BPZ, 14.05.12

Hormony regulujące sekrecję hormonu wzrostu

1. Podwzgórze wydziela do przysadkowego krążenia wrotnego co najmniej 2 neurohormony, które regulują sekrecję hormonu wzrostu (GH) przez przysadkę

   1. Hormon uwalniający hormon wzrostu (GHRH): pobudza przysadkę do produkcji i sekrecji hormonu wzrostu

   2. Somatostatyna (SRIF) – hamuje ten proces

Hormon regulujący sekrecję prolaktyny

• Podwzgórze hamuje sekrecję prolaktyny. Hipotetyczny neurohormon nazwano PIF (czynnik hamujący uwalnianie prolaktyny). Hamujące na wydzielanie dopaminy działanie prolaktyny. Przypuszcza się, iż to właśnie ona jest hormonem hamującym.

Oksytocyna i wazopresyna

1. Do neurohormonów wydzielanych przez przysadkę zaliczyć należy oksytocynę i wazopresynę, uwalniane do ogólnego krwioobiegu w tylnej części przysadki

2. Nie są to hormony przysadkowe

3. Są wydzielane przez zakończenia neuronów podwzgórzowych

4. Z krwioobiegu dostają się do narządów docelowych, na które wywierają wpływ:

   1. Oksytocyna

      1. Działa kurcząco na układ mięśniowo – nabłonkowy przewodów mlecznych gruczołu piersiowego

      2. Wywołuje skurcz macicy i jajowodów

   2. Wazopresyna: ma działanie antydiuretyczne (hamuje wydzielanie moczu). Jej niedobór prowadzi do moczówki prostej. (do wydalania dużych ilości rozcieńczonego moczu)

Kontrola nad neurohormonami podwzgórza

• Produkcja i sekrecja neurohormonów przez podwzgórza znajdujące się pod kontrolą wyższych pięter układu nerwowego:

  1. Kory przedczołowej

  2. Układu limbicznego (jądro migdałowate, hipokamp, przegroda)

• Najlepiej poznana jest ośrodkowa regulacja produkcji i sekrecji kortykoliberyny

• Mówimy o osi limbiczno – podwzgórzowo – przysadkowo – nadnerczowej (l.p.p.n.) – (połączenie z układem popędowo – emocjonalnym)

Przysadko i kontrolowane przez nią gruczoły

Czynność wewnątrzwydzielnicza przysadki wiąże się z jej częścią przednią – gruczołową.

Wydziela ona 6 podstawowych hormonów:

1. Kortykotropinę (ACTH)

2. Tyreotropinę (TSH)

3. Folitropinę (FSH)

4. Lutropinę (LH)

5. Prolaktynę

6. Somatotropinę (GH)

Hormony tropowe – moją zadziałać na konkretny gruczoł s. 354 w Sadowskim

Liberyny – hormony uwalniające

Kortykotropina (ACTH)

1. Powstaje w wyniku proteolizy związku macierzystego – proopiomelanokortyny w komórkach kortykotropowych przysadki. Powstają przy tym jeszcze inne peptydy (np. beta-endorfina)

2. Stymulujący wpływ na jej wydzielanie wywierają neurohormony podwzgórzowe:

   1. Kortykoliberyna

   2. Wazopresyna

   3. Katecholaminy

   4. Acetylocholina

   5. Angiotensyna II, interleukina – 1

3. Hamujący wpływ na jej wydzielanie wywiera serotonina.

4. ACTH zmniejsza wydzielanie kortykoliberyny i wazopresyny przez podwzgórze (w ten sposób kontroluje własną syntezę – sprzężenie zwrotne ujemne)

5. Stymuluje syntezę i sekrecję hormonów kory nadnerczy (glikokortykosterydy: kortyzol, kortykosteron)

6. Hamuje rozkład hormonów kory nadnerczy w wątrobie

7. Hormony kory nadnerczy stanowią końcowy produkt osi podwzgórze – przysadka –nadnercza (p.p.m.n.), która odgrywa kluczową rolę w reakcji stresowej

Kora nadnerczy

Nadnercza są parzystymi gruczołami wydzielania wewnętrznego, umieszczonymi w sąsiedztwie górnych biegów nerek.

