1. Fizjologiczne, biochemiczne i anatomiczne uzasadnienie stosowania rozgrzewki w lekcji
wychowania fizycznego
Rozgrzewka ma charakter interdyscyplinarny i znajduje zastosowanie we wszystkich dziedzinach K-F
Najczęściej występują w niej ćwiczenia kształtujące, wykorzystywane w lekcjach WF i we wszystkich dyscyplinach sportu.
Rozgrzewka ma za zadania podniesienie ciepłoty ciała oraz przygotowanie organizmu do dalszego wysiłku.
Zapobiega wielu kontuzjom i urazom. Mięsień staje się sprawniejszy i zdolny do większego skurczu.
Pobudza ośrodki korowe oraz układ wegetatywny kierujący narządami wewnętrznymi
Rozgrzewka uwzględnia funkcjonowanie narządów wewnętrznych i układów: nerwowego, mięśniowego, krążenia, oddychania, pokarmowego oraz kostno-stawowego.
Zwiększenie reakcji energetycznych
Zwiększenie pojemności życiowej płuc
Zwiększenie pojemności wyrzutowej serca
Przyśpieszenie akcji serca
Przyśpieszenie krążenia, które powoduje lepsze ukrwienie mięśni, któremu towarzyszą wzmożone reakcje energetyczne i biochemiczne.
Praca mięśni oraz zwiększona przemiana materii powodują wytworzenie ciepłoty ciała, a tym samym wytwarzanie procesów termoregulacyjnych. Termoregulacja powoduje zwiększenie gospodarki wodnej a tym samym występowanie potu, który ochładza ciało i zapobiega przegrzaniu.
Praca mięśni zwiększa elastyczność, sprężystość, kurczliwość i rozciągliwość mięśni, stawów oraz więzadeł.
2. Przejawy nieprawidłowego obciążenia układu kostnego ćwiczeniami ruchowymi w strukturze mikro- i makroskopowej kości.
Zbyt duży nacisk na kości powoduje zatrzymanie jej wzrostu, a co za tym idzie zbyt intensywne ćwiczenia w młodym wieku spowodują zahamowanie wzrostu.
Prawo DELPECHA-WOLFA- dotyczy prawidłowego wzrostu kości, który może nastąpić pod warunkiem równomiernie rozłożonych sił nacisku i pociągania.
Etapy kostnienia:
Powstanie porowatych jąder kostnienia
Wzrost kości i masy kostnej
Pojawienie się nasad kostnych (kości długie)
Uzyskanie przez kości ostatecznego kształtu
Prawidłowy dobór ćwiczeń siłowych zależy od wieku. U dzieci kształtujemy siłę względną, czyli ćwiczenia np. z pokonywanie własnego oporu lub z partnerem aby nie zahamować wzrostu kośćca i utrzymać prawidłową postawę ciała.
Ćwiczenia siłowe zwiększają gęstość kości, natomiast wytrzymałościowe i w odciążeniu (np. pływanie) zmniejszą gęstość (punkt fizjologiczny)
Kości są twarde pod względem fizycznym, pod względem biologicznym plastyczne i dostosowują się do warunków. Jeśli obciążenie będzie duże zahamujemy wzrost i kości osiągną większą grubość, odwrotnie w stanie spoczynku, braku obciążenia nastąpi zanik kości. Kości dostosowują się również do kształtu, np. przy złamaniach.
3. Wymień rodzaje połączeń kostnych, ich ogólną charakterystykę na różnych etapach ontogenezy i wskazania praktyczne dla nauczycieli WF
1. Połączenia ścisłe (więzozrost, chrząstkozrost, kościozrost)
2. Połączenia wolne
1. Połączenia ścisłe- nieruchome, bez szczeliny stawowej. Łączenie poszczególnych części szkieletu następuje poprzez tkanki, materiałem spajającym jest tkanka łączna, chrząstka lub kość. Dlatego wyróżniamy:
więzozrosty- połączenie włókniste, wyróżniamy: więzozrost włóknisty (więzadło rylcowo-gnykowe), sprężysty (więzadło żółte pomiędzy łukami kręgów), szew (w połączeniu kości czaszki), wklinowanie (umocowanie zębów)
chrząstkozrosty- połączenie chrzęstne, występowanie głównie w kościach długich, między pierwszym żebrem a mostkiem.
kościozrosty- najmocniejsze połączenia międzykostne, występują w obrębie więzozrostów i chrząstkozrostów.
2. Połączenia wolne- ruchome, czyli stawy. Możliwe jest połączenie dwóch lub większej liczny końców kostnych.
4. Charakterystyka struktury mięśni i ich narządów pomocniczych - zależnie od poziomu aktywności fizycznej.
Aktywność fizyczna to każda aktywność ruchowa ciała z udziałem mięśni szkieletowych powodująca wydatek energetyczny wyższy niż w spoczynku.
Budowa mięśni:
mięsień gładki- małe komórki o wrzecionowym kształcie, niewielka ilość nieregularnych miofibryli. Skurcz bez naszej woli, skurcz powolny i długotrwały. Np. w ścianie przewodu pokarmowego, macicy, jajowodach (n. wewnętrzne)
mięsień powierzchowny- komórki o cylindrycznym kształcie, regularne ułożenie miofibryli. Skurcz zależny od naszej woli, skurcz szybki i krótkotrwały. Wraz ze szkieletem tworzy układ ruchu, np. mięsień dwugłowy ramienia
mięsień sercowy- komórki widlasto rozgałęzione (kształt litery Y), układ miofibryli podobny jak w tkance szkieletowej. Skurcz niezależny od naszej woli, skurcz szybki, rytmiczny.
