Diagnoza –(diagnosis) – (roz)poznanie

Poznawać -> zdobywać informacje

Rozpoznawać -> rozumieć znaczenie danych informacji

Diagnoza psychologiczna – zdobywanie informacji o funkcjonowaniu psychicznym człowieka oraz rozumienie ich całościowego znaczenia.

Diagnozujemy ciągle.

FREUD Huehuehue.

Czy zdarzyła nam się ruska zima ? Wszystko fajnie dopóki nie zapytają o to co studiujesz. Odpowiadasz że psychologię. I jest kiepściej. – zbliżenie na oczęta Freuda. Ludzie się boją gadać z psychologiem.

Czemu mamy robić to inaczej niż inni?

1. Myślimy o kimś i to zdanie się nagle zmienia.

1. Diagnoza versus poznanie potoczne.

   1. Diagnoza (profesjonalna) jest procesem świadomym i bardzo zamierzonym, zaplanowanym.

   2. Poznanie potoczne często dokonuje się przypadkowo, bezrefleksyjnie, bezmyślnie. Take that, Sherlock Holmes.

Przedwczesne związanie poznawcze Elen Langer – polega to na tym że ludzie kiedy odbierają jakąś informację, to ona gdzieś tam zalega w ich mózgu a potem, gdy się aktywuje, aktywuje się w taki sam sposób jak podczas odbioru jej pierwotnego. Np. Kobieta zgwałcona słysząca informację że gwałtu może być winna, to ona i tak temu ulega.

1. Diagnoza jest zaplanowanym BADANIEM. Oznacza to, że staramy się kontrolować warunki.

   1. Miejsce – kontrola czynników zakłócających

   2. Metody – świadomość ograniczeń związanych z metodami.

   3. Integracja informacji – znaczenie empiryczne zweryfikowanych teorii.

2. Diagnoza opiera się na ciągłym weryfikowaniu hipotez.

   1. Hipoteza 1 – weryfikacja – Hipoteza 2.

   2. Poznanie potoczne jest „Pewne” – zdjęcie szeregowego Wspaniałej Armii Największego Tadeusza Rydzyka – „Ja Swoje Wiem”

3. Efekt diagnozy/poznania

   1. Efektem diagnozy jest spójny i zintegrowany obraz człowieka .

   2. Efektem poznania potocznego jest często obraz niespójny i wewnętrznie sprzeczny – puzzle <3 .

Cel wykładu:

1. Prezentacja aktualnego stanu wiedzy dotyczącej profesjonalnego poznania człowieka

2. Profesjonalny znaczy dający wiedzę.

   1. Wszechstronną.

   2. Rzetelną.

   3. Trafną.

3. Po to by:

   1. Wyjaśniać aktualne zachowania człowieka.

   2. Zrozumieć ich uwarunkowania w przeszłości.

   3. Przewidywać przyszłe zachowania. Prognozowanie n stuff

Struktura zajęć: od góry.

1. Kogo badamy?

2. Kto bada?

3. Jak badamy?

4. Czym badamy?

5. Co jest rezultatem badania?

Definicja diagnozowania:

Diagnozowanie - proces aktywnego poszukiwania i przetwarzania tychże informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o działaniach, zmierzających do zmiany aktualnego stanu psychospołecznego ludzi.

Problemy diagnostyczne

1. Stan aktualny

   1. Badanie stanu rzeczywistego

   2. Jego źródło

   3. Możliwe konsekwencje

2. Stan docelowy – określenie co ma być zrobione, czego szukać…

   1. Co ma być zrobione

   2. Istotny kontekst badania

   3. Oraz jego CEL

3. Przybliżanie

Diagnoza a wyjaśnianie.

1. Opisywanie – gromadzenie oddzielnych informacji bez pozyskiwania wzajemnych relacji między nimi. Możemy dzięki opisowi zobaczyć tego człowieka, mieć przejrzysty, klarowny, krwawy opis jego jako osobę, jego zachowań n stuff.

