FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW
Pojęcie kapitału:
brak jednoznacznej definicji, inne rozumienie w teorii finansów, zarządzania, ekonomii czy teorii PB (przedsiębiorstwa),
ekonomicznie, jeden z czynników wytwórczych (oprócz ziemi, pracy i przedsiębiorczości), niezbędny do uruchomienia produkcji, obejmuje budynki, maszyny, środki transportu i komunikacji oraz inne wyposażenie procesu produkcji,
potocznie rozumiany jako aktywa pieniężne, ale także „pieniądze, nieruchomości i aktywa użyte w przedsiębiorstwie”,
kategoria ekonomiczna oznaczająca wartość, którą posiada zdolność do wzrostu.
Funkcje kapitału w przedsiębiorstwie:
poznawczo – informacyjna – charakteryzująca wyposażenie PB w kapitał oraz źródła jego pochodzenia, strukturę finansowania dostarczającą sygnałów o sytuacji finansowej PB (bieżącej i oczekiwanej),
dochodowo – motywacyjna – warunkująca podstawę otrzymywania dochodów przez właścicieli kapitału i pracownikó PB,
planistyczno – rozliczeniowa – warunkująca wywiązywanie się PB ze zobowiązań, kwalifikację ryzyka i realizację określonych procedur mających na celu interes PB,
kontrolna – zapewniająca efektywność działania PB.
Źródła finansowania przedsiębiorstw
kapitał własny kapitał obcy
-udziały, -zobowiązania (kredyt kupiecki)
-odpisy z zysku, kapitał mezzanie -factoring,
-anioły biznesu (hybrydowy) -obligacje i krótkoterminowe
-venture capital / private equity papiery wartościowe,
-emisja akcji. -kredyty i pożyczki,
-leasing,
-fundusze UE.
Kryteria wyboru źródeł finansowania:
dostępność,
koszt,
elastyczność,
efekt dźwigni finansowej,
ryzyko obsługi.
Klasyfikacja źródeł finansowania:
podział wg źródeł pochodzenia kapitału,
FINANSOWANIE
zewnętrzne wewnętrzne
(przyrost majątku) przyrost majątku przekształcenie
-finansowanie kredytem -samofinansowanie z (transformacja
-finansowanie wkładami i zysku majątku)
udziałami -finansowanie z rezerw -finansowanie z
amortyzacji
-inne źródła
(sprzedaż)
podział wg odpowiedzialności kapitałowej osób finansujących,
FINANSOWANIE
własne obce
-samofinansowanie finansowanie -kredyt
z zysku z przekształcenia -leasing
-finansowanie majątku -factoring
wkładami lub -obligacje
udziałami
podział wg czasu, na jaki kapitał powierzono PB
bezterminowo,
długoterminowo,
średnioterminowo,
krótkoterminowo,
podział wg celu.
Różnice między kapitałem własnym i obcym
Kryterium | Kapitał własny | Kapitał obcy |
---|---|---|
udział w majątku PB | własność części majątku w zależności od wysokości zadeklarowanego wkładu/ udziału: brak możliwości wycofania kapitału | zwrot udostępnionego kapitału w normalnej wysokości |
termin na jaki został przekazany kapitał | bezterminowo | na czas ograniczony |
dochód finansującego | zależy od obowiązujących postanowień i gospodarczej sytuacji PB | umówione odsetki, ustalone opłaty |
wpływ na zdolność płatniczą, wynik finansowy i wymiar podatku dochodowego | tylko jeżeli wypracowano zysk, bez wpływu na wynik finansowy i podstawę wymiaru podatku dochodowego | Stałe obciążenie płynności finansowej, wpływ na wynik fin. i na podstawę wymiaru podatku dochodowego |
odpowiedzialność i ryzyko utraty kapitału | nieograniczona odpowiedzialność lub ograniczona od wysokości wniesionego lub zadeklarowanego udziału – w zależności od formy prawnej PB | tylko w uzasadnionych przypadkach do wysokości wniesionego kapitału |
