Wykład 4, 21.03.2016

Ryzyko finansowe – powstaje gdy przedsiębiorstwo zaczyna korzystać z kapitałów obcych.

• Jest to ryzyko związane ze sposobem finansowania działalności, a więc wynikające ze struktury kapitału w przedsiębiorstwie,

• Ryzyko finansowe jest związane z zastosowaniem dźwigni finansowej,

• Wynika z posiadanego przez wierzycieli prawa pierwszeństwa do majątku przedsiębiorstwa,

• Związane jest z niepewnością co do kształtowania się przyszłych zysków netto w przedsiębiorstwie wykorzystującym kapitał obcy,

• Związane jest z ryzykiem niewypłacalności przedsiębiorstwa, które ponoszą wierzyciele,

• Jest tym większe im większy jest udział długu obciążonego oprocentowaniem w kapitale firmy,

• Ryzyko finansowe potęguje ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa

Ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa:

• Analiza progu rentowności

• Dźwignia operacyjna

Definicja ryzyka operacyjnego:

• Niepewność, co do kształtowania się przyszłych zysków operacyjnych przedsiębiorstwa, czyli:

  • Przyszłych przychodów

  • Przyszłych kosztów operacyjnych

• Ryzyko operacyjne to, zatem ryzyko nie osiągnięcia zamierzonego poziomu zysku operacyjnego

• Czynniki ryzyka operacyjnego:

  • Wszystko, co może spowodować spadek przychodów ze sprzedaży

    • Np. spadek popytu, spadek wielkości sprzedaży, spadek cen oferowanych wyrobów

  • Wszystko, co może spowodować wzrost kosztów operacyjnych

    • Np. wzrost cen czynników produkcji, konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, struktura kosztów operacyjnych w podziale na stałe i zmienne

Koszty stałe i zmienne:

• Sposób, w jaki przedsiębiorstwo wytwarza wyroby lub świadczy usługi związany jest z ponoszeniem kosztów. Koszty te mogą mieć charakter:

  • Kosztów zmiennych, których wielkość zależy od wielkości produkcji i sprzedaży

    • Np. zużycie czynników produkcji – materiałów, półfabrykatów, energii

  • Kosztów stałych, których wielkość nie zależy od wielkości produkcji i sprzedaży, innymi słowy, przedsiębiorstwo ponosi te koszty nawet wówczas, gdy nie produkuje wyrobów lub nie świadczy usług

    • Np. amortyzacja, koszty wynajmu lokali, koszty ogólnego zarządu, podatki majątkowe

Firma dąży do tego aby przychód był większy niż koszty całkowite.

Obliczanie progu rentowności

Kalkulacja oparta jest na następujących założeniach liniowych:

S – przychód ze sprzedaży

p – jednostkowa cena sprzedaży

q – ilość produktów (wartość sprzedaży)

v – koszty zmienne przypadające na jeden produkt

C – całkowite koszty operacyjne (wytworzenia wyrobów)

F – koszty stałe

V – koszty zmienne (ogólnie)

Formuły ustalania progu rentowności:

W jednostkach; w szt. :

Wartościowo w zł :

Formuła ustalania mające całkowite koszty zmienne:

Wartościowo; w zł:

Przykład

Założenia:

- cena produktów 10 zł/szt.

- ilość produktów 5 000 szt.

- koszty operacyjne 35 000 zł w tym:

- koszty stałe całkowite: 15 000 zł

- koszty zmienne 20 000 zł

Zatem jednostkowe koszty zmienne wynoszą: 20 000 zł / 5 000 zł = 4 zł/szt.

Należy ustalić wielkość progu rentowności w tym przedsiębiorstwie.

Rozwiązanie:

- próg rentowności ilościowy

BEP (w szt.) = F / (p – q)

BEP (w szt.) = 15 000 zł/ (10zł/szt. – 4zł/szt.) = 2 500 szt.

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo pokryje koszty całkowite operacyjne (wytworzenia wyrobów) osiągniętymi przychodami ze sprzedaży, jeżeli sprzeda 2 500 szt. produktów. Sprzedaży powyżej 2 500 szt. pozwoli osiągnąć zysk operacyjny.

