banaszak do wydruku

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH

dr hab. Sławomir Banaszak

08.10.2012

Wykład 1

- test jednokrotnego wyboru (40 – 50 pytań), nie uwzględnia oceny z ćwiczeń, materiał tylko obejmuje wykłady + lektura

15.10.2012

Wykład 2 – Pojęcie metodologii i rodzaje metodologii.

Pojęcie metodologii

  1. O zewnętrznej rzeczywistości oraz psychicznym wnętrzu człowieka

  2. O sposobie poznawania rzeczywistości zewnętrznej i własnego wnętrza.

  1. Ontologię

  2. Epistemologię

Zagadnienie prawdy, w nauce ogólne, metodologii i naukach szczegółowych.

Od starożytności pojawiło się wiele rozmaitych koncepcji prawdy.

  1. Beczka Diogenesa (sofiści) – nie wierz samym zmysłom, kontroluj ich działanie przez umysł.

  2. Platon – maksymalistyczna teoria poznania: wiedza jest pewna, prawdziwa, bezwzględna, ogólna i generalna, nie musi być użyteczna.

  3. Klasyczna koncepcja prawy (Arystoteles) – zgodność myśli z rzeczywistością (na gruncie nauk pedagogiki żadna inna koncepcja nie jest do przyjęcia)

  4. Racjonalna teoria prawdy (Rene Descartes) – rozum stanowi ostateczne narzędzie rozstrzygające o prawdziwości wiedzy. W umyśle dokonuje się dialektyka, czyli usuwanie sprzeczności.

  5. Koncepcja jaskini (Roger Bacon) – koncepcja prawdy doświadczalnej, eksperymentalnej. Doświadczenie jedynym sposobem potwierdzania lub obalania fragmentów wiedzy. (tylko doświadczenie, rozum tylko wspomaga)

  6. Empiryzm angielski (John Locke i David Hume) – indukcjonizm oraz redukcjonizm. (indukcjonizm – wychodzi się zawsze od danych empirycznych, uogólnia się i tworzy koncepcje, a dedukcjoniz – wywodzenie z ogóły inferencyjnych konsekwencji )

Metodologia a prawda

W odwiecznej dyskusji na temat prawdy – jej rozumienia i roli w nauce, można wyróżnić dwa zasadnicze nurty:

  1. Przyrodoznawczy In. scjentystyczny (naukowy) – preferuje się tu metodologię nauk przyrodniczych jako typową dla wszystkich nauk, wraz z obserwacją, eksperymentem, matematyzacją oraz wykorzystaniem statystyki jako technikami. (Występuje ten nurt w naukach społecznych – odrzuca badania jakościowe)

  2. Humanistyczny – eksponuje się tu historiozofię i – przede wszystkim – metodę rozumienia, niem. verstehen. Podwaliny pod nurt humanistyczny podłożył autor koncepcji Wilhelm Dilthey. Zakłada on, że świat kultury znacznie różni się od świata przyrody i musi wykształcić własne metody badawcze. Jest także prekursorem ekspansji nauk historycznych w obrębie nauk społecznych.

Na styku tych dwóch nurtów pojawiły się inne koncepcje prawdy, jak: prawda w sensie pozytywistycznym (prawdziwe jest to co użyteczne), prawda w sensie psychologicznym (prawdziwe jest to, co jest zgodne z sądami i przekonaniami ludzi) oraz koncepcja PRAXIS, czyli prawdziwe jest to, co zostało potwierdzone przez praktykę społeczną (Karol Marks). (potwierdzenia – przez praktykę społeczną; najbardziej adekwatna, mieści się w nurcie klasycznym).

Współcześnie można także mówić o koncepcji prawdy logicznej: prawdziwym jest takie zdanie danego systemu, które jest niesprzeczne z dowolnym innym zdaniem tego systemu. (w pedagogice nie do przyjęcia).

Nieprawdziwe koncepcje prawdy, stroniące od prawdy

Odnosząc się do koncepcji abstrahującej od doświadczenia i społecznej praktyki można także wskazać na koncepcje prawdy, które stronią od prawdy:

  1. Konwencjonalizm – ujmuje on ustalenia naukowe jako wynik umowy. Inaczej można by także nazwać ten nurt arytmetyczną koncepcją prawdy – prawda jako rezultat głosowania większości. (słowo większości nie jest zawsze prawdą, np. Kopernik)

  2. Instrumentalizm – ujmuje on naukowość jako ułatwienie w oglądzie świata, niezależnie od jego prawdziwego poznania. Ważne, by pojęcia, twierdzenia pozwalały na opis rzeczywistości. Prawdziwość opisu jest nieistotna, ważniejsze jest segregowanie rzeczywistości. (szufladkowanie rzeczywistości)

  3. Kalendarzowa koncepcja prawdy – zakłada, że wszystko co nowe, nowsze cechuje się większą prawdziwością. (Pokusa jest ogromna, to co nowsze wydaje się fajniejsze – w naukach nie ma takiej zależności. Po co zapoznawać się z dawnymi koncepcjami – klasycznymi – skoro mamy nowe Baumana itd., ale tu zmierzamy do postawy zwanej neokolumbizmu – czyli ta kalendarzowa koncepcja prawdy pcha nas w stronę neokolumbizmy, czyli odkrywamy Amerykę na nowo - ignorancja).

Rodzaje metodologii

Podział metodologii według Jerzego Kmity:

  1. Metodologia opisowa – jest charakteryzowaniem czynności badaczy w związku z tym, jak na podłoży wiedzy powiększonej o hipotezę formułuje się i kontroluje zdania proponowane na twierdzenia nauki, jak wiąże się je w teorie i systemy teoretyczne. Innymi słowy jest ona opisem czynności badaczy oraz rezultatów w danym czasie i miejscu. (tylko charakterystyka tego co uczeni robią w danym miejscu i czasie).

  2. Metodologia normatywna – w oparciu o przyjęte racjonalizacje (czyli modele adekwatnego postępowania naukowego) charakteryzuje realne czynności uczonych, wskazując w których miejscach ich praktyka odbiega od wzorców mogąc prowadzić do wiedzy błędnej. Metodologia normatywna formułuje pewne zalecenia, dyrektywy – jak należy poprawnie postępować, by osiągnąć założony cel

  3. Metodologia genetyczna – jest to opis czynności i wytworów badacza wraz z jego strukturą, składnikami oraz uporządkowaniem w czasie. Dodatkowo, zawiera się tu zespół twierdzeń oczekujących, dlaczego w danym czasie i miejscu upowszechnił się dany wzorzec uprawiania nauki.