ryzyko i sukces | udział w ryzyku i w sukcesie | nie uczestniczy ani w ryzyku ani w sukcesie |
uprawnienia kierownicze i kontrolne | przysługują w zakresie określonym w obowiązujących przepisach | bez wpływu na kierowanie PB, ograniczone prawa kontroli |
Podstawowe cechy trzech głównych typów finansowania
kredyt | mezzanie | środki własne | |
---|---|---|---|
w rozumieniu ekonomicznym | dług | kapitał | kapitał |
w rozumieniu prawnym | niskie | średnie/wysokie | wysokie/bardzo wysokie |
akceptowalne ryzyko | niskie | średnie/wysokie | wysokie/bardzo wysokie |
oczekiwany zwrot z kapitału | 5 – 11% | 14 – 21% | 25 – 35% |
termin zwrotu z kapitału | w trakcie finansowania | na koniec finansowania (termin ustalony) | na koniec finansowania (termin nieustalony) |
implikacje podatkowe | odsetki są kosztem podatkowym | odsetki są kosztem podatkowym | brak tarczy podatkowej |
możliwość dostosowania | mała (sztywne standardy) | duża | duża |
Segmentacja rynku finansowego
oczekiwana stopa zwrotu
Koszt kapitału własnego zwykłego
model stałego wzrostu dywidendy Gordona DGM (Dividend Growth Model)
założenie: dywidenda co roku rośnie w stałym tempie g
$R_{E} = \frac{D_{t}}{P_{0}} + g$ gdzie: - RE – koszt kapitału własnego
-Dt – oczekiwana dywidenda z akcji zwykłej
$R_{E} = \frac{D_{0}(1 + g)}{P_{0}} + g$ -g – roczna stopa wzrostu dywidendy
-P0 – cena rynkowa akcji zwykłej
Dn = D0(1 + g)n -D0 – ostatnio wypłacona dywidenda
-Dn – kwota dowolnej dywidendy w przyszłości
model wyceny aktywów kapitałowych CAMP (Capital Assets Pricing Model)
podstawą wyznaczenia RE jest ryzyko inwestycji w akcje spółki,
model oparty jest o zależność pomiędzy poziomem ryzyka, a stopą zwrotu, (tym wyższa, im większa niepewność, aby zrekompensować inwestorom ponoszone ryzyko)
oczekiwany (wymagany) dochód z danej inwestycji o określonym poziomie ryzyka zależy od:
Rf – stopa zwrotu z aktywów wolnych od ryzyka (np. stopa zwrotu z bonów skarbowych), tzw. czysta wartości pieniądza w czasie – nagroda za czekanie na własne pieniądze bez ponoszenia ryzyka),
Rm – Rf – rynkowa premia za ryzyko; różnica pomiędzy stopą zwrotu z portfela rynkowego RM, a Rf; nagroda dla inwestora w postaci dodatkowego dochodu za chęć ponoszenia ryzyka systematycznego,
β – współczynnik charakteryzujący relację systematycznego ryzyka danego papieru wartościowego do przeciętnego ryzyka rynkowego.
wariancja ryzyko systematyczne ryzyko niesystematyczne
(ryzyko z akcji) = (rynkowe), zależy od współ. β + (wariancja składnika
ryzyko całkowite i wariancji stopy zwrotu losowego) ryzyko specyficzne
wskaźnika rynku (portfela)
Część ryzyka akcji, która zależy Część ryzyka akcji, która zależy
od ogólnej sytuacji na rynku. jedynie od czynników właściwych
Ryzyko systematyczne jest tym dla danej akcji, np. kondycja
większe, im wyższy wsp. β akcji finansowa spółki, jakość zarządzania
(ryzyko niedywersyfikowane). (ryzyko dywersyfikowane).
β – ilustruje całkowite ryzyko inwestowania w akcje danej spółki, gdyż wyraża zależność między zmiennością ceny akcji tej spółki a zmiennością cen akcji wszystkich spółek notowanych na rynku reprezentowaną przez zmienność wartości głównego indeksu giełdowego.
