Publiczne prawo gospodarcze (2013)

1. Funkcje prawa gospodarczego.
a) f. sterująca – związana z oddziaływaniem państwa na gospodarkę. Oddziałowywuje na nie poprzez instrumenty prawne, które tworzą normy dla dz. gosp. oraz przewidują ograniczenie wolności dz. gosp. z uwagi na ochronę innych wartości, zwłaszcza dobra wspólnego. W wyjątkowych sytuacjach zastępuje mechanizmy konkurencji. Najistotniejszym jej skutkiem jest podporządkowanie celów indywidualnych poszczególnych podmiotów gosp. celom określonym przez państwo poprzez wyznaczenie zadań i sposobów ich realizacji, co jest uzasadnione realizacją zadań publicznych.
b) f. organizacyjna – określa ogólne warunki podejmowania, wykonywania i zakończenia dz. gosp. Stwarza warunki dla swobodnej dz. gosp. opartej na autonomii decyzyjnej przedsiębiorców i realizacji własnych celów, które są niezależne i niepodporządkowane celom publicznym, bowiem podstawowym celem przedsiębiorcy jest dążenie do wypracowania zysku. Porządek prawny gospodarki opiera się na tradycyjnych wolnościach i prawach podstawowych m.in. swoboda podejmowania i wykonywania dz. gosp., swoboda zawierania umów, wł. Prywatna, dzięki czemu można swobodnie wybrać cele dz. gosp. i środki do ich realizacji.
c) f. rozdzielcza – związana z istotą funkcjonowania państwa, które odpowiada m.in. za zapewnienie pomyślności, rozwoju i wzrostu dobrobytu wszystkich obywateli. Jest wyrazem przejęcia przez państwo odpowiedzialności za kształtowanie zrównoważonego rozwoju społecznego i urzeczywistnienie z. sprawiedliwości społecznej. Wiąże się z redystrybucją dóbr konsumpcyjnych – państwo poprzez subwencje, dotacje, podatki, ulgi, tworzy mechanizmy dystrybucji dóbr. Ich wprowadzenie może być podyktowane różnymi potrzebami, w tym koniecznością zaspokajania dóbr społecznych.
d) f. stabilizująca – wiąże się z utrzymaniem i utrwaleniem istniejącego stanu stosunków społecznych oraz z podejmowaniem działań mających na celu eliminację niepożądanych zjawisk społecznych, które zakłócają lub deformują dz. gosp.
e) f. ochronna – wyraża się w rozwiązaniach prawnych przewidujących instytucjonalne możliwości konfrontacji oraz wyważania interesów (nierzadko sprzecznych) uczestników obrotu gosp. państwo pełni rolę gwaranta podstawowych wartości gospodarki rynkowej i wyznacza dopuszczalne jej ograniczenia. Regulacje prawne przeciwstawiają się szkodliwym działaniom przedsiębiorców nadużywających swych wolności i praw. Gospodarka rynkowa stanowi wycinek życia społecznego i ściśle wiąże się z jego podstawowymi problemami, dlatego wpływ mają także uwarunkowania pozaekonomiczne.

2. Zasady prawa gospodarczego.
Określają one ustrój gospodarczy państwa. Zawierają konstytucyjne gwarancje wolności i praw podstawowych istotnych dla procesu gospodarowania. Zasady te realizują 2 podstawowe cele: podkreślenie odrębności gałęziowej oraz stosowanie norm prawa publicznego gospodarczego w sytuacjach, które nie zostały wyraźnie uregulowanie w przepisach- rola wytycznych kierunkowych.
a) Zasada wolności działalności gospodarczej zawarta w art. 20 i 22 KRP, potwierdzona w art. 6 USDG; zakres podmiotowy jest nieograniczony- w odniesieniu do osób fizycznych każda może skorzystać z tej wolności z tym, że dla cudzoziemców określono odrębne warunki podjęcia dz. Gosp. Nie wszystkie osoby fizyczne mogą prowadzić każdą działalność gospodarczą. Państwo i JST mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą lecz nie wywodzą jej z tej zasady ale upoważniającej lub zobowiązującej dyspozycji konkretnej normy prawnej(zaspokajanie interesu publicznego). Zasada ta wywodzi się z wolności człowieka, a konkretnie jego woli. Prawo tworzone jest po to by chronić społeczeństwo przed pozbawieniem wolności, jak i jej nadużywaniem dlatego wyznacza konieczne granice wolności. Różnica między wolnością a prawem jest taka, że z wolnością wiąże się zakaz ingerencji państwa, a w odniesieniu do prawa- zobowiązanie do pewnej aktywności ze strony organów władzy.
Wolność dz. Gosp. jest publicznym prawem podmiotowym o charakterze negatywnym- jest to roszczenie do organów o powstrzymanie się od ingerencji w działanie jednostki jeżeli nie narusza ważnego interesu społecznego. Z zasady tej wynika jednoznaczna dyrektywa- podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej pozostawione jest zainteresowanym i zależne jest od ich woli. Wynika z niej też możliwość zawieszenia dz. Gosp. w dowolnym momencie. Ingerencja organów publicznych ograniczona jest tylko do wyjątkowych sytuacji określonych prawem, w przypadku braku takich przepisów przyjmuje się domniemanie na rzecz wolności. Zasada ta nie ma charakteru absolutnego ani bezwzględnego.
b) Zasada społecznej gospodarki rynkowej określona jest w art. 20 KRP i opiera się na 3 filarach: wolność działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz współpracy, dialogu i partnerstwie. Zasada ta jest podstawą ustroju RP. Należy przez to rozumieć zobowiązanie państwa do podejmowania działań, które prowadzą do likwidacji negatywnych zjawisk gospodarczych. Z jednej strony chodzi tutaj o osiągnięcie zysków, a z drugiej niwelowanie różnić społeczno-gospodarczych. Gospodarka rynkowa ma być społeczna ponieważ stanowi część grupy procesów państwa realizowana w konkretnym czasie i miejscu. Jeżeli gospodarka jest wycinkiem życia społecznego to musi dotyczyć też człowieka, zatem konieczne jest odwołanie się do kryteriów pozagospodarczych(norm etycznych). Społeczna gospodarka rynkowa oznacza, że procesy gospodarcze mogą być korygowana jeżeli ciągną za sobą negatywne skutki społeczne. Dz. Gosp. nie może być nastawiona wyłącznie na osiąganie zysku. Wolny rynek ma być nastawiony na działalność pozaekonomiczną. Art. 2 KRP stanowi urzeczywistnienie zasady sprawiedliwości społecznej. Interwencyjna rola państwa koryguje zachowania przedsiębiorców na rzecz potrzeb społecznych- nie chodzi tylko o rozwój lecz także o zwiększenie spójności społecznej, zakaz dyskryminacji i marginalizacji. Uspołecznienie procesów gospodarczych dopuszcza możliwość ingerencji państwa w procesy gospodarcze o charakterze inicjującym, korygującym i uspokajającym.
Wyróżnia się 2 cele tej zasady: wolność działalności gospodarczej (o swobodnej inicjatywie podmiotów prawa prywatnego) i sprawiedliwość społeczna, które są realizowane równolegle. Poszanowanie własności prywatnej należy do niej wszelka własność należąca do podmiotów autonomicznych wobec państwa i JST(art. 21KRP). Własność prywatna daje możliwość swobodnego jej dysponowania, korzystania, zużycia lub przekazania bądź zbycia. Motywuje właściciela do dbałości o przedmiot własności. Własność prywatna stanowi podstawę roszczenia wobec państwa o nieingerowanie w sferę jej wykorzystania, lecz nie wyklucza ingerencji w dz. Gosp.
Elementem zasady społecznej gospodarki rynkowej jest idea solidarności- życie społeczne opiera się na współzależności i współodpowiedzialności wszystkich jej członków (art. 1 KRP). Zakłada ona zgodność i wspólnotę interesów wszystkich jednostek i grup społecznych w społeczności dzięki czemu jednostka może się rozwijać; oznacza też udział w partycypacji kosztów. Przesłanie tej idei jest jasne- państwo winno pomagać jednostkom w utworzeniu bezpieczeństwa socjalnego, lecz nie może ich ubezwłasnowolnić, uwolnić od odpowiedzialności, ponosić negatywnych skutków działań jednostki. Konieczność niesienia pomocy przez państwo jest ograniczona do niezbędnego minimum przed samopomocą i pomocą grup społecznych.
Koncepcja partnerstwa społecznego- społeczna gospodarka rynkowa została objęta dialogiem społecznym- są to mniej lub bardziej formalne sposoby komunikowania się na zasadzie partnerstwa. Należy przez to rozumieć możliwość prezentowania opinii, swoich potrzeb, zgłaszania postulatów, możliwość obrony stanowiska i osiągnięcia kompromisu. Na gruncie dz. Gosp. należy to rozumieć jako sposób rozwiązywania sporów. Państwo jako partner powinno włączać się w proces wypracowania kompromisu i tworzyć swoiste platformy porozumiewania się jak- utworzenie komisji trójstronnej oraz wojewódzkich komisji dialogu społecznego.
c) Zasada ochrony konkurencji wyrażona wprost w art. 17 USDG, a pośrednio także w art. 76 KRP. Konkurencja jest podstawowym elementem gospodarki rynkowej. Nie może istnieć bez konkurencji. Oznacza ona rywalizację co najmniej 2 podmiotów dążących do osiągnięcia jednego celu, lecz działaniami dążącymi do zdobycia przewagi nad konkurentem. Zadaniem państwa jest stworzenie optymalnych warunków do powstania i rozwoju konkurencji aby każdy zainteresowany podmiot mógł zostać graczem na rynku, a także przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom konkurencji. Elementem koniecznym jest swobodny dostęp rynku dla wszystkich zainteresowanych podmiotów. Podstawowe aspekty rynku to towar, czas i przestrzeń. Rynek właściwy obejmuje rynek produktów i usług, które ze względu na przeznaczenie, cenę i właściwości a zwłaszcza jakość traktowane są przez konsumentów jako substytut (produkt zastępowalny). Rynek produktowy obejmuje produkty i usługi uznawane przez konsumentów za substytucyjne. Rynek w wymiarze terytorialnym to obszar, w którym przedsiębiorcy występują jako sprzedawcy i można odróżnić po zachowaniach od innego rynku.
Rynek w ujęciu czasowym jest to konkretny okres, w którym oferowane są produkty i usługi różnych przedsiębiorców uznawanych przez konsumentów za substytucyjne.
Def. Konsumenta jest określona w KC- jest to podmiot nabywający towary i usługi bez chęci przedłużenia cyklu ekonomicznego (by je zużyć i skonsumować).
Prawa konsumentów gwarantuje państwo w Ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.
d) Zasada zrównoważonego rozwoju zakłada ochronę środowiska, rozwój społeczny i wzrost gospodarczy oraz wynikający z niego sprawiedliwy podział korzyści. Zasada ta jest wyrazem troski o środowisko i o dorobek dla przyszłych pokoleń. Środowisko naturalne wraz z całym swym bogactwem gwarantuje istnienie człowieka i zaspokaja jego podstawowe potrzeby, bowiem jest częścią świata przyrody. Bezprecedensowe i bezmyślne wykorzystywanie zasobów naturalnych w ciągu ostatnich 2 wieków wprawdzie bardzo rozwinęło gospodarkę i społeczeństwo, lecz nastąpiły negatywne często nieodwracalne skutki dla środowiska oraz eskalacja poziomu nierówności społecznych. Celem tej zasady jest pogodzenie celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych, bowiem nie może żadna z dziedzin być odrębna i niezależna, lecz mają wzajemnie się przenikać, korygować i uzupełniać. Zatem należy opracować strategię wdrażania zrównoważonego rozwoju, a wszelkie podejmowane działania mają uwzględniać oczekiwania, a także podstawy egzystencji. Koncepcja zrównoważonego rozwoju ma charakter perspektywiczny- realizuje cele w bliżej nieokreślonej przyszłości, powinien uwzględniać aspiracje rozwojowe przyszłych pokoleń. Do znalezienia rozsądnego kompromisu zobowiązuje państwo art. 5 KRP- zakłada ta koncepcja m.in. likwidację ubóstwa i zmniejszenie różnic społecznych, co powinno spowodować zmianę podejścia do środowiska.
Dz. Gosp. zawsze jest w środowisku i wykorzystuje jego zasoby co spowodowało całkowite uzależnienie od dostaw paliw i energii nieodnawialnej.
e) Zasada demokratycznego państwa prawnego- art. 2 KRP. Jest podstawą oddziaływania państwa na gospodarkę i określa jego zakres. Zapewnia możliwość samorealizacji jednostki. Obowiązek państwa do działania a zarówno i nieingerencji musi mieć podstawę tylko w przepisach powszechnie obowiązującego prawa- art. 7. Legitymacją formalną do działania jest upoważniający przepis, który zawiera sposób i środki działania, a także zawiera wymóg ograniczania wolności dz. Gosp. wyłącznie w przepisach prawa obowiązującego. Państwo ma obowiązek tworzenia takich rozwiązań prawnych by niwelowały różnice społeczne i wyrównywały szanse co jest podstawą ingerencji państwa.
f) Zasada pomocniczości zawarta w preambule, a sformułowania na gruncie KNS. Chodzi o pomoc jednostkom, które nie mają możliwości. Odpowiedzialność za procesy gospodarcze spoczywa na pewnych jednostkach, które mogą zrzeszać się w grupy, które tworzą społeczeństwo. To co jednostka może sama zdziałać nie może być jej odebrane przez państwo, lecz powinno się jej pomagać- ma być to wsparcie ograniczone do niezbędnego minimum. Zasada ta ma 2 wymiary:
-negatywny- ograniczenie roli państwa do sytuacji spowodowanych złą passą lub zdarzeniami losowymi
-pozytywny- zobowiązanie do interwencji, gdy instancja niższa nie jest sobie w stanie z tym poradzić
Gdy jednostki nie mogą zaspokoić potrzeb społecznych instytucje państwowe mogą podjąć działalność gospodarczą. Zasada ta ma podwójny charakter: uzasadnia uczestnictwo państwa w gospodarce, a zarazem uniemożliwia przejęcie tych powinności, które mogą być zrealizowane przez podmioty prywatne
g) Zasada proporcjonalności jest wyrazem dążenia do racjonalizacji działań podjętych przez państwo. Wyraża się w ogólnej klauzuli imitacyjnej 31 ust 3 KRP, która mówi że można ograniczyć wolność dz. Gosp. gdy jest to konieczne m.in. dla ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wyznacza ona jednak granice dopuszczalnych ograniczeń między celem ingerencji i jej możliwością a jej środkami powinna istnieć współzależność. Celem zasady jest ograniczenie nieuzasadnionych działań organów władzy publicznej, które chcą ingerować w sferę konstytucyjnych wolności i praw; wynika z tego nakaz ważenia interesów konkurujących ze sobą jednostek lub ich grup oraz państwa. Przy badaniu dopuszczalności ograniczeń należy odpowiedzieć na 3 pytania:
1. Czy regulacja jest w stanie osiągnąć założony cel, czy jest przydatna. Warunek przydatności ogranicza zakres środka ingerencji wyłącznie do środków koniecznych do osiągnięcia celu.
2. Czy jest niezbędny dla ochrony interesu publicznego, czy jest konieczny. Warunek konieczności zawęża środki ingerencji do najmniej uciążliwych, lecz niezbędnych
3. Czy efekty regulacji są proporcjonalne w stosunku do nakładanych dolegliwości. Warunek proporcjonalności jest obowiązkiem porównywania kolidujących ze sobą wartości czyli określenia swoistej relacji interes publiczny- interes prywatny
h) zasada sprawiedliwości społecznej – jest oparta na koncepcji państwa mającego stworzyć taki porządek, który uwzględniałby potrzeby wszystkich członków społeczności i który byłby ukierunkowany na wyrównanie istniejących różnic społ. Stanowi legitymację uzasadniającą możliwość ingerencji państwa w życie społeczno-gospodarcze za pomocą środków prawnych zwłaszcza w sytuacji zagrożeń właściwego przebiegu procesów gosp. i rozwoju gosp. w razie niesprawności lub nieskuteczności samoregulujących się mechanizmów rynkowych oraz w przypadku konieczności podjęcia działań leżących w interesie publ (zaspokajanie innych potrzeb społ.)

