Temat: „Krew i jej funkcje”

Krew to życiodajna mieszanina płynnego osocza oraz zawieszonych w nim krwinek. Wypełnia ona naczynia krwionośne w całym organizmie, zarówno tętnicze, włosowate jak i żylne. Dzięki krwi możemy funkcjonowac prawdiowo, wszystkie nasze organy, mięśnie, tkanki mogą pracować, rozwijać się, współpracować.

Krew jest to bardzo ważny składnik naszego organizmu - jej brak czy znaczny ubytek doprowadza szybko do śmierci. Układ krążenia dorosłego człowieka zawiera około 70–80 ml krwi na kilogram masy ciała, czyli człowiek o przeciętnej masie ciała ma w sobie 5 do 6 litrów krwi (z racji różnicy w rozmiarach i masie ciała, mężczyźni mają przeciętnie około litra więcej krwi od kobiet). U dzieci krew to ok. 1/10 do 1/9 wagi ciała. Część krwi mieści się w zbiornikach krwi i jest włączana do krążenia tylko w razie konieczności. Większość (55% objętości) to osocze, czyli płynne środowisko tworzące "zawiesinę" dla elementów morfotycznych, którymi są krwinki czerwone (ertytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi. Opisze je teraz każde z osobna:

1)krwinki czerwone (erytrocyty)
Podstawową funkcją erytrocytów jest rozprowadzanie tlenu. Erytrocyty praktycznie nie zawierają organelli komórkowych: nie mają jądra komórkowego ani mitochondriów. Skutkiem tego jest niezdolność do przeprowadzania własnych przemian metabolicznych, a to z kolei oznacza, że transportowany tlen nie jest zużywany po drodze na potrzeby krwinki, tylko w całości dociera do tkanek. Poza tym brak dużych organelli w komórce daje więcej miejsca wewnątrz dla hemoglobiny. Wnętrze erytrocytów szczelnie wypełnione jest hemoglobiną. Hemoglobina jest czerwonym barwnikiem krwi. To jej obecność nadaje krwi kolor. Pod względem chemicznym jest to białko składające się z czterech jednostek (ma strukturę IV-rzędową). Każda podjednostka w swojej centralnej części zawiera hem, w skład którego wchodzi żelazo. Taka budowa nadaje hemoglobinie specjalne właściwości, dzięki którym łatwo łączy się ona z tlenem, tworząc nietrwałe połączenie tzw. Oksyhemoglobinę. Jeden atom żelaza przyciąga jedną cząsteczkę tlenu, stąd jedna cząsteczka hemoglobiny wiąże 4 cząsteczki tlenu. Hemoglobina uczestniczy również w transporcie dwutlenku węgla. Erytrocyty są licznymi i małymi komórkami w kształcie dwuwklęsłych dysków, co daje dużą powierzchnię dla przenikania tlenu. W 1mm3 krwi zdrowego człowieka znajduje się około 5 milionów erytrocytów. Mężczyźni posiadają ich nieco więcej- ok. 5,5 mln, kobiety ok. 4,5 mln. Erytrocyty żyją 120 dni, po tym okresie są wychwytywane przez śledzionę oraz wątrobę i ulegają rozkładowi. Z wypełniającej ich hemoglobiny odzyskiwane jest żelazo(zostaje zużyte do syntezy nowych cząsteczek hemoglobiny), a pozostałość tworzy żółty barwnik nadający m.in. kolor żółci. Śledziona i wątroba są „cmentarzyskiem” zużytych erytrocytów.

2)krwinki białe (leukocyty)
Biorą udział w reakcjach odpornościowych w organizmie.