  4. Metodologia funkcjonalna – jest to opis czynności badaczy wzbogacony o powiązanie tych czynności oraz wytworów z następstwami ich działalności, z umysłowością epoki, w której realizuje się poznania.

Podział metodologii według Kazimierza Ajdukowicza:

  1. Metodologia nauk formalnych – głównymi narzędziami poznania są tu reguły rachunku zdań, predykatów, systemy relacyjne, kategorie zbiorów. Pojawiają się wszędzie kwantyfikatory (znaczek, trójkąciki, które stawia się przed stwierdzeniem) oraz rachunek kwantyfikatorów. Innymi słowy – jest to świat liczb, relacji na tych liczbach, relacji między nimi oraz operacji. Najlepszym przykładem dyscypliny formalnej jest matematyka, wraz z jej językiem, czyli logiką. Nauki formalne dostarczają narzędzi, będących podstawą języka opisu w naukach realnych. Metodologia nauk formalnych bazuje na logice dedukcji, dopuszczają indukcję jedynie tam, gdzie występuje nierozwiązywalność. O wartości systemu decyduje nie prawdziwość epistemologiczna, lecz logiczna. Te zdania są prawdziwe, które są wewnętrznie niesprzeczne, spójne i zupełne. System nauk formalnych cechuje zaksjomatyzowanie, matematyzacja oraz formalizacja (każdy termin ma jednoznaczną treść)

  2. Metodologia nauk realnych – stosuje dedukcje tam, gdzie jest to możliwe, lecz jej wykorzystanie jest ograniczone, gdyż dotychczasowa wiedza w naukach realnych jest obciążona wieloma nieścisłościami – nie ma ona statusu mocnej racji logicznej. Czyli stosuje się tu indukcję. Wiedza w naukach realnych jest obciążona błędem. Wiedza w naukach realnych ma charakter historyczny zatem pewne jej fragmenty się dezaktualizują, tkwiąc w niej jednocześnie (pewnie elementy się przedawniają, ale tkwią w niej). Przedmiot poznania w naukach realnych sprawia, że wiedzo a nim jest niedokładna. Ponadto wiedza pochodzi z obciążeń uczonych w procesie poznania (kultura, światopogląd, ideologia). Obiekt też jest zmienny. W naukach realnych z tych powodów stosuje się indukcję. Więcej – przyjmuje się, że każda wiedza, która nie ma odnosień empirycznych jest wiedzą spekulatywnym. W naukach realnych każda wiedza nie mająca empirycznych odniesień jest wiedzą spekulatywną – bezwartościową.

Rodzaje metodologii

Podział nauk realnych:

  1. Nauki przyrodnicze: fizyka, biologia, chemia, geologia itp.

  2. Nauki społeczne: socjologia, pedagogika, ekonomia, etnologia, psychologia, historia, filozofia?(czy społeczne, czy w ogóle czy jest nauką, bo nie formułuje praw, ale mówi jak powinno być, dobra filozofia jest podstawą wszystkich nauk społecznych), prawo??? (bo nie ma żadnych wątpliwości że prawo nie jest nauką, prawo jest doktryną praktyczną, pokazuje jak działać żeby określone fragmenty jej rzeczywistości funkcjonowały poprawnie)

  3. Nauki humanistyczne: filologie, nauki o sztuce i muzyce

Paradygmaty ujmowania rozwoju nauki

  1. Kumulatywistyczny paradygmat rozwoju nauki – zakłada że każdy badacz i każde pokolenie badaczy dokłada swoją cegiełkę do naukowego gmachu, ze osiągnięcia naukowe się kumulują.

  2. Antykumulatywistyczny paradygmat rozwoju nauki (rewolucyjny) – zakłada że nauka podlega rewolujom, które kwestionują jej dotychczasowy stan wiedzy i reorientują myślenie o poszczególnych zjawiskach i procesach.

Thomas Kuhn: Struktura rewolucji naukowych

22.10.2012

Wykład 3 – Proces poznawczy w naukach społecznych. Teoria i jej funkcje.

Cechy procesu poznawczego w naukach społecznych:

  1. Powtarzalny – drogę docierania do danych empirycznych można przebyć wielokrotnie. (jest określona przez metody badawcze, które są kluczowe;)

  2. Porównywalny - musi dotyczyć tego samego problemu (tego samego przedmiotu, którym jest w naukach społecznych – społeczeństwo;)

Z zagadnienia porównywalności wiąże się:

Proces poznawczy, który spełnia powyższe wymogi, a także jest celowy i systematyczny nazwiemy naukowym.

Musi jednak dotyczyć problemów poznawczo ważkich lub praktycznie znaczących.

Kontrola twierdzeń jako zadanie metodologii – Kontrola twierdzeń jako element postępowania badawczego

Epistemologia jest filozoficzną nauką o wszelkim poznaniu, zaś metodologia (jako część epistemologii) zajmuje się poznaniem uczonych.

Do jej zadań należą:

  1. Formułowanie zadań proponowanych na twierdzenia nauki (danej dyscypliny naukowej)

  2. Kontrola zdań proponowanych na twierdzenia nauki

  3. Łączenie skontrolowanych zadań w szersze zespoły, a tych w systemy

Rezultaty kontroli twierdzeń

Kontrola twierdzeń w nauce może mieć następujące wyniki:

W naukach społecznych, w tym w pedagogice nie można doprowadzić ani do pełnej falsyfikacji twierdzenia, ani do jego weryfikacji. Dlatego mówimy jedynie o Dyskonfirmacja lub konfirmacji.

Teoria: pojęcie i funkcje

Teoria jest rezultatem działania uczonych. Dotyczy to wszystkich nauk realnych. Samo rozumienie teorii różni się jednakże na gruncie różnych nauk. Najogólniej rozumienie ro może być:

  1. Restryktywne – nauki przyrodnicze

  2. Łagodne – nauki społeczne.

Strukturalne ujęcie teorii

TEORIA - to zespół twierdzeń teoretycznych uporządkowanych semantycznie lub syntaktycznie.

Ujęcie semantyczne – za teorię uznaję się tu zespół twierdzeń teoretycznych połączonych relacjami znaczeniowymi, a więc mających wspólne odniesienie do tego samego przedmiotu.