3. Pojęcie działalności gospodarczej.
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa (katalog w art. 88 KSH) wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Cechy działalności:
- legalność – zakłada że musi być dopuszczalna przez obowiązujące przepisy i prowadzona zgodnie z ich wymaganiami;
- cel zarobkowy – jest ukierunkowana na zamiar osiągnięcia zarobku, czyli przyniesienia określonych dochodów przedsiębiorcy; ZYSK = nadwyżka wpływów nad poniesionymi wydatkami;
- zawodowy charakter dotyczy wolnych zawodów; chodzi o uzyskanie szczegółowych kwalifikacji zawodowych
- zorganizowany charakter: sensu largo – poddanie dz. gosp. regulacji prawnej, która tworzy dla niej normy, wyznacza zasady jej podjęcia i prowadzenia oraz stwarza warunki dla funkcjonowania samoregulujących się mechanizmów rynkowych; sensu stricto – możliwość prowadzenia dz. w określonych przez prawo formach organizacyjno-prawnych.
- ciągłość – dz. gosp. powinna być zawsze podejmowana i prowadzona przez dłuższy okres czasu, a nie ograniczać się do jednorazowego wykonania czynności zarobkowych/ nie wyłącza jej sezonowy charakter, z uwagi na jej okresową powtarzalność.
Cechy negatywne: dz. wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, sadownictwa, leśnictwa, rybołówstwa, dz. agroturystycznej (wynajmowanie pokoi, sprzedaż posiłków i inne usługi) – szczególny status prawny.

4. Pojęcie przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo – zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje w szczególności: nazwę przedsiębiorstwa, własność nieruchomości i ruchomości, w tym urządzeń, materiałów i towarów oraz inne prawa rzeczowe, prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy oraz prawa do korzystania z ruchomości i nieruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, wierzytelności, środki pieniężne, papiery wartościowe, koncesje i in. Zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, prawa autorskie i pokrewne majątkowe, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności.
Przedsiębiorca – os. fizyczna, prawna, JONMOP, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Za przedsiębiorcę uznaje się także wspólników SC. Aby uzyskać status przedsiębiorcy, konieczna jest zdolność prawna.
Rodzaje przedsiębiorców:
a) ze względu na miejsce zamieszkania/siedzibę: krajowy i zagraniczny;
b) ze względu na formę własności: państwowy, prywatny;
c) ze względu na cel działalności:
- dla których celem podstawowym jest dz. Gospodarcza – sp. Osobowe;
- dla których jest ona celem pomocniczym – sp. Kapitałowe;
- dla których jest celem ubocznym – fundacje, uczelnie;
d) ze względu na formę organizacyjno-prawną:
- przewidzianą prawem – banki;
- osoby wykonujące działalność na podstawie wpisu do CEIDG
e) ze względu na liczbę podmiotów: jednoosobowy, zbiorowy;
f) ze względu na kryterium niezależności:
- p. powiązany
- p. partnerski
- p. niezależny
g) ze względu na działalność ekonomiczną:
- mikroprzedsiębiorca: mniej niż 10 pracowników, mniej niż 2mln euro obrotu rocznego netto lub sumy aktywów bilansu
- mały przedsiębiorca: mniej niż 50 pracowników, mniej niż 10 mln euro obrotu lub sumy aktywów bilansu
- średni przedsiębiorca: mniej niż 250 pracowników, mniej niż 50 mln euro obrotu lub mniej niż 43 mln euro sumy aktywów jego bilansu.

5. Publiczne mechanizmy wsparcia systemu MŚP.
Państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne warunki dla funkcjonowania i rozwoju mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności przez:
1) inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających rozwojowi mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych;
2) wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach w ramach realizowanych programów rządowych;
3) wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne; 4) ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa;
5) wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców;
6) promowanie współpracy mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami polskimi i zagranicznymi.
Oprócz tego sektor MŚP jest dotowany z funduszy unijnych(pomoc publiczna, art. 110 USDG).

6. Działalność gospodarcza podmiotów zagranicznych.
Wyróżnia się 2 kategorie podmiotów zagranicznych:
a) osoby zagraniczne- osoby fizyczne niemające obywatelstwa polskiego, a także osoby prawne i JONMOPY mające siedzibę poza Polską i zarazem nie są przedsiębiorcami; nie prowadzą dz. Gosp. na terytorium państwa siedziby
b) przedsiębiorcy zagraniczni- osoby prawne lub JONMOPY prowadzące dz. Gosp. w swoim państwie lecz chcące poszerzyć działalność na inne kraje. Pojęcie to jest podobne do słowa „cudzoziemiec”- każdy kto nie ma obywatelstwa polskiego.
Podjęcie działalności w Polsce przez osobę zagraniczną zależy od zaliczenia jej do jednej z 3 kategorii (różne zasady podjęcia i prowadzenia działalności):
1. Upoważnienie do podejmowania i wykonywania dz. Gosp. na takich samych zasadach jak obywatele polscy ( państwa UE, osoby z trzech kolejnych państw tworzące EPWH oraz EOG- Norwegia, Islandia, Lichtenstein, państwa które nie są stronami EOG ale mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych z unią i jej państwami członkowskimi )
2. Osoby, które mogą podejmować i wykonywać dz. Gosp. na takich samych zasadach jak obywatele polscy z chwilą uzyskania szczególnego statusu, który oznacza fakt posiadania w Polsce zezwolenia na osiedlenie, pobyt długoterminowy, zamieszkanie, zezwolenie na zamieszkanie i ślub z obywatelem polskim, status uchodźcy, zgoda na pobyt tolerowany, ochronę uzupełniającą;
Korzystające z ochrony tymczasowej;
Ważna karta polaka;
Członkowie rodzin lub rodziny, które dołączają do państw EOG, które zawarły z UE umowę dot. Korzystania ze swobody przedsiębiorczości.
Uzyskanie jednego ze statusów następuje w drodze decyzji właściwego wojewody lub szefa urzędu do spraw cudzoziemców
3. Osoby, których nie można zakwalifikować do żadnej z w/w kategorii- ograniczenie wyboru formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa tylko do formy spółek kapitałowych, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej (wyk. Dz. Gosp., nabycie statusu wspólnika, nabywanie akcji i udziałów)

Przedsiębiorcą zagranicznym jest także obywatel polski wykonujący dz. Gosp. na terenie innego państwa. Posiadają już status przedsiębiorcy. Mogą oni podejmować i wykonywać dz. Gosp. na zasadzie wzajemności- rządy państw muszą zapewnić takie same warunki jakie mają rodzimi przedsiębiorcy. 2 formy prowadzenia dz. Gosp:
a) oddział- część przedsiębiorstwa prowadzące dz. Gosp. w Polsce. Jest to wyodrębniona i organizacyjnie samodzielna część przedsiębiorstwa, która wykonuje działalność poza główną siedzibą. Nie jest nowym tworem prawnym ale stanowi część działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę. O jego wyodrębnieniu świadczy akt założycielski i regulamin wewnętrzny. W ramach oddziału można prowadzić działalność, która nie wykracza poza przedmiot dz. Gosp. przedsiębiorstwa zagranicznego.
Cechy char to: brak podmiotowości prawnej, zasada samobilansowania się, brak zdolności sądowej, układowej, upadłościowej i naprawczej, samodzielne prowadzenie działalności finansowej w oparciu o przekazane mienie decyduje o zobowiązania publiczno-prawnych oddziału.
Rozpoczęcie dz. Gosp. po uzyskaniu wpisu w KRS. Oznaczenie oddziału- wskazanie nazwy, formy organizacyjno-prawnej, wyrazy „oddział w Polsce”. Oddział zobowiązany jest do prowadzenia oddzielnej rachunkowości wg prawa polskiego i w języku polskim. Wszelkie zmiany jak likwidacja lub utrata prawa do wyk. działalności należy zgłaszać MG w ciągu 14 dni. Może on wtedy wydać zakaz prowadzenia dz. Gosp.
Decyzja MG jest równoznaczna z likwidacją oddziału. Należy zawiadomić osobę reprezentującą oddział o przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego. Stosuje się przepisy o likwidacji spółki z.o.o.
b) przedstawicielstwo- jest to forma dotycząca działalności o charakterze promocyjnym. Może je utworzyć przedsiębiorca zagraniczny w celu reklamy i promocji, a także osoby zagraniczne, które zostały do tego powołane przez właściwy organ adm. publ. Do promocji gospodarczej ich kraju. Przedstawicielstwo prowadzi tylko działalność popularyzatorską. Utworzenie wymaga uprzedniego zalegalizowania w specjalnym rejestrze przedstawicielstw zagranicznych prowadzonym przez MG. Wniosek powinien być składany przez przedsiębiorcę zagranicznego w języku polskim i powinien zawierać: nazwę, siedzibę, formę organizacyjno-prawną, określenie przedmiotu działalności, określenie osoby reprezentującej przedstawicielstwo, adres siedziby przedstawicielstwa w Polsce, oświadczenie o ustanowieniu przedstawicielstwa, uwierzytelnioną kopię dokumentu uprawniająca do korzystania z lokalu lub nieruchomości, urzędowy odpis dokumentu potwierdzającego rejestrację przedsiębiorcy, uwierzytelnioną kopię potwierdzającą adres siedziby, zasady reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego i wskazanie uprawnionych do niej osób i opłata ok. 6,7 tyś
MG wydaje z urzędu zaświadczenie o wpisie i sprawuje kontrolę nad przedstawicielstwami. Może wydać zakaz prowadzenia działalności jeżeli następuje likwidacja przedsiębiorcy zagranicznego lub utracił prawo wykonywania działalności, rażąco naruszył prawo polskie, lub działalność zagraża interesowi publicznemu.
Likwidacja postępuje analogicznie do likwidacji oddziału. Osoba reprezentująca zobowiązana jest zawiadomić MG w terminie 14 dni, w którym wykreśla je z rejestru w formie decyzji. MG może odmówić wpisu jeżeli utworzenie zagrażałoby interesowi publicznemu, wniosek dot. Przedmiotu działalności wykracza poza działalność promocyjną, nieusunięcie braków formalnych.
Obowiązki są analogiczne do oddziału (nazwa, rachunkowość, obowiązek informacyjny)

7. Prawo firmowe.
Firma- to jeden z obligatoryjnych elementów służących identyfikacji przedsiębiorstwa takie samo jak imię i nazwisko osoby fizycznej ( 43² §1 KC).
Prawo firmowe uregulowane w KC, którym znajdują się ogólne przepisy o firmie i KSH- przepisy szczegółowe odnośnie konkretnych typów spółek. Ma charakter uniwersalny, odnosi się do wszystkich przedsiębiorców. Prawo do firmy powstaje z chwilą wpisania do rejestru i służy zapewnieniu przejrzystości w obrocie gospodarczym dotyczącym oznaczenia przedsiębiorców by konkurenci i klienci nie byli wprowadzani w błąd z kim mają do czynienia. Szczególny nacisk kładzie się na konieczność dobierania firm w taki sposób by odróżnić przedsiębiorców. Różnicowanie ma być przeprowadzanie z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. W języku potocznym firma jest synonimem nazwy przedsiębiorstwa lecz nie są to tożsame pojęcia. Nie trzeba wyodrębniać firmy w przypadku „zlania” się pojęcia przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy, lecz gdy przedsiębiorca jest wyodrębniony firma oznacza go jako uczestnika obrotu gospodarczego.
Firma składa się z 2 elementów:
- korpus (imię i nazwisko osoby fizycznej, nazwa osoby prawnej i jej rodzaj)
- dodatki o charakterze uzupełniającym (obligatoryjne i fakultatywne , np. forma organizacyjno-prawna; dodatki fakultatywne zależą wyłącznie od fantazji przedsiębiorcy, służą jego odróżnieniu)
Firma jest składnikiem przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym ale ze względu na jej ścisły charakter z osobą przedsiębiorcy nie może być przeniesiony.