Koszt kapitał własnego zwykłego CAMP
RE = Rf + β(Rm − Rf) gdzie: RE – koszt kapitału własnego
Rf – stopa wolna od ryzyka
(Rm + Rf) – premia za ryzyko
β – współczynnik ryzyka
Rm – stopa zwrotu z portfela rynkowego
Trudności w stosowaniu modelu CAMP:
ma zastosowanie w zasadzie wyłącznie dla spółek giełdowych (tylko dla nich można liczyć współczynnik β)
bazuje na wartościach historycznych, podczas gdy koszt kapitału obliczany przy jego pomocy jest używany do podejmowania decyzji dotyczących przyszłości,
jest modelem jednoczynnikowym, podczas gdy w rzeczywistości na oczekiwaną stopę zwrotu z akcji wpływa wiele czynników.
Szacownie kosztu kapitału własnego dla przedsiębiorstw nie notowanych na giełdzie.
W uproszczonym podejściu do szacowania kosztu kapitału własnego uwzględnia się następujące elementy:
stopa wolna od ryzyka,
premia za ryzyko systematyczne (kraju, branży),
premia za ryzyko specyficzne (uzależnione od sytuacji przedsiębiorstwa).
RE = Rf + β * Rm + Rspec
Stopa wolna od ryzyka:
może być określona jako stopa zwrotu z inwestycji w papiery wartościowe emitowane przez rząd danego państwa lub organy centralne organizacji gospodarczych o charakterze ponadregionalnym
przejęcie określonego rozwiązania zależy od przedmiotu wyceny:
inwestycje średnioterminowe (do 5 lat) - średnia rentowność 52-tygodniowych bonów skarbowych,
inwestycje długoterminowe – zyskowność inwestycji w papiery wartościowe emitowane przez Europejski Bank Inwestycyjny,
inwestycje wieloletnie (20-30 lat) – poziom oprocentowanie obligacji 10-letnich (obligacje o tak długim terminie zapadalności charakteryzują się mniejszą płynnością i ich stopa zwrotu zawiera określoną premię związaną z tą płynnością).
Generalna zasada:
termin zapadalności instrumentów finansowych, w oparciu o które powinno dokonywać się oceny stopy wolnej od ryzyka, powinien odpowiadać okresowi użytkowania majątku będącego przedmiotem inwestycji,
*warunek często trudny do spełnienia (brak instrumentów o terminie zapadalności zgodnym z długością horyzontu inwestycji).
Premia za ryzyko rynkowe (kraju):
powinna odzwierciedlać postrzeganie przez inwestorów ryzyka inwestycji na terenie PL,
przy jego określeniu korzysta się z danych agencji ratingowych lub
badań ekspertów, np. szacunki A. Damodarana (US), który publikuje systematycznie wartości realnej premii za ryzyko rynkowe dla poszczególnych państw lub rynków,
Wskaźnik ryzyka β – określa ryzyko inwestycyjne branży, w której działa przedsiębiorstwo; przyjmuje się, że wskaźnik ryzyka dla całej gospodarki wynosi β = 1 (jest to punkt odniesienia dla określenia ryzyka poszczególnych branż).
Premia za ryzyko systematyczne branży
Czynniki uwzględniane przy szacowaniu ryzyka branży:
stabilności rynku,
podatność na cykle koniunktury,
konkurencja na rynku,
stopień regulacji rynku,
bariery wyjścia i wejścia,
względna wielkość stałych kosztów operacyjnych (dźwignia operacyjna).
Premia za ryzyko specyficzne – jej szacowanie wymaga przeprowadzeni analizy ekonomicznej pb. I dokonania na jej podstawie porównania sytuacji PB. Do istniejącej w branży w zakresie m.in.:
pozycji marketingowej
marketingu
technologii
ochrony środowiska
kondycji finansowej (w tym zwłaszcza oszacowanie premii za ryzyko finansowe związane z ukształtowaniem struktury finansowania).
Szacowanie kosztu kapitału własnego metodą porównawczą:
polega na określeniu współczynnika beta spółki nie notowanej na giełdzie na podstawie spółki, której akcje są przedmiotem obrotu na giełdzie (spółki wzorcowej),
problemem w zastosowaniu tej metody jest znalezienie dwóch lub więcej podmiotów podobnych pod względem:
przychodów, zysków, struktury kosztów,
know-how,
wielkości rynku na którym działają,
stanu majątku,
innych parametrów istotnych z punktu widzenia ryzyka podmiotu.