Ujęcie syntaktyczne – za teorię uznaję się tu zespół twierdzeń teoretycznych powiązanych ze sobą relacjami wynikania logicznego (wynikanie – jest to schemat logiczny, w którym z racji wyprowadzamy następstwa a z następstw inferencyjne konsekwencje).

Eksplanacyjne ujęcie teorii (wyjaśniające)

Eksplanacyjne ujęcie teorii – za teorię uznaje się tu zespół zdań sprawdzalnych (czyli dających się sprawdzić empirycznie), potwierdzonych w sposób umożliwiający powtórzenie kontroli przez innych badaczy, które to zdania wyjaśniając jakąś klasę faktów (czyli zjawisk lub procesów) i pozwalają w oparciu o to wyjaśnienia bądź to adekwatnej rozumieć świat, bądź efektywniej praktycznie działać.

Proponowane ujęcie teorii

W naukach społecznych (oraz – węziej – w pedagogice) proponuje się następujące rozumienie teorii.

Teoria – to zespół zdań uzasadniających, powiązanych semantycznie, orzekających o związkach, w miarę generalnych i ogólnych.

Twierdzenia teoretyczne

  1. To takie zdania, które orzekają o związkach, a nie o uwarunkowaniach (związek to wzajemny wpływ czynników, warunkowanie to powiązanie stanów rzeczy)

  2. Twierdzenia teoretyczne powinny mieć postać okresu warunku, implikacji.

  3. TT muszą być maksymalnie generalne (maksymalna generalność oznacza, że twierdzenie ma szerokie odniesienie przedmiotowe; generalizować to inaczej – rozszerzać)

  4. TT powinny być wysoce ogólne (ogólność to zdolność do wyprowadzania nz danego zdania inferencyjne konsekwencje)

Ogólność oraz generalność nazywa się uniwersalnością.

  1. TT to takie zdanie, które zawiera terminy teoretyczne. Terminy teoretyczne nie mają bezpośrednich predykatów empirycznych

Podsumowanie

W wersji restrykcyjnej wymaga się od twierdzeń teoretycznych utrzymywania okresu warunku.

W wersji łagodnej wymaga się jedynie zawarcia terminów teoretycznych.

29.10 W4

GŁÓWNE STANOWISKA I ANTYNOMIE RZECZYWISTOŚCI

Antynomie – przedzałożenia każdej pracy badawczej. Te stanowiska każdy badacz przyjmuje – nie tylko do badań empirycznych, ale i refleksji teoretycznych.

NATURALIZM / ANTYNATURALIZM

NATURALIZM
Zrodził się pod wpływem nauk przyrodniczych.
Warstwa ontologiczna:
Istnieje jedna rzeczywistość przyrodniczo-społeczna. W tej rzeczywistości prawidłowości są tego samego rodzaju. Wszędzie występuje regularność.

Warstwa epistemologiczna:Naturalizm twierdzi, że istnieją wspólne wszystkim dyscyplinom sposoby poznania, dla których najbardziej typowe są obserwacja oraz eksperyment. Każdy przedmiot poznania można ująć w sposób mierzalny, opisać matematycznie. Różnice pomiędzy dyscyplinami mają charakter wtórny i sprowadzają się do nieco innego ujęcia określonych aspektów tego samego przedmiotu. Jest teza naturalizmu, że żadne wielkie teorie nie mają sensu, podobnie jak teorie minimalistyczne. Naturalizm opowiada się za „średniością”.

ANTYNATURALIZM
Warstwa ontologiczna:

Istnieją dwie rzeczywistości: natura i kultura. W ramach tych dwóch rzeczywistości działają inne prawidłowości. W przyrodzie mówi się o tzw. żelaznych koniecznościach (np. grawitacja), natomiast w świecie kultury działa przypadek, możliwość. Określony jest przede wszystkim wolą działających przedmiotów. W przeciwieństwie do naturalizmu rzeczywistość ujmuje się zawsze jako konkretną, istniejącą w danym czasie i miejscu.

Warstwa epistemologiczna:

Przyjmuje dwa sposoby poznania tych dwóch światów.
W świecie przyrody można stosować eksperyment, zewnętrzną obserwację, metody statystyczne. Dla poznania obiektów społeczno-humanistycznych nie wolno stosować eksperymentu laboratoryjnego, którego schemat może być nawet modelem postępowania.
Stwierdza się, że rzeczywistość kulturowa ma charakter jakościowy i przypisywanie cyfr różnym stanom rzeczy nie jest równoznaczne z ich matematycznym ujęciem. Rzeczywistość kulturowa wymaga opisu typologicznego, a nie klasyfikacyjnego. Wiedza dotycząca kultury w większym stopniu daje się wyrazić przez opisowe modele (przybliżenia wiedzy), a niżeli funkcji i modeli ekonometrycznych.
Antynaturalizm preferuje poznawanie kultury za pomocą metody monograficznej (czyli będąc w pierwszej grupie, nie można znaleźć się w drugiej), typologicznej (można znaleźć się i w pierwszej grupie, i w drugiej) oraz historyczno-porównawczej. Przyjmuje, że każda rzeczywistość ostatecznie załamuje się w świecie podmiotów i musi być ujmowana przez pryzmat ich doświadczeń wraz z ich interpretacją. Sposób poznania musi być procesualny, całościowy oraz dynamiczny. Metodą, która na to pozwala jest np. metoda biograficzna.
Antynaturalizm preferuje stosowanie następujących technik:
- komunikacyjne o różnym charakterze
- projekcyjne
- częściowo testowe
- obserwacyjne

INDYWIDUALIZM / ANTYWINDYWIDUALIZM

INDYWIDUALIZM

Warstwa ontologiczna:

Przyjmuje, że w rzeczywistości istnieją tylko indywidua, wytwory ich działań oraz ich sensy/znaczenia. Wszystko, co ponadindywidualne ma charakter fikcji lub skrótowej etykiety.

Warstwa epistemologiczna:

Indywidualizm kładzie nacisk na badanie indywiduów oraz ich wytworów, ale zawsze w powiązaniach z uwzględnieniem wzajemnych relacji miedzy nimi. Szeroko wykorzystuje się techniki nastawione na obserwację i komunikację, a także próbuje się dotrzeć do podstaw myślenia potocznego.