Funkcje firmy:
- identyfikacyjna- firma ma odróżniać przedsiębiorcę od innych uczestników obrotu gospodarczego
- reklamowa- promowanie przedsiębiorcy na rynku i doprowadzenie do wytworzenia się dobrej marki, pozytywnego wizerunku
- gwarancyjna- zapewnienie, że towary są odpowiednio wysokiej jakości i posiadają odpowiednie właściwości
- majątkowa- sprowadza się do tego, że odróżnienie i przekonanie o dobrej marce znajdzie odzwierciedlenie w poziomie dochodowości przedsiębiorcy
- informacyjna- z uwagi na elementy firmy pozwalają na jego identyfikację, ocenę i zapoznanie się z podstawowymi informacjami dotyczącymi przedsiębiorcy

Zasady prawa firmowego
1. Zasada prawdziwości- zobowiązuje przedsiębiorcę do tego aby w firmie podawał prawdziwe dane co do formy, przedmiotu, miejsca, charakteru, zakresu dz. Gosp. i osoby przedsiębiorcy- musi być zgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie może wprowadzać w błąd. Zobowiązuje do podjęcia środków w celu zapobiegnięcia wprowadzenia w błąd- powinien dobrać takie elementy, które odróżniają go od istniejącej firmy
2. Zasada jedności- można obrać tylko jedną firmę, bowiem związana jest z przedsiębiorcą. Można prowadzić kilka przedsiębiorstw ale pozostawać pod tą samą firmą. Nie wyklucza to istnienia firm oddziałowych związanych z prowadzeniem działalności o charakterze rozproszonym. W takim przypadku firma oddziału będzie się składać z pełnej nazwy ze wskazaniem, że jest to oddział w danej miejscowości.
3. Zasada ciągłości- wiąże się z możliwością korzystania z firmy w dotychczasowym brzmieniu mimo zaistnienia okoliczności jej zmiany, co jest konsekwencją chęci utrzymania dobrej sławy lub relacji z kontrahentami. Dopuszcza możliwość kontynuowania dz. Gosp. osoby fizycznej przez inną osobę, która jest jej następcą prawnym, natomiast w razie przekształcenia spółki handlowej ma obowiązek podawania swej dotychczasowej firmy z dopiskiem „dawniej” przynajmniej przez 1 rok.
4. Zasada wyłączności- zakłada, że każda firma ma odróżniać się od innych w obrocie dzięki czemu przedsiębiorcy i konsumenci nie będą wprowadzani w błąd.
5. Zasada jawności- firma nakłada obowiązki dwojakiego rodzaju: zgłoszenia do rejestru i używania firmy w obrocie. Nie jest ona czymś poufnym. Nowy przedsiębiorca powinien obrać oryginalną firmę. Zasada ta przejawia się w obowiązku umieszczania firmy na produktach, etykietach niezależnie od innych obowiązków informacyjnych.
6. Zasada niezbywalności- jest to prawo podmiotowe nierozerwalnie związane z osobą przedsiębiorcy jednak dopuszczalna jest licencja- upoważnienie do korzystania ze swojej firmy na ściśle określonych zasadach. Nie będą wprowadzać w błąd jeśli produkty nie będą odbiegać jakościowo. Licencja wymaga ścisłej współpracy w formie nadzoru licencjodawcy.

8. Ewidencjonowanie i rejestrowanie działalności gospodarczej.
KRS i CEIDG są to rejestry działalności gospodarczej, do których wpis jest elementem koniecznym podjęcia dz. Gospodarczej. Polska Klasyfikacja Działalności obejmuje kody rodzajów działalności, które są elementem obligatoryjnym wniosku o dokonanie wpisu do któregokolwiek z rejestrów.
Wpisowi do KRS podlegają: przedsiębiorcy, stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe, fundacje oraz SPZOZ, dłużnicy niewypłacalni; Do CEIDG zaś wpisowi podlegają przedsiębiorcy będący os. fizycznymi.
Organy ewidencyjne i rejestrowe: sądy rejestrowe (KRS), MG (CEIDG).
Wniosek do CEIDG – powinien zawierać firmę przedsiębiorcy, numer PESEL, datę urodzenia, REGON, NIP, miejsce zamieszkania, adres pod którym jest wykonywana działalność, datę rozpoczęcia wykonywania działalności, PKD, dane pełnomocnika upoważnionego do prowadzenia spraw, informację o zawieszeniu lub wznowieniu wykonywania działalności, ograniczenie lub utrata zdolności do czynności prawnych, kuratela lub opieka, wykreślenie wpisu.
Wniosek składa się za pośrednictwem formularza elektronicznego, bądź na pisemnym formularzu złożonym w Urzędzie Gminy osobiście lub wysłany listem poleconym. Wpisu należy dokonać niezwłocznie. Wpis dokonywany jest jeżeli wniosek jest złożony przez osobę uprawnioną ( nie ma zakazu prowadzenia działalności i nie jest jeszcze wpisana do CEIDG) i jest poprawny (nie zawiera danych identyfikacyjnych, nie podpisany, brak oświadczenia o braku zakazów, działalność nieobjęta przepisami ustawy).
Wnioski o wpis do CEIDG są wolne od opłat.
KRS- wpis dokonywany jest na wniosek zainteresowanego składany na urzędowym formularzu, uiszczając opłatę sądową i ew. opłatę za ogłoszenie w MSiG.
Wniosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 7 dni od daty jego wpływu do sądu, jeżeli chodzi o spółkę z.o.o- 1 dzień.
Aktualizacja danych- przedsiębiorca zobowiązany jest złożyć wniosek o zmianę wpisu lub jego wykreślenie w terminie 7 dni od dnia zdarzenia, który spowodował zmianę lub zaprzestanie wykonywania działalności. W przypadku danych niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy MG wzywa przedsiębiorcę do dokonania odpowiedniej zmiany wpisu w terminie 7 dni od dnia doręczenia wyzwania, jeżeli tego nie dokona minister może go wykreślić z rejestru w drodze decyzji, a oczywiste błędy może sprostować.
Działy rejestru przedsiębiorców:
1. Dane identyfikacyjne ( firma, nazwa przedsiębiorstwa, forma prawna, siedziba, adres, NIP)
2. Dane organizacyjne (organy uprawnione do reprezentowania, organy nadzoru, prokurenci, pełnomocnicy)
3. Dane związane z sytuację finansową ( PKD, roczne sprawozdanie finansowe, uchwały lub postanowienia o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego)
4. Dane dotyczące zobowiązań publiczno-prawnych ( zaległości podatkowe i celne, zaległości do ZUS, ogłoszenie upadłości, egzekucja)
5. Dane dotyczące wzmianki o powołaniu i odwołaniu kuratora ( pomimo stosowania grzywien przedsiębiorca nie składa wniosku o wpis lub odpowiednich dokumentów)
6. Dane o zakończeniu działalności (o likwidacji, rozwiązaniu spółki, połączeniu, podziale lub przekształceniu, o zawieszeniu wykonywania działalności)
Wpisu do KRS dokonuje się z urzędu, jeżeli przepis szczególny tak stanowi.
Zadania realizowane przez CEIDG: ewidencjonowanie przedsiębiorców, udostępnianie informacji o przedsiębiorcach i innych podmiotach w zakresie wskazanym w ustawie, umożliwienie wglądu do bezpłatnie udostępnianych danych przez Centralną Informację KRS, umożliwienie ustalenia terminu i zakresu zmian wpisu w CEIDG oraz wprowadzającego je organu.
Zasady prowadzenia KRS: zasada jawności formalnej, odpłatności (wyjątek SP i Instytucje Państwowe), prawdziwości danych.
Wykreślenie wpisu z CEIDG- z urzędu w drodze decyzji MG w przypadku: orzeczenia zakazu wykonywania dz. Gosp., przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową, stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania działalności, niezłożenia wniosku o wznowienie wykonywania działalności po upływie okresu zawieszenia, utratę uprawnień do wykonywania działalności.

9. Reglamentacja podejmowania działalności gospodarczej.
a) regulowana działalność gospodarcza- do jej prowadzenia należy spełnić oprócz ogólnych warunków także warunki szczególne. Przedsiębiorca może prowadzić taką działalność po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej (opłata skarbowa). Oprócz wniosku o dokonanie wpisu przedsiębiorca musi złożyć oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania tej działalności. Organ prowadzący rejestr wydaje z urzędu zaświadczenie o dokonaniu wpisu jeżeli go nie wyda domniemywa się, że po 14 dniach od wpłynięcia wniosku organ wyraził zgodę. Rejestr ten jest jawny. Oczywiste błędy lub niezgodności ze stanem faktycznym organ prowadzący rejestr prostuje z urzędu. Zmianę danych należy zgłosić w terminie 14 dni. Odmowa wpisu następuje w drodze decyzji w przypadku, gdy: wydano orzeczenie zakazujące wykonywania działalności objętej wpisem lub wykreślono go z rejestru z powodu złożenia nieprawdziwego oświadczenia o spełnieniu warunków szczególnych w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku. Przedsiębiorca zobowiązany jest przechowywać wszystkie niezbędne dokumenty do wykazania spełniania szczególnych warunków, co podlega kontroli przez organ prowadzący rejestr. Zakaz wykonywania działalności objętej wpisem następuje w drodze decyzji, gdy: przedsiębiorca złożył oświadczenie o spłonieniu warunków szczególnych niezgodne ze stanem faktycznym, nie usunął naruszeń wymaganych warunków w wyznaczonym terminie lub rażąco narusza wymagane warunki. Na jej podstawie organ wykreśla przedsiębiorcę z rejestru z urzędu, a o ponowny wpis może się starać nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji.
b) działalność za zgodą (zezwolenie, licencja)
Zezwolenie- uzyskania zezwolenia wymaga wykonywanie dz. Gosp. w zakresie sprzedaży alkoholu, urządzania gier hazardowych, obrocie instrumentami finansowymi, działalność bankowa, SKOK, giełdy towarowe, zaopatrywanie w wodę i odprowadzanie ścieków, transport drogowy, rybołówstwo.
Uzyskania zezwolenia wymaga także prowadzenie warsztatu w zakresie tachografów cyfrowych, a także działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące.
Licencja- wymaga jej działalność gospodarcza w zakresie transportu drogowego i kolejowego. Uzyskanie zgody wymaga prowadzenie systemu płatności lub rozrachunku papierów wartościowych.
Organy udzielające zezwoleń, licencji lub zgody oraz wszelkie warunki wykonywania objętych nimi działalności określają ustawy odrębne zależne od rodzaju danej działalności.
c) działalność koncesjonowana- uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności w zakresie poszukiwania i rozpoznawania kopalin stałych i wydobywania ich, podziemnego magazynowania substancji oraz odpadów (Minister Środowiska), wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją (MSWiA), wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania i dystrybucji paliwami i energią (Prezes Urzędu Regulacji Energetyki), ochrony osób i mienia (MSWiA), rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych (Przewodniczący KRRiT), przewozów lotniczych (Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego), prowadzenia kasyna gry (Minister Finansów).
Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana, cofnięcie koncesji następuje w drodze decyzji i należy do właściwego ministra ze względu na przedmiot prowadzonej działalności. Organ może w niej określić także szczególne warunki wykonywania działalności. Wniosek o udzielenie lub zmianę koncesji powinien zawierać dane identyfikacyjne przedsiębiorcę, rodzaj i zakres dz. Gosp. na którą ma być udzielona koncesja oraz dołączyć określone w przepisach dokumenty.
Kiedy organ koncesyjne przewiduje udzielenie ograniczonej liczby koncesji musi ogłosić ten fakt w Monitorze Polskim, w którym musi określić ich liczbę, wymagane dokumenty, szczególne warunki wyk. działalności, termin i miejsce składania wniosku.
Jeżeli liczba przedsiębiorców jest większa niż liczba przewidzianych do udzielenia koncesji organ zarządza przetarg. W ogłoszeniu o przetargu należy określić minimalną opłatę za udzielenie koncesji, szczegółowe warunki oferty, miejsce i termin ich składania, wysokość formę i termin wniesienia wadium, termin rozstrzygnięcia przetargu. Organ koncesyjny wykonuje wyboru ofert kierując się wysokością zadeklarowanych opłat i przekazuje przedsiębiorcom pisemną informację o wyniku przetargu niezwłocznie po jego rozstrzygnięciu oraz zwraca wadium tym, których oferty nie zostały wybrane.
Cofnięcie koncesji:
a) obligatoryjne- zakaz prowadzenia działalności objętej koncesją, niepodjęcie działalności w wyznaczonym terminie lub trwałe zaprzestanie jej wykonywania, rażące naruszenie warunków określonych w koncesji lub innych warunków wykonywania koncesjonowanej działalności określonej prawem (można zmienić zakres), nieusunięcie niezgodnego z warunkami stanu faktycznego lub prawnego (może zmienić zakres)
b) fakultatywne- zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli, upadłość przedsiębiorcy.
Kontrola działalności koncesjonowanej dokonywana jest przez organ koncesyjne w zakresie zgodności wykonywanej działalności z koncesją, przestrzegania warunków wykonywania działalności, obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli. Organ kontrolny jest uprawniony do wstępu na teren wykonywanej działalności, żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli. Organ może wezwać przedsiębiorcę do usunięcia stwierdzonych uchybień w wyznaczonym terminie
Promesa- jest to przyrzeczenie wydania koncesji, o które może ubiegać się przedsiębiorca, który zamierza podjąć koncesjonowaną działalność. Okres ważności promesy nie może być krótszy niż 6m-cy. Uzależnia się w niej udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania dz. Gosp. wymagającej uzyskania koncesji. W okresie jej ważności nie można odmówić udzielenia koncesji, chyba że uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy, wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków w promesie, lub wykonywania dz. Gosp. objętej koncesją, lub zagraża obronności lub bezpieczeństwu państwa, lub obywateli.
Okres karencji przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję z przyczyn obligatoryjnych może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o jej cofnięciu.
Odmowa udzielenie koncesji niespełnianie warunków wykonywania działalności lub warunków podanych do wiadomości przez organ koncesyjny ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli, udzielenie koncesji innemu przedsiębiorcy w wyniku przetargu, przypadki określone w odrębnych przepisach.

