosi do sądu okręgowego pozew – wniosek.
Powódka – kobieta wnosząca wniosek do sądu.
Pokrewieństwo – pochodzenie od tego samego przodka.
Przesłanki prawne do zawarcia małżeństwa:
Odmienna płeć.
Narzeczeni muszą się stawić jednocześnie przez kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed duchownym swojego wyznania (mimo tego, że chcemy tylko konkordat, to potrzebne jest zaświadczenie z urzędu stanu cywilnego). Potem
w przeciągu 5 dni duchowny musi dostarczyć oświadczenie złożone przez kandydatów (oświadczenie woli) do urzędu stanu cywilnego.
Złożenie zgodnych oświadczeń woli.
Jeżeli któraś z przesłanek nie będzie spełniona to jest podstawa do złożenia sprawy
o nieistnieniu bądź istnieniu małżeństwa.
Dokumenty potrzebne do zawarcia małżeństwa:
Akty urodzenia
Dowód osobisty – dokument tożsamości
Złożenie zapewnienia, że nie ma przeszkód do zawarcia małżeństwa (pod przysięgą).
Osiem przeszkód do zawarcia małżeństwa:
Wiek (pozwolenie sądu dotyczy tylko konkretnej pary, jeśli o to występuje dziewczyna mająca 16 lat) – ważny powód.
Całkowite ubezwłasnowolnienia jednego lub obu kandydatów do zawarcia związku małżeńskiego.
Ubezwłasnowolnienie całkowite – osoba nie może podejmować żadnych decyzji sama, posiada opiekuna prawnego.
Ubezwłasnowolnienie częściowe – osoby mogą dokonywać codziennych czynności (płacić rachunki itp.) ale nie mogą rządzić „sobą” i zawierać umów itp. (np. osoby posiadające kuratora).
Osoby chore psychiczne lub upośledzone umysłowo (bezpośrednio nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego, lecz mogą złożyć wniosek do sądu aby stwierdził, czy mogą pełnić funkcje małżeństwa).
Pokrewieństwo:
- linii prostej(zakaz zawarcia małżeństwa):
*wstępni: dziadkowie, rodzice
*zstępni: dzieci, wnuki
- linii bocznej (nie można zawrzeć małżeństwa do II stopnia) – rodzeństwo
- dzieci rodzeństwa.
Powinowactwo (na skutek małżeństwa) – tylko w linii prostej, nie może zawrzeć związku np.: teściowa z zięciem.
Pozostanie w stosunku przysposobienia (adopcja):
-całkowite
- pełne
- niepełne
Pozostanie w innym związku – bigamia.
Błąd tożsamości osoby (czyli inne dane osobowe).
Groźba lub przymus (można złożyć wniosek o unieważnienie małżeństwa).
Po unieważnieniu małżonek:
Wraca do poprzedniego stanu (panna, kawaler, wdowa itp.)
Wraca do poprzedniego nazwiska.
Z chwilą zawarcia związku następuje wspólnota ustawowa majątku. Decyzja o wspólności zależy od małżonków – intercyza.
Obowiązki małżonków:
Wierności – decyzja o tym, jak będzie wyglądała wierność należy do małżonków.
Wspólnego zamieszkania – muszą mieć wspólne „centrum życiowe”, czyli miejsce wspólnego zameldowania, wychowania dzieci, miejsce, w którym się skupi życie rodzinne.
Współdziałania dla dobra założonej rodziny – przyczynianie się do tego, aby rodzina funkcjonowała prawidłowo.
Wzajemnej pomocy – fizycznej i finansowej – jeżeli jedno z małżonków nie wywiązuje się z tego obowiązku to można wnieść wniosek do sądu, aby ten wyegzekwował zapłatę od drugiej strony.
Jeżeli któryś z małżonków nie wypełnia obowiązków i nie chce trwać w małżeństwie to wnosimy pozew do sądu okręgowego o rozwiązanie małżeństwa.
Pozytywne przesłanki do rozwodu (rozwód może nastąpić, gdy):
Nastąpi trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego – więzi emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej.
Negatywne przesłanki rozwodowe:
Dobro dzieci małoletnich.
Zasady życia społecznego (normy etyczne).
Rozwodu żąda osoba, która jest wyłącznie winna rozpadowi pożycia małżeńskiego.
Skutki zawarcia związku małżeńskiego:
Obowiązki małżeńskie.
Intercyza, majątek wspólny itp.
Ustanie małżeństwa:
Śmierć,
Orzeczenie sądu po zaginięciu współmałżonka o jego śmierci (po 10 latach od ostatniej informacji kiedy widziano g żywego).
Formy rozwodu:
Bez orzeczenia o winie.
Z winy jednego z małżonków.
Z winy obojga małżonków.
