SPÓŁKA Z O.O.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością unormowana została po raz pierwszy w prawie niemieckim ustawą z dnia 20 kwietnia 1892 r. Potrzeba wprowadzenia tej spółki wywołana była chęcią mniejszego sformalizowania w porównaniu ze spółką akcyjną oraz obniżenia związanych z tym kosztów i dostosowania jej ustroju do małych i średnich przedsiębiorstw.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały, ponoszącą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki.
Spółka odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczeń, natomiast wspólnicy ponoszą ryzyko do wartości wkładów wniesionych do spółki.
Spółka z o.o. zaliczana jest do spółek kapitałowych, ale wskazuje się na to, że występują w niej pewne elementy osobowe, charakterystyczne dla handlowych spółek osobowych. Można tutaj wskazać na takie prawa, jak: prawo indywidualnej kontroli (art. 212 KSH), prawo przeglądania księgi udziałów (art. 188 § 4 KSH).
Zgodnie z art. 151 § 1 KSH spółka z o.o. może być utworzona przez jedną lub więcej osób, w każdym celu prawnie dopuszczalnym, jeśli ustawy nie zawierają ograniczeń. Bez względu na cel, w jakim spółka jest tworzona, jest ona wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS.
Spółka z o.o. nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Zgodnie z art. 163 KSH, do powstania spółki konieczne jest:
1. zawarcie umowy spółki;
2. wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej także wniesienie nadwyżki (tzw. agio);
3. powołanie zarządu;
4. ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki;
5. wpisanie do rejestru.
Pierwszym etapem jest zawiązanie spółki. Następuje ono z chwilą zawarcia umowy spółki lub złożenia jednostronnego oświadczenia woli (spółka jednoosobowa). Akt zawiązania spółki oznacza powstanie spółki w organizacji. Zawarcie umowy spółki wywołuje ponadto skutek w postaci posiadania zdolności prawnej. Spółka między zawiązaniem a zarejestrowaniem określana jest mianem „spółki w organizacji”.
Spółka w organizacji jest zdolna do nabywania praw i zaciągania zobowiązań, może pozywać i być pozywana, posiada już wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe. Działa pod własną firmą i jest przedsiębiorcą mimo braku wpisu do rejestru. Spółka z o.o. w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z o.o. „właściwą” i uzyskuje osobowość prawną.
Umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 157 § 2 KSH).
Do essentialia negotii umowy spółki należy określenie:
firmy i siedziby spółki,
przedmiotu działalności spółki,
wysokości kapitału zakładowego,
czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
liczby i wartości nominalnej udziałów objętych przez poszczególnych wspólników.
Do accidentialia negotii umowy spółki należy m.in. określenie:
czasu trwania, jeżeli jest on oznaczony;
osoby wspólnika, przedmiotu wkładu (aportu), liczby i wysokości przyznanych w zamian udziałów;
szczególnych korzyści lub nałożenia obowiązku wobec spółki.
Wkład do spółki na pokrycie kapitału zakładowego powinien być wniesiony do chwili zarejestrowania.
Na potwierdzenie tego faktu wszyscy członkowie zarządu składają oświadczenie, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione.
Jeżeli umowa spółki przewiduje objęcie udziałów za cenę wyższą od wartości nominalnej, cała nadwyżka musi być wniesiona do momentu zarejestrowania spółki. Nadwyżka ta, tzw. agio, wnoszona jest na kapitał zapasowy.
Do momentu zarejestrowania, a także aby skutek w postaci zarejestrowania nastąpił, konieczne jest powołanie obligatoryjnych organów.
Zasadniczo konieczne jest powołanie zarządu, gdyż organ ten jest obok zgromadzenia wspólników obligatoryjny.
Natomiast pierwsze posiedzenie zgromadzenia wspólników odbywa się najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego.
Ostatnim etapem tworzenia spółki jest wpis spółki z o.o. do rejestru. Wpis ma charakter obligatoryjny i konstytutywny. Wpis do rejestru jest następstwem złożenia wniosku o wpis w ciągu maksymalnie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy spółki (art. 169 KSH).