10. Działalność gospodarcza państwa i JST.
a) Działalność JST
Zadaniem JST jest prowadzenie gospodarki komunalnej, na którą składają się 2 sfery: działalność użyteczności publicznej (nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności) i prowadzenie dz. Gosp. przy czym ta działalność nie może być zasadniczym celem działalności JST- może być prowadzona w sposób uboczny, gdy służy celom tej jednostki. Działalność użyteczności publicznej to dostarczanie wody, prądu, gazu, ciepła, zarządzanie komunikacją publiczna itp. W sferze działalności wykraczającej poza te działania działalność JST może być prowadzona wyłącznie za pośrednictwem spółek prawa handlowego (zwłaszcza kapitałowych). JST nie występuje w obrocie gospodarczym i nie posiada statusu przedsiębiorcy. Gmina może wykonywać dz. Gosp. ale tylko ograniczoną zakresem ustawy o gospodarce komunalnej i wyłącznie za pośrednictwem spółek handlowych. Działalność użyteczności publicznej mogą prowadzić zakłady budżetowe lub spółki handlowe o ile działalność spółki nie ogranicza się tylko do tych działań, bowiem dz. Gosp. gminy prowadzona przez spółki musi być nastawiona na pewien zysk.
Powiat w ogóle nie może prowadzić dz. Gosp. wykraczającej poza zadania użyteczności publicznej, a także nie może samodzielnie tworzyć ani przystępować do spółek handlowych, które wykraczają poza te działania.
Województwo co do zasady nie może prowadzić dz. Gosp. tak jak powiat z wyjątkiem tworzenia i przystępowania do spółek handlowych, których działalność będzie koncentrować się na czynnościach promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi woj.
Zakład budżetowy jest to wyodrębniona część organizacyjna JST przeznaczona do realizacji w jej imieniu i na rachunek działalność mieszczącą się w sferze użyteczności publicznej. Jego zakres określa ustawa o finansach publicznych. Nie jest przedsiębiorcą bowiem korzysta z osobowości prawnej JST a tworzy go organ stanowiący JST.
Spółki handlowe (komunalne) posiadają osobowość prawną, występują we własnym imieniu i na własny rachunek. Reguluje je ustawa o gospodarce komunalnej i KSH. Najczęściej przekształcane są z zakładów komunalnych, których właścicielem jest JST. Przedmiotem działalności jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Gmina może je tworzyć i do nich przystępować, gdy istnieją niezaspokojone potrzeby mieszkańców, występuje bezrobocie, a inne zastosowane środki nie doprowadziły do aktywizacji zawodowej. Konstrukcja spółki komunalnej nieco różni się od innych konstrukcji spółek prawa handlowego bowiem posiada Zarząd i Radę Nadzorczą. Zarząd jest powoływany przez Radę Nadzorczą, chyba że umowa stanowi inaczej.
Radą Nadzorczą jest zgromadzenie wspólników lub organ wykonawczy JST (spółki jednoosobowe) który reprezentuje spółkę komunalną.
b) Przedsiębiorstwo państwowe jest jedną z form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej przez państwo. Jest to samodzielny, samorządny i samofinansujący się podmiot posiadający osobowość prawną. Przedsiębiorstwo państwowe jest przedsiębiorca, co wynika także z art. 4 ustawy o swobodzie dz. Gosp. : działalność ta ma charakter zarobkowy, jest realizowana w imieniu i na rachunek przedsiębiorstwa, zawodowo, w sposób zorganizowany i ciągły, w zakresie działalności wytwórczej, budowlanej, usługowej i handlowej oraz poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin.
Jest to niezależny do SP podmiot obrotu gospodarczego. Nie stanowi elementu struktury organizacyjnej SP, ponosi odpowiedzialność za skutki własnej działalności odrębnie od SP.
Istnieje grupa przedsiębiorstw państwowych funkcjonujących na podstawie ustaw szczególnych z licznymi modyfikacjami: port lotniczy oraz zakład unieszkodliwiania promieniotwórczych odpadów na podstawie ustawy prawo atomowe.
Organem założycielskim jest najczęściej wojewoda, inne centralne organy administracji publicznej, NBP i banki państwowe. Organem założycielskim nie może być organ przedsiębiorstwa państwowego, który jest reprezentantem SP. Przedsiębiorstwo państwowe działa na podstawie 3 zasad:
1. Zasada samodzielności oznacza przyznanie organowi przedsiębiorstwa państwowego uprawnień do podejmowania decyzji i organizowania wszelkich spraw związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo państwowe występuje w obrocie we własnym imieniu i na własnych rachunek, może także nabywać i zaciągać zobowiązania oraz posiada zdolność sądową, czyli może pozywać i być pozywanym. Gwarancje samodzielności stanowi posiadanie osobowości prawnej i wydzielonego majątku ze SP, a ingerencja ze strony organów państwowych jest wyłączona z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie.
2. Zasada samorządności wyraża się poprzez instytucje samorządu załogi. Oznacza to udział załogi przedsiębiorstwa w jego zarządzaniu realizowany w dwojaki sposób:
a) bezpośredni- poprzez referendum pozwalające załodze wypowiedzieć się we wszystkich istotnych sprawach przedsiębiorstwa;
b) pośredni- przez organy samorządu załogi, tj. ogólne zebranie pracowników (delegatów) i Radę Pracowniczą.
Podmioty te pełnią podwójną rolę: organów samorządu i organów przedsiębiorstwa. Kompetencje samorządu załogi są następujące:
- stanowienie o istotnych sprawach przedsiębiorstwa;
- wyrażanie opinii, podejmowanie inicjatywy i zgłaszanie wniosków;
- sprawowanie kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa.
3. Zasada samofinansowania oznacza, że zgodnie z art. 53 UoPP przedsiębiorstwo pokrywa wszelkie wydatki z własnych dochodów w oparciu o zasadę rachunku ekonomicznego i racjonalnej gospodarki. Samofinansowanie oznacza również niedopuszczalność władczej ingerencji państwa w finanse przedsiębiorstwa. Zasada ta została sprecyzowana w ustawie o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Nie przestrzeganie tej zasady może mieć daleko idące konsekwencje, bowiem z zasady prowadzi do likwidacji lub upadłości przedsiębiorstwa. Uwaga ta nie dotyczy przedsiębiorstw użyteczności publiczne, bowiem organ założycielski jest zobligowany przez ustawę do dotowania jego działalności nawet wtedy, gdy jest ona nie rentowna, ale konieczna.

Przedsiębiorstwa państwowe dzieli się na: przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych oraz przedsiębiorstwa działające na rzecz użyteczności publicznej.
Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. Są to usługi w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, gazową i cieplną, zarząd nad państwowymi lokalami, państwowymi terenami zielonymi, zapewnienie transportu publicznego, usługi pogrzebowe itd.
Przedsiębiorstwa uzyskują status użyteczności publicznej w akcie erekcyjnym (założycielskim).
Przedsiębiorstwo państwowe działa w oparciu o:
1. Statut uchwalany przez ogólne zebranie pracowników na wniosek Dyrektora przedsiębiorstwa (przy przedsiębiorstwach użyteczności publicznej jest zatwierdzany przez organ założycielski), który reguluje strukturę tworzenia zakładów poza głównym miejscem, system kontroli wewnętrznej, stosunki m/y organami i status jednostek organizacyjnych wchodzących do przedsiębiorstwa. Może przewidzieć powołanie organu o charakterze opiniodawczym w stosunku do Dyrektora (komisja do spraw rozwiązywania sporów m/y jednostkami, kolegium przedsiębiorstwa państwowego i rada techniczno-ekonomiczna).
2. Regulamin, który opracowuje Dyrektor p.p po zasięgnięciu opinii Rady Pracowniczej. Określa szczegółowy zakres działania przedsiębiorstwa, podział czynności m/y organy przedsiębiorstwa oraz zasady odpowiedzialności osób pełniących funkcje kierownicze.

Najważniejszym organem p.p jest Dyrektor p.p, który zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz, kieruje przedsiębiorstwem, dobiera kadrę, nawiązuje stosunki gospodarcze i prawne. Dyrektor powoływany jest przez Radę Pracowniczą poza wypadkami, gdy Rada Pracownicza nie będzie w stanie się porozumieć i nie wybierze dyrektora w ciągu 6m-cy, w przedsiębiorstwach nowo utworzonych, gdzie Dyrektor powoływany jest przez organ założycielski, przy utworzeniu przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Dyrektor powoływany jest na 5 letnią kadencję w drodze konkursu. Do czasu powołania Dyrektora można wyznaczyć tymczasowego kierownika na okres max 6m-cy.

Dla zwiększenia efektywności organ założycielski może powierzyć zarządzanie p.p podmiotowi zewnętrznemu (zarządcy) na podstawie umowy o zarządzaniu majątkiem p.p (kontrakt menadżerski). Stronami umowy są SP reprezentowany przez organ założycielski oraz zarządca, którym może być osoba fizyczna lub prawna (nie ma żadnych dodatkowych warunków jakie musi spełnić zarządca). Umowa zawierana jest na czas oznaczony nie krótszy niż 3 lata. Określenie dolnej granicy daje możliwość realizacji planu usprawnienia przedsiębiorstwa i jednocześnie nie budzącego wątpliwości jej zakończenia w przypadku braku efektów. Jeżeli działania zarządcy odnoszą pozytywny skutek, istnieje możliwość jej przedłużenia na dalszy czas, przy czym nie może być to kontrakt zawarty na czas nieoznaczony.
W momencie zawarcia umowy ulegają rozwiązaniu z mocy prawa organu samorządu załogi, a także organ założycielski odwołuje Dyrektora przedsiębiorstwa. Ich kompetencje przyjmuje zarządca, który pełni także funkcje kierownika zakładu, a w związku z tym dokonuje wszelkich czynności ze stosunków pracy. W celu wykonywania stałego nadzoru nad działalnością przedsiębiorstwa organ założycielski ustanawia Radę Nadzorczą, której 1/3 składu wybierają pracownicy. Rozwiązanie umowy następuje z upływem czasu na jaki została zawarta. Ponadto organ założycielski ma prawo rozwiązać kontrakt ze skutkiem natychmiastowym, kiedy zarządca naruszył rażąco prawo, naruszył umowę, przez 3m-ce nie wypełniał zobowiązań podatkowych (art. 45c)

Mienie p.p obejmuje prawa własności i inne prawa majątkowe (rzeczowe i obligacyjne), które przysługują p.p. Przedsiębiorstwo zostaje wyposażone w mienie stanowiące bazę działalności w akcie założycielskim- stanowi ono fundusz założycielski przedsiębiorstwa. Prawo do dysponowania składnikami majątkowymi podlega jednak ograniczeniom wynikającym z KC i UoPP (art. 46-49a).

P.p nie może podjąć co do zasady innej działalności poza tą wynikającą z aktu założycielskiego. Jeżeli takową podejmuje podlega ujawnieniu w KRS. Nie można ona kolidować z podstawową działalnością przedsiębiorstwa, w przeciwnym wypadku musi zostać zaniechana (może być zmuszone przez organ założycielski).

P.p mogą podlegać przekształceniom i likwidacji w celu osiągnięcia wymiernych i trwałych korzyści ekonomicznych i organizacyjnych.
a) łączenie polega na utworzeniu jednego przedsiębiorstwa ,w skład którego wchodzą załogi i majątki łączących się przedsiębiorstw. Może mieć formę:
- fuzji, gdy łączą się dwa lub więcej przedsiębiorstw z wykreśleniem dotychczas istniejących z KRS;
- inkorporacji, gdy jedno czy kilka przedsiębiorstw przejmuje drugie inkorporujące z jednoczesnym wykreśleniem tylko inkorporowanych przedsiębiorstw z KRS.
b) podział przedsiębiorstwa może polegać na:
- utworzeniu dwóch lub więcej przedsiębiorstw w oparciu o wydzielone zespoły pracowników oraz zespoły środków trwałych i odpowiadające mu części środków obrotowych. Tego rodzaje reorganizacja prowadzi do utraty osobowości prawnej przedsiębiorstwa;
- wyłączenie z przedsiębiorstwa jednostki organizacyjnej w celu włączenia jej do innego przedsiębiorstwa, a wyłączone składniki majątkowe przekazywane są w drodze odpłatnej czynności prawnej.
Reorganizację p.p zarządza z własnej inicjatywy organ założycielski za zgodą Rady Pracowniczej lub na wniosek Dyrektora przedsiębiorstwa. W wyjątkowych sytuacjach zgodę może podjąć właściwy minister ze względu na prowadzoną działalność.

