PLANETA ZIEMIA

Ziemia jest fragmentem Wszechświata
Wszechświat składa się z:

• Galaktyk, np.;

  • Nasza Galaktyka, zwana potocznie Drogą Mleczną

  • Mały i Wielki Obłok Magellana

  • Gwiazdozbiory: Andromedy: I, II,III, Lwa: I, II

  • Pisces (Ryb), Draco (Smoka).

• Obiektów pozagalaktycznych.

Każda galaktyka zbudowana jest z:

• gwiazd

• planet

• materii międzygwiezdnej

Układ Słoneczny

Nazwa	Odległość od Słońca w mln km	Średnica planety [km]	Liczba księżyców
MERKURY	60	4878	-
WENUS	105	12104	-
ZIEMIA	150	12756	1
MARS	225	678	2
JOWISZ	780	142800	16
SATURN	1425	120420	20
URAN	2850	51120	15
NETUN	4500	49500	8
PLUTON	6000	2280	1

Słońce:

• Promień: 100 x większy od promienia Ziemi

• Stan gazowy: ( wodór, hel, węgiel, azot, tlen)

Księżyc Ziemi:

• Promień: ½ promienia Ziemi (3476 km)

• Masa: 1/80 masy Ziemi

• Temperatura: +120 do –160 ˚C

GENEZA ZIEMI

Kant i Laplace – mgławica gazowa kurczyła się i rozrywała na poszczególne planety,

Jeans – smuga materii wyrwanej ze Słońca przez inną Gwiazdę uległa stopniowej kondensacji w planety,

Schmidt – pył międzygwiezdny łączył się w większe bryły (planety),

Kuiper – są dwa typy układów:

• normalny; gwiazda + gwiazd

• zwyrodniały; gwiazda + planeta .

Podstawowe parametry Ziemi

Parametr Ziemi	Wartość
Promień równikowy	6 378 km
Promień biegunowy	6 357 km
Różnica promieni	21 km
Promień średni	6 371 km
Powierzchnia całkowita	510 000 000 km^2
Powierzchnia lądu	150 000 000 km^2
Objętość	1 083 320 000 km^3
Ciężar właściwy (średni)	2.7 - 2.8 g/cm^3

Rozkład temperatur we wnętrzu Ziemi

Temperatura [˚C]	Głębokość [km]
100	2000
4000	4000
6000	6000

Stopień geotermiczny

Stopień geotermiczny – Ilość metrów, przy których temperatura wzrasta o 1°C
Gradient geotermiczny – (odwrotność stopnia geotermicznego) wzrost temperatury obserwowany przy zagłębieniu się o 1m.

• Suwałki

• Olsztyn

• Zakopane

• Sosnowiec

• Gorzów Wlkp.

• Środa Śl.

Gęstość Ziemi

Ziemię budują skały o różnej gęstości:

Rodzaj skał	Gęstość [g/cm^3]
gleba	1.1 - 2.0
piasek suchy	1.4 - 1.65
glina	1.5 - 2.2
piasek wilgotny	1.6 - 2.2
sól kamienna	2.0 - 2.2
piaskowiec	2.1 - 2.6
wapień	2.5 - 2.7
granit	2.6 - 2.8
bazalt	3.0 – 3.2

PIERWIASKI PROMIENIOTWÓRCZE

Pochodzenie pierwiastków promieniotwórczych

Naturalne:

• Skały:

  • Kwaśne skały magmowe: (3-5 g U (uranu)/t), gabra (1 g U/t),

  • Skały ilaste (3 g U/t),

  • Wapienie (1 g U/t),

  • Fosforyty (100 g U/t),

  • Gliny (2 g U/t),

  • Piaski (1 g U/t),

  • Torf (nawet 300 g U/t),

• Woda morska: 0,003 ppm uranu

• Woda słodka: 0,001 ppm uranu.