Ogólne cechy leukocytów:
-są komórkami w pełni ukształtowanymi, posiadającymi jądro i inne organella komórkowe. Ich wielkość jest różna, ale zawsze są większe od erytrocytów. Kształt najczęściej mają kulisty, niektóre mają zdolność tworzenia długich wypustek. Są bezbarwne.
-posiadają zdolność aktywnego ruchu, przy czym mogą opuszczać naczynia krwionośne i przeciskać się między komórkami w tkankach;
-większość z nich ma zdolność do fagocytozy, dzięki temu mogą po prostu „zjadać” drobnoustroje;
-niektóre z nich mogą powstawać poza czerwonym szpikiem kostnym, w narządach układy limfatycznego (np. w węzłach chłonnych);
-żyją krótko przeciętnie kilka dni(wyjątkiem są komórki pamięci żyjące kilka i kilkanaście lat);
-wykazują duże zróżnicowanie, stąd konieczność podziału leukocytów na poszczególne rodzaje;
W organizmie zdrowego człowieka w 1mm3 znajduje się około 6-9 tysięcy leukocytów.

3)płytki krwi (trombocyty)

Płytki krwi nie są całymi komórkami, lecz ich fragmentami, które w sposób ciągły odrywają się od dużych komórek znajdujących się w czerwonym szpiku kostnym. Żyją kilka dni, po czym są rozkładane w śledzionie.Płytki krwi biorą udział w procesach krzepnięcia krwi. Ich rola polega na tym,że wydzielają pod wpływem zranienia specjalny enzym trombokinazę. Enzym ten zapoczątkuje całą kaskadę reakcji, których końcowym skutkiem jest przekształcenie rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w nierozpuszczalną, włóknistą fibrynę.
Mechanizm krzepnięcia przebiega następująco:
-wokół uszkodzonego naczynia gromadzą się płytki krwi. Stopniowo sklejają się ze sobą, tworząc czop płytkowy, który tworzy prowizoryczne zabezpieczenie przed upływem krwi;
-sklejające się płytki ulegają uszkodzeniu i uwalniają:
*substancje wywołujące skurcz naczynia krwionośnego, co powoduje dalsze ograniczenie wypływu krwi,
*trombokinazę
-trombokinaza zapoczątkuje ciąg reakcji prowadzących do przekształcenia

 

4)osocze – stanowiącego do 55% objętości krwi, jest to część płynna krwi; zawiera białka (albuminę, czynniki krzepnięcia, białka odpornościowe), jest odpowiedzialne za transport wody i substancji odżywczych do komórek, a także odprowadzanie produktów przemiany materii do wątroby, nerek i płuc. Krew ze względu na stopień utlenowania dzieli się na krew utlenowaną i odtlenowaną. Krew utlenowana płynie w tętnicach obiegu dużego i żyłach obiegu małego. Krew odtlenowana – krew, która jest słabiej wysycona tlenem (w 50-70%) od krwi utlenowanej (97%). Płynie w tętnicach obiegu małego i żyłach obiegu dużego. W przypadku sinicy także krew tętnicza nie jest odpowiednio utlenowana, co powoduje charakterystyczne objawy kliniczne. Swoją czerwoną barwę krew zawdzięcza hemoglobinie, a właściwie zawartej w niej grupie hemowej, odpowiedzialnej za wiązanie tlenu. Krew nasycona tlenem ma jaśniejszy i żywszy odcień niż krew uboga w tlen. Jest to skutkiem zmiany konformacji, zachodzącej po przyłączeniu atomów tlenu i zmieniającej właściwości absorpcyjne hemu.

Opisując pokrótce czym jest sama krew należy wspomnieć także o jej jakże ważnych funkcjach, które pełni w organiźmie.