Niedostatek – stan, w którym osoba nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb.
Akt urodzenia – akt stanu cywilnego, stwierdzający fakt narodzin dziecka.
Obowiązek alimentacyjny – polega na dostarczeniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby środków wychowania.
Akt urodzenia skrócony – zawiera: imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, miejsce urodzenia, imiona rodziców.
Akt urodzenia zupełny – zawiera dodatkowe informacje typu: jak przebiegała ciąża, czy dziecko urodziło się w związku małżeńskim czy nie.
Dane dotyczące ojca wpisywane są do aktu urodzenia po ustaleniu stanu cywilnego kobiety. Jeżeli znajduje się ona w związku małżeńskim wpisywany jest małżonek jako domniemany ojciec dziecka.
Jeśli kobieta nie pozostaje w związku małżeńskim wymagane jest oświadczenie mężczyzny, że jest ojcem bądź musi odbyć się sprawa w sądzie. Kiedy jednak nie jest ustalane to jest ojcem, to w akt wpisuje się imię jakie podała matka i nazwisko matki.
Oświadczenie, że mężczyzna uznaje swoje ojcostwo można złożyć przed kierownikiem urzędu cywilnego, musi być przy tym obecna matka dziecka.
W sytuacjach szczególnych takich jak:
- jeśli rodzice są za granicą: złożyć je przed konsulem.
- jeśli zagrożone jest życie rodziców bądź dziecka: złożyć je przed notariuszem.
Jeżeli złoży się pozew do sądu o orzeczenie ojcostwa, sąd musi zbadać, czy faktycznie te osoby miały ze sobą jakieś kontakty.
Jeżeli mężczyzna chce uznać sądownie orzeczenie o ojcostwie i sąd stwierdza, że faktycznie jest ojcem to prawa rodzicielskie do dziecka ma dopiero, gdy sąd to wyraźnie zaznaczy w wyroku.
Niezależnie od tego czy są prawa rodzicielskie czy też nie, to istnieją obowiązki alimentacyjne.
Jeżeli mężczyzna uznał dziecko, złożył oświadczenie o swoim ojcostwie a faktycznie nie jest jego ojcem biologicznym to w ciągu roku od uznania ojcostwa musi złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa.
Obowiązek alimentacyjny występuje między:
Krewnymi w linii prostej (krewni bliżsi mają pierwszeństwo do tego obowiązku, dopiero potem dalsi).
Regres- sprawa o zwrot kosztów, które prze dalszych krewnych zostały złożone na alimenty.
Krewnymi w linii bocznej – oni mogą uchylić się od tego wniosku jeśli udowodnią, że posiadane środki wystarczają tylko na utrzymania własnej rodziny.
Małżonkami (powstaje w chwili zawarcia małżeństwa)
- małżonek niewinny ma prawo żądać alimentów nawet jeśli nie pozostaje
w niedostatku. Ten obowiązek jest trwały, chyba, że małżonek niewinny wyjdzie ponownie za mąż.
- bez orzeczenia o winie – małżonek może żądać alimentów od drugiego. Jeżeli obowiązek zostanie nałożony to trwa on 5 lat po stwierdzeniu obowiązku.
Przysposobionymi.
Powinowatymi.
Ojcem dziecka pozamałżeńskiego.
Rodzicami dziecka (od urodzenia do samodzielnego utrzymania).
Kobieta ma prawo żądać aby mężczyzna łożył na środki niezbędne do porodu i po porodzie, czyli 3 miesiące przed i 3 miesiące po porodzie. Jeżeli później okaże się, że mężczyzna, który łożył nie jest faktycznie ojcem dziecka, kobieta musi zwrócić mężczyźnie wszystkie koszty.
Rodzice mają obowiązek świadczyć na dziecko niezależnie od tego, czy żyją oni w niedostatku, czy też nie.
Granice obowiązków alimentacyjnych (świadczą o wysokości alimentów):
Usprawiedliwione potrzeby dziecka.
Możliwości zarobkowe (wykształcenie, talent, miejsce zamieszkania).
Obowiązek alimentacyjny:
Może być świadczony dobrowolnie (małżeństwo).
Wynikać z wyroku sądu.
Ojciec – mężczyzna, który współżył z matką nie dłużej nić w 3-setnym a nie krócej niż 181 dniu.
Matka – kobieta, która urodziła dziecko.
Zaprzeczenie macierzyństwa:
Matka – w ciągu 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia.
Ojciec – w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie dziecka nie jest jego matką, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Dziecko – w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletności.
Prokurator – w każdej chwili.
Zaprzeczenie ojcostwa:
Matka – w ciągu 6 miesięcy od urodzenia dziecka.
Ojciec – w ciągu 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się.