Sztuczne:

• Awarie:

  • Czarnobyl: od 20 do 2000 Bq/m2,

• Materiały budowlane: azbest

Drogi migracji radonu

We wnętrzu Ziemi: uskoki, strefy spękań, pory, szczeliny, nieciągłości
W budynku mieszkalnym: szczeliny w ścianach i fundamentach, spoiny, przewody, kominy. Wnętrze budynku działa jak pompa ssąca (ze względu na różnice ciśnień pomiędzy budynkiem i podłożem). Dopuszczalna dawka w budynkach: 200 Bq/m3 ( w nowych) i 400 Bq/m3 ( w starych)

Koncentracji radonu sprzyja:

• uszczelnienie budynku (nawet 5000 razy),

• materiał użyty do budowy (granit),

• woda,

• spalanie gazu,

• kubatura budynku,

• gorąca kąpiel w zamkniętym pomieszczeniu (w łazience 3 x większe niż w kuchni i 20 x większe niż w salonie).

Zabezpieczenie przed promieniowaniem:

• wietrzenie pomieszczeń,

• prawidłowa wentylacja,

• ograniczenie używania aerozoli,

• likwidacja spękań i nieszczelności w budynku

• w nowych budynkach:

  • budowa piwnic,

  • instalacja izolacji poziomej oraz warstwy podsypki żwirowej.

Radon jest powszechny pierwiastkiem promieniotwórczym

BUDOWA ZIEMI

• Górny płaszcz

• Dolny płaszcz

• Jądro zewnętrzne

• Jądro wewnętrzne

Budowa litosfery

Ruchy izostatyczne (równoważące)

są powodowane zmianą nacisków zewnętrznych wskutek:

• nagromadzenia nowej masy skalnej, np. poprzez wylewy nowych wulkanów,

• ubytku tej masy w wyniku erozji skał, topnienia lodowców itp.

Wiek Ziemi

Metody porównawcze, polegają na korelacji cech skał z sąsiednimi utworami, których wiek został wcześniej jednoznacznie ustalony, np:

• litostratygrafia, dotycząca opisu petrograficznego skał i wyszukiwania w sąsiednim obszarze utworów o podobnej budowie,

• biostratygrafia, opierającą się na opisie szczątków roślinnych lub zwierzęcych zawartych w skale i wyszukiwania w sąsiednim obszarze utworów zawierających podobne szczątki,

Metodami porównawczymi określa się tzw. wiek względny skał.

Metody bezpośrednie, które polegają na ustaleniu wieku danej skały i na tej

• podstawie przypisanie jej do określonej epoki geologicznej.

Metodami bezpośrednimi określa się wiek bezwzględny skał.

Tabela stratygraficzna

Era/Grupa	Okres/System	Epoka/Oddział	Podepoka/Pododdział	Wiek/Piętro [mln lat]
Kenozoik	Czwartorzęd		Holocen/człowiek	15 [tys.]
			Plejstocen/zlodowacenia	1.8 Ruchy alpejskie
	Trzeciorzęd	Neogen	Pliocen	Ssaki, iły, węgle
			Miocen
		Paleogen	Oligocen
			Eocen
			Paleocen
Mezozoik	Kreda	Górna	Koralowce: woda Gady: ląd Wapienie: Jura Krakowsko-Częstochowska
		Dolna		140
	Jura	Malm
		Dogger
		Lias		180
	Trias	Kajper
		Wapień muszlowy
		Pstry piaskowiec		225
Paleozoik	Perm	Cechsztyn
		Czerwony spągowiec	Sole, gipsy, miedź	270
	Karbon	Górny	Paprocie, skrzypy, węgiel kamienny	Ruchy waryscyjskie
		Dolny		330
	Dewon	Górny
		Środkowy	Koralowce, wapienie Gór Świętokrzyskich
		Dolny		400
	Sylur		Ryby	430 Ruchy kaledońskie
	Ordowik		Gąbki, wapienie	490 Ruchy sandomierskie
	Kambr	Górny	Trylobity (Cambrotrypa) Wapienie Sudetów
		Środkowy
		Dolny		600
Proterozoik	Jotnicki		Org. jednokomórkowe Gnejsy Gór Sowich
	Kalewijski
	Ładowski			2 500
Archeozoik	Botnicki
	Swioński			4 500

Zlodowacenia w Polsce

1. Podlaskie

2. Południowopolskie

3. Środkowopolskie

   1. Stadiał Odry

   2. Stadiał Warty

4. Północnopolskie

   1. Faza leszczyńsko-poznańska

   2. Faza pomorska