Szacownie kosztu kapitału własnego metodą porównawczą:
na ryzyko (betę) spółek wpływa struktura kapitału, więc:
jeśli struktura kapitału firmy nie notowanej na giełdzie oraz struktura kapitału „firmy wzorcowej” są różne, należy uwzględnić różnice w dźwigni finansowej przy pomocy równania Hamady.
Równanie R. Hamady – koszt kapitału własnego firmy zadłużonej
$$R_{\text{EL}} = R_{f} + \ \beta_{U}\left( R_{m} - R_{f} \right) + \beta_{U}(R_{m} - R_{f})(1 - t)\frac{D}{E}$$
premia za ryzyko biznesu premia za ryzyko finansowane, czyli za
zwiększone ryzyko z powodu korzystania
z kapitału obcego
REL – koszt kapitału własnego firmy zadłużonej (Leveraged)
βU – współczynnik firmy nie korzystającej z dźwigni finansowej (Unleveraged)
t – stopa podatkowa
Rf – stopa wolna od ryzyka
Procedura obliczania kosztu kapitału akcyjnego metodą porównawczą (z wykorzystaniem równania Hamady):
do obliczania kosztu kapitału akcyjnego z równania Hamady potrzebna będzie znajomość współczynnika beta firmy nie korzystającej z dźwigni finansowej.
W publikacjach lub w Internecie nie ma współczynników beta U dla kapitału własnego firm „podobnych”, ale współczynniki beta dla całości branż – na ich podstawie oszacujemy współczynnik beta dla firmy X.
ze współczynnika beta dla dowolnej firmy, obliczamy koszt kapitału własnego wykorzystując równanie prostej SML :
REL = Rf + βL(Rm−Rf)
i wstawiając je do równania Hamady:
$$R_{\text{EL}} = R_{f} + \ \beta_{U}\left( R_{m} - R_{f} \right) + \beta_{U}(R_{m} - R_{f})(1 - t)\frac{D}{E}$$
$R_{f} + \ \beta_{L}\left( R_{m} - R_{f} \right) = R_{f} + \ \beta_{U}\left( R_{m} - R_{f} \right) + \beta_{U}(R_{m} - R_{f})(1 - t)\frac{D}{E}$ /:(Rm−Rf)
na podstawie tego równania można określić relację pomiędzy współczynnikiem beta firmy zadłużonej βL i nie korzystającej z długu βU:
$\text{\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ }\beta_{L} = \beta_{U}(1 - t)\frac{D}{E}$ $\ \beta_{L} = \beta_{U}\lbrack 1 + \left( 1 - t \right)\frac{D}{E}\rbrack$
oraz beta U:
$$\beta_{U} = \frac{\ \beta_{L}}{1 + (1 - t)\frac{D}{E}}$$
PODUMOWANIE…
Beta (z modelu CAMP) – beta można wyestymować dokonując regresji stóp zwrotu z danego papieru na stopy zwrotu z portfela rynkowego.
Beta (z modelu CAMP)
na betę wpływają:
typ biznesu (branża, wrażliwość na zmiany koniunktury),
dźwignia operacyjna,
dźwignia finansowa.
Problemy przy estymacji bety:
wybór portfela rynkowego (problem indeksu giełdowego na który, w przypadku dużych spółek, wpływ mogą mieć notowania analizowanej spółki),
wybór okresu historycznego,
wybór interwału,
szacowana jest beta historyczna – oczekuje się, że w przyszłości będzie zachowywać się podobnie, a to nie musi być prawdą (np. po restrukturyzacji czy zaniechaniu pewnej działalności)
szeroki przydział ufności dla uzyskanego parametru….
Lewarowanie bety
Beta danej spółki jest uzależniona m.in. od ryzyka finansowego (dźwigni)
struktura finansowania spółki
stała w czasie zmienna
można oszacować historyczną betę i zastosować powinno się:
ją do oszacowania ryzyka w przyszłości 1. oszacować betę dla ostatniego
okresu, w którym struktura
finansowania była względnie stała
2. odlewarować betę
3. wyliczyć bety w przyszłości,
uwzględniając przyszłą strukturę
kapitału (np. za pomocą równania
Hamady)
Dźwignia finansowa – w fizyce, dźwignia to rodzaj przekładni zmieniającej wielkość obciążenia zewnętrznego na odpowiednią wartość siły napędowej.