ANTYINDYWIDUALIZM

Warstwa ontologiczna:

Istnieją różniego rodzaju całości ponadindywidualne. Od najmniejszych: grupy rówieśnicze, poprzez pośrednie: społeczności lokalne, aż po największe: społeczności międzynarodowe.
Elementy te stanowią ciąg, składają się na mikro-, mezo- i makrostruktury. Istotą tych całości są nie tylko więzi, lecz także pewne cechy globalne, np. tradycja, kultura. Zakłada się też, że na poziomie różnych całości istnieją prawidłowości specyficzne.
Na poziomie mikro: np. rodzina – wychowanie jako specyficzny proces
Na poziomie mezo: np. społeczność lokalna – stowarzyszenie jest specyficzne
Na poziomie makro: np. społeczność międzynarodowa – specyficzne będą procesy kształtowania cywilizacyjnej tożsamości.

Warstwa epistemologiczna:

Chcąc zbadać określone zjawiska lub procesy pierwszego rzędu np. społeczności lokalnej, zawsze musimy je uchwycić w kontekście całości nadrzędnej i przez pryzmat części istotnych. Badanie jest więc zawsze kontekstowym lub wielokontekstowym.
Podejście antyindywidualne zakłada również istnienie pewnych cech globalnych, np. system edukacyjny, organizacja, instytucjonalizacja.
Antyindywidualizm wiąże się w dwie struktury metodologiczne:

  1. Antyredukcjonizm (holizm)
    Stanowisko, które zakłada, że nie wolno poprzez zbadanie mniejszych części orzekać o tym, co zachodzi w szerszych całościach i odwrotnie.
    Wiąże się z tym stanowiskiem postulat historyczny – rzeczywistość da się opisać w całej złożoności w sposób wielostronny i z charakterystyką wielu poziomów.

  2. Redukcjonizm
    Wyraża się z tym, że całość wyższego rzędu charakteryzuje się poprzez przebadanie losowej grupy indywidualistów.

W5 5.11.2012r. Metodologia badań społecznych [ przypomnienie - Nauki historyczne są społeczne.]

Historyzm i ahistoryzm

Historyzm – czasowo-przestrzenna lokalizacja twierdzeń. (Są nauki gdzie nie ma lokalizacjo czasowo-przestrzennej np. matematyka lub chemia).

Podejście historyczne jest naturalne dla każdej nauki, ale tak nie jest bo niektóre nauki rezygnują z tej lokalizacji czasowo-przestrzennej twierdzeń.

Historyzm zakłada, że każde zjawisko i każdy proces są zawieszone w jakimś czasie i dzieją się w jakimś miejscu. Czas i miejsce pełnią funkcje skrótowego zapisu ogólnych ram życia społecznego.
Zakłada również, że nawet zjawiska o tej samej strukturze przebiegają inaczej w innym otoczeniu społeczno-kulturowym.
Warstwa epistemologiczna – Historyzm przyjmuje, że istotą poznania jest zmiana realizująca się w strukturach.

Historyzm metodologiczny należy odróżnić od historyzmu potocznego, który wyraża się w rozmaitych poglądach na historię [zwłaszcza najnowszą] i ma zabarwienie ideologiczne.
W podejściu historycznym stosuje się specyficzne metody, w tym analizę źródeł i świadectw z minionych lat czy epok.
Opracowania „historyczne” mają charakter monograficzny, a metoda monograficzna idzie zwykle w parze z metodą historyczno-porównawczą.

Metoda historyczno-porównawcza (analiza tych samych zjawisk i procesów w różnym czasie i w różnych miejscach geograficznych) pozwala uchwycić zmianę (i tym samym rozwój [postęp lub regres] )

Ahistoryzm – odrzuca historię oraz lokalizację czasowo-przestrzenną twierdzeń np. na rzecz kwantyfikatorów (przykłady dyscyplin – fizyka, chemia, matematyka)

Strukturalizm
Strukturalizm jako stanowisko ontologiczne przyjmuje, że wszystkie obiekty (całości) posiadają strukturę, a więc takie ułożenie części (elementów) bądź stanów rzeczy, które może przyczyniać się do trwania rozwoju bądź rozpadu obiektów czy przedmiotów.

Strukturalizm zakłada podwójną zależność -> całość użycza swej mocy częściom, a części odbudowują całość.

Struktura jest to takie wzajemne ułożenie części, w którym każda ze składowych jest powiązana dowolną inną, gdzie zmiana jednej wywołuje zmianę innych części, a zanik pewnych wyróżnionych części bądź stanów rzeczy powoduje przekształcenie jednej struktury w inną albo rozpad struktury.

W warstwie epistemologicznej strukturalizm zakłada poznawanie tego co trwa i jest strukturą. Zakłada także badanie zmian zachodzących w obrębie struktury (podejście strukturalne nakazuje badania wzajemnych powiązań i mechanizmów zmian tych powiązań)

Amorfizm – zakłada, że rzeczywistość jest chaotyczna i nie da się w niej wydzielić jakiś wiodących elementów

W warstwie epistemologicznej zakłada się badanie dowolnych (przypadkowych) relacji.

Obiektywizm – w warstwie ontologicznej zakłada, że istnieją pewne prawidłowości niezależne od obiektów, których dotyczą. Prawidłowości te mogą pojawić się w świecie przyrody, w świecie społecznym, a także w psychice człowieka.
Obiektywizm preferuje prawidłowości niezależne od woli i świadomości indywiduów. Przykład – w życiu społecznym obiektywnymi czynnikami są : czynniki biologiczne, geograficzne, częściowo również demograficzne i częściowo ekonomiczne,
Do czynników subiektywnych zaliczamy : emocje, świadomość, zachowania ludzi (Znanecki status obiektywności przypisywał także wartościom)

Subiektywizm – zakłada, że najważniejszymi czynnikami są w życiu społecznym : emocje, wiedza, wola podmiotu, zachowanie - przez nie filtruje się wpływ tego co obiektywne(Czynniki obiektywne działają na ludzi/społeczeństwo zawsze przez ich subiektywne okulary).