Narządy pomocnicze:
powięź- łącznotkankowa błona, oddziela mięśnie od tkanki podskórnej
pochewki ścięgien- zbudowane z cewek o podwójnych ścianach, ustalają ścięgna w miejscu bliskiego przebiegu nad kością lub stawem
kaletki maziowe- wypuklenia torebek stawowych i więzadeł, występują tam gdzie mięśnie narażone są na tarcie
bloczki mięśni- kostne, chrzęstne lub więzadłowe, zmieniają kierunek przebiegu mięśni
trzeszczki-to odmiana bloczków- zmieniają kierunek przebiegu ścięgien
troczki- utrzymują ścięgna
5. Znaczenie układu wydzielania wewnętrznego dla narządu ruchu w okresie dojrzewania płciowego i konsekwencje w pracy nauczyciela wychowania fizycznego i instruktora sportu.
Hormony wzrostowe występują w okresie dzieciństwa lecz nie wpływają na procesy rozwojowe przed okresem pokwitania. W fazie intensywnego wzrastania (K 11l, M 12l) sterowanie wzmacniają androgeny. W prawidłowym rozwoju i dojrzewaniu biorą również udział kortyzol i tyroksyna. Aktywują się sterydy płciowe, rozrastają się gruczoły i produkcja hormonów przez nadnercza i gonady jest wzmożona. W końcowej fazie wzrastania wysoki poziom sterydów płciowych we krwi powoduje zrastanie płytek wzrostowych kości długich, co definitywnie kończy proces wzrastania liniowego- rozwój tkanki kostnej trwa nadal.
Problemy związane z okresem dojrzewania:
Pojawia się potliwość oraz zmiany skórne (trądzik)
Depresja (np. w wyniku braku akceptacji w grupie)
U dziewcząt może wystąpić anoreksja, bulimia
Zmienność nastrojów
Wahania hormonów mogą powodować problemy wychowawcze
Często pogłębiają się lub powstają nowe wady i zaburzenia posturalne
6. Rola narządów zmysłów i aktywności fizycznej w przeciwdziałaniu wadom postawy ciała
a) błędnik, kanały półkoliste
b) wzrok
c) czucie (dotyku i ucisku)- informacja na temat kontaktu z podłożem- inf. pożądana
d) czucie głębokie- położenie ciała względem siebie, napięcie mięśni- inf. Niezbędna
a) Błędnik- informacja niezbędna, odpowiada za poczucie równowagi i przyśpieszenie liniowe (przód, tył, góra, dół) oraz kątowe(skręty głowy). Część ucha wewnętrznego, odpowiedzialna za zmysł słuchu i równowagi, dzieli się na błędnik błoniasty i kostny.
b) Wzrok- informacja pożądana, zatem wpływ na postawę jest niewielki. Można to sprawdzić poprzez zamknięcie oczu w konkretnej pozycji
c) Czucie dotyku i ucisku- informacja pożądana, receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe Meissnera, czucia ucisku zaś ciałka blaszkowate Paciniego. Informacja na temat kontaktu z podłożem i właśnie dlatego wpływa na postawę.
d) Czucie głębokie- (proprioreceptywne)- informacja niezbędna, receptory pobudzane przez pracę statyczną i dynamiczną mięśni szkieletowych znajdują się w układzie szkieletowym. Znajdujące się tam receptory odbierają napięcie oraz rozciągnięcie mięśni i ścięgien, a także ucisk wywierany na pow. stawowe.
Uprawianie sportu nie tylko wpływa korzystnie na naszą sylwetkę, ale jednocześnie na stan zdrowia. Zapobieganie powstawaniu wad postawy u dzieci i młodzieży pozwala później uniknąć przykrych dolegliwości i bólów okresie starczym.
Podstawowymi działaniami w przeciwdziałaniu wadom postawy są:
ograniczenie siedzącego trybu życia, zwiększenie aktywności ruchowej człowieka ze szczególnym uwzględnieniem form, dzięki którym wzmacniane są mięśnie grzbietu i brzucha
dobór ćwiczeń mających na celu kształtowanie prawidłowych krzywizn kręgosłupa, a nie ich niwelowanie
nauczenie we wczesnym dzieciństwie utrzymywania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia zwłaszcza tych, gdzie kręgosłup mógłby być przeciążony
przestrzeganie prawidłowej postawy ciała przy pracy i w czasie odpoczynku
specjalne układy ćwiczeń wyrównawczo – kompensacyjnych, zajęcia z wychowania fizycznego oraz ćwiczenia śródlekcyjne.
7. Fizjologiczne uwarunkowania wydolności fizycznej.
Wydolność fizyczna to zdolność do wykonywania długotrwałej pracy bez wyraźnych objawów zmęczenia (Łobożewicz, Wolańska) Ogólna wydolność fizyczna jest wyższa im większą pracę może wykonać dana osoba, czyli wyższy im pułap tlenowy- wyższa zdolność pochłaniania tlenu.
Rodzaje wydolności (Ważny):
Ogólna- zdolność do wykonywania długotrwałej pracy fizycznej o określonej intensywności bez zmęczenia i głębszych zmian środowiska wewnętrznego.