Wnoszenie wkładów do spółki może mieć postać pieniężną i niepieniężną. W pierwszym przypadku są to pieniądze, które mogą być przekazane w postaci określonej ilości znaków pieniężnych albo w postaci bezgotówkowej. Wkładem niepieniężnym jest wkład, któremu nie można przypisać charakteru pieniężnego. Wkłady niepieniężne zwane są w KSH również aportami.
W zamian za wnoszoną do spółki wartość wkładów wspólnicy otrzymują udziały w kapitale zakładowym spółki. Minimalna wysokość kapitału zakładowego w spółce wynosi aktualnie 50 00 zł, a udziału 50 zł (art.154 § 2 KSH)
Podwyższenie kapitału zakładowego ma przede wszystkim na celu pozyskanie dla spółki dodatkowych środków pieniężnych i niepieniężnych. Celem podwyższenia kapitału zakładowego może być powiększenie rozmiarów działalności czy też zamiar pokrycia strat.
Istnieją następujące sposoby podwyższenia kapitału zakładowego:
utworzenie nowych udziałów o analogicznej wartości do istniejących w spółce,
zwiększenie wartości udziałów,
utworzenie nowych udziałów i jednocześnie zwiększenie wartości dotychczasowych do nowej wartości
Podwyższenie może nastąpić na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki, bądź jeżeli natomiast umowa nie przewiduje podwyższenia kapitału zakładowego, następuje ono w drodze odpowiedniej zmiany umowy, z zachowaniem warunków art. 256 KSH. Niezależnie od przyjętego w danej spółce sposobu podwyższenia kapitału podwyższenie to należy zgłosić do rejestru. Możliwe jest również podwyższenie kapitału zakładowego, ale tylko z udziałem wspólników przez podwyższenie ze środków własnych spółki, tzw. kapitalizacja rezerw. Nie zwiększa się w ten sposób majątek spółki, ale ma miejsce operacja rachunkowa, polegająca na przepisaniu sum z „pozycji” rezerwy na pozycję „kapitały”. Możliwe jest to wówczas, gdy są rezerwy bilansowe (kapitał zapasowy lub kapitały rezerwowe. Jest to proces odwrotny do podwyższenia, dokonywany najczęściej w przypadku gdy kapitał ten jest nadmierny w stosunku do potrzeb albo gdy część tego kapitału ma być przeniesiona na inne fundusze, tzw. papierowe obniżenie kapitału.
Obniżenie kapitału może odbyć się przez:
umorzenie udziałów (tj. ich likwidację),
zmniejszenie wartości udziałów,
obie techniki jednocześnie.
Obniżenie nie może jednak naruszać przepisów o minimalnej wysokości kapitału (50 00 zł), o minimalnej wartości udziału (50 zł), a także zasady, że gdy każdy ze wspólników ma więcej niż jeden udział, wszystkie udziały muszą być równe. Ponadto obniżenie nie może godzić w interesy wierzycieli, o czym stanowi art. 264 § 1 KSH.
Prawa wspólników można podzielić na dwie grupy:
przypisane do udziałów
przyznane osobiście wspólnikowi:
prawo powoływania i odwoływania organów;
prawo do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki;
Do najważniejszych praw udziałowych wspólników należy zaliczyć:
prawo uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniu wspólników;
prawo nadzoru nad działalnością spółki przejawiające się w indywidualnej kontroli lub działaniu przez odpowiednie organy (radę nadzorczą lub komisje rewizyjną)
prawo do zbycia udziałów;
prawo uczestniczenia w podziale likwidowanego majątku;
prawo udziału w czystym zysku bilansowym (dywidendzie);
tzw. prawa mniejszości;
prawo zwrotu dopłat;
prawo do wynagrodzenia za dostarczanie przez wspólników na rzecz spółki świadczeń niepieniężnych, którymi obciążone są ich udziały.
