Metoda barwno-dźwiękowa Heleny Metery.

Ta nauka czytania była wykorzystywana w Polsce w latach 70 w wybranych szkołach w formie eksperymentu.

Na tą metodę składają się 2 okresy nauki czytania:

• Przedliterowy – poznanie dźwiękowej budowy wyrazów

• Przeznaczony na wprowadzenie zapisu graficznego poszczególnych dźwięków – liter oraz właściwą naukę czytania

Metera uważa, że czytanie to czytanie to nic innego jak odtwarzanie dźwiękowej struktury wyrazu na podstawie znaków graficznych. W miarę poszerzania pola czytania i wprowadzania coraz bardziej złożonych treści, niezbędne jest poznawanie wzajemnej zależności między stroną fonetyczno-graficzną i semantyczną języka (znaczenie). Jeżeli dziecko nie zna danego wyrazu lub napotyka na wyrazy trudne należy ułatwić dziecku odczytanie drogą przekształcenia.

Autorka mówi o wykorzystaniu innych analizatorów niż słuchowy w kształtowaniu analizy i syntezy słuchowej wyrazów wraz z umiejętnością różnorodnego operowania dźwiękową strukturą wyrazów przed poznaniem jego zapisu graficznego. Różnorodne zabawy ruchowe i działania plastyczne, które aktywizują dziecko prowadzą do analizy i syntezy słuchowej wyrazu. Poznanie struktury dźwiękowej wyrazu przed poznaniem jego budowy graficznej ma ułatwić dziecku naukę czytania.

Poprzez prawidłową artykulację dziecko poznaje brzmienie sylab, głosek, samogłosek ustnych (a,e,i,o,u – ó,y) i samogłosek nosowych (ą, ę) oraz spółgłosek dźwięcznych (b,d,g,l,m,n,r,w,z,ż,dż,dz), spółgłosek dźwięcznych miękkich (j, ń, dź, ź), spółgłosek bezdźwięcznych (c,cz, f, h – ch, k, p,s sz, t), spółgłosek bezdźwięcznych miękkich (ć, ś).

Analiza ruchowo-słuchowa oraz wzrokowo-słuchowa powinna być dokonywana z powolnym przejściem od symbolicznego zapisu (ruch ciała) do symbolicznego zapisu graficznego (kolorowy kartonik), a potem do właściwego zapisu graficznego (litera). Prowadzi to do zrozumienia związku, jaki zachodzi między dźwiękiem a jego zapisem. Warto podkreślić, że w procesie poznawania nowej litery zawsze punktem wyjścia jest analiza słuchowa wyrazu, ponieważ wtedy dziecko wyodrebnia głoski.

W początkowym okresie nauki czytania analiza, a potem synteza powinny być dokonywane tylko w odniesieniu do tych wyrazów, których wymowa jest zgodna z pisownią. Rozróżnianie rodzajów głosek umożliwia zrozumienie związku, jaki zachodzi między głoską i literą, spółgłoską a samogłoską, stanowiąc również podstawę do nauki pisania i pisania ortograficznego. 

 Wyodrębnienie sylaby jako jednostki mowy pozwala na wprowadzenie sylabowej budowy wyrazów. Sylaba jest naturalną cząstką mowy ułatwiającą czytanie długich i trudnych wyrazów. Decydującą rolę w wydzielaniu sylaby odgrywają samogłoski. Samogłoska może Stanowic odrębną sylabę (a-ka-cja).

Bardzo ważna jest analiza fonetyczna poszczególnych wyrazów. Poznanie budowy dźwiękowej wyrazu odbywa się poprzez kolejne wydzielanie fonemów (najmniejszych jednostek językowych). Potem następuje przejście od analizy do syntezy fonemowej. Wybrzmiewanie poszczególnych głosek (analiza) z których składa się wyraz, a następnie ich scalenie (synteza) umożliwia tworzenie nowych wyrazów.

Nauka czytania ma ściśle określony przebieg. Rozpoczyna się ją od poznania struktury dźwiękowej wyrazów poprzez wprowadzenie ich graficznego schematu. Analiza słuchowa wyrazu dokonuje się w mowie cichej, poprzez określenie miejsca głoski w wyrazie, liczby głosek w wyrazie oraz nazwanie głosek zgodnie z zasada stopniowania trudności. Graficzny schemat budowy wyrazu musi zawierać zawsze tyle pól, ile jest głosek w wyrazie, stanowiąc jednocześnie podstawę do analizy. Tok postępowania: analiza fonemowa - wprowadzenie kolorowych kartoników (nakrywek), na początku jednokolorowe, potem różnokolorowe, w zależności od rodzaju samogłoski (ustna, nosowa) i spółgłoski (twarda, miękka, dźwięczna, bezdźwięczna), służące do przykrywania poszczególnych pól szablonu. Schemat budowy dźwiękowej to prostokąt podzielony na pola, liczba pól zawsze odpowiada liczbie głosek danego wyrazu.

Nakrywka to prostokąt odpowiadający wielkości jednemu polu na schemacie. Symbolizuje głoskę. Kolor nakrywki oznacza rodzaj głoski. Przed poznaniem rodzajów głosek stosuje się jednolity kolor nakrywek. Później wprowadza się dwa odcienie czerwieni, by odróżnić samogłoski nosowe od ustnych, oraz po dwa odcienie koloru zielonego, na oznaczenie twardych i miękkich spółgłosek dźwięcznych, i niebieskiego na zaznaczenie różnic między spółgłoskami twardymi i miękkimi bezdźwięcznymi.

Dziecko, dokonując analizy słuchowej wyrazu, nazywa i określa rodzaj poznawanych głosek – ustala liczbę fonemów w danym wyrazie. Potem, przeprowadzając syntezę, układa schemat wyrazu, zapisując go za pomocą symboli – kolorowych nakrywek. Analiza i synteza fonemowa odpowiednich wyrazów prowadzi w konsekwencji do stopniowego zastępowania kolorowych nakrywek innym typem symboli – literami. W ten sposób dziecko opanowuje umiejętność czytania i rozumienia odczytywanych tekstów poprzez poznanie schematu, że każdej głosce odpowiada określony symbol literowy.

 Proces poznania litery przebiega zgodnie z procesem stopniowania trudności i obejmuje:
1. Przedstawienie za pomocą rysunków wyrazów do analizy.
2. Analizę słuchową wyrazów (2-3 wyrazów z daną głoską).
3. Modelowanie schematu za pomocą znanych liter i kolorowych nakrywek, zgodnie z ich rodzajem.
4. Zastępowanie odpowiedniej nakrywki nową literą na podstawie wzoru podanego na kartce.
5. Tworzenie połączeń nowej litery(spółgłoski) z możliwie wszystkimi samogłoskami (literami).
6. Ćwiczenia w dokonywaniu operacji z graficzno -dźwiękową stroną wyrazów.
7. Czytanie i omówienie tekstu.
8. Pisanie litery, wyrazu, zdania.