Likwidacja i postępowanie naprawcze
1. Likwidacja kończy byt prawny p.p; polega na zadysponowaniu jego składnikami materialnymi i niematerialnymi i wykreśleniu z KRS po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Może ona nastąpić z uwagi na sytuację ekonomiczno-finansową lub prawną przedsiębiorstwa (art. 19 UoPP). Decyzję o likwidacji podejmuje organ założycielski z własnej inicjatywy lub na wniosek Rady Pracowniczej (nie jest decyzją administracyjną). Minister właściwy do spraw SP może zgłosić w ciągu 14 dni sprzeciw wraz z uzasadnieniem, jeżeli nie zgłosi sprzeciwu w tym terminie, to oznacza aprobatę decyzji organu założycielskiego. Postanowienie o wszczęciu likwidacji powinno zostać przedstawione na piśmie organowi samorządu pracowniczego oraz związkom zawodowym działającym w przedsiębiorstwie. Opinia tych podmiotów może zawierać propozycję wyprowadzenia przedsiębiorstwa z trudnej sytuacji gospodarczej. Postawienie przedsiębiorstwa w stan likwidacji prowadzi do: odwołania Dyrektora przez organ założycielski, powołania likwidatora, rozwiązania z mocy prawa organów samorządu, wygaśnięcia udzielonych wcześniej pełnomocnictw, przyjęcia przez organ założycielski kompetencji Rady Pracowniczej do zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych.
Likwidatorem może być zarówno osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie, jak i osoba z zewnątrz zarówno fizyczna, jak i prawna. Przejmuje on kompetencje dotychczasowych organów przedsiębiorstwa. Nadzór nad działalnością likwidatora sprawuje organ, który prowadzi postępowanie likwidacyjne. Kończąc postępowanie likwidator przedkłada organowi założycielskiemu sprawozdanie z procesu likwidacji wraz z wnioskiem o uznanie przedsiębiorstwa za zlikwidowane, co może nastąpić wtedy, gdy wszystkie wierzytelności zostały zaspokojone lub zabezpieczone. Decyzja o likwidacji podlega zgłoszeniu do KRS i stanowi podstawę wykreślenia p.p.

Środki nadzoru:
1. Ustanowienie zarządu komisarycznego
2. Przekształcenie p.p (komercjalizacja, prywatyzacja)
3. Odwołanie, zawieszenie Dyrektora
4. Rozwiązanie ze skutkiem natychmiastowym umowy o zarządzaniu majątkiem przedsiębiorstwa
5. Sprzeciw wobec decyzji Rady Pracowników w zawieszeniu Dyrektora
6. Zgoda na poparcie Rady Pracowników w odwołaniu Dyrektora

Dyrektor wraz z Radą Pracowniczą mogą wnieść sprzeciw wobec decyzji organu nadzoru wraz z uzasadnieniem w ciągu 7 dni od dnia przekazania decyzji. Jeżeli decyzja organu założycielskiego jest podtrzymana Dyrektorowi przedsiębiorstwa i Radzie Pracowniczej przysługuje prawo wniesienia sprawy do sądu. Szczególną sytuacją nadzoru p.p jest możliwość zagrożenia realizacji zadania związanego z obroną państwa, zaistnienia stanu klęski żywiołowej.

2. Postępowanie naprawcze
Ma ono na celu uniemożliwienie zakończenia bytu przedsiębiorstwa. Przyczyną wszczęcia postępowania naprawczego jest: prowadzenie działalności gospodarczej ze stratą oraz przekroczenie wskaźnika miesięcznego przyrostu wynagrodzeń prowadzące do pogorszenia sytuacji finansowej. Prawo wszczęcia postępowania naprawczego ma organ założycielski. Zarządzenie o wszczęciu postępowaniu naprawczego nie może być oprotestowane sprzeciwem (art. 63 UoPP). Wymaga także porozumienia z MF. Postępowanie naprawcze jest przeprowadzane w formie zarządu komisarycznego na czas określony, którego zadaniem jest poprawa sytuacji finansowej p.p.
Zarządcą komisarycznym może być osoba fizyczna lub prawna, która będzie działać przez organ lub pełnomocnika. Zasady sprawowania zarządu komisarycznego określa organ założycielski. Zarządca komisaryczny jest zobowiązany do przygotowania planu naprawy przedsiębiorstwa, który obejmuje ocenę sytuacji gospodarczej, wskazanie kierunków i sposobów zmiany sytuacji niekorzystnej dla przedsiębiorstwa. Jest on zatwierdzony przez organ założycielski. Zarządca komisaryczny jest zobowiązany do przedstawiania sprawozdania ze swej działalności co 3m-ce.
Wszczęcie postępowania naprawczego podlega ujawnieniu w KRS. Ustanowienie zarządcy komisarycznego wywołuje skutki:
- rozwiązania organu samorządu pracowniczego i odwołanie Dyrektora
- przejęcie kompetencji organu przedsiębiorstwa przez zarządcę z wyjątkiem:
a) prawa do przyjmowania i zatwierdzania sprawozdania finansowego;
b) dokonywania podziału zysku wygospodarowanego przez przedsiębiorstwo na fundusze i zasad wykorzystania tych funduszy.
Powyższe kompetencje przyjmuje organ założycielski, który może w każdym czasie uchylić zarząd komisaryczny, jeżeli: ustały przyczyny wszczęcia postępowania naprawczego (przedsiębiorstwo zaczyna funkcjonować w normalnym trybie), dalsze wykonywanie programu nie rokuje poprawy gospodarki przedsiębiorstwa (zarządzenie o postawienie przedsiębiorstwa w stan likwidacji).

11. Komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.
Prywatyzacja jest to proces, w którym dochodzi do zmiany właściciela – POP stają się współwłaścicielami, bądź pozbywają się mienia. Polega ona na zbyciu osobom prywatnym praw majątkowych uprzednio uwłaszczonych przedsiębiorstw państwowych, celem zwiększenia efektywności i konkurencyjności podmiotu, zapewnienia właściwego funkcjonowania i pobudzenia rozwoju podmiotu, racjonalizacja zatrudnienia (zwolnienia), otwarcie na nowe rynki zbytu, chęć nabycia prywatyzowanego mienia w celu przejęcia jego produkcji lub jego zamknięcia.
Podstawą prawną prywatyzacji jest ustawa z 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji. Wyróżnia się 2 tryby prywatyzacji:
a) bezpośrednia polega na zadysponowaniu całością majątku p.p lub spółki SP powstałej w wyniku komercjalizacji p.p i dokonanie jego sprzedaży, wniesienia do spółki kapitałowej tytułem aportu lub oddania do czasowego odpłatnego korzystania spółce pracowniczej z możliwością nabycia po upływie okresu korzystania. Ma ona charakter jawny, co ma zapewniać sporządzenie karty prywatyzacji, która zawiera podstawowe informacje na temat nabywcy mienia państwowego, ceny wartości zobowiązań inwestycyjnych, do których nabywca się zobowiązał, informację o prywatyzowanym podmiocie, wykaz osób odpowiedzialnych za przygotowanie i przeprowadzenie prywatyzacji i realizację zobowiązań prywatyzacyjnych.
Czynności prywatyzacyjnych w imieniu SP dokonuje MSP lub organ założycielski. Czynności tych dokonuje na wniosek albo w odpowiedzi na nabycie przedsiębiorstwa, zawiązanie spółki lub zawarcie umowy na korzystanie z przedsiębiorstwa przez spółkę pracowniczą. Prywatyzacja jest dokonywana w drodze zarządzenia, którego wydanie poprzedza sporządzenie analizy stanu przed prywatyzacją – analiza stanu prawnego majątku przedsiębiorstwa, oszacowanie jego wartości oraz realizacja ochrony środowiska i dóbr kultury. Nie jest to decyzja administracyjna i nie ma od niej odwołania i sprzeciwu. MSP lub organ założycielski określa sposób prywatyzacji oraz osoby umocowane do jej dokonania. Z dniem wydania zarządzenia ustaje działalność organów, a ich obowiązki przejmuje pełnomocnik prywatyzacji, który sporządza bilans i występuje do sądu rejestrowego z wnioskiem o wykreślenie z KRS. Z chwilą wykreślenia uważa się p.p za sprywatyzowane. Prywatyzacja bezpośrednia może się odbyć w jednym z 3 trybów:
a) sprzedaży, do której się stosuje przepisy KC; następuje w postaci przetargu lub negocjacji a zapłata może być rozłożona na raty pod warunkiem zabezpieczenia pozostałej kwoty po uiszczeniu pierwszej raty (max na okres 5 lat)
b) wniesienie przedsiębiorstwa do spółki; następuje najczęściej w postaci negocjacji; akcjonariusze/udziałowcy spółki inni niż SP powinni wnieść wkłady na pokrycie co najmniej 25% kapitału zakładowego. Uprawnieni pracownicy mają prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji należących do SP. Powinni jednak wnieść wkłady na pokrycie 10% kapitału zakładowego. Statut spółki powinien określać obowiązek corocznego oferowania przez SP uprawniony pracownikom akcji/udziałów tak, by ich suma w kapitale spółki docelowo mogła wynosić po 5 latach od wpisów w KRS przynajmniej 51%.
c) oddanie do odpłatnego korzystania spółce pracowniczej; ten tryb dotyczy wyłącznie p.p o mniejszych rozmiarach. Za takie uważane są te przedsiębiorstwa, których wartość rocznej sprzedaży towarów i usług jest mniejsza niż 6mln €, natomiast wartość funduszy własnych musi być niższa niż 2mln € w skali roku. Oddanie przedsiębiorstwa na rzecz spółki pracowników może nastąpić, jeżeli spełnione są 4 warunki:
- do spółki musi przystąpić ponad połowa pracowników albo pracowników i dostawców;
- akcjonariuszami lub udziałowcami są wyłącznie osoby fizyczne;
- opłacony kapitał zakładowy jest nie niższy niż 20% wysokości funduszu założycielskiego; przedsiębiorstwa i funduszu przedstawicielskiego
- co najmniej 20% akcji udziałów zostało objętych przez osoby nie zatrudnione w prywatyzowanym przedsiębiorstwie państwowym.
Gdy w ciągu 6m-cy od wniosku o prywatyzację nie zostanie złożony wniosek o wpis spółki pracowniczej, które spełniałaby powyższe kryteria SP może oddać przedsiębiorstwo do odpłatnego korzystania osobom fizycznym lub prawnym niezwiązanym ze środowiskiem pracowników i dostawców. Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania następuje na podstawie umowy na okres 15 lat. W umowie tej można postanowić, że po upływie okresu i spełnieniu warunków na spółkę zostanie przeniesione prawo własności przedsiębiorstwa. Jeżeli spółka nie wykonuje lub nienależycie wykonuje zobowiązania SP może rozwiązać umowę. Spółce przejmującej nie przysługuje zwrot poniesionych nakładów i wydatków. W przypadku rozwiązaniu umowy przed końcem terminu SP może sprywatyzować przedsiębiorstwo w inny sposób, albo odpłatnie zbyć składniki mienia, wnieść przedsiębiorstwo lub składniki mienia do 1-osobowej spółki SP lub skomunalizować.

b) pośrednia polega na przekształceniu p.p w 1-osobową spółkę SP a następnie zbyciu akcji/udziałów w kapitale zakładowym osobom prywatnym lub obejmowaniu akcji w podwyższonym kapitale zakładowym spółki SP. Polega na przeniesieniu prawa własności spółki 1-osobowej SP na inny podmiot niż SP (przeniesienie ze sfery publicznej do sfery prywatnej). Prywatyzacja pośrednia składa się z 2 etapów:
1. Etap komercjalizacji
2. Prywatyzacja
Przekształcenie polega na zmianie formy organizacyjno-prawnej. P.p zostaje przekształcone w 1-osobową spółkę SP.
Komercjalizacja prowadzi do utworzenia nowego podmiotu działalności gospodarczej o odmiennej formie organizacyjnej i odmiennym reżimie prawnym, zaś właściciel jest ten sam – SP wstępujący we wszystkie stosunki prawne. Sens komercjalizacji sprowadza się do formy zmiany zarządu. Dokonuje jej MSP w drodze tzw. aktu komercjalizacji. Można jej poddać każde p.p z wyjątkiem tych wyłączonych przez ustawodawcę: postawione w stan likwidacji, wykonujące decyzję o podziale lub łączeniu przedsiębiorstwa objętego postępowaniem układowym objęte bankowym postępowaniem ugodowym oddane w zarządzanie działające na podstawie innych przepisów niż UoPP ,objęte wnioskiem o dokonanie prywatyzacji bezpośredniej lub zarządzeniem o prywatyzacji bezpośredniej, wykonujące działalność gospodarczą w zakresie międzynarodowego transportu morskiego. Dokonanie komercjalizacji następuje z własnej inicjatywy MSP lub wniosku organu założycielskiego Dyrektora przedsiębiorstwa lub Rady Pracowniczej. Ponadto z wnioskiem może wystąpić właściwy organ wykonawczy JST. MSP nie jest związany treścią wniosków. Odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej, która nie zamyka drogi do dokonania komercjalizacji w przyszłości. Komercjalizacja dochodzi do skutku w drodze tzw. aktu komercjalizacji- decyzji administracyjnej, od której nie przysługuje sprzeciw. Stanowi podstawę prawną powstania spółki kapitałowej. Przyjmuje się, że skoro powoduje on powstanie spółki akcyjnej lub z.o.o. powinien mieć formę aktu notarialnego.

