SEMIOTYKA
o Jej historia zaczęła się od starożytności
o Na gruncie starożytności pojawiło się rozróżnienie oznak(symptomów) i znaków, które zawdzięczamy tyleż lekarzom empirykom co stoikom i sceptykom
o Za oznaki uznawano pewne zjawiska, stany rzeczy lub widoczne własności organizmów, które pozostawały w określonym związku z ich rozmaitymi zaburzeniami oraz stanami chorobowymi
o Pierwsi semiotycy bardziej skupiali się na oznakach niż znakach, opisywali również specyfikę oznak jako pozostających w bezpośrednim, naturalnym i funkcjonalnym powiązaniu z tym, co oznaczały( np. gorączka jako oznaka choroby, dym jako oznaka pożaru
o Oznaki różniły się zatem od znaków relacją pomiędzy tym, co oznaczone, a samym oznaczaniem
o Semiotykę z kolei zdefiniowano jako wiedzę o znakach lub ogólną teorię znaków
o W starożytności uznano więc, że oznaki mając charakter naturalny, natomiast znaki-konwencjonalny
Dwie tradycje wiedzy o znakach
o Pierce: świat jako uniwersum znaków. Pierce przejął termin semiotyka od filozofa angielskiego Joahna Lockea,
o Teoria semiotyczna Pierce`a miała charakter triadyczny, znak bowiem definiowany był jak relacja trójczłonowa; połączenia materialnego środka przekazu (tak zwanego wehikułu nośnika znaczenia), przedmiotu oraz znaczenia
o Te trzy konstytutywne elementy były konieczne abyśmy mogli określić coś mianem znaku
o Z środek przekazu(reprezentant) Pierce uznawał właściwie każde zjawisko o charakterze empiryczno-zmysłowym( dźwięki języka, napisy, rzeczy, zachowania, gesty itp.)
o Gdy chodzi o przedmiot(referent), do którego znak się odnosi, to znów Pierce`a nie interesował przedmiot jako taki, lecz tyko jego bycie obiektem realizacji znakowej
o Trzeci element triady-znaczenie znaku- (interpretant) pełnił funkcję mediacyjną między środkiem przekazu i przedmiotem zastępowanym przez znak
o Interpretant oznaczał treść znaku,
o Każdy znak w koncepcji Pierce`a był więc interpretantem w postaci innego znaku
o Konsekwencje takiego założenia były istotne-każdy znak zakładał bowiem zawsze inny znak, a znaczenia było dostępne tylko przez i interpretację, czyli przekład danego znaku na kolejne znaki
o W ten sposób proces tworzenia znaczeń przybierał charakter nieograniczonej semiozy
o Szczegółowa typologia znaków( oparta na powiązaniu znaku z jego przedmiotem):
o Znaki powiązane ze swoimi przedmiotami przyczynowo i ustanawiające bezpośrednią relację wskazywania(indeksy); indeksem ognia jest dym, indeksem choroby kichanie
o Znaki wiążące się z przedmiotami na mocy relacji podobieństwa(znaki ikoniczne lub po prostu ikony); oparte na zasadzie mimiezis np. portret, zdjęcie
o Symbole-znaki powiązane ze swoim przedmiotami jedynie na mocy konwencji, oparte na umowie społecznej, konwencji przyjętej przez ogół społeczeństwa np. cyfry, litery, wyrazy..
TRÓJKĄT OGDENA I RICHARDSA
Znaczenie
Forma Referent
o Charles Morris poszerzył triadyczny model znaku, dodając do niego dwa składniki i tworząc tym samym semiotykę pentadyczną
Wyróżniamy w niej następujące elementy:
o Środek przekazu(instrument)
o Interpretant( wszystko, co można pomyśleć na temat danego znaku)
o Znaczenia(podstawowe pojęcie, na które można przełożyć znak
o Denotat(przenośnik znaku, fragment rzeczywistości, od którego odnosi się znak
o Odbiorca znaku lub interpretator, ten kto posługuje się słowem „drzewo” i je interpretuje
Istnieje bezpośrednie połączenie pomiędzy formą a znaczeniem oraz pomiędzy znaczeniem a referentem. Związek ten jest oczywiście konwencjonalny.
Związek pomiędzy formą a referentem jest jedynie pośredni, ponieważ ta sama forma może odnosić się do wielu referentów.
Na przykład: polskie słowo zamek może odnosić się do zamka w drzwiach, zamka przy spodniach, lub wystawnego budynku. Może oznaczać ono również część karabinu. Za każdym razem kiedy chcemy użyć słowa zamek mamy na myśli jedno z tych znaczeń. Referent jest zatem konkretnym obiektem czy też ideą do której odnosi się dana forma. Istotnym elementem jest kontekst w którym dana forma występuje.
Samo słowo zamek przywołuje jedynie dwa znaczenia, które są centralne (prototypowe) dla tej formy. Zamek - coś co zamyka i zamek - okazała budowla. Można powiedzieć, że te dwa znaczenia są znaczeniami centralnymi tej formy. A przecież istnieją różnego rodzaju zamki np: z piasku, zamek u paska, nawet w agrafce możemy mówić o jakimś zapięciu czy też zamku. Wszystkie pozostałe znaczenia będą jedynie peryferalne.
Znak jest to obserwowalny (postrzegalny) układ rzeczy czy zjawisk spowodowany przez kogoś (nadawcę) ze względu na to, że istnieją zwyczajowo ukształtowane określone regułynakazujące wiązać z danym układem rzeczy lub zjawisk myśli określonego typu, oraz na to, że nadawca znaku postanowił wywołać tę myśl u odbiorcy znaku.Np. dym może być znakiem w komunikacji Indian.
Znakiem w języku (znakiem językowym) nazywamy wszystko w języku, co posiada swoje znaczenie – wszystkie jednostki języka mające nierozerwalny związek pomiędzy swoją formą oznaczającą a treścią oznaczaną. Związek ten jest związkiem umownym wynikającym z konwencji społecznej. Nie jest to związek naturalny – jedynie w przypadku nielicznych wyrazów możemy mówić o pewnej motywacji formy (zob. np. onomatopeja). Najmniejszym znakiem językowym jest morfem, największym – cały tekst.
Znak językowy – wszystko w języku, co ma swoje znaczenie
Podział znaków (dla przypomnienia):
a) symbole – arbitralny (narzucona konwencja, umowność) / niepodobny do znaczenia;
b) ikony – wykazuje podobieństwo do znaczenia;
c) indeksy – tu i teraz (sytuacje indeksalne).
Symbol – element świata przedstawionego, który ma jedno znaczenie dosłowne i nieskończoną liczbę znaczeń ukrytych. Odpowiednik pojęcia postrzegany zmysłowo. Najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego, do którego bezpośrednio się odnosi. Przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko dany gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia - to odróżnia symbol od jednoznacznej alegorii. Znaczenia szczególne to między innymi:
litery to symbole głosek
medal to symbol osiągniętego zwycięstwa
symbolami władzy królewskiej w tradycji europejskiej są jabłko, berło, korona, włócznia
cyfry stosowane w formie liczb są symbolami ilości i innych wielkości (np. długości, masy)