Specjalna- zdolność do wykonywania określonego, specjalnego wysiłku
Czynniki warunkujące wydolność fizyczną:
1. Energetyka wysiłków:
Przemiany tlenowe (o zdolności wysiłkowej decyduje maksymalna ilość tlenu jaką ustrój może pochłonąć w ciągu minuty)
Przemiany beztlenowe (o zdolności wysiłkowej decyduje tolerancja zaburzeń homeostazy)
Rezerwy energetyczne
2. Termoregulacja
3. Koordynacja nerwowo- mięśniowa:
Siła i szybkość ruchów
„technika” ruchów
4. Czynniki psychologiczne (motywacja)
Wpływ każdego z wymienionych czynników zależy od rodzaju wysiłku, intensywności i czasu jego trwania, cech indywidualnych (np. wieku) oraz warunków w jakich wysiłki są wykonywane.
8. Uzasadnij zdrowotne aspekty aktywności fizycznej.
Aktywność fizyczna podejmowana w ramach rekreacji, czynnego wypoczynku, różnego rodzaju gier i zabaw oraz ćwiczeń i różnych dyscyplin sportu wpływa na:
poprawę wydolności fizycznej,
poprawę specjalnych sprawności, umiejętności fizycznych
zapobieganie powstawaniu chorób cywilizacyjnych (poprawa sprawności ukł. krążenia, oddychania, ruchowego)
utrzymanie prawidłowej masy ciała
wzmocnienie układu kostno-stawowego
wzmocnienie mięśni, ścięgien oraz więzadeł
poprawę samooceny
przeciwdziałanie agresji, różnego rodzaju uzależnieniom
Formy ruchowe mają największą wartość dla dzieci i młodzieży. Wyrabia to nawyki ruchowe oraz nawyki związane ze zdrowym trybem życia.
9. Diagnostyka otyłości (BMI) i sposoby jej przeciwdziałania (ruch, dieta).
Wskaźnik BMI (Body Mass Index)- aby go obliczyć należy aktualną masę ciała (kg) podzielić przez wzrost do kwadratu. Ocena wskaźnika określa również stopień nadwagi.
<16- niedożywienie
20-24,9- prawidłowa masa ciała
25-29,9- nadwaga
30-39,9- otyłość
>40 otyłość olbrzymia
Dieta:
Prawidłowa dieta powinna dostarczać wszystkie składniki odżywcze jakich potrzebuje organizm (z wyjątkiem kalorii) być dostosowana do zwyczajów żywieniowych pacjenta, odpowiednia do długotrwałego stosowania oraz powinna stanowić model żywienia w przyszłości.
Ruch:
Ćwiczenia regulują występujące często przy otyłości zaburzenia metaboliczne. Jedynie stosowanie regularnych ćwiczeń połączonych z odpowiednią dietą może przynieść długotrwałe korzyści i efekty metaboliczne, ponadto ćwiczenia spowodują one obniżenie poziomu insuliny.
10. Uzasadnij w oparciu o wiedzę fizjologiczną rolę aktywności fizycznej w kształtowaniu adaptacji układu krążeniowo – oddechowego.
Wpływ aktywności na układ krążenia:
wzrost objętości serca , pojemności jego jam,
wzrost ogólnej objętości krwi, mioglobiny, hemoglobiny (nośników tlenu)
wzrost pojemności wyrzutowej serca
obniżenie częstości skurczów serca
szybszy powrót do wartości skurczów przed wysiłkiem
obniżenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi
Wpływ aktywności na układ oddechowy:
wzrost wentylacji płuc
obniżenie pojemności życiowej płuc (objętość powierza w płucach)
obniżenie częstości oddechów
Wszystkie powyższe czynniki powodują że czujemy się lepiej, odczuwamy mniejsze zmęczenie oraz poprawiają ogólne samopoczucie.
11. Omów fizjologiczne uwarunkowania procesu wypoczynku po wysiłku fizycznym i wskaż wynikające z tego wskazania dla praktyki pedagogicznej.
Wypoczynek to proces prowadzący do usunięcia zmian wywołanych wysiłkiem fizycznym, który upośledza stan funkcjonalny organizmu.
Energetyka po wysiłku:
spłata długu tlenowego
spadek stężenia insuliny
resynteza fosfokreatyny
resynteza glikogenu mięśniowego
dyfuzja mleczanu z komórek mięśniowych do krwi
wzrost tempa lipolizy w tkance tłuszczowej
Odpoczynek jest ważnym elementem cyklu treningowego z kilku powodów:
pozwala uniknąć przetrenowania – stanu, w którym odczuwamy stałe zmęczenie, ból mięśni, brak energii i w którym osiągamy gorsze wyniki sportowe;
pozwala uniknąć kontuzji, której ryzyko wzrasta gdy organizm jest przeciążony;
pomaga w odzyskaniu sił i motywacji potrzebnych do dalszych treningów
przyczynia się do efektu tzw. superkompensacji – zjawiska, które polega na zwiększaniu przez organizm z treningu na trening zapasów energetycznych. W ten sposób stopniowo poprawia się nasza wydolność i za każdym razem możemy uzyskiwać lepsze wyniki sportowe.
12. Przedstaw charakterystykę procesów energetycznych podczas pracy mięśniowej w wysiłkach wytrzymałościowych.
Wysiłek wytrzymałościowy jest zasilany głównie ATP pochodzącym z przemian tlenowych, które są bardziej wydajne i mogą trwać dłużej niż beztlenowe. Trening wytrzymałościowy pozwala zwiększyć zapasy glikogenu i tłuszczów w mięśniach, ale jednocześnie tłuszcze stają się głównym składnikiem do resyntezy ATP, oszczędzając glikogen co pozwala wydłużyć pracę.