2. Wyjaśnianie – sprawia że człowiek staje się zrozumiały. Rozumiemy wyobrażonego człowieka.

- Wymaga kombinowania w oparciu o teorię.

Diagnoza a prognozowanie.

Rozpoznanie: paranoja.

1. Diagnoza – koncentracja na paranoiku. Ważne są indywidualne charakterystyki człowieka.

2. Prognozowanie – koncentracja na paranoi. Ważne jest do jakiego typu ludzi ten człowiek należy.

Diagnoza a terapia.

1. Podobieństwa

   1. Obie są interwencjami

   2. Współzależność

2. Różnice

   1. Diagnoza = rozumienie

   2. Terapia = oddziaływanie

Diagnoza ilościowa i jakościowa

Jakościowa	Ilościowa
Opis w kategoriach jakościowych	Pomiar liczbowy
Ważne doświadczenie indywidualnej osoby badanej	Ważna jest precyzja i dokładność pomiaru
Znaczenie narracji osoby badanej	Znaczenie dobrych metod pomiarowych

Podejście nomotetyczne – zjawisko różnicujące wielu ludzi

Akcent na:

- odkrycie i wyjaśnienie praw zachowania

- uniwersalizm

- porównywanie jednostek do grupy

- znaczenie standaryzacji i obiektywizacji procedur badania

- Normalizację wyników

Podejście idiograficzne – jedna osóbka jakaś taka istotka o wielu różnych cechach.

Akcent na:

- zrozumienie i opisanie indywidualne

Model współpracy

Teoretyczny vs Praktyczny

Model Monady

- izolacja i brak komunikacji

- wzajemne oskarżanie o brak rozumowania i problemów teorii/praktycy

Model Mediatora

- niezależne wykonania zadań

- komunikacja za pośrednictwem mediatora, który popularyzuje i wyjaśnia

Model Mistrza i Asystenta

- mistrz teoretyk i mistrz praktyk

- wzajemne poszanowanie

Model Współczesnego Mistrza

- teoretyk i jednocześnie praktyk

- praktyka inspiruje problemy

- teorie rozwiązania

Co możemy badać w człowieku? CO możemy diagnozować?

Spotykamy się z tym słowem w różnych kontekstach.

Cechy poznania fizycznego

1. postawa obserwatora wobec przedmiotu

2. obiektywność pomiaru

3. manipulowanie przedmiotem badania.

Cechy poznania psychologicznego

1. Subiektywność stanów psychicznych

2. indywidualność i wyjątkowość

3. autonomiczność

4. Nieskończoność i nieoznaczoność poznania

Problemy poznania psychologicznego

1. Mnogość teorii psychologicznych

2. brak spójności pomiędzy różnymi teoriami

3. rozmaite cele poznania psychologicznego

,,Każda osoba jest po części taka jak wszystkie inne osoby, po części taka jak niektóre inne osoby, a po części taka jak żadna inna osoba.”

Kluckohn & Murray

Model poznawczy osobowości Dana McAdamsa (trójkąt ten)

1. Kultura

   1. Tożsamość – menu w zgotowymi wzorcami narracji

   2. Adaptacje – rodzaj nabywanych schematów

   3. Cechy – sposób w jaki cechy są wyrażane

2. Tożsamość narracyjna – można to wyrazić za pomocą autonarracji. To, jaki człowiek jest

   1. Zrozumienie całej osoby wymaga dotarcia do jej opowieści o życiu i próbę zrozumienia tej autonarracji

   2. Narracja pokazuje w jaki sposób dana osoba interpretuje własne doświadczenia, intencje oraz wydarzenia, w których brała udział lub była świadkiem.