Każde nadnercze zawiera dwa gruczoły:

1. Część rdzenną: pod względem funkcjonalnym należy do układu współczulnego – wytwarza adrenalinę

2. Część korową

Hormony kory nadnerczy

Można podzielić je na 3 grupy:

1. Glikokortykosteroidy (glikokortykoidy): wpływają na syntezę węglowodanów

2. Mineralokortykosteroidy (mineralokortykoidy): uczestniczą w regulacji gospodarki solami mineralnymi (aldosteron).

3. Androgeny: wywierają działanie podobne do męskiego hormonu płciowego testosteronu

Glikortykosteroidy

Do biologicznie aktywnych glikosteroidów należy:

1. Kortyzol

2. Kortykosteron

U człowieka głównie wydzielany jest kortyzol.

Działanie glikokortykosteroidów

Wywierają wpływ na gospodarkę węglowodanową, białkową i tłuszczową:

1. Stymulują powstanie glukozy ze źródeł innych niż węglowodany, głównie z aminokwasów. w wyniku tego procesu (glukoneogeneza), zwiększa się stężenie glukozy we krwi, a część glukozy zostaje zmagazynowana w wątrobie w postaci glikogenu

2. Ułatwiają rozpad białek w tkankach i uwalnianie aminokwasów. Aminokwasy te są następnie wykorzystywane przez wątrobę do syntezy własnych białek albo są przekształcone w glukozę.

3. Umożliwiają korzystanie z energii zawartej w tłuszczach przez uwalnianie kwasów tłuszczowych i pobudzanie ich utleniania.

Tyreotropina TSH

1. Glikoproteina, produkowana i wydzielana przez komórki tyreotropowe, pod stymulującym wpływem tyreoliberyny (TRH).

2. Somatystatyna, dopamina i kortyzol hamują ten proces

3. Pobudza tarczycę do produkcji jej hormonów

4. Można mówić o osi podwzgórze – przysadka – tarczyca, która pełnie rolę w procesach:

   1. Metaboliczno – energetycznych

   2. Termoregulacyjnych

Hormony tarczycy

1. W warunkach prawidłowych tarczyca produkuje głównie tyroksynę (T4), która nie wywiera istotnego działania biologicznego. Tyroksyna ulega poza tarczycą (głównie w wątrobie) konwersji do aktywnej biologicznie trijodotyroniny (T3)

2. Odgrywają istotną rolę w regulacji procesów metabolicznych:

   1. Zwiększają zużycie tlenu

   2. Wykazują działanie anaboliczne (w nadmiarze – kataboliczne)

   3. Stymulują ośrodkowy układ nerwowy

   4. Stymulują układ sympatyczny

3. Nadczynność tarczycy: wzmożona pobudliwość nerwowa, stany lękowe, bezsenność, uczucie zmęczenia

4. Niedoczynność tarczycy: w okresie płodowym i we wczesnym dzieciństwie prowadzi do głębokiego zaburzenia rozwoju umysłowego (kretynizm)

Ujemne sprzężenie zwrotne (tarczyca)

Czynność tarczycy jest regulowana za pomocą 2 pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego:

1. hormony tarczycy, a bezpośrednio trjidotyronina hamują uwalnianie tyreotropiny z przysadki i tym samym zmniejszają oddziaływanie przysadki na tarczycę.

2. Hormony tarczycy działają na podwzgórze, które zmniejsza uwalnianie tyreoliberyny, pobudzającej wydzielanie tyreotropiny przez przysadkę

Dzięki istnieniu obu tych oddziaływań hamujących, stężenie hormonów tarczycy we krwi jest utrzymywane na stałym poziomie

Somatotropina (CH, hormon wzrostu)

