Nauka o państwie i prawie (wykład 2)

1.Postawowe znaczenie terminu państwa

W dawnych czasach w starożytnej Grecji określano państwo słowem „polis” to znaczy „miasto”. Z w związku z tym Grecka nauka o państwie nie wyszła poza rozumienie państwa jako miasta. Podobnie było w starożytnym Rzymie gdzie państwo określano mianem „Colitas” czyli gmina pełno prawnych obywateli lub republika czyli wspólnota członków gminy. Następnie w Średniowieczu pojawiła się określenie „terra ” czyli ziemia i to określenie można stosować do różnych państw dużych i małych. Następnie we Włoszech pojawia się określenie „stato” czyli ustrój porządek i to określenie daje się stosować do różnych tworów państwowych i od 16 wieku jest powszechnym określeniem państwa.

2. Państwo jako odpowiednio zorganizowania grupa społeczna:

-Państwo jest szczególnego rodzaju organizacją społeczeństwa, która to organizacja wykształciła wewnętrzne zasady postępowania zwane prawem i szereg instytucji stojących na straży przestrzegania tego prawa. Ponadto państwo jest organizacją o bardzo złożonej strukturze obejmują swym zakresem równo osoby fizyczne jak i osoby prawne. Państwo jest również organizacją społeczną o najbardziej uniwersalnym charakterze. Obejmuje bowiem ludzi o bardzo różnej przynależności kulturowej, religijnej, rasowej a mimo to utrzymuje tę zbiorowość w jedności.

3. Państwo rozumiane jako aparat państwowy:

O państwie możemy również mówić w węższym znaczeniu w znaczeniu aparatu państwowego.

Pod pojęciem aparatu państwowego rozumiemy ogół organów państwowych, publicznych, które uosabiają działalność państwa jako całości.

4.Państwo jako podmiot prawny:

Państwo jest podmiotem prawa w stosunkach wewnętrznych gdzie w stępuje jako najwyższa władza oraz jest również podmiotem w stosunkach zewnętrznych gdzie definiowane jest przez prawo międzynarodowe jako suwerenna jednostka geopolityczna.

5. Forma Państwa:

Pod pojęciem formy państwa rozumiemy budowę organów władzy państwowej metody i środki zwołania tej władzy oraz terytorialno - administracyjny ustrój państwa. Jeżeli chodzi o budowę organów władzy państwowej to wyróżniamy przed wszystkim:

-Monarchię gdzie władza najwyższa sprawowana jest przez organ jedno-osobowy oraz

-Republiki gdzie władza jest sprawowana przez organ kolegialny, który jest wybierany przez wszystkich lub niektórych obywateli na określony czas.

6. Metoda sprawowania władzy.

W zależności od reżimu politycznego wymieniamy państwa: demokratyczne lub państwa niedemokratyczne. W przypadku państw demokratycznych wyróżniamy:

-demokracje bezpośrednią czyli sprawowaną przez ogólne zebranie obywateli.

-demokracje pośrednią, która jest wykonywana przez organ przedstawicielski narodu.

7. Terytorialno – Administracyjny ustój państwa:

Wyróżniamy państwa o władzy centralistycznej czyli takie, których metodą jest przekazywanie kompetencji i jest dekoncentracją władzy i państwa decentralistyczne gdzie organy niższych szczebli władzy mają rzeczywistą samodzielność. W związku z tym skazuje się na państwa jednolite(unitarne)

Których organy jednostek terytorialnych są co prawda podporządkowane władzy centralnej ale wyłączeniem samodzielności samorządu terytorialnego. Wyróżniamy również państwa federacyjne czyli „złożone”, które są trwałym związkiem autonomicznych państw, które ograniczają swoją suwerenność na rzecz organów centralnego państwa federacyjnego. Zakres ograniczenia suwerenności zależy od umowy o zrzeszanie.

Wyróżniamy również konfederacje, które są czasowym związkiem autonomicznych państw, które to państwa zachowują pełną suwerenność a związek zawierają by osiągnąć określony cel polityczny lub gospodarczy a po jego osiągnięciu konferencja się rozwiązuje.