- próg rentowności wartościowej

BEP (w zł) = BEP (w szt.) * p

BEP (w zł) = 2 500 szt. * 10 zł/szt. = 25 000 zł

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo pokryje koszty całkowite operacyjne (wytworzenia wyrobów) jeżeli osiągnie przychody ze sprzedaży na poziomie 25 000zł. Zrealizowane przychody na poziomie wyższym niż 25 000 zł pozwolą na osiągnięcie zysku operacyjnego.

Przychody = 25.000 Koszty stałe + koszty zmienne = 25.000 Zysk operacyjny = 0

Dodatkowo : amortyzacja 3000 zł

Należy ustalić wielkość progu rentowności w tym przedsiębiorstwie w ujęciu księgowym i kasowym.

Rozwiązanie:

BEP (w szt.) = (F – Am) / (p – v)

BEP (w szt.) = (15 000 – 3000) / (10 zł/szt. – 4 zł/szt.) = 2000 szt.

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo osiągnie zerowe przepływy operacyjne, gdy wielkość przychodów ze sprzedaży osiągnie 2000. Strata operacyjna będzie wówczas wynosić 3 000 zł.

Przychody = 20.000 Koszty stałe + koszty zmienne = 23.000 Zysk operacyjny = -3000

Próg rentowności (BEP) kasowy:

- amortyzacja jest specyficznym kosztem stałym, które nie wiąże się z wypływem środków,

- kasowy próg rentowności oznacza:

• taką wielkość przychodów ze sprzedaży, dla której operacyjne przepływy finansowe są = 0,

• w takiej sytuacji EBIT jest mniejszy od 0 o wielkość amortyzacji (Am).

Formuły ustalania progu rentowności w ujęciu kasowym (Od kosztów stałych odejmujemy amortyzacje):

W jednostkach; w szt.: (zysk operacyjny wykaże wartość ujemną)

Wartościowo; w zł:

Dźwignia operacyjna - wraz ze wzrostem produkcji i sprzedaży koszty stałe na jednostkę w krótkim czasie zaczynają spadać. Pokazuje o ile procent przyrasta zysk operacyjny jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 1%.

Ujęcie statystyczne: $\text{DOL} = \frac{S - V}{\text{EBIT}}$

Ujęcie dynamiczne: $\text{DOL} = \frac{\%\ \text{zm}\ \text{EBIT}}{\%\ \text{zm}\ S}$

DOL – stopień dźwigni operacyjnej

EBIT – zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

S – wartość sprzedaży

V – całkowite koszty zmienne

% zm EBIT – procentowa zmiana zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

% zm S – procentowa zmiana wartości sprzedaży

Związek DOL z progiem rentowności:

• stopień dźwigni operacyjnej informuje o procentowej zmianie w zysku operacyjnym (EBIT) związanej z określoną procentową zmianą przychodów ze sprzedaży:

- wysoki stopień DOL (inne czynniki stałe) oznacza, że niewielka zmiana w wysokości sprzedaży może spowodować znaczne zmiany w poziomie zysku operacyjnego,

- wysoki stopień dźwigni operacyjnej oznacza więc, że wysokie jest ryzyko operacyjne mierzone zmiennością BIT (zysku operacyjnego),

• firmy, które osiągają przychody bliskie wartości progu rentowności, będą wykonywały wysoki stopień dźwigni operacyjnej,

• im wyższy poziom DOL, tym ryzyko operacyjne jest wyższe (tym większe prawdopodobieństwo wejścia w obszar strat).