3. Charakterystyczne adaptacje

   1. To, co zmienne i nabyte poprzez indywidualne doświadczenie

   2. Sposoby rozumienia siebie, innych i świata

   3. Osobiste strategie i plany działania

   4. Dążenia i motywy

   5. Sposoby radzenia sobie z trudnościami

   6. Fazy rozwoju

   7. Na tym poziomie występuje jakaś zmienność, którą możemy mierzyć i badać. Może się tu coś kształtować. Co się składa na to?

   8. Analiza charakterystycznych adaptacji pozwala:

- Poznać historię uczenia się badanej osoby

- Określić jej umiejętności w danym obszarze

- Zdefiniować obszary w których może nastąpić zmiana w zachowaniu

1. Cechy

   1. Obejmują szeroki zakres zachowań

   2. Mają silne podłoże genetyczne -> słabo uwarunkowane środowiskowo

   3. Pozostają niezależne od miejsca i czasu

   4. Wielka piątka

- Ekstrawertyzm

- Ugodowość

- Neurotyczność

- Otwartość na doświadczenie

- Sumienność

1. Co cechy mówią o człowieku?

- Ogólny styl przystosowania się do otoczenia

- Ogólny styl zaangażowania społecznego

- Najczęściej spodziewane zachowania – tzw. Zachowanie typowe.

1. Praktyczne zastosowania wiedzy o cechach

- Typ preferowanej pracy

- Sposób wykonywania danej pracy

- Jakość życia

- Wybór celów i formy psychoterapii

1. Natura człowieka

   1. Zajmuje się nią filozofia. To ona powinna coś o tym mówić. Każdy z nas ma jakiś własny pogląd na naturę człowieka. Diagnosta powinien mieć to dość mocno określone. Czy człowiek posiada wolnąwolę? Czy jest racjonalne? Czy to ważne dla badania psychologicznego?

   2. Freud: Czlowiek jest istotą przede wszystkim

- biologiczną,

- kieruje się popędami,

- nieświadoma swoich motywów

1. Maslow: człowiek wolny, dąży do samoaktualizacji

2. Skinner: człowiek jest czystą kartką, można dowolnie ukształtować.

Personalizm		Biologizm
	Przedmiot diagnozy
Wartości, sens życia, przejawy autonomii		Struktura i funkcjonowanie mózgu, sposoby adaptacji, odruchy i popędy
	Procedura badania
Jakie znaczenie ludzie nadają swojemu życiu? Co ludzie w życiu cenią? W jaki sposób dokonują wyborów?		Jakie są neurologiczne korelaty procesów poznawczych? Jakie podstawowe popędy kierują życiem człowieka?
	Dobór metod
Metody samoopisowe, wywiad.		Metody neuropsychologiczne, testy, metody projekcyjne

Co kształtuje człowieka? Natura czy wychowanie?

Podsumowanie McAdamsa

1. Jeżeli chcemy poznać osobowość danego człowieka w sposób możliwie pełny musimy spojrzeć na niego z kilku perspektyw.

2. Każdy poziom poznania zawiera wiele teorii które często są wobec siebie komplementarne

3. dobra diagnoza oznacza między innymi wszechstronny dobór metod i teorii służących ocenie stanu danego człowieka

Modele diagnozy

1. Diagnoza nozologiczna – bardziej medyczne

   1. Tzw. Różnicowa. Różnicuje ludzi na różne typy.

- Bezosobowy stosunek do pacjenta – reifikacja osoby badanej (przypadek)

- Szukanie przyczyn zaburzeń w pacjencie – obwinianie go za symptomy

- Ekstremalność myślenia o pacjencie – chory zdrowy, normalny nienormalny. Skrajność, binarność. Albo 1 albo 0.

1. Diagnoza psychologiczna na usługach diagnozy lekarskiej

2. Istotne pojęcie – jednostka chorobowa

3. Podejście ściśle nozologiczne. Skupiamy się nie na człowieku, ale na zjawisku które badam. Paranoik – badamy paranoję, objawy jej, rokowania, etc.