Ponieważ ilość tlenu dostarczana do mięśni w trakcie długotrwałego wysiłku jest ograniczona wówczas organizm preferuje węglowodany jako źródło energii. Podczas wysiłku długotrwałego może dojść do wyczerpania węglowodanów co powoduje spalanie tłuszczów.
Wraz z wydłużeniem czasu wysiłku wzrasta rola tłuszczów w dostarczeniu energii. U osób uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe dochodzi do szeregu zmian adaptacyjnych ułatwiających wykorzystanie kwasów tłuszczowych w wysiłkach długotrwałych.
Wysiłek fizyczny prowadzi do zwiększania tempa metabolizmu białek, a w trakcie jego trwania 6% energii produkowanej przez mięśnie może pochodzić z aminokwasów, najważniejsze to BCAA- aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach. Zawodnicy uprawiający dyscypliny o charakterze wytrzymałościowym, spożywający zbyt mało białka mogą doprowadzić organizm do przetrenowania, a więc stanu w którym zużywane jest białko endogenne, co obniża możliwości wysiłkowe.
13. Rola fosfagenów w przemianach energetycznych podczas wysiłków szybkościowych.
Podczas wysiłku szybkościowego, np. biegu sprinterskiego wydatek energetyczny może wzrosnąć o 100 razy w stosunku do stanu spoczynku. Podczas pierwszych sekund energia dostarczana jest głównie z fosforanów -ATP, fosfokreatyna- zmagazynowanych w mięśniach.
ATP i Fosfokreatyna zawierają wiązanie wysokoenergetycznego tego samego typu. Fosfokreatyna stanowi najważniejsze źródło energii w początkowej fazie wysiłku o maksymalnej intensywności. Jest głównym substratem energetycznym do resyntezy ATP .
Po kilku pierwszych sekundach coraz większa ilość energii potrzebna do resyntezy ATP jest czerpana na drodze glikolizy beztlenowej. Energia pochodzi również z glikogenu zmagazynowanego w mięśniach, stanowiącego bezpośrednie źródło energii. Początkowe etapy glikolizy odbywające się bez udziału tlenu nazywane są metabolizmem beztlenowym, czyli anaerobowym.
14. Warunki i czynniki determinujące dostępność i wykorzystanie węglowodanowych źródeł energetycznych – wskazania dla praktyki.
Węglowodany są podstawowym źródłem energetycznym wykorzystywanym podczas wysiłku fizycznego. Służą utworzeniu wysokoenergetycznego związku ATP, który dostarcza energii niemal wszystkim procesom biologicznym. Ich procentowy udział zależy od czasu trwania i intensywności wysiłku. Podstawową funkcją jest dostarczanie energii do pacy komórek. Są jedynym składnikiem którego energia może być wykorzystywana do resyntezy ATP na drodze beztlenowej. Ma to ważne znaczenie podczas intensywnych ćwiczeń, wymagających nagłego uwolnienia energii .
Węglowodany powinny być przyjmowane w postaci cukrów złożonych, tj. zboża, owoce, warzywa. Dobrym sposobem na uzupełnienie węglowodanów jest przyjmowanie odżywek węglowodanowych, np. glukoza, fruktoza. Przyjmuje się że zawodnik powinien przyjmować ok. 10g/kg masy ciała węglowodanów dziennie.
15. Warunki i czynniki determinujące dostępność i wykorzystanie tłuszczowych źródeł energetycznych – wskazania dla praktyki
Tłuszcze które są wykorzystywane do produkcji energii w czasie wysiłku, są dostępne pod postacią wolnych kwasów tłuszczowych (WKT), trójglicerydów osocza, trójglicerydów mięśniowych oraz ciał ketonowych. Ich stężenie we krwi wzrasta w miarę kontynuowania wysiłku, co uwarunkowane jest wzrostem tempa lipolizy. W zależności od poziomu żywienia, wydolności fizycznej, intensywności i czasu trwania wysiłku, energia w warunkach tlenowych jest zabezpieczana przez utlenianie WKT pochodzących z cząsteczek tłuszczów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych. Podczas długotrwałej aktywności fizycznej o wysokiej bądź umiarkowanej intensywności następuje znaczne wyczerpanie glikogenu wówczas tłuszcze stają się podstawowym źródłem energii podczas wysiłku i w czasie wypoczynku.
Udział tłuszczów w diecie nie powinien przekraczać 30% całodziennego zapotrzebowania energetycznego.
16. Warunki i czynniki determinujące dostępność i wykorzystanie białkowych źródeł energetycznych – wskazania dla praktyki.
Białka są głównie „materiałem budulcowym” w naszym organizmie ale mogą też służyć jako źródło energii. Ma to miejsce w długotrwałych, ciężkich wysiłkach fizycznych. W takiej sytuacji aminokwasy najpierw musza najpierw zmienić formę, która może wejść do szlaku przemian uwalniających energię. Taki proces nazywamy dezaminacją, wymaga odłączenia azotu od cząsteczki aminokwasu. Kiedy białka wykorzystywane są jako źródło energii, grupy aminowe zawierające azot muszą być wydalane z organizmu (u człowieka w moczu). Z tego powodu przy nasilonym katabolizmie białek zwiększa się zapotrzebowanie na płyny (wodę).
Spożycie białka u dorosłych powinno wynosić ok. 0,8g/kg masy ciała u osób trenujących ok 1.4g/kg masy ciała. Nieco wyższe spożycie białek zaleca się u osób trenujących w warunkach długotrwałych, podczas ciężkich treningów.