Determinizm i indeterminizm

Determinizm – zakłada, że w życiu społecznym istnieją „żelazne” prawidłowości oraz bezwyjątkowość. Wiąże się z dwoma skrajnymi przypadkami : konieczności – coś zajść musi ( p -> q to p->q) oraz niemożliwości – coś zajść nie może (jeżeli nie p -> to nie q) [nie mam tego znaczka na laptopie :P].
W warstwie epistemologicznej determinizm zakłada możliwość zbudowania uniwersalnych teorii – specyfikacji prawd. Skrajny determinizm zarówno w warstwie ontologicznej jak i epistemologicznie właściwie jest niemożliwy w naukach społecznych, ale łagodna wersja determinizmu [zwłaszcza epistemologizmu] dla pedagogiki, socjologii byłby stanowiskiem pożądanym, wręcz wskazanym.

Indeterminizm – przyjmuje, że wszystko jest chaosem, że wszystko jest możliwe, nie ma prawidłowości (wszystko zależy od ludzi).
W warstwie epistemologicznej głosi, że żadnej teorii nie da się zbudować, a nauka może jedynie tworzyć opis, w tym opis typologiczny.

Aksjologizm vs neutralizm
odnoszą się do roli wartości w poznaniu, w tym poznaniu humanistyczny.

Aksjologizm – dopuszcza rolę wartości, normy i cele w poznaniu humanistycznym

Neutralizm - Nauka, poznanie, badanie powinno być wolne od wartości i wartościowania. Musi zatem zawierać zdania oznajmujące pozbawione celów i norm, bo tylko taka wiedza może być kontrolowana. Przedstawicielem był Stanisław Ossowski.

( Alexis de Tocqueulle – baron francuski, który wyjechał do Ameryki. „Dawny ustrój i rewolucja” „O demokracji w Ameryce”. Był zagorzałym przeciwnikiem demokracji. Badacz może obiektywnie badać)

Teleologizm i opcja bezkierunkowa

Teleologizm – zakłada, że rzeczywistość rozwija się w dającym się wskazać kierunku. Zadaniem nauki jest rozpoznanie tego kierunku i wskazanie uwarunkowań rozwoju.

Opcja bezkierunkowa – zakłada, że rzeczywistość jest chaotyczna. Jest nieustannym stawaniem się i to badacze nakładają na nią pewne kategorie porządkujące.

19.11.2012 r. (W. 6)

Temat: Struktura procesu badawczego.

1. Wstępne sformułowanie problemu badawczego.

Zawsze problem badawczy formułujemy, jako pytanie (czy, jak, dlaczego). Jednak nie każde pytanie jest problemem badawczym/problemem naukowym. Wyróżniamy następujące kryteria kwalifikujące pytanie jako problem naukowy:

- musi ono dotyczyć obiektywnego stanu niewiedzy (pitrim sorokin- neokolumbizm)- badacz musi się dowiedzieć czy nikt tego nie zbadał,

- pytanie powinno być wyrażone w języku naukowym- musi zawierać terminy naukowe

- musi być wiadomo jakie należy podjąć czynności, żeby odpowiedzieć na to pytanie

Największe trudności są z 2 i 3 punktem. Dodatkowo w tym pytaniom/ problemom

badawczym stawia się kolejne pytania:

1) Jaka jest najbardziej adekwatna forma tego pytania?

2) W jakim celu podejmuje się badania?- czy celem jest wypełnienie luki w wiedzy, czy jest

tym celem rozstrzygnięcie spornych problemów i dostarczenie podstaw do działań

praktycznych.

Badania empiryczne

Cel poznawczy Cel praktyczny

(T. Veblen-> czcza ciekawość)

3) Czy przy rozwiązaniu danego problemu wystarczy odwołać do: a) literatury

b)danych statystycznych

c) zastanych badań

4) Czy przy rozwiązywaniu danego problemu wystarczy posłużyć się aparatem pojęciowym tej

konkretnej dyscypliny czy trzeba odwołać się do innych nauk, czy należy wyprowadzić

własne pojęcia (operacyjne)?

2. Eksplikacja problematyki badawczej (uszczegółowienie tematu).

I wyjaśnienie problematyki badawczej polegające na:

a) Wyrażenie problematyki badawczej formie zdań zawierające terminy proste, zrozumiałe i jednoznaczne.

b) Ukazanie powiązań tematu z problemami pokrewnymi oraz nadrzędnymi ( pojęcia). Prowadzi to do paradoksu eksplikacji- dotyczy pojęci występuje w dwóch wersjach, pierwsza: użyjemy pewnego pojęcia i użyjemy pojęć podobnych zakresowo/odpowiedników językowych, ale będą te pojęcia tak samo ogólne nie skonkretyzują. Wersja druga paradoksu eksplikacji : używamy pojęć bardziej szczegółowych, węższych zakresowo i przez to nie pokrywających nam całości znaczenia danego terminu.

Następujące sposoby selekcji pytań i problemów szczegółowych:

* kryterium teoretyczne – polega na zachowaniu najważniejszych, główne, centralne pytania

* kryterium metodologiczne- taki rodzaj selekcji, który przebiega w oparciu o możliwość udzielenia odpowiedzi

* kryterium techniczno-organizacyjne- za małe środki finansowe, nie odpowiedniej mamy sieci ankieterskiej

II wybór i uzasadnienie hipotez badawczych

Hipoteza- to przypuszczenie badacza odnośnie problemu badawczego lub problemów szczegółowych jest ona odpowiedzią na problem. Najważniejsze określenie, że hipoteza jest to propozycja twierdzenia naukowego.

Każda hipoteza jako propozycja twierdzenia naukowego musi posiadać uzasadnienie, czyli odwołanie bądź do literatury, lub do danych statystycznych lub do danych empirycznych/ zastanych.

Źródła hipotez:

a) Rozważania teoretyczne

b) Dane statystyczne oraz dotychczasowe badania z tego zakresu

c) Intuicja i pomysłowość badacza

Wymogi jakie stawia się hipotezom:

a) Hipoteza musi jednoznacznie odnosić się do problematyki badawczej

b) Hipoteza musi mieć uzasadnienie

c) Hipoteza musi podawać war sprawdzalności

3. Operacjonalizacja problematyki badawczej- jest to głównie dobór wskaźników.

Wskaźnik- wg Stefana Nowaka; wskaźnik jest to cecha, zjawisko lub proces, na podstawie której wnioskujemy o występowaniu innej cechy zjawiska lub procesu ( a które są niemierzalne bezpośredniemu pomiarowi?).