1. Peptyd wydzielany przez komórki somatotropowe przysadki

2. Wydzielanie hormonu jest hamowane przez somatostatynę SRIF

3. Wydzielanie hormonu jest stymulowane przez hormon uwalniający hormon wzrostu (somatoliberyna – GHRH)

4. Noradrenalina (NA) i dopamina (DA) zwiększają sekrecję hormonu wzrostu

5. Kortykoliberyna (CRH) hamuje sekrecję hormonu wzrostu

6. Sekrecja hormonu wzrasta w czasie snu, po wysiłku fizycznym, w stresie, w stanach niedożywienia, w wyniku urazu

7. Hormon wzrostu na tkanki i narządy działa za pośrednictwem somatomedyny, która produkowana jest pod jego wpływem głównie w wątrobie. Działa anabolicznie na gospodę białkową, a na tłuszczową – kataboliczne

8. Niektórzy przypisują mu rolę w regulacji stanów czuwania i snu

Prolaktyna

1. Jest uwalnia stale przez przysadkę

2. Wywiera istotny wpływ na zapoczątkowanie i podtrzymanie laktacji: wysokie stężenia hormonu w czasie ciąży i laktacji

3. Wzrost sekrecji hormonu obserwuje się w nocy

4. Wyraźnie zwiększa się stężenie prolaktyny w czasie stresu

5. Silny hamujący wpływ na sekrecję prolaktyny wywiera dopamina

6. Wzrost stężenia hormonu we krwi:

   1. Ginekomastia

   2. Mlekotok

   3. Zaburzenia miesiączkowania

   4. U mężczyzn impotencja

7. Dużej utrzymująca się hiperprolaktynemia prowadzić może do osteoporozy.

Hormony gonadotropowe

1. Wydzielanie hormonów gonadotropowych:

   1. Folitropiny FSH

   2. Lutropiny LH

Znajduje się pod kontrolą podwzgórzowego hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH)

2) Wydzielanie ww. hormonów u kobiet w okresie dojrzałości płciowej podlega znacznym wahaniom cyklicznym. U mężczyzn utrzymuje się na stałym poziomie

3) kobiety:

FSH – stymuluje dojrzewanie pęcherzyków i wydzielanie estrogenów

LH – pobudza jajeczkowanie

5) mężczyźni:

FSH – wpływa aktywująco na spermatogenezę

LH – zwiększa sekrecję testosteronu

Melanotropina MSH

1. jest produkowana i wydzielana przez przednią część przysadki

2. u zwierząt: wpływa na gromadzenie barwnika w skórze, bierze udział w kontrolowaniu masy ciała, zachowań seksualnych, wpływa na procesy immunologiczne

3. u ludzi: jej rola nie jest wyraźnie zidentyfikowana

Szyszynka

1. narząd, leżący ku tyłowi od komory III

2. zbudowana jest z płacików oddzielonych od siebie przegrodami. Wnętrze płacików wypełniają komórki szyszynki (pinealocyty)

3. u osób dorosłych: liczne ogniska zwapnienia widoczne w badaniach rtg czaszki

4. hamuje przedwczesny rozwój płciowy i odgrywa istotną rolę do okresu pokwitania

5. u dzieci w przypadku uszkodzenia szyszynik może dojść do przedwczesnej dojrzałości płciowej

6. u zwierząt odpowiada za utrzymanie właściwego cyklu dnia i nocy, reguluje natężenie barwników, w powłokach skórnych oraz za regulację cyklicznych zmian czynności gonad w zależności od pory roku

7. Wydziela melatoninę

Melatonina

1. hamuje wpływ hormonów przysadkowych na podlegle im gruczoły

2. jest syntezowany z serotoniny

3. synteza melatoniny jest kontrolowana przez światło na wielosynaptycznej drodze nerwowej

4. wzrost sekrecji melatoniny następuje na początku nocy (ciemności) i kończy się z nastaniem dnia (światła)

5. u osób niewidomych sekrecja melatoniny wykazuje cykl 25 - godzinny

Interakcje neuroendokrynne

• Układowi neuroendokrynnemu przypada istotna rola koordynująca zachowanie i towarzyszące mu procesy psychiczne z odpowiedzą komórkową i narządową, podczas istotnych życiowo procesów:

1) cyklicznych (np. reprodukcja, sen/czuwanie)

2)Rozwojowych (np. dojrzewanie i różnicowanie organizmu)

3) Adaptacyjnych (np. reakcja stresowa)