W finansach dźwignia finansowa jest przekładnią, która zamienia wielkość obciążenia zewnętrznego (odsetki) na odpowiednią wielkość oczekiwanych stóp zwrotu właścicieli.
Przełożenie stałych kosztów finansowych na oczekiwane stopy zwrotu właścicieli odbywa się kosztem wzrostu zmienności oczekiwanych wyników (tj. wzrostem ryzyka ogólnego).
Efekt dźwigni finansowej:
ważny element wyboru struktury kapitału,
polega na wykorzystaniu długu jako czynnika zwiększającego rentowność kapitału własnego, a tym samym korzyści dla właścicieli,
wynika z wykorzystywania różnicy między wielkością oczekiwanego dochodu ze strony pożyczkodawcy (kosztem kapitału obcego) a stopą zwrotu całego zaangażowanego kapitału (ROI) mierzonego zyskiem operacyjnym (EBIT).
Return on investment ROI lub ROIC – return on invested capital
$$ROI = \ \frac{\text{EBIT}}{E + D}$$
Równanie opisujące dźwignię finansową
Wskaźnik dźwigni finansowej (tj. Dług/Kapitały własne) określa wpływ odsetek na oczekiwane stopy zwrotu kapitału własnego (ROE)
$$ROE = \frac{\text{EAT}}{E}$$
Po przekształceniach ROE można opisać jako:
$$ROE = ROI\left( 1 - t \right) + (ROI - R_{D})(1 - t)\frac{D}{E}$$
Zaczynamy od wzoru (1) na zysk netto EAT = (EBIT − I)(1 − t)
Jeśli $ROI = \frac{\text{EBIT}}{E + D}$ to: EBIT = ROI(E + D)
Co wstawiamy do (1) i otrzymujemy (2):
EAT = [ROI(E+D) − I](1 − t)
Dzielimy obustronnie (2) przez E, a zamiast I wstawiamy: RD * D
$$\frac{\text{EAT}}{E} = \frac{\lbrack ROI\left( E + D \right) - R_{D}*D\rbrack(1 - t)}{E}$$
Dzięki temu po lewej stronie mamy już ROE:
$$ROE = \frac{\lbrack ROI\left( E + D \right) - R_{D}*D\rbrack(1 - t)}{E}$$
Przekształcamy licznik:
$$ROE = \frac{ROI*E\left( 1 - t \right) + ROI*D\left( 1 - t \right) - R_{D}*D(1 - t)}{E}$$
$$ROE = \frac{ROI*E(1 - t)}{E} + \frac{ROI*D(1 - t)}{E} - \frac{R_{D*(D(1 - t)}}{E}$$
$$ROE = ROI\left( 1 - t \right) + (ROI - R_{D)}(1 - t)\frac{D}{E}$$
Efekt działania dźwigni finansowej, która przy danym ROI i t zależy od stopy % długu (RD) i struktury finansowania (D/E).
Potwierdzenie faktu, że oddanie efekty mogą wysąpić tylko wtedy, gdy stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału ROI jest większa od RD.
Efekty rosną proporcjonalnie do wzrostu udziału długu.
Ze względu na efekt dźwigni….
Dźwignia finansowa w przedsiębiorstwie
(rysunek)
Efekt dźwigni finansowej polega na tym, że zmiana zysku operacyjnego powoduje bardziej niż proporcjonalną zmianę zysku brutto/zysku netto/zysku na 1 akcję oraz rentowności kapitału własnego. Jest to związane z faktem, że część kosztów finansowych w przedsiębiorstwie jest stała.
Interpretacja:
Jeżeli zysk operacyjny wzrośnie/spadnie o 1 % to zysk brutto/zysk netto/zysk na 1 akcję oraz rentowność kapitału własnego wzrośnie/spadnie o DFL %.
Dżwignia finansowa DFL (Degree of Financial Leverage)
Wykorzystanie dźwigni finansowej – kształtowanie struktury japitału (wykorzystanie długu w celu zwiększenia zyskowności kapitałów własnych.