17. Omów bezpośrednie i pośrednie metody wyznaczania wydolności fizycznej, uwzględniając możliwości ich zastosowania na lekcjach wychowania fizycznego.
Ogólnie przyjętym testem wydolności fizycznej jest pomiar maksymalnego poboru tlenu (VO2max). Można go dokonać przez tzw. próby bezpośrednie, podczas których dokonuje się analizy gazowej wydychanego powietrza, gdy badany wykonuje wysiłek maksymalny angażujący w największym stopniu układ oddechowy i układ krążenia.
Metody pośrednie od bezpośrednich różnią się tym, że podczas prób pośrednich możemy przewidywać VO2max, a podczas wykonywanej próby bezpośredniej mierzymy VO2max (za pomocą analizatora gazowego).
Ze względu na możliwości na lekcji WF wydolność wyznacza się metodami pośrednimi. Rejestruje się i analizuje tętno wysiłkowe. Do wyznaczania wydolności o charakterze beztlenowym na lekcji WF można zastosować test Margarii. Można zastosować również biegi na krótkie dystanse z pomiarem czasu i odniesieniem do konkretnych danych.
TEST MARGARII- określenie prędkości biegu podczas wbiegania po stopniach o znacznym nachyleniu. Uczeń staje przed schodami i na sygnał wbiega po nich, a nauczyciel mierzy mu czas.
DO wyznaczania wydolności o charakterze tlenowym na lekcji WF stosuje się biegi ciągłe, np. test Coopera. Wyznacznikiem jest przebiegnięty dystans przez ucznia.
18. Scharakteryzuj rodzaje urazowości występujące w wybranych dyscyplinach sportowych.
a) Piłka nożna
b) Hokej na lodzie
c) Gimnastyka
a) Piłka nożna – najczęstszymi przyczynami uszkodzeń są upadki, zderzenia z zawodnikiem i uderzenia piłką. Do typowych urazów należą:
skręcenia stawów kolanowych,
naderwania więzadła pobocznego piszczelowego,
naderwania mięśni (głównie przywodzicieli uda),
złamania kości piszczelowej.
U bramkarzy dochodzi do uszkodzeń obręczy barkowej, okolicy stawów łokciowych i palców rąk oraz złamań obojczyka i żeber.
b) Hokej na lodzie – większość uszkodzeń powstaje w wyniku upadku, uderzenia kijem lub krążkiem, zderzenia z zawodnikiem czy bandą, co prowadzi do:
urazów w obrębie głowy (rany łuków brwiowych, złamania kości nosa, szczęki i żuchwy),
urazów klatki piersiowej (złamania żeber, obojczyka) i obręczy barkowej.
b) Gimnastyka – większość urazów powstaje w wyniku upadku z przyrządu, nieudanego zeskoku i zderzeń z przyrządami.
Przy próbie zamortyzowania upadku dochodzi do typowych złamań kości promieniowej, złamania kości ramiennej i złamania kości łódkowatej.
Przy ćwiczeniach na kółkach lub na drążku obserwuje się skręcenia i zwichnięcia stawu barkowego. Duże obciążenia mięśni obręczy barkowej wpływają na naciągnięcia i naderwania mięśnia naramiennego i podłopatkowego.
W czasie ćwiczeń z podporem często odnotowuje się skręcenia rąk i ich palców.
Uderzenia o drążek czy poręcze powodują tępe urazy mięśni brzucha, prowadząc do powstania stłuczeń i krwiaków.
Podczas skoków dochodzi do naderwania ścięgna Achillesa.
19. Wymień i opisz czynniki determinujące odległość wybranego rzutu z punktu widzenia biomechaniki.
Rzut piłką lekarską- służy do określenia absolutnej siły mięśniowej. Próbę tę zalicza się do ćwiczeń szybkościowo- siłowych, ponieważ jest warunkiem działania wielu grup mięśniowych i wiąże się z szybkością wykonywanego ruchu. Istotnym rodzajem siły wykorzystywanej w tym rzucie jest siła eksplozywna (zdolność do rozwijania siły maksymalnej). Wyniki w tej próbie uwarunkowane są umiejętnością wykorzystywania dźwigni ramion (momentów bezwładności), zależą również od wydolności siłowej, zwinności i koordynacji.
a) siła- zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałania mu kosztem wysiłku mięśniowego. Siła i jej rodzaje w kategoriach biomechaniki:
Siła statyczna pasywna, aktywna
Siła dynamiczna eksplozywna
Szybka
Wolna
b) szybkość- zdolność do przemieszczania się ciała w przestrzeni i poszczególnych członków wobec siebie. Zależy od siły mm i od częstotliwości skurczów mięśni.
20. Dlaczego pozycja wykroczno-rozkroczna jest stabilniejsza niż pozycja zasadnicza? Podaj przykłady technik sportowych opartych na tej prawidłowości.
Przyjmując pozycję wykroczno-zakroczną zwiększamy pole podstawy podparcia, w pozycji zasadniczej jest ono mniejsze, stąd pozycja ta jest o wiele stabilniejsza. Omawiana pozycja wykorzystywana jest praktycznie w każdej grze zespołowej oraz w większości sztukach walki gdzie występuje kontakt z przeciwnikiem.
