background image

Semiotyka teatru – początki, szkoła praska 

Zapoczątkowana pracami: Otakara Zicha Estetika dramatičeskĕho umĕni (1931) oraz Jana 

Mukařovskiego, Studia (1934)

Początki semiotycznego podejścia do teatru (ujmujące przedstawienie teatralne jako 

uporządkowany zbiór znaków, który ma być odczytany przez widza, a został zapisany przez 

twórców przedstawienia teatralnego) ściśle powiązane są z rozwojem strukturalizmu w 

dziedzinie badań literaturoznawczych. Korzystając z dorobku radzieckich badaczy takich, jak 

Łotman, Bachtin czy Prop – dostrzeżono, że w literaturze, i w lingwistyce w ogóle, istnieją 

pewne powtarzające się struktury, na których wznoszone są pojedyncze dokonania literackie. 

Co można by metaforycznie ująć w ten sposób, że jest jakaś stała i w miarę niezmienna rama 

(jak w rosyjskich bajkach – Prop), na których rozpinane są historie poszczególnych 

bohaterów. Na przykład królewna i siedmiu bojarów. 

Mukarovsky – dzieła sztuki, w tym i sztuki teatralnej nie można utożsamiać ani z obrazem, 

jaki wytwarza sobie indywidualny odbiorca, ani z materialną podstawą tego dzieła. (Takie 

prostackie wyjaśnienie: rzeźba Mitoraja na Rynku staje się rzeźbą nie dlatego, że sobie tak na 

nią patrzymy, ani nie dlatego, że jest to tak a nie inaczej uformowana duża ilość cennego 

złomu. To jest wynik oddziaływania złomu, poprzez naszą wrażliwość estetyczną, 

prowadzące do uznania przez nas tego za dzieło sztuki. A to, czy się nam ono podoba czy nie 

– to już jest zupełnie inna sprawa.) 

Podstawowe założenie Mukarovskiego: 

1.  dzieło sztuki jest znakiem autonomicznym 

2.  dzieło sztuki jest znakiem komunikatywnym 

Znak autonomiczny składa się z: 

1.  artefaktu 

2.  z przedmiotu estetycznego – funkcjonującego jako znaczenie 

3.  z relacji do rzeczywistości 

W 1931 – analizuje fenomen gry Chaplina 

background image

 

Trzy grupy składników gry aktorskiej (jako struktury): 

 - głosowe 

 - czynniki ekspresywne 

 - ruchy ciała i jego zmiana w przestrzeni. 

 

Postać aktorska – 

 

Zich: 

Specyfika znaków dzieła teatralnego polega na: 

 

background image

Nadrzędność aktora jako znaku: 

 

Różnica między aktorem a postacią sceniczną: 

 

Proces powstawania, tworzenia w teatrze: 

 

Totalność gry aktorskiej: 

 

background image

Teatr nie powinien służyć naturalizmowi, bo to zabija znaczeniowość teatru, uniemożliwia 

tworzenie znaczeń, staje się jedynie kopiowaniem, naśladowaniem 

 

Bogatyriev i jego analiza scenografii jako specyficznego znaku teatralnego: 

 

 

Aktor jako nadawca znaków i nadrzędnie tworzący znaczenia: 

 

Veltrusky 

background image

 

 

Mukarovsky w 1941 r. 

 

background image