4. Cel diagnozy – możliwość przewidywania przebiegu zaburzenia oraz możliwości leczenia „rokowania”

5. Istotna jednoznaczność diagnozy.

6. Podstawą diagnozy są 2 systemy diagnostyczne

- ICD – 10 – Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

1. F00-F99 zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (10)

   1. F00-F09 Zaburzenia psychiczne organiczne włącznie z zespołami objawowymi (8)

   2. F10-F19 Zaburzenua psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków psychoaktywnych

- DSM – IV Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne.

1. Diagnoza funkcjonalna – to czego się ludzie boją, badanie i potem psycholog w zaciszu swego gabinetu stworzy opinię.

   1. Przedmiot zainteresowania : funkckjonowanie pacjenta

   2. Podstawowe kryterium zaburzenia: trudności versus, brak trudności w regulowaniu stosunków z otoczeniem

   3. Diagnozowanie nie tyle samej choroby, co

- psychologicznych uwarunkowań

- Osobowości

- Właściwości pacjenta

1. Problem wielości orientacji teoretycznych – wielość wyjaśnień tych samych form braku adaptacji

2. Problem znajomości metod badawczych – praktyka kliniczna

- Przede wszystkim wywiad

- Metody kwestionariuszowe

- Testy

- Mnóstwo ich w ogóle ale nie wszystkie są dobre, niektóre mogą zaprowadzić na manowce lub do nadinterpretacji.

1. Problem doświadczenia – praktyka kliniczna.

- Potrzeba mienia wiedzy praktycznej – trzeba mieć doświadczenie. Byle nie popaść w rutynę.

1. Często istotne są konkretne zadania diagnostyczne a nie opis całego funkcjonowania osoby, np.:

- Czy osoba X jest zdolna do prowadzenia samochodu po tym, jak straciła komplet punktów

- Zezwolenie na broń

1. Relacja z pacjentem zdominowana przez psychologa. Niesymetryczność relacji.

- Stan osoby badanej – nieznany

1. Stwierdzenie zdatności psychicznej w regulacji stosunków z otoczeniem

2. Stwierdzenie niezdatności psychicznej w regulacji stosunków z otoczeniem

   1. Opis przejawów niezdatności

   2. Określenie przyczyn i mechanizmów niezdatności

   3. Określenie właściwości i procesów psychologicznych pomocnych w likwidacji niezdatności

   4. Korygowanie stanu niezdatności.

- Problem niepraktyczności tego typu diagnozy

1. Diagnoza interakcyjna – wymaga współpracy między 3 partnerami- klient, psycholog, to kto przysłał.

   1. Ważny kontekst społeczny w jakim odbywa się diagnoza

   2. Pojęcie protodiagnozy – diagnozy społecznej z jaką pacjent się zgłasza

   3. Rola psychologa – mediacja pomiędzy jednostką a społeczeństwem, która wystawiła protodiagnozy.

   4. Partnerski stosunek diagnosty do pacjenta – negocjowanie diagnozy

   5. Duże praktyczne znaczenie tego typu diagnozy

   6. Model diagnozy

- Pacjent przychodzi już ze zdefiniowanym problemem. Czasem sam mówi o tym np. że mówi że żona go przysłała bo za dużo pije. Jest to punkt wyjścia.

- Definicja problemu przyjęta przez psychologa

- Klasyczne badanie diagnostyczne

- Definicja problemu prezentowana przez psychologa

1. Badanie diagnostyczne – negocjowanie

   1. Prezentowanie kolejnej definicji

2. Stosunek pacjenta do proponowanej definicji

   1. Prezentowanie kolejnej definicji problemu

- Wspólna definicja problemu

Porównanie różnych modeli diagnozy:

• Diagnoza interakcyjna jest rozwinięciem dwóch poprzednich modeli

• Czasem się DI nie da zastosować

• Diagnoza nozologiczna o pacjencie

• Diagnoza interakcyjna dla pacjenta

• Diagnoza funkcjonalna oscyluje pomiędzy

• Aktywność diagnosty:

  • Bierna (DN)

  • Aktywna (DF)

  • Zaangażowana (DI)

• Praktyczność zastosowania terapeutycznego

• Cele

1. Diagnoza statystyczna – każda dokładnie określona procedura, w której wnioski diagnostyczne wyprowadza sięz danych za pomocą ścisłego algorytmu.