(W. 26.11.2012) w-7

a) wybór zbiorowości, w której będą realizowane badania

b) wybór metod i technik badawczych

metoda-> procedura-> technika

Musi uwzględnić następujące problemy:

I. Czy problematyka badawcza może być rozpoznana/poznana przy pomocy materiałów źródłowych uzyskanych przez zastosowanie danej techniki badawczej?

II. Czy istnieją przeszkody uniemożliwiające zastosowanie jakiejś techniki badawczej?

III. Czy jest możliwe stosowanie bardziej złożonych technik dających w rezultacie bogatszy materiał?

Należy zdecydować na tym etapie badań po pierwsze czy wystarczy jeden czy kilka etapów badań?; po drugie czy wystarczy nam jedna metoda badawcza czy też stosujemy kilka?; czy obserwacja powinna być dokonana w warunkach naturalnych, czy też konieczne jest wprowadzanie jakiś bodźców?

c)dobór źródeł

Źródła

zastane wywołane

Czy i które problemy badawcze mogą być rozwiązane poprzez odwołanie się do źródeł zastanych?

Jakie proporcje w analizie ma mieć odwoływanie się do wypowiedzi respondentów oraz do ich zachowań?

Jaki poziom abstrakcji/ogólności informacji jest wymagany?

d) Wybór zasad, kryteriów i technik analizy danych.

Jakościowo czy ilościowo?

Jak krzyżowane mają być odpowiedzi (co z czym będzie analizowane)?

4. Przygotowanie narzędzi badawczych.

Ostateczny kształt narzędzia badawczego wyznaczają następujące czynniki:

- zakres problematyki badawczej

- wymogi i ograniczenia techniki badawczej

- specyficzne cechy zbiorowości w której realizowany jest pomiar/ badanie

- uwarunkowania techniczno-organizacyjne np. miejsce badań, czas prowadzenia pomiaru, skład zespołu badawczego

Każde pytanie czy w kwestionariuszu czy odnoszące się do sytuacji badacza respondent należy poddać „testowi istotności” – dlaczego się stawia takie pytanie? (zawsze przy udzieleniu odpowiedzi na to pytanie trzeba się samemu kontrolować), dlaczego w taki sposób jest sformułowane to pytanie? (zamknięte otwarte, oraz w sensie gramatycznym), czego dotyczy to pytanie/ jakiego zakresu/ jakiej zmiennej? (pytanie może dotyczyć tylko jednej zmiennej, chyba, że jest w formie tabelarycznej), dlaczego dane pytanie umieszczono w tym bloku, a nie innym/ w tym miejscu kwestionariusza?, w jaki sposób będą analizowane odpowiedzi?

5. Pilotaż (pilotaż badań lub pilotaż narzędzi badawczych).

Jest to etap postępowania badawczego, który ma na celu sprawdzenie trafności narzędzi badawczych czy też nawet technik. Pilotaż odpowiada na następujące pytania:

I. Czy problem badawczy może być rozwiązany przy użyciu przyjętych metod i technik?

II. Czy został prawidłowo zoperacjonalizowany?

III. Jaka jest wartość przyjętych wskaźników?

IV. Czy wszystkie pojęcia mają jednoznaczny sens empiryczny?

To jest max, minimum to sprawdzenie czy narzędzia są trafne.

Trafia tu od 5-10% próby.

Nie wolno ankietować czy w próbie badać tych osób które trafiły do pilotażu.

Zmiana – po przeprowadzeniu pilotażu trzeba dokonać zmian.

Pilotuje się wszelkie narzędzia.

6. Dobór jednostek do badań/ próby do badań.

O wielkości doboru próby do badań decyduje:

-wielkość zbiorowości badanej

-stopień jednorodności badanej zbiorowości

- dokładność wyników

- stopień błędu przy uogólnieniu wyników

- rodzaj doboru jednostek

-liczba i charakter zmiennych

-metoda i techniki badań

(w. 3.12.2012r.) w8

7. Realizacja badań empirycznych/ pomiar.

Fazę pomiaru trzeba organizacyjnie przygotować, (jeśli to badanie duże wymagające udziału ankieterów to trzeba ich przygotować). Kontrolowanie.

Faza wyjścia do ludzi (komunikacja/ obserwacja)

8.Ocena materiału empirycznego.

a) Wstępna:

-obejmuje stopień realizacji próby badawczej,

- poznanie kierunku zniekształceń próby (kategorie wiekowe, płeć pewne proporcje i są złe, bo jest np. więcej kobiet),

-eliminacja materiałów niepełnych oraz nieprawidłowo pozyskanych/wypełnionych

- ustalenie szczegółowych problemów, pytań i zagadnień odnośnie których powstawały największe nieprawidłowości i luki w materiale empirycznym

- ocena stopnia istotności materiału empirycznego

Wnioskowanie z niewystępowaniem (np. to że kto nie ma TV to nie znaczy że go nie stać) ważny typ, nie wyrzucamy z analizy pytań, na których było Malo odp.

b) Pogłębiona – zawiera ocenę stopnia wiarygodności zebranych informacji (kontrola popomiarowa)

9.Kodowanie danych.

10. Analiza materiału empirycznego.

11. Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań.

12. Raport z badań.

Musi zawierać:

-bilans na które pyt uzyskano odpowiedzi, a na które nie (zarówno przy celu teoret. czy praktycznym- niezależnie od celu)

- które pytana można by przeformułować bądź uszczegółowić

- które hipotezy dale się sprawdzić

- jaka jest siła argumentów potwierdzających hipotezy

- jakie nowe pytania wątpliwości i hipotezy pojawiły się po przeprowadzeniu badań

Zawsze raport z badań kończy się propozycją nowych badań, nie koniecznie w tym samym obszarach.

Temat: Metody badawcze.

Pojęcie metody

ANTYNOMIE IDEOLOGIA

METODY

PROCEDURY

TECHNIKI BADAWCZE

METODA jest to stały, stosowany systematycznie, celowy i utrwalony na gruncie danej dyscypliny sposób postępowania obejmujący również naukowe uzasadnienie dla tego sposobu postępowania (orientacja teoretyczno-metodologiczna- antynomie).

Rodzaje metod:

1. Monograficzna

2. Statystyczna

3. Eksperymentalna

4. Typologiczna

5. Historyczno-porównawcza

6. Sytuacyjna

7. Ekologiczna

Ad. 1 Metoda monograficzna.