Prawa związane z udziałem przechodzą na nabywcę udziału. Prawa przyznane osobiście są niezbywalne.
Wspólnicy obciążeni są obowiązkami określonymi w KSH oraz w umowie spółki. Do najważniejszych należą:
obowiązek wniesienia wkładów ( w gotówce lub wkładem niepieniężnym);
obowiązek wyrównania brakującej wartości aportu – art. 175 KSH;
obowiązek dokonywania dopłat w stosunku do udziałów – art. 177-179 KSH;
obowiązek dostarczania spółce powtarzających się świadczeń niepieniężnych – art. 176 KSH.
Organami spółki są:
zarząd
rada nadzorcza
komisja rewizyjna
zgromadzenie wspólników
Zarząd i zgromadzenie wspólników są organami obligatoryjnymi, zaś rada nadzorcza i komisja rewizyjna mogą stać się takimi organami, jeżeli wspólnicy tak zadecydują w umowie spółki lub jeżeli kapitał zakładowy przekracza 500 000 zł i wspólników jest więcej niż 25. Zarząd to organ o kompetencjach zarządzająco – reprezentacyjnych. Korzysta on z domniemania kompetencji. Kompetencje w zakresie prowadzenia spraw są uzależnione od wpływu innych organów na dokonywanie czynności (chodzi o zgodę rady nadzorczej czy zgromadzenia wspólników). w sferze reprezentacji zarząd ma pełnię kompetencji. Zasadą jest, że zarząd ustanawiają wspólnicy uchwałą, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej. Skład powołanego zarządu powinien być zgłoszony do rejestru w ciągu 7 dni od zaistnienia okoliczności powołania. Jednakże wpis do rejestru ma charakter deklaratoryjny. Do zarządu należy reprezentacja i prowadzenie spraw spółki. Zakres przedmiotowy prawa członka zarządu do reprezentacji rozciąga się na wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki. Jednak w sytuacjach dotyczących: umów i sporów między spółką a członkami zarządu (art. 210 § 1 KSH) i sporów dotyczących uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwał – zarząd nie ma kompetencji do reprezentacji w stosunkach wewnętrznych spółki.
Zgodnie z art. 210 § 1 KSH w umowach między spółką a członkami zarządu oraz w sporach z nimi, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani uchwałą wspólników. Spółkę poza zarządem mogą reprezentować prokurenci, pełnomocnicy ustanowieni przez zarząd, pełnomocnicy powołani przez wspólników oraz przedstawiciele ustawowi, likwidator, oraz syndyk masy upadłościowej. Najczęściej jednak spółkę reprezentują członkowie zarządu, prokurenci i pełnomocnicy.
Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę i obejmuje umocowanie do czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura może być ustanowiona za zgodą wszystkich członków zarządu. Udzielić prokurę można zgodnie z zasadami reprezentacji, zaś odwołać prokurę może każdy z członków zarządu. Zatem powołanie prokurenta jest czynnością z zakresu prowadzenia spraw, zaś udzielenie i odwołanie prokury jest czynnością z zakresu reprezentacji. Sposób reprezentacji zależy od umowy spółki i liczebności jej organów. Jeżeli zarząd jest jednoosobowy i umowa spółki nie wprowadza szczególnych zasad, reprezentacja jest jednoosobowa. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentacji powinna regulować umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień co do zasad reprezentacji, to do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu lub jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników, zgromadzenia wspólników bądź rady nadzorczej, zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej.
Przyjmowanie oświadczeń woli – oświadczenia zwrócone do spółki oraz doręczanie pism mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta (art. 205 § 2 KSH).
Prowadzenie spraw spółki- podejmowanie decyzji i wszelkich działań faktycznych i prawnych dotyczących funkcjonowania spółki, w tym składanie oświadczeń woli w imieniu spółki w stosunkach zewnętrznych, czyli reprezentacja. Zatem szerszym pojęciem jest prowadzenie spraw spółki.