21. Wyjaśnij w oparciu o wiedzę z zakresu anatomii i biomechaniki od czego zależy wielkość siły skurczu mięśnia.
Pod względem anatomicznym:
Od liczby jednostek motorycznych,
Częstotliwości, z jaka dane jednostki motoryczne są pobudzone
Stopnia rozciągnięcia mięśni przed jego skurczem
Ilości zaangażowanych włókien
Przekroju poprzecznego (im większy tym siła skurczu jest większa)
Pod względem biomechanicznym:
Ze względu na długość belki kostnej
Od mięśni działających na belkę kostną
Od konta natarcia mięśnia (kąt ścięgnisto-kostny)- kąt przyczepu mięśnia do kości
22. Jakie znaczenie dla rezultatu ruchu ma zamach? Wyjaśnij w oparciu o zasady biomechaniki i zilustruj przykładami technik sportowych.
Zamach- faza zamachowa (początkowa)- stworzenie optymalnych warunków do ekonomicznego i efektywnego wykonania fazy głównej za pośrednictwem napięcia mięśni, zwrot w tej fazie jest przeciwny do fazy głównej. Celem tej fazy jest stworzenie najlepszych warunków do fazy lotu.
Przykłady:
Siatkówka- zamach do zbicia piłki następuje od tyłu, następnie jest przenos rąk przodem w górę
Rzut oszczepem- wyrzut oszczepu poprzedzony jest lekkim zamachem, poprzez cofnięcie ręki w tył
Salto- przed wyskokiem do salta wykonuje się półprzysiad i następuje zamach rąk z tyłu, przodem w górę.
23. Podaj kryteria podziału i scharakteryzuj różne rodzaje skurczów mięśni szkieletowych, podaj właściwe przykłady ćwiczeń fizycznych.
Podział ze względu na zmianę długości i napięcia mięśnia:
Izotoniczny- zmiana długości mięśnia bez zmian jego napięcia
Izometryczny- zwiększenie napięcia mięśnia bez zmian jego długości
Auksotoniczny- zarówno zmiana długości mięśnia jak i zmiana napięcia.
Podział ze względu na zachowanie się przyczepów:
Koncentryczny- zbliżanie się przyczepów, mięsień się skraca (np. dźwiganie czegoś z ziemi)
Ekscentryczny- oddalanie się przyczepów, mięsień się wydłuża (np. przysiady, zeskoki)
Podział ze względu ma częstotliwość bodźca:
Pojedynczy- wywołany pojedynczym bodźcem
Tężcowy- bodziec pobudza mięsień częściej niż trwa czas skurczu pojedynczego
- zupełny- mięsień pobudzany kolejnym bodźcem w fazie rozkurczu
- niezupełny- bodziec przypada na fazę skurczu
24. Przedstaw przykłady wykorzystania energii sprężystości w ruchach człowieka.
Energia sprężystości mięśnia wiąże się z jego budową oraz tkankami takimi jak: tkanka ścięgnista, powięzie i ścięgna, a także włókna mięśniowe.
Skok pionowy w górę z miejsca:
- można go wykonać z półprzysiadu, akcentując silne odbicie ruchem wyłącznie w górę.
- można najpierw wykonać obniżenie pozycji- jako formę zamachu i bezpośrednio z tego odbić się w górę
W skoku z półprzysiadu mięsnie tj. czworogłowy uda, pośladkowe, czy tylne łydki rozpoczęły działanie koncentryczne, natomiast w odbiciu w górę nastąpiło ich gwałtowne rozciągnięcie co oznacza działanie cyklu rozciągnięcie-skurcz. Wykorzystuje się tu zdolność do gromadzenia i odzyskiwania energii sprężystości, która dodaje się do energii skurczu. Wykorzystanie energii sprężystości mięśnia jest procesem nerwowym.
25. Wyjaśnij w oparciu o zasady biomechaniki znaczenie rozbiegu dla wyników osiąganych w skokach.
Rozbieg wykonywany jest w celu nadania jak największej prędkości lub wstępne rozciągniecie mięśni i powstanie w nich sil sprężystych które w fazie głównej sumują się z silami wybicia.
26. Przedstaw „mocne” i „słabe” strony obserwacji wzrokowej jako narzędzia diagnostycznego nauczyciela.
Obserwacja jest podstawowym narzędziem pracy nauczyciela, służy do oceny zarówno całej grupy jak i pojedynczych uczniów. Dzięki obserwacji wzrokowej N analizuje z jaką grupą ma do czynienia, jaką uczniowie mają budowę somatyczną, czy występują wady postawy, czy grupa jest mniej lub bardziej sprawna.
Mocne strony:
Możliwość analizy całej grupy i pojedynczych osobników,
Brak narzędzi pomiarowych, tabel,
Stosowana codziennie
Daje możliwość szybkiej korekty, np. przy nauczaniu- za trudny element-zamiana
Ważna jest w gimnastyce korekcyjnej, przy korygowaniu postawy
Słabe strony:
Mało dokładna,, szczególnie przy ocenie wad postawy
Wymaga doświadczenia
Jest to ocena subiektywna
27. Metody kształtowania i kontroli wytrzymałości możliwe do wykorzystania w pracy z uczniami.
Do najważniejszych elementów metodyki kształtowania wytrzymałości zaliczamy: czas trwania, intensywność ćwiczeń, czas i charakter przerw oraz liczbę powtórzeń.
1. Metody ciągłe:
jednostajna- długotrwała praca wykonywana z równomierną intensywnością., np. bieg 4-5 km.
zmienna- ciągły wysiłek ze zmienną intensywnością:
Metoda planowanych zmian intensywności- np. bieg 1km, 3km- z umiarkowaną int., 2km- trucht, 3km- bieg z wysoką int.