Podstawowe założenia:

- w rzeczywistości społecznej da się wydzielić pewne względnie izolowane układy

- rzeczywistość społeczna/edukacyjna jest złożona i daje się ująć z przybliżeniem historycznym (wprowadzamy kategorie czasu i miejsca)

- dane które uzyskiwane są za pomocą różnych technik mogą następnie być transformowane w jedną całościową macierz danych

Cele:

- jest to dążenie do tworzenia opisu naukowego, który całościowo charakteryzuje funkcjonowanie układu/ struktury

- tworzymy nie tylko opis, ale również intencję generalizującą

Specyficzny rodzaj monografii to studium przypadku.

Jest to bardzo rozpowszechniona metoda antropologii kulturowej.

Słabe strony:

- brak esencjalizacji (brak istotnościowania) – wielowymiarowe badanie to przeważnie polega na tym, że nie stosujemy żadnych wag

- subiektywizm

- hermetyczność

- niemożność holistycznego poznania – antynomie

Kroki badawcze:

1. Precyzowanie przedmiotu badań (zjawisko, proces lub obiekt).

2. Nie formułujemy bezpośrednio problemu i nie stawiamy hipotez lecz próbujemy usytułować przedmiot na tle innych zjawisk i procesów.

3. Dobór procedury badawczej. (im mniejsza jest zbiorowość, tym bardziej idziemy w stronę analiz jakościowych)

4. Decyzja co konkretnie chcemy w danej zbiorowości ustalić. (badania monograficzne idą w parze z badaniami aksjologicznymi)

3.01.2013

Egzamin 28.01 sala b bud. E 9.00

Metoda eksperymentalna

Założenia:

1. Z rzeczywistości da się wydzielić względnie izolowane układy przeważnie małe (do 30 osób).

2. W odniesieniu do tego układu/ każdego układu jesteśmy w stanie wszystkie istotne wymiary objąć kontrolą.

3. W każdym układzie potrafimy wprowadzić stan rzeczy bądź czynnik który jest wyraźny, jednoznaczny i kontrolowany- bodziec.

4. Bodziec wprowadzony przez badacza i działający w tym względnie izolowanym układzie wpływa w sposób rzeczywisty tzn. taki jak w warunkach naturalnych.

5. Badacz potrafi wykreować układ tzn. dobrać elementy z których on powstaje i losowo dobrać przynajmniej dwie grupy.

6. Metoda eksperymentalna zakłada, że wszystko co najistotniejsze dzieje się na poziomie małych grup i daje się interpretować statystycznie.

7. Eksperyment laboratoryjny jest zakazany.

Procedura postępowania:

1. Należy dobrać w sposób losowy ewentualnie przypadkowy (ale nie celowy) dwa układy, które będziemy ze sobą porównywać.

2. Losowo należy rozstrzygnąć który z układów będzie pełnił funkcję kontrolną, a który eksperymentalną.

3. Należy przeprowadzić pomiar pierwotny/ początkowy obu układów. (dopuszcza się różne techniki)

4. Wprowadzamy bodziec po pewnym czasie, którym działamy na grupę eksperymentalną, a w grupie kontrolnej nic się nie dzieje.

5. Po pewnym czasie od wprowadzenia bodźca… (ciąg dalszy nie nastąpił)

Schemat eksperymentu jest możliwy do wykorzystania przy stosowaniu innych metod.

Eksperyment potwierdza rolę bodźca.

Pomiar końcowy w grupie kontrolnej musi być równoważy z pomiarem początkowym.

Pomiar końcowy w grupie eksperymentalnej musi się statystycznie istotnie różnić od pomiaru początkowego.

Pomiar końcowy w grupie kontrolnej musi się statystycznie różnić od pomiaru końcowego w grupie eksperymentalnej.

W naukach społecznych mamy do czynienia z tzw. Eksperymentem terenowym, w którym bodziec ma charakter naturalny.

Eksperyment EX POST FACTUM- nie ma pomiaru początkowego

Ograniczenia i możliwości metody eksperymentalnej:

1. Ponieważ eksperyment dotyczy małych grup, to odnosi się tym samym do fragmentu społ. rzeczywistości, czyli do mikrostruktur.

2. Bodziec ma zawsze w mniejszym lub większym w stopniu sztuczny charakter.

3. Warunkiem eksperymentu jest jego pełna kontrolowalność, której jednakże nie jesteśmy w stanie spełnić.

4. Nie wiadomo jakie są przyczyny zmiany/ zmian czy jest to efekt działania bodźca czy innych czynników. (można w sensie teoret. Uchylić ten zarzut)

5. Trudno w Bad społ. wydzielić bodziec od innych współwystępujących z nim czynników. Najczęściej mamy do czynienia z syndromem bodźców.

Metoda typologiczna

-mówimy w naukach społ. o 2 rodzajach metody typologicznej. Pierwszy oparty jest na indukcji analitycznej Floriana Znanieckiego, a drugi na indukcji eliminacyjnej J. S. Milla

-my mówimy o pierwszym rodzaju .

Kroki postępowania:

1. Teoretycznie wydzielamy typy tzn. wskazujemy cechy konstytutywne przedmiotu zaliczonego do typu.

2. Przyjmuje się założenie, że stwierdzenie istnienia cech konstytutywnych jest równoznaczne ze stwierdzeniem manifestacji tego typu rzeczywistości.

3. Przyjmuje się syndrom oznak objawów i wskaźników które pozwolą rozpoznać istnienie typu,

oddzielić ten typ od innych i pozwolą wskazać obiekty których nie da się zaliczyć do innego typu.

4. Diagnoza bądź wyjaśnienie przedmiotów- typów.

Nie ma określonej liczby jednostek, które jako reprezentacje danego typu należałoby zbadać.

(Znanecki twierdził, że nawet jedna jednostka, reprezentacja jakiegoś typu, wystarczy by go opisać. Nie jednak ludzkich tylko struktury np. uniwersytet)

Ograniczenia podejścia typologicznego : 1. Stosując metodę typologiczną musimy widzieć/analizować jednocześnie przedmioty i obiekty, których te przedmioty dotyczą 2. Mamy pewien zbiór obiektów, który następnie dzielimy na podzbiory wśród których zawsze będzie „reszta”, czyli obiekt bądź obiekty niepodpadające pod żaden z typów. 3. Określamy wymiary przedmiotów, ale przedmiot ten może mieć takie własności, które są charakterystyczne tylko dla danego zbioru i które nie występują nigdzie indziej.