2. Diagnoza kliniczna – procedura używana od dawna przez lekarzy i psychologów praktyków w której diagnosta zestawia razem różne dane i wyciąga wnioski, stosując metody nieformalne – subiektywne.

EBP – Evidence-Based Practice - diagnoza oparta na dowodach (empirycznych)

• Integrowanie najlepszych dostępnych dowodów empirycznych z

  • Biegłością praktyczną

  • W kontekście indywidualnych właściwości klienta, jego preferencji i kultury, z której pochodzi

EBP – EvidenceBased Practise in Psychology.

Najlepsze dostępne wyniki badań – różnorodne dane, pochodzące z badań laboratoryjnych I terenowych, o charakterze zarówno aplikacyjnym jak I podstawowym, uzyskane metodami ilościowymi i jakościowymi.

Biegłość praktyczna – składa się z kliku kompetencji, dzięki którym psycholog osiąga pozytywne wyniki swoich interwencji.

• Umiejętności

  • Przeprowadzania badań

  • Formułowania sądów diagnostycznych

  • Konceptualizacja przypadku,

  • Interpersonalne (w tym budowanie przymierza)

Właściwości indywidualne, kultura i kontekst – dopasowanie procedur do konkretnej sytuacji i do indywidualności klienta. Z uwzględnieniem:

• Zmiennych demograficznych

• Zmiennych społeczno-kulturowych

• Zmiennych psychospołecznych jak

  • Płeć

  • Wiek

  • Przynależność etniczna

  • Stan rodzinny

  • Status społeczno-ekonomiczny

  • Orientacje seksualne

  • Wartości osobiste

  • Normy

  • Zwyczaje

Psycholog jako diagnosta

1. Profesjonalny diagnosta

   1. Wiedza,

   2. umiejętności i

   3. kompetencje związane z diagnozowaniem

2. Goździkowa

   1. Oparcie na doświadczeniu

   2. Oparcie na wiedzy potocznej

   3. Ale ma jeden schemat rozumowania

3. Podobieństwa

   1. Mechanizmy zniekształcające percepcję drugiej osoby

   2. Tendencyjności w ocenie i postawei wobec drugiej osoby

Kompetencje w diagnozowaniu

Profesjonalne kompetencje diagnostycznie

1. Wiedza

2. Umiejętności Zdolności (komunikacja np) -> Osobowość.

3. Wartości

Szkolenia w Polsce

1. Wykształcenie uniwersyteckie

2. Szkolenia PTP (polskie Towarzystwo psychologiczne)

3. Szkolenia organizowane przez prywatne ośrodki

Zagrożenia pracy diagnosty

• Błąd postawy – Łatwo ulec pokusie wykorzystania swojej wiedzy, zdominowania klienta – łatwo stworzyć postawę gdzie pacjent staje się przedmiotem.

• Błąd maski – nieautentyczny sposób zachowania, stereotypowy do pełnionej roli społecznej.

  • Maski związane z rolą diagnosty:

    • Współczująca

    • Naukowa

    • Koleżeńska

    • Moralizatorska

• Błąd sędziego

  • Uleganie automatycznej tendencji do oceniania innych ludzi

  • Brak akceptacji dla osoby badanej taką jaką ona jest

  • Wzbudza postawę obronną u badanegi

• Efekt Rosenthala – samosprawdzająca się przepowiednia, efekt Pigmaliona

  • Inspiracja 0 przypadek Mądrego Hansa

  • Diagnosta niewerbalnie i niechcący okazuje co chce osiągnąć, otrzymać jaki efekt i tak się pacjent zachowuje.