Elementy aktu komercjalizacji:
- statut spółki;
- wysokość kapitału zakładowego;
- wskazanie członków, władz pierwszej kadencji oraz osoby upoważnionej do złożenia wniosku do wpisania spółki do rejestru

Akt komercjalizacji zastępuje czynności wpisu do KRS. Nowy zarząd zgłasza do sądu rejestrowego wniosek o wpis do KRS. Sąd rejestrowy ma obowiązek dokonania wpisu i jednocześnie wykreślić p.p. Komercjalizacja następuje na pierwszy dzień nowego miesiąca przypadającego po wpisie spółki do KRS. Do spółki stosuje się przepisy KSH. W komercjalizacji mamy do czynienia z sukcesją uniwersalną – SP wchodzi we wszystkie stosunki prawne skomercjalizowanego przedsiębiorstwa. Bilans zamknięcia p.p staje się bilansem otwarcia spółki kapitałowej SP. W spółce kapitałowej są takie organy jak: Walne zgromadzenie akcjonariuszy/zgromadzenie wspólników, Rada Nadzorcza i Zarząd spółki.
Funkcje walnego zgromadzenia pełni SP dopóki jest on jedynym udziałowcem.
Rada Nadzorcza składa się co najmniej z 3 członków (liczbę określa statut). Pierwsza Rada Nadzorcza musi liczyć co najmniej 5 członków, w tym 2 przedstawicieli pracowników. Powołują ją i odwołuje walne zgromadzenie lub zgromadzenie wspólników. Po zbyciu ponad połowy udziałów przepisy dotyczące powoływania i odwoływania RN mogą być zmienione z zachowanie parytetu – 2/5 członków wybierają pracownicy.
Zarząd jest organem wykonawczym spółki i zapewnia ciągłość w podejmowaniu decyzji. Jego zadaniem jest prowadzenie spraw spółki, reprezentacja i organizacja prac spółki. Można zlecić zarząd osobom fizycznym (umowa o zarządzaniu) wtedy wybór osoby następuje w drodze konkursu przez RN. Jeżeli zatrudnienie w spółce jest większe niż 500 pracowników wybierają oni 1 członka zarządu.
Etap prywatyzacji polega na zbywaniu udziałów przekształconej spółki (odpłatnie lub nieodpłatnie).
Zbycie odpłatne następuje wyłącznie w trybie publicznym. Właściwym organem jest MSP. Nie ma terminu rozpoczęcia sprzedaży aukcji lub udziałów, jednakże musi być ona poprzedzona analizą stanu majątkowego spółki, ustaleniem perspektyw jej rozwoju, oszacowania wartości spółki i ocena realizacji obowiązków wynikających z przepisów o ochronie środowiska.
Zbycie nieodpłatne jest ograniczone limitem 15% ogólnej liczby akcji i udziałów. Do tego rodzaju nabycia uprawnieni są jedynie aktualni pracownicy przedsiębiorstwa, osoby z 10 letnim stażem pracy w tym przedsiębiorstwie i rolnicy i rybacy- dostawcy przez 5 lat przed wykreśleniem przedsiębiorstwa z KRS, których wartość dostawy była równowartością 100 kwintali żyta. Nieodpłatne zbycie następuje w formie darowizny pod warunkiem, że w okresie 6m-cy od wpisu w KRS uprawnieni złożą pisemne oświadczenie o zamiarze ich nabycia pod rygorem utraty tego prawa. Udziały nabywa się w liczbie równej w ramach każdej z wyodrębnionych grup pracowniczych (ze względu na staż pracy). Nie mogą być przedmiotem obrotu przed upływem 2 lat od zbycia.

12. Przekształcenia własnościowe.
1. Nacjonalizacja polega na przejęciu przez państwo prawa własności od podmiotów prywatnych. Czasem jest to jedyna forma reakcji państwa na kryzys gospodarczy. Nacjonalizacja ma za sobą złe konotacje historyczne, czego przykładem jest zabranie własności prywatnej po II wojnie światowej. Powstał wtedy sektor własności publicznej, którego udział w gospodarce narodowej wynosił 75%.
Nacjonalizacji dokonuje się z mocy ustawy z tym, że w przypadku nieruchomości organ administracji publicznej wydawał deklaratoryjną decyzję stanowiącą podstawę wpisu do księgi wieczystej, przejęcie nieruchomości i wypłaty odszkodowania (w papierach wartościowych, a w uzasadnionych gospodarczo przypadkach – gotówce). Tłumaczono ją potrzebą odnowy gospodarki narodowej po zniszczeniach wojennych, zapewnienie suwerenności gospodarczej i podniesienie poziomu dobrobytu. Nacjonalizacja usunęła przywileje feudalne różnicujące społeczeństwo (duże majątki ziemskie) co wywołało poczucie krzywdy u byłych właścicieli. Było to przymusowe i władcze przejęcie mienia, w którego wyniku państwo nabywało je w sposób pierwotny (bez obciążeń z wyjątkiem publicznoprawnych).
Nacjonalizacja kapitałowa polegała na przejęciu udziałów lub akcji w spółkach, a tym samym kontrola przedsiębiorców, którym grozi upadłość w celu utrzymania produkcji (brak społecznej akceptacji).

2. Denacjonalizacja jest to grupa form przekształceń własnościowych, do których zalicza się reprywatyzację. Polega ona na zwrocie mienia przejętego przez państwo w wyniku nacjonalizacji, tj. przywrócenie poprzedniego stanu w stosunkach własnościowych. Nie była ona przeprowadzana systemowo ponieważ nie było zdecydowanej postawy i określenia sytuacji polityczno-ustrojowej sprzed 1989 r. co spowodowało obecne obowiązywanie ustaw nacjonalizacyjnych. Procesy prywatyzacji mienia dokonywały się szybko na szeroką skalę.
Podstawą reprywatyzacji było przejęcie mienia bez podstaw prawnych oraz nieprzestrzeganie procedur.

3. Uwłaszczenie prowadzi do uznania, że państwowe osoby prawne mogą być podmiotami praw i obowiązków majątkowych i w konsekwencji przekazanie im prawa własności/użytkowania wieczystego co do składników majątkowych pozostających w ich zarządzie. Odstąpienie przez państwo na rzecz innych podmiotów państwowych prawa własności i uznania ich podmiotowości prawnej wynika z ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Uwłaszczenie POP było podyktowanie celami prywatyzacyjnymi – zbycie majątku nastąpić mogło dopiero po upodmiotowieniu i ustaleniu, że znajdujące się składniki majątkowe są objęte prawem własności lub użytkowania wieczystego. Uwłaszczenie oznacza rezygnację państwa z monopolu nad władzą państwową.

4. Komunalizacja mienia w istocie jest podobna do uwłaszczenia, lecz podmiotem praw majątkowych są gminy. Polega zatem na upodmiotowieniu gmin i przyznania im praw i obowiązków do mienia państwowego znajdującego się w ich dyspozycji, bowiem jest im niezbędny do realizacji zadań własnych. Można było gminom również przekazać na ich wniosek mienie niezbędne do realizacji zadań zleconych.

5. Prywatyzacja w rolnictwie była podyktowana celem prowadzenia zasad rynkowych do systemu gospodarowania nieruchomościami rolnymi. Zlikwidowano państwowe gospodarstwa rolne i powołano agencje rządowe wspierające własność prywatną w rolnictwie (ARR, ANR, ARiMR).
Uchylono ograniczenia obrotu nieruchomościami rolnymi i wprowadzono zasadę swobodnego nią obrotu, jednak nałożony był obowiązek wykształcenia rolniczego i praktyki w tym zakresie. Ustawa z 1991 r. o gospodarce nieruchomościami rolnymi SP utworzyła zasób własności rolnej SP, który objął mienie SP o przeznaczeniu rolnym w szczególności nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego. Zarządza nimi ANR, która może je sprzedać. W tym celu prowadzi wykaz nieruchomości rolnych (oznaczenie powierzchni i rodzaju, klasy ziem, opis budynków i innych składników majątkowych, wskazanie księgi wieczystej). Sprzedaż ogłaszana jest w miejscowości położenia nieruchomości w sposób zwyczajowo przyjęty w terminie 14 dni przed przetargiem. Jeżeli wartość nieruchomości jest większa niż równowartość 10 tyś kwintali żyta ogłoszenie musi być zawarte choć w jednym dzienniku o zasięgu ogólno wojewódzkim. Sprzedaż może nastąpić tylko na rzecz tych, którzy nie będą mieć więcej niż 500ha ziemi. Prawo pierwokupu w razie zbycia nieruchomości posiada ANR.

Prywatyzacja powszechna następuje przy wykorzystaniu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych i dotyczy tylko niektórych przedsiębiorstw państwowych, które zostały skomercjalizowane. Akcje lub udziały zostały wniesione do NFI w tym celu utworzonych. Zadaniem ich jest zarządzanie akcjami i przyczynianie się do wzrostu ich wartości. NFI są 1-osobowymi spółkami kapitałowymi. Podstawowym celem ich utworzenia jest prywatyzacja p.p poprzez zbywanie udziałów osobom prywatnym przez emisję powszechnych świadectw udziałowych (na okaziciela) przez SP. Każdy obywatel posiadał prawo do otrzymania 1 świadectwa udziałowego pod warunkiem przebywania na terenie Polski. Niedopuszczalne było dziedziczenie i zbycie świadectw tylko wymiana w NFI na 5 akcji.

6. Wywłaszczenie nieruchomości (art. 21 ust. 1 KRP) może nastąpić tylko na cele publicznej, tj. wydzielenie gruntów pod drogi publiczne, lotniska, budowa i utrzymywanie przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, gazów, energii, zaopatrywanie w wodę i odprowadzanie ścieków, urządzenie służące ochronie środowiska, opieka nad zabytkami, budynki użyteczności publicznej, obiekty sportowe; kopalnie.
Wywłaszczenie ma nastąpić za słusznym odszkodowaniem – uznaje się równowartość rynkową wywłaszczonej nieruchomości, która jest uzależniona od położenia, rodzaju, sposobu użytkowania, wyposażenia technicznego, stanu utrzymania i aktualnych cen nieruchomości.
Polega na pozbawieniu lub ograniczeniu prawa własności lub użytkowania wieczystego dotychczasowego właściciela. Organem wywłaszczającym jest starosta lub wojewoda (wydzielenie pod autostrady). Wywłaszczenie musi być ostatecznością, czyli gdy wszystkie pozostałe sposoby spełnienia celu publicznego zostały wyczerpane. Następuje na zasadzie preferencji umów cywilno-prawnych. Wywłaszczenie jest poprzedzone rokowaniami, w których strony powinny ustalić wartość nieruchomości i inne warunki umowy. Istnieje możliwość zaoferowania nieruchomości zamiennej. Wszczęcie postępowania następuje po bezskutecznym upływie 2m-cy, który jest przeznaczony na rokowania. Elementem koniecznym jest rozprawa administracyjna, po której wydawana jest decyzja o wywłaszczeniu. Gdy staje się ostateczna następuje przejście prawa własności na rzecz SP lub JST. Nie prowadzi się wywłaszczenia, gdy: właściciel nie jest znany lub stan prawny nieruchomości nie jest uregulowany.
Wywłaszczenie podlega wpisowi do księgi wieczystej. Starosta w drodze decyzji adm. może ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości poprzez wydanie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie ciągów drenażowych, urządzeń i przewodów, jeżeli właściciel nie wyraża na to zgody. Jeżeli zezwolenie uniemożliwia normalne korzystanie z nieruchomości, właścicielowi przysługuje żądanie do starosty o nabycie nieruchomości na rzecz SP. Inną formą jest decyzja starosty w formie zezwolenia na czasowe zajęcie nieruchomości (max 6m-cy) w przypadku zaistnienie siły wyższej lub zapobieżenia powstaniu szkód. Nadawany jest jej rygor natychmiastowej wykonalności.

13. Specjalne strefy ekonomiczne.
Specjalna strefa ekonomiczna stanowi administracyjnie wyodrębnioną i niezamieszkałą część RP, w obrębie której obowiązuje specjalny system norm prawnych, które mają umożliwić lub ułatwić realizowanie zadań i celów gospodarczych państwa. W Polsce takich stref jest 14, a ich łączny obszar powinien wynosić nie więcej, niż 20 tys. ha. Specjalna strefa ekonomiczna może być ustanowiona w celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego części terytorium kraju, w szczególności przez: rozwój określonych dziedzin dz. Gospodarczej; rozwój nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce narodowej; rozwój eksportu; zwiększenie konkurencyjności wytwarzanych towarów i świadczonych usług; zagospodarowanie istniejącego majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej; tworzenie nowych miejsc pracy; zagospodarowanie niewykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem zasad równowagi ekologicznej.
Podstawy prawne funkcjonowania s.s.e.: ustawa o s.s.e.; rozporządzenie ustanawiające s.s.e.; plan rozwoju strefy; regulamin strefy.
Zezwolenie na prowadzenie dz. Gospodarczej w strefie jest podstawą do korzystania z pomocy publicznej. Określa ono przedmiot działalności gospodarczej oraz warunki dotyczące w szczególności: zatrudnienia określonej liczby pracowników przez określony czas, dokonania inwestycji o wartości przewyższającej określoną kwotę, świadczenie usług na obszarze strefy na podstawie umowy oraz tworzenie warunków do świadczenia usług przez osoby trzecie, prowadzenie działań promujących podejmowanie dz. gospodarczej w strefie. Nie jest ono tożsame z zezwoleniem na dz. reglamentowaną – jeżeli przedsiębiorca chce podjąć taką działalność w s.s.e., musi uzyskać dwa zezwolenia.
Przywileje dla przedsiębiorców: zwolnienie dochodów z dz. gospodarczej od podatku dochodowego, szybkość wydawania decyzji, możliwość używania mienia położonego w strefie, tania siła robocza.
Przekształcenia s.s.e: tak jak s.s.e. ustanawia się w drodze rozporządzenia RM, takim sposobem dokonuje się zniesienia strefy przed upływem okresu, na jaki została ustanowiona, połączenia stref, lub zmiany jej obszaru, mając na względzie realizację celów gospodarczych. W przypadku zniesienia strefy, pracownicy muszą mieć zachowane miejsca pracy, lub zaoferowane równorzędne. Wartość inwestycji również musi być taka sama.