Ujęcie dynamiczne:
$DFL = \frac{\% EPS}{\% EBIT} = \frac{\frac{EPS}{\text{EPS}}}{\frac{EBIT}{\text{EBIT}}}$ – relacja względem zmiany zysku netto na jedną akcję do względnej zmiany zysku operacyjnego $EPS = \frac{EBIT - I)(1 - t)}{N} = \frac{\text{EAT}}{N}$
Ujęcie statyczne:
$$DFL = \frac{\text{EBIT}}{EBIT - 1} = \frac{\text{EBIT}}{\text{EBIT}}$$
DFL mierzy wpływ, jaki wywierają względne zmiany zysków operacyjnych na względne zmiany zysków netto na 1 akcję.
Zakres działania dźwigni finansowej
Rachunek kosztów zmiennych
Przychody ze sprzedaży
-koszty zmienne
=marża brutto
-koszty stałe
=EBIT
-koszty finansowe
=zysk brutto EBIT
-podatek
=zysk netto
Analiza struktury kapitału metodą EBIT – EPS
metoda EBIT – EPS jest narzędziem używanym do oceny skutków alternatywnych planów finansowania inwestycji dla zysków przypadających na 1 akcję (EPS), przy różnych możliwych zyskach operacyjnych firmy EBIT,
stosowana w celu osiągnięcia optymalnej struktury kapitału, tj. która obciąża firmę najmniejszym ogólnym kosztem kapitału.
Punkt obojętności EBIT –EPS – metoda alegebraiczna; punkt dla którego osiągane przez różne plany finansowania są takie same.
Szukamy takiego EBIT, dla którego EPSA = EPSB , czyli:
$\frac{(EBIT - I_{A})(1 - t)}{N_{A}} = \frac{(EBIT - \ I_{B})(1 - t)}{N_{B}}$ równanie rozwiązujemy względem EBIT
(EBIT−IA)NB = (EBIT − IB)NA
EBIT * NB − IA * NB = EBIT * NA − IB * NA
EBIT(NB−NA) = IA * NB − IB * NA
$EBIT = \frac{IA*NB - IB*NA}{NB - NA}$ poziom zysku operacyjnego, dla którego zyski na 1 akcję będą jednakowe dla dwóch rozpatrywanych planów finansowania.
Slajd
Własność dźwigni finansowej…..
Dźwignia finansowa
jest związana ze strukturą pasywów w firmie i może być miarą ryzyka finansowego firmy,
im wyższy wskaźnik DFL tym wyższe ryzyko finansowe,
wysoki wskaźnik DFL jest korzystny dla firmy, która zwiększa zyski operacyjne,
w wypadku malejących zysków operacyjnych wysoki DFL daje bardzo niekorzystne skutki (tzw. „maczuga finansowa”).
Badanie działania dźwigni finansowej
$$\frac{\text{EBIT}}{D + E} < > \frac{I}{D}$$
Jeżeli:
rentowność operacyjna > oprocentowanie kapitału obcego, w przedsiębiorstwie występuje dodatni efekt dźwigni finansowej (wzrasta ROE i EPS),
rentowność operacyjna < oprocentowanie kapitału obcego, w przedsiębiorstwie występuje ujemny efekt dźwigni finansowej (maleje ROE i EPS).
Aby ocenić efekt dźwigni finansowej określa się tzw. graniczny poziom zysku operacyjnego (EBITX), który następnie porównuje się z prognozami zysku operacyjnego (EBIT),
EBITX = RD(E + D)
EBIT > EBITX – dodatni efekt dźwigni finansowej (należy włączyć finansowanie długiem)
EBIT < EBITX – ujemny efekt dźwigni finansowej (nie należy włączać finansowania długiem)
EBIT = EBITX – brak efektu dźwigni finansowej (struktura finansowa nie ma znaczenia)
Wykres
Z wyborem struktury kapitału…..
Zagadnienia jakie miałam na teście z finansów przedsiębiorstw II:
1) 10 pyt. prawda/fałsz
2) 20 pyt. test jednokrotna odpowiedź
Pytania były: o funkcje kapitału, CAPM ( wzór), teorie z ostaniego wykladu, źródła finansowania, kapitał mezzanine, współczynnik beta (gdy większy od 1 itd. o czym informuje), dźwignia finansowa, metoda EBIT-EPS, graniczny poziom zysku operacyjnego) wszystko dokładnie tak jak w notatkach, ale bardzo szczegółowo