• Efekt Galatei – rezultaty traktowania badanych jako konsekwencja sformułowanych przez badacza pozytywnych oczekiwań odnośnie zachowania się tych osób. (efekt Galatei)

• Efekt Golema – negatywne rezultaty traktowania badanych, jako kosekwencja sformułowanych przez badacza negatywnych oczekiwań odnośnie zachowania się tych osób.

Model oczekiwań interpersonalnych diagnosty:

1. Informacje o kliencie

   1. Kontakt z klientem

   2. Osobowość diagnosty

2. Wstępne oczekiwania wobec osoby badanej

   1. Rozbudowa oczekiwań w kierunku zgodnym ze wstępnymi ustaleniami diagnosty

- Sztywne – Charakter oczekiwań - Elastyczne

- Jednoznaczne – Informacje o pacjencie - Niejednoznaczne

- Wysoki – Stopień niepotwierdzenia oczekiwań – niski

- -> negatywne

1. Sposób traktowania osoby badanej przez diagnostę

   1. Sprzężenie zwrotne

   2. Wsparcie emocjonalne i społeczne

   3. Skupienie uwagi

   4. -> Negatywne traktowanie osoby badanej przez diagnostę

2. Efekt Galatei lub Golema

Sposoby radzenia sobie z błędami:

• Uważność 0 zdolność do stałej obecności i spokojnego, nieoceniającego śledzenia strumienia własnych doświadczeń tu i teraz

• Budowanie pozycji meta-ja, perspektywy obserwatora

• Superwizja

• Grupy Balinta – spotkania diagnostów którzy spotykają się i rozmawiają ze sobą o tym

Specyfika relacji interpersonalnej

- związek między relacją a komunikacją

- komunikacja w relacji zawsze ma charakter dwustronny

5 zasad relacji interpersonalnej – Paul Wolzlawik

1. Będąc w relacji nie można się nie komunikować

2. Każdy komunikat ma dwa aspekty: informacyjny i relacyjny

3. Relacja i proces komunikowania się ma charakter sprzężenia zwrotnego

4. Relacja może przybrać formę symetryczną lub komplementarną

5. Komunikaty w relacji przekazywane są w sposób werbalny i niewerbalny

ZASADA I

Będąc w komunikacji nie można się nie komunikować

- komunikowanie = wpływanie

- każde zachowanie w relacji niesie komunikat

- nie możemy się przestać zachowywać

Nie możemy się nie komunikować

Nie możemy na siebie wpływać nawzajem

Pokusa unikania komunikacji w trakcie diagnozy

- odmowa badania wyrażona wprost lub nie wprost

- badanie pozorne

- badanie pośpieszne lub chaotyczne

Unikanie komunikacji też jest komunikatem

Zadanie dla psychologa z I zasady:

Konieczność radzenia sobie z oporem własnym i osoby badanej

ZASADA II

Każdy komunikat ma 2 aspekty: informacyjny i relacyjny (wyrażenie stosunku drugiej osoby)

*aspekt informacyjny – informacje o osobie badanej i – informacja dla osoby badanej

To, co dana osoba przekazuje:

Głównie słowa, gesty, ton głosu, postawa, ubiór

Zastosowanie:

Aspekt relacyjny (jest bardzo ważny w trakcie procesu diagnozy)

Można wyrazić:

a) moją akceptację – akceptuję to jak TY się spostrzegasz w relacji ze mną (akceptacja polega na tym, że rozumie się, że ktoś może myśleć o sobie w dany sposób. Zdarza się, że w różnych relacjach różnie siebie wyrażamy)

w relacjach z diagnostą też jesteśmy kimś innym

b) moje odrzucenie – nie akceptuję tego, jak TY się spostrzegasz w relacji ze mną (nie chodzi o brak akceptacji danej osoby tylko o brak akceptacji tego jak ta osoba się widzi)

c) ignorowanie – nie interesuje mnie, jak TY się spostrzegasz w relacji ze mną (w diagnozie niewielkie zastosowanie)

ZASADA III

Komunikacja jest procesem cyrkularnym (a nie liniowym)

– zachodzi sprzężenie zwrotne

Np.