Metoda nieplanowanych zmian intensywności- zależy od zaawansowania w przygotowaniu fizycznym, ukształtowaniu i podłoża terenu
2. Metody przerywane
Powtórzeniowa- powtarzanie intensywnych wysiłków z optymalnymi przerwami (przerwa powinna być dostatecznie duga, aby organizm mógł powrócić do względnej równowagi)
Interwałowa- dozowanie obciążenia i odpoczynku w określonych przedziałach czasowych (przerwa nie może doprowadzić do wypoczynku)
ekstensywna- średnia lub duża intensywność
intensywna- duża lub submaksymalna intensywność
Zadania kontrolne, testy, sprawdziany:
Biegi na 600m, 800m, 1500m, przełajowy na 3000m, Test Coopera itp.
28. Metody kształtowania i kontroli siły możliwe do wykorzystania w pracy z uczniami.
Kształtować siłę można za pomocą ćwiczeń z własnym oporem, z partnerem, z różnego rodzaju przyborami, np. pikami lekarskimi
W pracy z uczniami można zastosować:
metoda obwodowa- ćwiczenia w formie stacyjnej, wpływające na różne partie ciała
Tor przeszkód- przy ustawieniu przeszkód, np. z przenoszeniem ciężaru
Ćwiczeni stosowane w pracy z uczniami, np.:
Zabawa „wyścig taczek”, „walka kogutów”
Przysiady, wyskoki, podpory, podciągania na drążku, ćwiczenia w zwisie na drabinkach itp.
Wyróżniamy siłę:
Bezwzględną- absolutna, maksymalna
Względną- stosunek siły max do masy ciała, gdzie oporem jest własne ciało
W szkole kształtujemy siłę względną, aby nie zahamować wzrostu kośćca.
Przy kontroli siły możemy wykorzystywać:
dynamometr,
testy sprawności tj. rzuty piłką lekarską
test Eurofit- siła statyczna (zaciskanie dłoni), siła dynamiczna (skok w dal z miejsca)
29. Omów i zilustruj przykładami znaczenie gier zespołowych w kształtowaniu koordynacyjnych i kondycyjnych zdolności motorycznych.
Kształtowanie koordynacji zdolności motorycznych można podzielić na:
Różnicowanie
Równowaga
Rytmizacja
Szybkość reakcji
Orientacja
Łączenie
Dostosowanie
Gry zespołowe pełnią ważną rolę w kształtowaniu tych zdolności koordynacyjnych ponieważ można kształtować każdą z tych zdolności równocześnie.
1. Różnicowanie- umożliwia dokładne podanie piłki, utrzymanie tempa w biegu, dokonanie skrętu itp.
2. Równowaga- kształtujemy np. w sytuacjach zachwiania równowagi przez ucznia gdzie występuje kontakt z przeciwnikiem, np. w piłce nożnej, ręcznej, koszykówce- w sytuacjach np. walki o piłkę. Elementy równowagi są składową prawie wszystkich ruchów: cyklicznych, acyklicznych, rzutnych, akrobatycznych itp.
3. Rytmizacja- umiejętność synchronizowania ruchów, np. umiejętność kozłowania w koszykówce (synchronizacja rytmu uderzeń z pracą NN), dwutakt.
4. Szybkość reakcji- podstawą jest umiejętność śledzenia wzrokiem szybko poruszającego się obiektu z równoczesną orientacją własnej pozycji na boisku, np. w piłce ręcznej w momencie przyjęcia i podania piłki.
5. Orientacja- rozwijamy poprzez stopniowy wzrost trudności ćwiczeń w zakresie szybkości i dokładności orientowania się, np. rzuty do celu, skoki i lądowanie w określonym miejscu (przy dwutakcie- wybicie tak by znaleźć się jak najbliżej kosza). Samo prowadzenie piłki przez zawodników kształtuje orientacje.
6. Łączenie- połączenie pracy NN i RR, np. w siatkówce, w koszykówce, piłce ręcznej. Łączenie zamachu z odbiciem, wyskokiem itp.
7. Dostosowanie- dostosowanie się do czynników zewnętrznych, tj. przeciwnik, warunki atmosferyczne, boisko czy dostosowanie do akcji rozgrywającej się podczas meczu.
30. Stretching – istota, uwarunkowania i możliwości stosowania w wychowaniu fizycznym i sporcie.
Stretching- czyi rozciągnięcie, to najlepszy sposób na uelastycznienie mięśni, więzadeł i zwiększenie ruchomości stawów. Polega na delikatnym rozciąganiu mięśni aż do OPTIMUM (bez bólu) możliwości a następnie przytrzymanie docelowej pozycji bez ruchu.
Zasady stretchingu:
Łagodnie jak najbardziej rozciągnąć mięsień i pozostać w tej pozycji przez ok. 10-30 s.
W czasie ćwiczenia oddychać spokojnie i równomiernie (nie wstrzymywać oddechu)
Stretching wymaga zastosowania przez nim rozgrzewki, np. biegowej, w celu rozgrzania mięśni- przygotowania do serii ćwiczeń rozciągających. Może i powinien on być również wykonywany na koniec treningu aby zmniejszyć mogące powstać zakwaszenia mięśni.