Dziecko – w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletności.
Prokurator – w każdej chwili.
Władza rodzicielska – kompleks wzajemnie sprzężonych ze sobą praw i obowiązków wobec osoby i majątku dziecka.
Władza rodzicielka przysługuje na równi obojgu rodzicom. Nie ma tego jeśli:
Nastąpiła śmierć rodzica.
Jeżeli sąd jej nie przyznał (w sądownym orzeczeniu ojcostwa musi być wyraźnie napisane, że mężczyzna ma władzę rodzicielską. Jeżeli nie ma tego wskazanego w dokumencie, władzę ma wyłącznie matka).
Jeżeli jedno lub dwoje rodziców utracili zdolność do czynności prawnych.
Jeżeli sąd ograniczył władzę, pozbawił jej lub zawiesił.
Jeżeli orzeczono przysposobienie.
Sąd może ingerować we władzę rodzicielską wtedy, kiedy wymaga tego dobro dziecka.
Ograniczenie władzy:
Dziecko pozostaje w rodzinie ale jest zwiększony nadzór rodziców (np.: wprowadzenie kuratora, który później składa sprawozdanie do sądu).
Zabranie dziecka i umieszczenie go w placówkach lub rodzinie zastępczej itp.
Jeżeli zabranie dziecka i nadzór kuratora nie pomogło (czyli rodzice nie poprawiają sytuacji ani swojego zachowania), to sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej, kiedy rodzice:
Rażąco ją wykorzystują.
Rażąco ją nadużywają.
W tym momencie wszystkie atrybuty zanikają. Jedyne co zostaje to prawo do kontaktów
z dzieckiem, chyba, że sąd wyraźnie zakaże tych kontaktów.
Zawieszenie władzy jest wtedy, kiedy rodzice faktycznie nie mogą jej wykonywać. Jest to czasowe i gdy przeszkoda zniknie i rodzice złożą wniosek o przywrócenie władzy, to sąd ją przywraca.
W przypadku ograniczenia nie ma potrzeby ustanowienia osoby, która będzie prawnie reprezentowała dziecko. Odmiennie jest w sytuacji zabrania.
Cztery podstawowe atrybuty władzy rodzicielskiej:
Piecza nad osobą dziecka – obowiązek wychowania, zapewnienia mieszkania, nadzór edukacji dziecka.
Przedstawicielstwo – reprezentowanie dziecka we wszystkich sprawach go dotyczących – zapisanie do przedszkola, wyrabianie paszportu itp. Zanika po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia. Rodzice nie mogą być przedstawicielami, kiedy:
- występują oni przeciwko sobie – wyjątek: sprawa o alimenty.
- występują w sprawach rodzeństwa.
Zarządzanie majątkiem – obowiązek zajmowania się majątkiem dziecka w taki sposób, aby nie był on pogorszony gdy dziecko osiągnie pełnoletność.
Prawo do osobistych styczności z dzieckiem (nie zależy od władzy).
Majątek – to nieruchomości (związane na zawsze z gruntem) oraz ruchomości (nie związane z gruntem).
Dziecko posiada zdolność prawną więc może mieć jakiś majątek, lecz nie ma zdolności do czynności prawnych, wtedy jego majątkiem zarządzają rodzice.
Rodzice mogą korzystać z majątku dziecka i czerpać z niego profity, mogą je przeznaczać na rzecz rodziny a nie wyłącznie na rzecz małoletniego. Lecz nie można wykluczyć, pokrzywdzić osoby, do której ten majątek należy. Nie mogą również sprzedawać majątku dziecka bez zgody sądu.
Sąd może dać zgodę na sprzedaż, jeśli – rodzina nie jest w stanie utrzymać majątku
później sąd bada jak rodzice spożytkowali pieniądze ze sprzedanego majątku. Jeśli rodzice nie wykazują się w zarządzaniu majątkiem sąd ustala kuratora do spraw majątkowych dziecka i wtedy nie posiadają oni żadnego udziału w majątku małoletniego.
Władza rodzicielska rozpoczyna się z chwilą urodzenia dziecka a ustaje w dniu jego osiemnastych urodzin.
KONTAKTY Z DZIECKIEM
Oboje rodziców ma równe prawa do dziecka.
Sprawa o ustalenie kontaktów z dzieckiem odbywa się w sądzie rejonowym.
W sprawie rozwodowej sąd żąda napisania oświadczenia, kiedy i na ile drugi rodzić będzie spotykać się z dzieckiem (w sądzie okręgowym).
Jeśli rodzice są małżeństwem to również rodzice mają prawo do kontaktów
z dzieckiem.
W sprawach o ustalenie kontaktów z dzieckiem bierze się pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka.