8.Formy państwa w okresie niewolnictwa:

a). Monarchie

Monarcha posiadał pełnie władzy a władza ta była wzmocniona przez wierzenia religijne, które wyolbrzymiały moc i potęgę władcy. (władca prawie jak bóg).

b)Demokracja występowała w postaci deklaracji bezpośredniej w państwach miastach.

c)Arystokratyczna forma rządów wykształciła się ona w państwach gdzie do władzy doszła określona warstwa społeczna np.: wsparcie gdzie kupcy doszli do wielkiego bogactwa i rozrzucili swoją wolę pozostałym warstwą społecznym.

d)Okres feudalny przede wszystkim:

-Monarchie okresu rozdrobnienia feudalnego. Władca zachowuje władzę formalną a rzeczywista władza przechodzi na możnowładztwo.

-Monarchia stanowa i jest to taka sytuacja gdzie zgodnie z prawem i na mocy prawa ludności podzielona jest na stany czyli zamknięte prawnie grupy społeczne posiadające własne odrębne położenie prawne na które składały się specyficzne prawa i obowiązki. Obok monarchy funkcjonują związki z tym organy stanowe.

-Monarchia Absolutna. Silna monarsza władza dąży do centralizmu rozbudowuję aparat państwowy administracje, policje i wojsko.

9. Formy państwa po okresie Burżuazyjno-demokratycznej

a) Monarchia Konstytucyjna, monarcha zachował w prawdzie władzę ale znacznie ograniczoną przez pakt obowiązywania ustawy zasadniczej konstytucji, która mogła być nadana przez samego władcę lub uchwalona przez organ przedstawicielski.

b)Monarchia Parlamentarna w monarchii tej zakłada się, że źródłem władzy jest lud w związku z tym monarchia panuje ale nie rządzi.

c)Republika Prezydencka to forma państwa gdzie na czele egzekutywy (władza wykonawcza) stoi prezydent, który posiada pełnię władz wykonawcze a na czele resortów stoją sekretarze stanów politycznych odpowiedzialni przez prezydentem.

10. Rządy Parlamentarne zwane są również systemem parlamentarno- gabinetowym gdzie na czele rządu stoi premier na czele resortów ministrowie którzy są odpowiedzialni politycznie przed parlamentem.

11. Państwo Socjalistyczne państwo cechuj się przewodnią rolą partii centralizmem demokratycznym oraz pierwszoplanową rolą dobra społecznego.

T: Państwo a Prawo

Związki prawa z państwem

1.Prawo jest zjawiskiem również politycznym ponieważ otrzymuje nieustane wsparcie ze strony władcy państwowej w związku z tym jest unikane w proces sprawowania władzy np.:

- Prawo jako instrument sprawowania władzy. Prawo jest bardzo ważnym instrumentem sprawowania władzy państwowej ponieważ zawarte w normach prawa nakazy i zakazy określanego zachowania się bardzo silnymi bodźcami, które skłaniają ludzi do określanego zachowania dzięki temu rządzący mogą osiągać zaplanowane cele.

-Prawo jako rama działania państwa. Państwo jest w ramą w ramach, której powinni działać rządzący (Państwo praworządne)

-Prawo wyznacza prawa i obowiązki osób niesprawujących władzy publicznej i ich wzajemnych stosunkach z organami władzy dzięki czemu ogranicza się możliwości uzurpacji, uprawnień nieposługującym określonym podmiotom.

- Prawo określa wartości – Prawo określa i odzwierciedla wartości, które są sprawowane i pożądane przez państwa.

2. Współczesne określenia państwa – państwo jako organizacja polityczna. Państwo dysponując zcentralizowaną władzą oraz przymusem umożliwia posiadanie władzy jednym grupom społecznym kosztem innych co konsekwencji determinuje sposób, zakres zabraniania interesów tych grup. Jednocześnie wspólnota, która powstaje w skutek zorganizowania władzy państwowej na określonym terytorium ma charakter wspólnoty politycznej to znaczy, że podstawowym elementem łączącym tę wspólnotę nie jest język, tradycja czy historia ale jest fakt podporządkowania się jednemu ośrodkowi władzy.