Celem podejścia typologicznego jest z jednej strony diagnoza (opis typu i jego pogłębiona egzemplifikacja) oraz weryfikacja (uzasadnienie istnienia typologii, podziały, rzeczywistości na typy, których wcześniej nie było)

Metodologia badań społecznych 07.01.13

Wykład ostatni!

Najczęściej stosowane metody ( samodzielnie lub komplementarnie) w naukach społecznych w tym w pedagogice:

Metoda historyczno-porównawcza

Metoda monograficzna

Metoda biograficzna – nota metodologiczna Florian Znaniecki, „Chłop Polski”

Metoda statystyczna

Metoda eksperymentalna

Metoda typologiczna

Metoda ekologiczna – odnosi się do jakiejś przestrzeni do jakiegoś systemu np. pedagogika miasta.

Metoda sytuacyjna

Metody- procedury – techniki badawcze

Wyróżniamy następujące procedury badawcze:

* Sondaż zwykły - wykorzystujemy głównie w badaniach diagnostycznych w zakresie rozpoznania przedmiotów świadomościowych np. opinii oraz pewnych elementów wewnętrznych np. postawa, motywacja. Zadaniem sondażu jest dostarczenie danych w

sposób szybki, tani i łatwy do opracowania. Przeważnie ze cel który stawia się przed sondażem jest praktyczny. Sondaż w którym występuje sondaż jedynkowości jedna technika jeden moment (czas) nazywamy SURVEY. Najgorszy rodzaj sondażu, procedury badawczej.

* Sondaż pogłębiony – służy celom diagnostycznym oraz weryfikacyjnym (seria sondaży pogłębionych może stanowić podstawę prognozowania). Może być jako procedura o celi poznawcza, praktyczno- poznawczy. Sondaż opiera się zawsze na dwóch technikach badawczych: wywiad i równoległa obserwacja. Po co się to robi po to by dane otrzymywane w ramach tej procedury kontrolować, by docierać do rzetelnych informacji. Zawsze sondaż daje w rezultacie dwie macierze danych, które następnie możemy przekształcić w jeden zbiór. Cechy sondażu pogłębionego:

* Szybka ( nie tak jak sondaż zwykły).

* Za sprawą tych dwóch technik jest to procedura względnie wiadoma ( potrafimy ten stopień wiarygodności ocenić). Dostarcza danych względnie łatwo analizowanych, poddających się analizie. Dają się te dane ująć w postaci rozkładów.

* Badanie terenowe–popularna i bardzo warta polecenia. Łączy cele poznawcze i praktyczne i poznanie mechanizmów uwarunkowań. Oba cele poznawczy i praktyczny związane są z badaniami wyjaśniającymi . Jest to procedura najbardziej złożona oparta na kilku technikach badawczych i warunkach pozyskiwania danych zbliżonych do naturalnych.

* Badania porównawcze ( panelowe i pollingowe) – po badaniach terenowych jest to procedura która pozwala dostrzec do adekwatnych i wiarygodnych informacji. Badanie porównawcze w pełni nie ukazują procesu (zmian) dają prawdziwy obraz rzeczywistości. Istota badań jest to przynajmniej dwukrotny pomiar tego samego rodzaju przedmiotu. Narzędzie badawcze również musi być ta sama z ewentualną modyfikacją metodyczną. W szczególnym przypadku badań panelowych pomiar musi być także dokonana na tej samej zbiorowości. Wariant badan porównawczych:

Czas w życiu społecznym musi być zdecydowanie dłuższy. Trudności przy badaniach panelowych:

1. niechęć panelistów (członków zbiorowości)

2. Trudność im dłuższe odstępy czasu i im więcej pomiarów, ludzie będą umierali, zbiorowość będzie się kurczyć.

* Badania próbkowe nie zupełne statystycznie – procedura badań próbkowych oparta jest na niepełnej indukcji statystycznej, najczęściej ma cel poznawczy chociaż może występować z celem praktycznym. Procedura badan próbkowych jest najczęściej sprzężona z metodą statystyczną.

Procedura badań pollingowych jest uproszczeniem badan panelowych i przeważnie nastawiona jedynie na wskazanie kierunku zmian, nie koniecznie już ściśle rozumianych.

Procedury badawcze – jest to pewien sposób postępowania który nie zawiera wizji świata ani nawet propozycji jego poznania. Sposób ten celowo ucieka od tych założeń, ma charakter synkretyczny i dąży do pewnej niezależności od metod ( tę samą procedurę można stosować na gruncie różnych metod badawczych).

Procedura jest to sposób poznania niezależny od założeń teoretyczno-metodologiczny.

Metoda jest to sposób postępowania ale całościowy i zawiera założenia teoretyczno – metodologiczne np. antynomie.

Procedura może być na gruncie różnych metod wykorzystywana.

Technika – jest to sposób postępowania na konkretnym etapie postępowania badawczego.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bohater Romantyczny, Dostępne pliki i foldery - hasło to folder, #Pomoce szkolne, JĘZYK POLSKI - GOT
PEDOFILIA word, Bezpieczeństwo 2, Bezp II rok, sem I, Przestępczość kryminalna M.Kotowska, do wydruk
do wydruku
ćwiczenia do wydruku?łość
fitopato do wydruku
1 str 1 rozdziału do wydruku
do wydruku projekt
Karty intuicyjne DESIRE do wydrukowania(z koszulkami)
plan rozwoju zawod. renia do wydruku, Awans zawodowy
SCIAGI PRAWO BUDOWLANE - wersja do wydruku, 1. Semestr V, Prawo Budowlane, Ściągi
do wydruku sc, WTD, algebra liniowa
Gra planszowa do wydrukowania Wyścig do fotela Marszałka
karteczki do wydruku id 232392 Nieznany
do wydruku, Dokumenty AWF Wychowanie Fizyczne
Kwas weglowy, plakaty (GOTOWE DO WYDRUKOWANIA) jeden cały folder to jeden plakat formatu A1, chemia,
SCIAGI PRAWO BUDOWLANE - wersja do wydruku szary, 1. Semestr V, Prawo Budowlane, Ściągi
Dok do zol do wydruku dwustronnie, DRUKI do pracy
wykład! 03 do wydruku?łość

więcej podobnych podstron