W zakresie prowadzenie spraw obowiązują następujące zasady:
każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw,
każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki,
jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy chociaż jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, potrzebna jest uprzednia uchwała zarządu.
sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki wymagają uprzedniej uchwały zarządu.
Odpowiedzialność cywilna członków zarządu według KSH jest zróżnicowana i może być odpowiedzialnością wobec:
wierzycieli,
spółki,
wspólników.
Odpowiedzialność członków zarządu może być odpowiedzialnością :
za zobowiązania (wyrównanie wartości udziału - art. 175 KSH, obowiązek świadczeń – art. 291),
- za szkodę ( art. 292-293,295 KSH)
Odpowiedzialność członków zarządu może być odpowiedzialnością:
solidarną ze wspólnikami ( m.in. 175 §1, art. 198 § 1 KSH)
solidarną ze spółką (art. 291 KSH),
solidarną z innymi członkami zarządu ( art. 299 KSH),
solidarną z członkami innych organów spółki (art. 293 KSH),
solidarną z innymi osobami (art. 292 KSH).
Rozwiązanie spółki polega na zakończeniu jej bytu prawnego po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego ( lub postępowania upadłościowego zakończonego ogłoszeniem upadłości – art. 289 KSH). Kodeks spółek handlowych w art. 270 i 271, przewiduje, że rozwiązanie spółki powodują określone w tych przepisach przyczyny. Jednak wszczęcie postępowania likwidacyjnego nie musi oznaczać rozwiązania spółki, gdyż wspólnicy mogą w pewnych sytuacjach jednomyślną uchwałą zmienić umowę spółki w ten sposób, że zapobiegną jej rozwiązaniu.
Rozwiązanie spółki może nastąpić, gdy:
- zachodzą przyczyny przewidziane w umowie spółki ( np. upływ terminu),
podjęta została uchwała zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki,
podjęto uchwałę o przeniesieniu siedziby za granicę,
ogłoszono upadłość spółki,
zajdą inne przewidziane prawem przyczyny.
O rozwiązaniu spółki może również orzec sąd z urzędu, jeżeli po zarejestrowaniu spółki wystąpią braki poważne określone w art. 21 KSH. Poza przypadkami określonymi w art. 21 KSH sąd może wyrokiem orzec o rozwiązaniu spółki, jeżeli wystąpią sytuacje z art. 271 pkt 1 i 2 KSH. Spółka może być rozwiązana dopiero po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia z rejestru.
W sytuacji ogłoszenia upadłości, zamiast postępowania likwidacyjnego toczy się postępowanie upadłościowe, a skutek w postaci rozwiązania spółki ma miejsce po zakończeniu postępowania upadłościowego (art. 289 § 1 KSH), wyjątek art. 289 § 2 KSH.
Celem spółki w trakcie likwidacji jest:
zakończenie bieżących interesów spółki,
ściągnięcie wierzytelności,
wypełnienie zobowiązań,
spieniężenie majątku spółki,
i ewentualny jego podział między wspólników.
Tylko w tym zakresie mogą być podejmowane zarówno decyzje, jak i czynności prawne.
Ponadto, będący organem zarząd jest zastępowany przez likwidatora, który jest przedstawicielem ustawowym. Najczęściej likwidatorami są członkowie ostatniego zarządu chyba, że umowa spółki lub uchwała wspólników zawiera postanowienia odmienne. Spółka prowadzi swoją działalność pod dotychczasową firmą z dodatkiem „w likwidacji”, która to zmiana musi być zarejestrowana.
Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania likwidacyjnego i po zakończeniu postępowania likwidacyjnego, likwidatorzy powinni zwołać zgromadzenie wspólników w celu złożenia sprawozdania likwidacyjnego i ostatecznego zatwierdzenia rachunków. Następnie likwidatorzy składają sprawozdanie sądowi rejestrowemu z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru (art. 288 § 1 KSH). Z chwilą wykreślenia z rejestru spółka traci swój byt prawny.