Przykład

Lp.	Wyszczególnienie	A	B	C	D
1	Kapitał w firmie Kapitał własny Kapitał obcy (dł.)	10 000 10 000	15 000 10 000 5 000	15 000 7 500 7 500	15 000 10 000 5 000
2	Przychody ze sprzedaży	120 000	180 000	180 000	180 000
3	Koszty dział operacyjnej K. zmienne K. stale	115000 95 000 20 000	172000 152 000 20 000	172 000 152 000 20 000	179 000 159 000 20 000
4	EBIT (zysk operacyjny)	5 000	8 000	8 000	1 000
5	Koszty finansowania (wg 28%)		1 400	2 100	1400
6	Zysk brutto na działalność gospodarczą	5 000	6 600	5900	-400
7	Podatek dochodowy od osób prawnych	950	1254	1121	-
8	Zysk netto	4050	5346	4779	-400
9	Rentowność kapitału całkowitego	40,5%	36,64%	31,86%
10	Rentowność kapitałów własnych	40,5%	55,46%	63,72%

rentowność kapitału całkowitego

rentowność kapitału własnego

Wariant A - uzyskanie dźwigni operacyjnej – 5 %, nie został on pogłębiany przez ryzyko finansowe, ponieważ firma nie wykorzystuje kapitałów obcych. Obie rentowności są na tym samym poziomie.

Wariant B – decyduje się na kapitał obcy, powstało ryzyko finansowe, firma obniżyła dźwignię operacyjną (czyli zmniejszyła ryzyko operacyjne) do 3,5 %. Dzięki zaangażowaniu kapitałów obcych, wzrasta rentowność kapitału własnego – pozytywny efekt dźwigni finansowej.

Wariant C – rentowność kapitału własnego jeszcze bardziej rośnie – pozytywny efekt dźwigni finansowej; pokazuje zwiększone ryzyko finansowe, ponieważ firma ma coraz więcej długu; dźwignia operacyjna jest taka sama jak w wariancie B – 3,5 %

Wariant D – dźwignia operacyjna jest wysoka – 21 %

Dźwignia finansowa – mierzy ryzyko finansowe; pokazuje o ile procent wzrośnie zysk przypadający na jedną akcję (rentowność kapitałów własnych) jeżeli zysk operacyjny wzrośnie o 1 %. Im wyższy poziom, tym wyższe ryzyko finansowe.

Ujęcie statyczne: $\text{DFL} = \ \frac{\text{EBIT}\ (S - F - V)}{\text{EBIT} - I\ (S - F - V - \text{odsetki})}$

Ujęcie dynamiczne: $\text{DFL} = \ \frac{\%\ \text{zm}\ \text{EPS}\ (\text{ROE})}{\%\ \text{zm}\ \text{EBIT}}$

DFL – stopień dźwigni finansowej

EBIT – zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

I – odsetki od kapitału obcego,

% zm EPS – procentowa zmiana zysku netto przypadającego na jedną akcję

% zm EBIT – procentowa zmiana zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

Wariant A – dźwignia finansowa – 1% -brak długu.

Wariant B – dźwignia finansowa – 1,21 %

Wariant C – dźwignia finansowa – 1,3 %

Wariant D – nie mierzymy.

Dźwignia całkowita - informuje on, o ile wzrośnie zysk przypadający na jedną akcję (EPS/ROE- rentowność kapitałów własnych ), jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 1 %. Iloczyn stopnia dźwigni finansowej i operacyjnej. Im wyższy stopień dźwigni całkowitej tym wyższe ryzyko całkowite podmiotu.

DCL = DOL * DFL

DCL – stopień dźwigni całkowitej

DOL – stopień dźwigni operacyjnej

DFL – stopień dźwigni finansowej

$$\text{DCL} = \ \frac{S - V}{\text{EBIT} - I}$$

$$\text{DCL} = \ \frac{\%\ \text{zm}\ \text{EPS}}{\%\ \text{zm}\ S}$$

DCL – stopień dźwigni finansowej

S – wartość sprzedaży

V – całkowite koszty zmienne

EBIT – zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

I – odsetki od kapitału obcego

% zm EPS – procentowa zmiana zysku netto przypadającego na jedną akcję

% zm S – procentowa zmiana sprzedaży

Wariant A –DCL = 5

Wariant B – DCL = 4,24

Wariant C –DCL = 4,74

Wariant D – nie liczymy.