Najważniejszą z nich jest funkcja transportowa. Krew dostarcza do komórek tlen (pobrany wcześniej z płuc) oraz składniki energetyczne, sole mineralne i witaminy (pobrane z przewodu pokarmowego). Zbędne produkty przemiany materii (dwutlenek węgla, mocznik, kwas moczowy) również są transportowane przez krew, która zabiera je z tkanek i przenosi do narządów wydalniczych (nerek, skóry) i do płuc (usuwają dwutlenek węgla).
Mniej znaną funkcją również związaną z transportem jest udział krwi w termoregulacji. Krew odbiera ciepło z okolic, w których produkowane jest ono w nadmiarze (np. z wątroby i z mięśni), i przenosi je do nieco chłodniejszych regionów. Dzięki temu nasz organazm utrzymuje w miarę stałą temperaturę w całym ciele, jedynie z niewielkimi różnicami pomiędzy różnymi rejonami.
Oprócz ciepła krew transportuje również hormony, biorąc udział w regulacji przez te aktywne biologicznie substancje wielu reakcji biochemicznych w ustroju.
Poza funkcjami transportowymi krew bierze udział w reakcjach obronnych organizmu; przenoszone przez nią przeciwciała i komórki odpornościowe zwalczają wszelkie zagrożenia z zewnątrz i z wewnątrz.
Trzecią główną funkcją jest wspomniany już udział krwi w tworzeniu stałego środowiska wewnętrznego, czyli w homeostazie.

W skrócie funkcje krwi:

- wydalnicza-usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii;

 - transportowa- krwinki czerwone zaopatrują tkanki w tlen, w składniki energetyczne, mineralne, witaminy, hormony; oczyszczają organizmu ze zbędnych produktów przemiany materii (np. CO, mocznik i przenosi do płuc i innych narządów wydalających jak nerki, skóra;

-termoregulacja –krew rozprowadza ciepło i utrzymuje stałą temperaturę ciała;

 -odżywcza-zaopatruje wszystkie komórki w materiały budulcowe;

 -immunologiczna- dzięki leukocytom bierze udział w reakcjach odpornościowych.

 Warto również wspomnieć o grupach krwi, które warunkują wiele rzeczy np. przy transfuzjach czy operacjach. U każdej osoby na powierzchni krwinek czerwonych istnieją substancje grupowe, które decydują o przynależności do określonej grupy krwi. Istnieją 4 podstawowe grupy krwi: grupa O (brak substancji grupowej na krwinkach), grupa A (istnieje substancja grupowa A), grupa B (istnieje substancja grupowa B), grupa AB (istnieje substancja grupowa A i B na krwinkach). Oprócz substancji grupowych na krwinkach czerwonych w surowicy krwi znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnej substancji grupowej np.

• gr. O (przeciwciała anty-A i anty-B),
• gr. A (przeciwciała anty-B),
• gr. AB (nie posiada przeciwciał).

 Czynnik Rh-na krwinkach czerwonych oprócz substancji grupowych ABO u 85% ludzi występuje czynnik D, który określa przynależność do grupy Rh dodatniej. U pozostałych 15% czynnik ten nie występuje i zalicza się ich do grupy Rh ujemnej. Obecność przeciwciał we krwi jest przyczyną dla której bezwzględnie należy przestrzegać określonych zasad podczas jej przetaczania (transfuzji). Podanie pacjentowi krwi nieodpowiedniej grupy wywołuje reakcję serologiczną prowadzącą do śmierci. Uniwersalnym dawcą krwi są osoby z grupą krwi 0 (brak antygenów), natomiast osoby z grupą AB to uniwersalni biorcy (mogą przyjąć każdą krew, gdyż nie posiadają przeciwciał).

 Jak widać,z tego co napisałem krew jest niesamowicie ważna dla człwieka. To dzieki niej każdy nasz organ może prawidłowo funkcjonować. Nie bylibysmy w stanie bez niej żyć. Krwi nie da się wyprodukować, dlatego tak wazne jest oddawanie krwi, by pomóc tym, którzy jej potrzebują..

 

Bibliografia:

1.Książka „Jak to działa” aut.Neil Ardley,przeł. Elżbieta Hadrydiak, 1999r,str.113.

2.Encyklopedia Multimedialna PWN

3.Internet:

a) http://www.eioba.pl/a71163/budowa_i_funkcje_krwi

b)http://zsoiz.ciezkowice.pl/organizacje/SKPCKiHDK/HDK/ZostanDawca/Sklad_funk_krwi

c)http://pl.wikipedia.org/wiki/Grupy_krwi