W szkole stretching pełni funkcje profilaktyczną i kompensacyjną:
Wzrost ruchomości w stawach i wzrost elastyczności mięśni
Poprawa parametrów mechanicznych ruchu (długości kroków)
Poprawa sprawności specjalnej (podania, strzały, rzuty)
W sporcie: cele przydatne w sporcie wyczynowym:
zapobiega kontuzją,
przeciwdziała deformacji
przyśpiesza regeneracje sił
31. Budowa układu szkieletowego z uwzględnieniem punktów antropometrycznych i elementów badania ortopedycznego.
Glabella (g)- punkt najbardziej wysunięty ku przodowi kości czołowej
Opistokranion (op) w miejscu najbardziej wysuniętym do tyłu, na guzowatości potylicznej
Eurion (eu) najbardziej bocznie na kości ciemieniowej lub skroniowej
Frontotemporale (ft) na kresie skroniowej, w miejscu najbardziej wysuniętym do przodu
Zygion (zy) najbardziej bocznie na łukach jarzmowych
Alare (al) najbardziej bocznie na skrzydełkach nosa
Nasion (n) na szwie nosowo czołowym
Subnasale (sn) W miejscu połączenia linii podstawy nosa z górną krawędzią wargi górnej
Gnathion (gn) najniżej na dolnej krawędzi żuchwy w linii środkowej ciała
Vertex (v) w płaszczyźnie strzałkowej środkowej w miejscu najwyższym na głowie przy ustawieniu jej w płaszczyźnie frankfurckiej
Acromion (a) najwyżej i najbardziej bocznie na wyrostku barkowym łopatki (parzysty)
Radiale (r) najwyżej i najbardziej bocznie na górnej krawędzi głowy kości promieniowej
Stylion (sty) najwyżej na szczycie wyrostka rylcowatego kości promieniowej
Daktylion (da)na końcu opuszki trzeciego palca ręki
Suprasternale (sst) na górnej krawędzi wcięcia szyjnego rękojeść mostka
Symphysion (sy) na górnej krawędzi spojenia łonowego
Xiphoidale- na powierzchni przedniej mostka, w miejscu połączenia trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym
Thoracospinale (ths) na wyrostku kolczastym kręgu piersiowego, na wysokości punktu xi,
Thoracolaterale (thl) najbardziej bocznie na łuku żebrowym w linii pachowej, na wysokości punktu xi
Iliocristale (ic) najbardziej bocznie na grzebieniu kości biodrowej
Iliospinale (is) na kolcu biodrowym przednim górnym
Tibiale (ti) najwyżej na brzegu przyśrodkowym nasady bliższej kości piszczelowej
Sphyrion (sph) najniżej na kostce przyśrodkowej kości piszczelowej (parzysty)
Akropodion (ap) na opuszce najdłuższego palca stopy ku przodowi (parzysty)
Pternion (pte) na guzie piętowym kości piętowej najdalej ku tyłowi (parzysty)
Basis (B) w płaszczyźnie poziomej, na której usytuowany jest badany w pozycji stojącej
Uproszczone badanie ortopedyczne:
A. oględziny z przodu – wyznaczamy linie poziome, poprzez połączenie punktów położonych symetrycznie względem siebie, po obu stronach ciała. W warunkach prawidłowych linie te są równoległe względem siebie i do podłoża:
linia barkowa łącząca oba wyrostki barkowe
linia sutkowa
trójkąt: linia sutkowa – pępek
trójkąty talii winny być symetryczne
trójkąt: pępek – linia międzykolcowa
linia międzykrętarzowa
linia rzepkowa, umownie górny lub dolny brzeg rzepki
ustawienie stóp, odległość między kostkami wewnętrznymi ponad 5 cm świadczy o koślawości kolan
ustawienie kolan, odległość między szparami stawów kolanowych ponad 5 cm świadczy o szpotawości kolanowych
Wyznacza się również linie pionową, biegnącą przez środek brody, wcięcie jarzmowe mostka, wyrostek mieczykowaty, pępek, linie białą, spojenie łonowe i środek odległości między kłykciami przyśrodkowymi kości udowych oraz kostkami przyśrodkowymi kości piszczelowych. Linia ta powinna padać na środek płaszczyzny podparcia stóp.
B. oględziny z boku – linie pionowa biegnie przez wyrostek sutkowaty, barkowy łopatki, krętarz większy kości udowej, głowę strzałki i nieco w przód od kostki bocznej;
ustawienie głowy i szyi – wysunięta lub cofnięta
zarys klatki piersiowej – wysklepiona lub płaska
zarys pleców – kifoza powiększona lub pomniejszona
kształt lordozy lędźwiowej – powiększony lub pomniejszony
zarys powłok brzusznych – płaski lub wypukły
ustawienie miednicy – w przodopochyleniu lub w tyłopochyleniu
przeprost lub przykurcz w stawach kolanowych, kształt stopy
ustawienie barków i łopatek
C. oględziny z tyłu – linia pionowa przebiega przez guzowatość potyliczną zewnętrzną,
wyrostki kolczyste wszystkich kręgów, szparę pośladkową, środek odległości między kłykciami przyśrodkowymi kolan i kostek wewnętrznych stóp i pada na środek płaszczyzny podparcia stóp;
linia barków
linia dolnych kątów łopatek, a także odległość łopatek od wyrostków kolczystych kręgów i odstawanie dolnych kątów od klatki piersiowej
linia łącząca najwyższe punkty talerza biodrowego
linia międzykrętarzowa
linia fałdów pośladkowych i napięcie mięśni pośladkowych
linia łącząca fałdy zgięcia w dołkach podkolanowych
ustawienie głowy i szyi
ustawienie pięt – odchylenie kości piętowej od osi długiej na zewnątrz świadczy o koślawości stóp, natomiast odchylenie kości piętowej do wewnątrz świadczy o szpotawości stóp1.