Sąd może ograniczyć kontakty w postaci np.: zakazu osobistego spotykania się, zabierania dziecka z terenu jego stałego pobytu, może pozwolić na spotykanie się
z dzieckiem w obecności drugiego rodzica.
Przysposobienie – adopcja
Rodzaje przysposobienia:
Całkowite – rodzice dziecka wyrażają zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania konkretnej osoby przysposabiającej w przyszłości. Oświadczenie składa się po 6 tygodniach od narodzin. Tego przysposobienia nie można cofnąć ani rozwiązać. Sporządza się nowy akt urodzenia. Ustają więzy krwi.
Pełne – podobne skutki jak w całkowitym. Również tworzony jest nowy akt urodzenia lecz te przysposobienie można rozwiązać a stary akt może zostać wydany na życzenie sądu.
Niepełne – tworzą się więzy krwi tylko między przysposabiającym
i przysposobionym. Dziecko nie dziedziczy od rodziny przysposabiającego.
W momencie przysposobienia powstają więzy krwi.
Przysposabia się tylko dla dobra przysposobionego i tylko nieletnich. Różnica musi być co najmniej 15 lat.
Podczas przysposobienia bierze się pierw pod uwagę najbliższą rodzinę, następnie rodzinę mieszkającą w Polsce, a na samym końcu rodzinę z za granicy.
Formy pieczy zastępczej:
Domy dziecka
Rodziny zastępcze
Placówki opiekuńczo – wychowawcze.
Opieka prawna dla:
Osoby dorosłej, która jest całkowicie ubezwłasnowolniona (pozbawiona czynności do zdolności prawnych).
Małoletnich:
- kiedy rodzice dziecka są nieznani,
- kiedy rodzice dziecka nie żyją,
- kiedy oboje rodziców są małoletni,
- kiedy oboje rodziców są pozbawieni władzy rodzicielskiej,
- kiedy władza rodzicielska jest zawieszona,
- kiedy rodzice dziecka są całkowicie ubezwłasnowolnieni.
Opiekunem prawnym może być:
Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Osoba posiadająca dobrą opinię w środowisku w którym mieszka, orientuje się co można zrobić w imieniu dziecka, czyli ma świadomość podjętej opieki.
Podczas ustanawiania w pierwszej kolejności bierze się pod uwagę:
Osoby spokrewnione,
Te, które obecnie sprawują pieczę,
Osoby obce.
Opieka prawna jest na czas nieokreślony i jest bezpłatna. Jest poddawana kontroli sądu.
Opiekun może działać tak samo jak rodzic. Nie może tylko wykonywać wyższych czynności zarządzania majątkiem, chyba, że ma na to zgodę sądu. Nie może działać wbrew dobru podopiecznego. Pomiędzy opiekunem a podopiecznym musi być różnica co najmniej 15 lat.
Opieka dotyczy całości czynności nad małoletnim.
KURATELA
Ustanawia się ją dla:
Osób nieobecnych.
Nieznanych z miejsca zamieszkania.
Osób częściowo ubezwłasnowolnionych (ponadczasowa).
Osób niepełnosprawnych.
O zaprzeczenia ojcostwa i/lub macierzyństwa.
Do rozporządzania majątkiem.
Kuratela jest płatna, ustanawiana dla konkretnej czynności.
Sprawa o ustanowienie kurateli odbywa się w sądzie rejonowym.
USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH Z DNIA 26.10.1982r.
Nieletnim jest osoba, która:
Dopuściła się czynu karalnego i nie ukończyła 18 roku życia.
Wykazuje przejawy demoralizacji i nie ukończyła 18 roku życia.
Nie ukończyła 21 roku życia jeśli wcześniej stosowano względem niej środki wychowawcze lub karalne.
Czyn karalny – występek, zbrodnia, wykroczenie. (jako dorosły odpowiada po 17 roku życia, chyba, że dopuścił się zabójstwa, wtedy po 15 roku życia).
Demoralizacja – zachowanie, które nie jest jeszcze przestępstwem, czynem karalnym ale jest niezgodne z życiem społecznym. Jest nieaprobowane przez społeczeństwo.
Między 17 a 21 rokiem życie można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary ze względu na wiek młodzieżowy.
POSTĘPOWANIE:
Opiekuńczo – wychowawcze – stosowane do tych, którzy dopuścili się czynów karalnych. Kończy się wydaniem postanowienia o zastosowaniu środków wychowawczych.
Poprawcze – stosowane do tych, którzy dopuścili się czynów karalnych
i demoralizacji. Kończy się wydaniem wyroku.
Opiekuńczo – lecznicze – stosowane do tych, którzy dopuścili się czynów karalnych
i demoralizacji na bazie uzależnień. Kończy się wydaniem postanowienia
o zastosowaniu środków wychowawczych.