14. Ochrona konkurencji i konsumentów.
Zasada wolnej konkurencji jest jedną z podstawowych zasad organizujących obrót gospodarczy, która sprowadza się do uczciwej rywalizacji o klienta między przedsiębiorcami działającymi na tym samym ryku. Najważniejszym aktem prawnym regulującym tą kwestię jest ustawa z 16.02.2007 o ochronie konkurencji i konsumentów, która określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji i konsumentów oraz zasady podejmowanej ich ochrony. Praw tych mają strzec organy o charakterze centralnym, ogólnokrajowym albo lokalnym:
a) prezes UOKiK – najważniejszy organ ws. OKiK, powoływany(i odwoływany) przez premiera na okres 5 lat w drodze konkursu spośród osób z wykształceniem wyższym(prawo lub ekonomia) i wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem z zakresu gospodarki i ochrony konkurencji. Do jego zadań należy:
1) sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy;
2) wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach koncentracji przedsiębiorców oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także innych decyzji przewidzianych w ustawie;
3) prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców;
4) przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej;
5) współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów;
6) wykonywanie kompetencji nałożonych przez UE;
7) wykonywanie zadań i kompetencji właściwego organu oraz jednolitego urzędu łącznikowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
8) opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów;
9) przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej;
10) współpraca z organami samorządu terytorialnego, w zakresie wynikającym z rządowej polityki konsumenckiej;
11) inicjowanie badań towarów, wykonywanych przez organizacje konsumenckie;
12) opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów;
13) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów;
14) realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów oraz pomocy publicznej;
15) gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, w szczególności przez zamieszczanie decyzji Prezesa Urzędu na stronie internetowej Urzędu;
16) współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych;
17) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych; wydawanie dziennika urzędowego.
Formą sprawowania kontroli są decyzje adm. dot. Przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, naruszającym zbiorowy interes konsumentów, koncentracji przedsiębiorców, nakładania kar pieniężnych. Prezes swoje funkcje wykonuje przy pomocy UOKiK – jego statut nadaje premier zarządzeniem; w jego skład wchodzi centrala w Warszawie oraz delegatury, którymi kierują dyrektorzy.
b) Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów – stały organ opiniodawczo-doradczy, składający się z 9 rzeczników(po 1 z obszaru właściwości miejscowej poszczególnych delegatur) powołanych przez Prezesa Urzędu na wniosek dyrektorów delegatur za pisemną zgodą rekomendowanych rzeczników konsumentów. Tryb pracy określa regulamin nadany przez Prezesa UOKiK. Do zadań należy w szczególności:
1) przedstawianie propozycji dotyczących kierunków zmian legislacyjnych w przepisach dotyczących ochrony praw konsumentów;
2) wyrażanie opinii w przedmiocie projektów aktów prawnych lub kierunków rządowej polityki konsumenckiej;
3) wyrażanie opinii w innych sprawach z zakresu ochrony konsumentów przedłożonych Radzie przez Prezesa Urzędu;
4) przekazywanie informacji dotyczących ochrony konsumentów, w zakresie wskazanym przez Prezesa Urzędu.
c) Rada ds. dobrych praktyk gospodarczych – ma na celu podnoszenie świadomości słabszych uczestników rynku, dbanie o ich interesy ekonomiczne i zdrowotne oraz nawiązanie dialogu między przedsiębiorcami i konsumentami. Członków powołuje prezes UOKiK : 5ze środowisk organizacji konsumenckich, 5 reprezentujących przedsiębiorców i 5 ze środowiska naukowego. jej zadaniem jest w szczególności: przedstawianie propozycji i opinii w zakresie zmian legislacyjnych, przygotowanie opracowań nt. OKiK w poszczególnych sektorach gospodarki, propagowanie polubownego załatwiania sporów, wyrażanie opinii ws. dobrych praktyk gosp.
d) Rzecznik konsumentów – wykonuje zadania dot. Ochrony interesów konsumentów na szczeblu lokalnym(powiat); starosta nawiązuje z nim stos. pracy i jest mu podporządkowany; może nim być osoba z wykształceniem prawniczym lub ekonomicznym i co najmniej 5-letnią praktyką zawodową. Do zadań rzecznika konsumentów w szczególności należy:
1) zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów;
2) składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów;
3) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów;
4) współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi;
5) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych.
Rzecznik konsumentów może w szczególności wytaczać powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępować, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów. Do 31 III składa staroście sprawozdanie z działalności, które przesyłane jest do delegatury urzędu.
e) organizacje konsumenckie – org. społeczne reprezentujące interesy konsumentów wobec organów adm. rządowej i samorządowej. Do ich zadań należy: wyrażanie opinii o aktach prawnych i innych dokumentach, opracowywanie i upowszechnianie konsumenckich programów edukacyjnych, wykonywania testów produktów i publikowania ich wyników, wydawania czasopism, broszur i ulotek, prowadzenie nieodpłatnego poradnictwa i pomocy konsumentom, udział w pracach normalizacyjnych, realizacja zadań zleconych. Mogą tworzyć stałe sądy polubowne funkcjonujące przy wojewódzkim inspektorze PIH, których orzeczenia mają moc wyroku sądu powszechnego.
f) Sąd OKiK (antymonopolowy) – XVII wydział SO w Warszawie, jedyny w Polsce. Rozpatruje odwołania i zażalenia od decyzji prezesa UOKiK lub innych organów oraz sprawy o uznaniu postanowień za niedozwolone(klauzule abuzywne). Jest to sąd 1 instancji apelacja do SA.
g) PIH – organizacja wyspecjalizowana w zakresie ochrony interesów konsumenckich oraz gospodarki państwa, podlegająca prezesowi UOKIK, który może zlecić przeprowadzenie kontroli lub inne zadania, zatwierdza kierunki działań oraz plan krajowej kontroli. Na czele stoi główny inspektor. Przeprowadza wszelką kontrolę produkcji i obrotu towarów i usług, prowadzi poradnictwo, mediację, oraz stałe sądy polubowne.
h) KE – reprezentuje interes UE, której celem jest ujednolicenie przepisów, by zapewnić jednolitą ochronę na wspólnym rynku i wyeliminowanie wszelkich zakłóceń. Ma możliwość prowadzenia kontroli i żądania pisemnych informacji, nakładania kar pieniężnych, przejęcia do rozpoznania każdej sprawy w zakresie koncentracji, zobowiązania prezesa do przeszukania pomieszczeń przedsiębiorców podejrzanych o naruszenie przepisów oraz informacji o stanie konkurencji. Współdziała z prezesem UOKiK, który notyfikuje jej wszczęcie post. antymonopolowego.
I. Koncentracja przedsiębiorców jest działaniem prowadzącym do monopolizacji rynku i podlega nadzorowi prewencyjnemu. Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu prezesowi UOKiK, jeżeli:
- łączny światowy obrót p. uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 mld euro;
- łączny obrót na terytorium RP przekracza równowartość 50 mln euro.
Obowiązek ten dotyczy takich form koncentracji jak:
- fuzja – połączenie 2 lub więcej samodzielnych przedsiębiorców,
- przejecie bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad przedsiębiorstwem poprzez nabycie lub objęcie akcji lub innych papierów wartościowych,
- utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy,
- nabycie całości lub części przedsiębiorstwa, jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z 2 lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terenie RP równowartość 10 mln euro.
Nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji:
- jeżeli obrót p. mający być zależnym nie przekroczył na terenie RP w żadnym z 2 lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie równowartości 10 mln euro,
- polegający na czasowym nabyciu lub objęciu przez inst. finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaży , jeżeli przedmiotem dz. inst. Jest prowadzona na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem że odsprzedaż ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia,
- polegający na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem że nie będzie wykonywał praw z tych akcji/udziałów z wyjątkiem do ich sprzedaży,
- następującej w toku post. upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrole jest konkurentem, albo należy do grupy kapitałowej, w której są konkurenci,
- przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej,
- p. zależni, gdy koncentrację uważa się za dokonaną przez p. dominującego.
Decyzje prezesa ws. Koncentracji:
- zgoda na koncentrację – w wyniku której konkurencja na rynku nie zostanie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku,
- zgoda warunkowa (decyzja) – gdy konkurencja nie zostanie istotnie ograniczona; prezes może nałożyć obowiązek lub przyjąć zobowiązanie w szczególności do: zbycia całości lub części majątku jednego lub kilku przedsiębiorców, wyzbycia się kontroli nad określonym przedsiębiorcą (szczególnie przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów lub odwołania z funkcji członka org. zarządzającego lub nadzorczego 1 lub kilku p.), udzielenia licencji praw wyłącznych konkurentowi. Prezes zawsze określa termin spełnienie w.w. warunków oraz nakłada obow. składania informacji o ich realizacji.
- zakaz koncentracji – jeżeli konkurencja zostanie istotnie ograniczona (decyzja)
- uzasadniona zgoda na koncentrację istotnie ograniczająca konkurencję – następuje to, gdy przyczyni się ona do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego bądź wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową
- uchylająca wcześniejsze – jeżeli zostały oparte na nierzetelnych informacjach, za które są odpowiedzialni p. uczestniczący lub nie spełniają nałożonych obowiązków (decyzja merytoryczna),
- decyzje dekoncentracyjne – gdy koncentracja została dokonana, a przywrócenie konkurencji nie jest możliwe w inny sposób, prezes UOKiK może nakazać w szczególności: podział połączonego przedsiębiorcy, zbycie całości lub części majątku p., zbycie udziałów lub akcji zapewniających kontrolę lub rozwiązanie utworzonej spółki. Nie można wydać tej decyzji po upływie 5 lat od dnia dokonania koncentracji.
Decyzje, w których wydane zgodę wygasają z upływem 2 lat, jeżeli koncentracja nie została dokonana. Można przedłużyć ten termin, jeżeli p. wykaże, ze nastąpiła zmiana okoliczności, w wyniku której koncentracja może spowodować istotne ograniczenie konkurencji (może przed tym przeprowadzić post. wyjaśniające; podobnie przy inst. finansowych).
II. Praktyki ograniczające konkurencję – wyróżnia się 2 grupy: nadużywanie pozycji dominującej oraz porozumienia zawierane między p., których celem jest ograniczenie, wyeliminowanie lub naruszenie w inny sposób konkurencji, szczególnie polegające na:
- ustalaniu bezpośrednio lub pośrednio cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów,
- ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji,
- podziale rynków zbytu lub zakupu,
- stosowanie uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających zróżnicowane warunki konkurencji,
- uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia świadczenia niemającego związku z przedmiotem umowy,
- ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu przeds. Nieobjętych porozumieniem,
- uzgadnianiu warunków ofert składanych w przetargu, szczególnie zakresu prac i ceny.
Porozumienia te są w całości lub w części nieważne z wyłączeniem dwóch grup:
- porozumienia bagatelne – dotyczące zwykle porozumień poniżej 5 lub 10% udziału rynkowego (są konkurentami/nie są konkurentami)
- wyłączenia grupowe – jeżeli przyczyniają się do polepszenia produkcji i dystrybucji towarów lub postępu tech. Lub gosp., zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści, nie nakładają zbędnych ograniczeń na zainteresowanych p. do osiągnięcia tych celów, nie stwarzają możliwości wyeliminowania konkurencji w zakresie znacznej części określonych towarów [ciężar udowodnienia spoczywa na przedsiębiorcy; można rozszerzyć rozporządzeniem RM].
Decyzje w sprawach praktyk ograniczających konkurencję:
1. O uznaniu praktyki za ograniczająca konkurencję i nakazująca zaniechanie jej stosowania,
2. O uznaniu praktyki za ograniczająca konkurencję i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania, jeżeli przedsiębiorca przestał naruszać zakazy,
3. Decyzja zobowiązująca p. do wykonania nałożonych zobow. – jeżeli w toku post. antymonopolowego zostaje uprawdopodobnione naruszenie zakazów, a p. zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom,
4. Uchylająca w.w. decyzje, gdy została wydana w oparciu o nieprawdziwe niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty, bądź niewykonywania zobowiązań lub obowiązków przez przedsiębiorcę, lub też w wyjątkowych wypadkach, gdy nastąpiła istotna zmiana okol. Mających istotny wpływ na wydanie decyzji. [co do istoty sprawy]
III. Praktyki naruszające zbiorowy interes konsumentów – powstałe pod wpływem prawa UE. Jest to bezprawne działanie p., w szczególności:
- stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały uznane za niedozwolone (479⁴⁵ KPC),
- naruszanie obowiązku udzielenia rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji,
- nieuczciwa lub wprowadzającą w błąd reklamę i inne czyny nieuczciwej konkurencji godzące w zbiorowe interesy konsumentów.
Decyzje w sprawach tych praktyk:
- stwierdzająca naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nakazująca zaniechanie jej stosowania; prezes może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia w celu zapewnienia wykonania nakazu, szczególnie przez złożenie oświadczenia(jedn. Lub wielokrotnego o formie i treści określonej w decyzji) a także nakazać publikację decyzji w całości lub w części.
- zobowiązująca p. do wykonania nałożonych zobow. – jeżeli w toku post. zostaje uprawdopodobnione naruszenie zakazów, a p. zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom [określa termin wykonania i składania informacji o ich stopniu realizacji]
IV. Postępowanie przed prezesem UOKiK – jest wyjątkowo złożone, określa się je mianem post. hybrydowego (łączy w sobie inne procedury – KPA, ws. Dowodów – KPC). Jest ono prowadzone jako post. wyjaśniające, antymonopolowe, lub ws. praktyk naruszających zb. Interesy konsumentów.
a) postępowanie wyjaśniające – może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego lub ws. Naruszenia zb. interesu konsumentów. Prezes może je wszcząć z urzędu w drodze postanowienia:
- jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia ustawy,
- ws. Dotyczących określonej gałęzi gosp.
- ws. Dot. Ochrony interesów konsumentów,
- w innych przypadkach gdy ustawa tak stanowi.
Celem post jest w szczególności: wstępne ustalenie czy nastąpiło naruszenie przepisów uzasadniających wszczęcie post. antymonopolowego lub zakazu praktyk naruszających zb. interesy konsumentów, badanie rynku(w tym określenie jego struktury i stopnia koncentracji), wstępne ustalenie istnienia obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji, ustalenie, czy miało miejsce naruszenie interesów konsumentów uzasadniających podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach. Zakończenie następuje w drodze postanowienia w terminie 30 dni, a ws. Szczególnie skomplikowanych – 60 dni.
b) postępowania antymonopolowe – ws. Praktyk ograniczających konkurencję, naruszających zb interes konsumentów i nakładania kar pieniężnych wszczyna się z urzędu, ws. Koncentracji - z urzędu lub na wniosek. Przedsiębiorcy zobowiązani są przekazywania informacji i dokumentów na żądanie prezesa. Każdy ma prawo składania na piśmie z własnej inicjatywy lub na żądanie prezesa wyjaśnień dot. Istotnych okoliczności sprawy (Amicus curiae).
* ograniczające konkurencję – każdy ma prawo zgłosić prezesowi zawiadomienie dot. Podejrzenia stosowania tych praktyk, do którego dołącza się wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów. Prezes nie wszczyna postępowania:
- obligatoryjnie – gdy KE prowadzi postępowanie, lub zostało przez nią rozstrzygnięte;
- fakultatywnie – gdy organ ochrony konkurencji państwa UE prowadzi postępowanie lub je rozstrzygnął (prezes może zawiesić post. do czasu rozstrzygnięcia)
Stroną post. jest każdy, wobec którego zostało wszczęte post. w danej sprawie.
* koncentracja – pojawienie się stanu koncentracji mogą zgłosić wyłącznie uczestniczący w niej przedsiębiorcy. Dodatkowo wnoszą opłaty (jeżeli nie zostanie wniesiona, prezes wzywa do jej uiszczenia w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia)
* naruszenie zb. Interesu konsumentów – każdy może zgłosić prezesowi na piśmie zawiadomienie o podejrzeniu stosowania takich praktyk, także zagraniczna organizacja wpisana na listę uprawnionych w państwach UE do składania wniosków wszczynających post. podobnie stroną post. jest każdy, przeciwko któremu zostało ono wszczęte.
Od decyzji prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do SOKiK w terminie 2 tygodni od dnia jej doręczenia. Prezes przekazuje sądowi akta sprawy. Może dokonać samokontroli i uznać odwołania za słuszne, w tym celu przesyłając nową decyzję. Może także dokonać dodatkowych czynności, zmierzające do wyjaśnienia zarzutów zawartych w odwołaniu. Zażalenie na postanowienie wnosi się w ciągu tygodnia na analogicznych zasadach. Nie przysługują środki nadzwyczajne, przewidziane w KPA.
c) kontrola – może być przeprowadzona w toku postępowania przed prezesem przez upoważnionego pracownika Urzędu lub PIH, można tez upoważnić pracownika organu państwa UE. Jest ona przeprowadzana na podstawie upoważnienia dyrektora delegatury, wydanego w imieniu prezesa lub woj. Inspektorów IH na wniosek gen inspektora, które powinno zawierać: oznaczenie organu kontroli, wskazanie podstawy prawnej, datę i miejsce wystawienia, określenie osoby kontrolującej, oznaczenie kontrolowanego oraz przedmiotu zakresu kontroli, określenie daty rozpoczęcia i końca kontroli, podpis osoby udzielającej upoważnienia i pouczenie kontrolowanego o jego prawach i obowiązkach. Doręcza się je kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej wraz z okazaniem legitymacji służbowej. Kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy, szczególnie Policji, a w uzasadnionych przypadkach czynności mogą być rejestrowane. Kontrolujący może dokonać przeszukania pomieszczeń z zgodą SOKIK(postanowienie w ciągu 48h). Kontrolowany zapewnia kontrolującemu oraz osobom upoważnionym do udziału w kontroli warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, a w szczególności: sporządza we własnym zakresie kopie dokumentów, w tym wydruki z nośników informacji, a także informatycznych nośników danych, wskazanych przez kontrolującego; zapewnia w miarę możliwości samodzielne zamknięte pomieszczenie, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli; zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i zabezpieczonych przedmiotów; udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych. Kontrolowany dokonuje potwierdzenia za zgodność z oryginałem sporządzonych kopii dokumentów i wydruków. W przypadku odmowy potwierdzenia za zgodność z oryginałem potwierdza je kontrolujący, o czym czyni wzmiankę w protokole kontroli. Prezes może wydać postanowienie o zajęciu akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju dokumentów lub informatycznych nośników, mogących Stanowic dowód w sprawie na czas kontroli nie przekraczający jednak 7 dni. Po dokonaniu oględzin należy przekazać je osobie godnej zaufania na przechowanie z zaznaczeniem obowiązku przedkładania ich na każde żądanie organu. Prezes może przeprowadzić kontrolę bez wszczęcia postępowania na wniosek KE, gdy kontrolowany sprzeciwia się kontroli przez KE, bądź na wniosek KE lub org. państwa UE. Przebieg przeprowadzonej kontroli kontrolujący przedstawia w protokole kontroli. powinien zawierać w szczególności: wskazanie nazwy albo imienia i nazwiska oraz adresu kontrolowanego; datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli; imię, nazwisko i stanowisko służbowe kontrolującego; określenie przedmiotu i zakresu kontroli; opis stanu faktycznego ustalonego w trakcie kontroli; opis załączników; informację o pouczeniu kontrolowanego o prawie zgłaszania zastrzeżeń do protokołu oraz o prawie odmowy podpisania protokołu. Materiał dowodowy zgromadzony w toku kontroli stanowi załącznik do protokołu kontroli.

15. Zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
Za czyn nieuczciwej konkurencji uważane jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
*dobre obyczaje to pojęcie niedookreślone, rozpatrywane w konkretnej sprawie, chodzi tu o zachowania niezakłócające wolnej konkurencji.
ustawa przewiduje niezwykle szeroki zakres zwalczania n.k. i obejmuje wszelkie formy prowadzenia dz. gosp. w przypadku konsumentów ochrona jest ograniczona. Czyny n.k. są przede wszystkim sprawami cywilnymi, rozpatrywanymi przez SO. Ustawa przewiduje szeroki wachlarz środków odpowiedzialności: żądanie zaniechania działania, usunięcia skutków, złożenie oświadczenia, naprawienie szkody, zwrot korzyści, zapłata na cel społeczny. Sąd może również orzec o przedmiotach bezpośrednio związanych z czynem n.k. (zaliczenie do odszkodowania lub zniszczenie). Mogą być dochodzone w ciągu 3 lat od dopuszczenia się czynu n.k. w przypadku skarg pieniaczach sąd może nakazać złożenie stosownego oświadczenia. Poszkodowany może żądać naprawienia szkody również na zasadach ogólnych.
Odpowiedzialność karną powodują niektóre czyny wskazane w ustawie(naruszenie t. przedsiębiorstwa, kopiowanie zewn. Postaci produktu, sprzedaż lawinowa, wprowadzanie wkład co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, sprzedaż z przyznaniem premii, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o przedsiębiorstwie), z które grozi grzywna, areszt, a nawet pozbawienie wolności do lat 8. Mają one char. przestępstw lub wykroczeń [na wniosek/żądanie pokrzywdzonego].
Czyny nieuczciwej konkurencji:
1. Wprowadzenie w błąd co do tożsamości przedsiębiorstwa przez jego oznaczenie (używanie formy, nazwy, skrótu literowego, lub innego symbolu – zawłaszczenie renomy); druga forma dotyczy używania nazwiska przedsiębiorcy – przywilej pierwszeństwa; gdy przedsiębiorstwo ulega przekształceniom, należy używać takich oznaczeń, które nie będą wprowadzać w błąd os. trzecich. W razie sporu sąd ustali oznaczenia, uwzględniając interesy stron oraz inne okoliczności.
2. Oznaczanie towarów i usług fałszywymi lub oszukańczymi oznaczeniami geogr. – wskazujące bezpośrednio na region pochodzenia w opatrywaniu towarów lub w reklamach i innych dokumentach; fałszywe – gdy sa niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, oszukańcze – wskazują na prawdziwie wybrane oznaczenie że powodują wprowadzenie w błąd. Nie należy stosować w przypadkach nazw rodzajowych np. woda kolońska. Ochrona kwalifikowana – korzystanie z ochrony w miejscu pochodzenia.
3. Oznaczanie wprowadzające w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji itp. A także wprowadzanie takich do obrotu. Katalog ten jest otwarty – inne informacje również mogą go naruszać. Przykłady: umieszczenie obcych znaków towarowych lub innych charakterystycznych symboli, oznaczanie wg systemu miar i wagi używanych w USA, nadużywanie zwrotów podnoszących jakość towaru, błędne oznaczenie ręcznego wykonania, niedokładne informowanie o terminach przydatności, danych technicznych sprzętów, brak informacji o sieci serwisowej i punktach naprawy, zatajenie skutków ubocznych. Opakowanie wywołujące błędne wyobrażenie może być wyłączone, jeżeli wymagają tego względy funkcjonalne.
4. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa – które stanowią informacje techniczne i technologiczne oraz organizacyjne przedsiębiorstwa a także inne posiadające wartość gospodarczą, co do których p. podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (pouczenia pracownika i jego świadomości, pisemnego zobowiązania). Za czyn n.k. uważa się przekazywanie, wykorzystywanie tych informacji oraz ich nabycie, jeżeli zagraża dobrom przedsiębiorcy(z wyjątkiem nabycia w dobrej wierze).
5. Nakłanianie do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków i rozwiązania umowy – pozbawienie siły roboczej. Polega na namawianiu pracowników do niewykonywania obowiązków pracowniczych celem przysporzenia korzyści lub zaszkodzenia przedsiębiorcy, a także namawianie klientów lub innych osób do rozwiązania umowy albo nienależytego wykonania lub niewykonania umowy (musi być skierowanie do wielu klientów, nawet gdy nie ma efektu jest karany).
6. Kopiowanie zewn. Postaci produktu – jeżeli wprowadza klientów w błąd co do tożsamości producenta, z wyjątkiem naśladowania cech funkcjonalnych (należy odpowiednio oznaczyć produkt)
7. Rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji – o swoim lub innym p. albo przedsiębiorstwie w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody (mogą być prawdziwe, ale podane w sposób oszukańczy np. atest). Chodzi o informacje o osobach kierujących, towarach lub usługach, ich cenach, sytuacji gospodarczej lub prawnej(nieścisłe tytuły, nieprawdziwe atesty, nierzetelne wyniki badań oraz informacje o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów)
8. Utrudnianie innym p. dostępu do rynku – każda forma objawia się innym sposobem postępowania, z tym ze każdy negatywny skutek jest skierowany na konkurenta. w szczególności zakazane są trzy praktyki:
Dumping – sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenie usług lub odsprzedaż poniżej cen zakupu w celu eliminacji innych p.
Bojkot – nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży inny przedsiębiorcom albo niedokonywania od innych przedsiębiorców zakupu towarów i usług (chodzi tu o presję p. dominujących)
Dyskryminacja – nieuzasadnione i zróżnicowane traktowanie niektórych klientów (zróżnicowanie warunków umowy, nieuzasadnione odrzucanie ofert i odmowa współpracy, inne np. wprowadzanie dodatkowych obowiązków niezwiązanych z przedmiotem umowy).
9. Opłaty z przejęcie towaru i ograniczenie wyboru – polega na pobieraniu innych opłat niż marża handlowa, a także wymuszanie na klientach/os. trzecich wyboru jako kontrahenta określonego p. (zwłaszcza przez ograniczenie możliwości dokonywania zakupów u innych, stworzenie sytuacji wpływającej na wybór, emisja znaków legitymacyjnych uprawniających do wymiany na towary lub usługi)
10. Sprzedaż bez marży handlowej - utrudnianie małym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez sprzedaż w sklepach wielko powierzchniowych z wyjątkiem wyprzedaży posezonowej, ze względu na upływający termin przydatności, likwidacji obiektu (3 m-ce lub rok).
11. Nieuczciwe znaki legitymacyjne – chodzi tu o znaki poniżej i powyżej ich wartości nominalnej.
12. Przekupstwo – przekupstwo os. pełniącej f. publ. Przez przedsiębiorcę, jego reprezentanta, os. działającej na rzecz p. za zgodą reprezentanta (229 KK)
13. Nieuczciwe naruszenie dostępu warunkowego – wytwarzanie import, dystrybucja, sprzedaż najem, użytkowanie i posiadanie w celach zarobkowych urz. Niedozwolonych, a także ich instalacja, serwis, wymiana oraz ich promocja lub zw z nimi usług.
14. Nieuczciwa reklama – rozpowszechnianie informacji o towarze w celu zwrócenia uwagi i zachęcenia do zakupu. Zakazana jest reklama %, gier losowych, zakładów wzajemnych, leków na receptę, papierosów. Szczególne postacie:
- sprzeczna z dobrymi obyczajami i uchybiająca godności człowieka – wykorzystująca El. Obraźliwe i nieprzyzwoite
- wprowadzająca w błąd – przy uwzględnieniu wszystkich elementów;
- odwołująca się do uczuć klientów (wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów, łatwowierności dzieci) np. budzenie nienawiści
- sprawiająca wrażenie neutralnej informacji np. kryptoreklama;
- naruszająca prywatność – uciążliwe nagabywanie w miejscach publ., przesyłania na koszt klienta niezamówionych towarów, nadużywanie środków przekazu informacji, ograniczające swobodę decyzji klienta
- r. porównawcza – umożliwiająca pośrednio lub bezpośrednio rozpoznanie konkurenta albo oferowanych towarów lub usług, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami (wyjątki: nie wprowadza w błąd, rzetelne i dające się zweryfikować porównanie kilku charakterystycznych cech, nie powoduje pomyłek na rynku, nie dyskredytuje towarów, nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy, nie przedstawia towaru jako imitacji, czy naśladownictwa towaru).
- połączona z prezentami, loterie promocyjne – nieodpłatnie lub stwarzające pewność wygranej, z wyjątkiem rzeczy niewielkiej wartości lub próbek, organizacja loterii na podstawie przepisów o grach losowych i in. Których wynik nie zależy pod przypadku.
Odpowiadają za to także agencje reklamowe lub opracowujący przedsiębiorca lub ich zespół.
15. Sprzedaż lawinowa – polega na nabywaniu towarów i usług poprzez składanie nabywcom obietnicy uzyskania korzyści w zamian z ani kłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści. Nie stanowi czynu n.k., jeżeli korzyści materialne pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub sprzedaży dóbr po cenie nieprzekraczającej rzeczywistej wartości rynkowej, a os. rezygnująca może odsprzedać wszystkie nadające się do sprzedaży towary materiały i próbki za co najmniej 90% ceny zakupu w ciągu 6 m-cy przed rezygnacją.
16. Sprzedaż pod własną marką – wprowadzanie do obrotu sieci sklepów dyskontowych towarów w ilości większej niż 20% wartości obrotów z markami stanowiącymi własność właściciela sieci.