- nieustający wzajemny wpływ

- częste złudzenie polega na tym, że przypisujemy drugiej stronie wyłączną odpowiedzialność za kształt relacji (a odpowiedzialne są obie strony)

- to co się dzieje w trakcie badania jest efektem interakcji, za którą odpowiedzialne są obie strony

- psycholog jest odpowiedzialny bardziej ( psycholog musi być świadomy tego procesu, musi kontrolować sytuacje, nie może np. powiedzieć co mi się na język nawinie, muszę pamiętać o późniejszej relacji)

ZASADA IV

Relacja może być symetryczna lub komplementarna (uzupełniająca się)

-symetryczna – role w relacji są równorzędne. Podmiotowość obydwu partnerów (osoba A psycholog, osoba B badana)

- komplementarna – różne zadania wynikające z sytuacji badania diagnostycznego (os A - psycholog bardziej kieruje sytuacjami niż os B)

W sytuacji diagnostycznej zachodzą obie relacje, ale na różnych płaszczyznach

Komplementarność:

- nierównomierne rozłożenie uwagi

- psycholog bardziej kieruje sytuacjami

Diagnoza powinna być zbalansowana między tymi dwoma relacjami. Powinien jednocześnie starać utrzymać i symetrie i komplementarność

ZASADA V

Komunikacja zachodzi zarówno na poziomie werbalnym jak i pozawerbalnym

- relacyjny aspekt komunikatu w głównej mierze wyraża się w komunikacji pozawerbalnej

- osoby w większości sytuacji swoje wrażenia na temat partnera relacji opierają na komunikacji pozawerbalnej (pewne badania pokazały, że to 93%)

- komunikacja werbalna może być zgodna lub niezgodna z pozawerbalną

Ważne by te dwa rodzaje komunikacji były spójne

Zasada kongruencji (zgodności)

-samoświadomość własnych wewnętrznych stanów i uczuć

- gotowość do ich wyrażania w zakresie służącym budowaniu kontaktu

Konsekwencje braku kongruencji:

- kontakt pozorny

- modelowanie niewłaściwej postawy (np. jesteśmy nieotwarci i to powoduje zamknięcie się pacjenta)

- nadmierne skupienie psychologa na sobie zamiast na pacjencie

WNIOSKI z ogólnych zasad komunikacji:

1. Gotowość do zaangażowania się w proces diagnozy

2. Zdolność do rozumienia sposobu w jaki się spostrzega osoba badana i wyrażenia akceptacji dla jej wizji siebie

3. Przyjęcie odpowiedzialności za kierowanie przebiegiem badania diagnostycznego

4. Umiejętność zachowania balansu pomiędzy symetryczną a komplementarną relacji

5. Kongruencja i autentyczność w trakcie badania

KONTAKT Z OSOBĄ BADANĄ

Relacja, w której istnieje gotowość i możliwość pełnej, otwartej i dwustronnej komunikacji treści pojawiających się w polu świadomości.

Wskaźniki dobrego kontaktu

1. Psychologa

- chęć i poczucie zrozumienia osoby badanej

- zainteresowanie

- brak błądzenia myślami

b) Badanego

- poczucie bycia zaakceptowanym

- poczucie zaufania

- gotowość do otworzenia się

Psycholog powinien być (Triada Rogersa)

1. Empatyczny – umie słuchać i respektuje to

2. Kongruencja – bycie sobą, autentyczności

3. Akceptacja bezwarunkowa

Diagnoza jako relacja interpersonalna.

Zewnętrzne symptomy dobrego kontaktu

• Swobodny kontakt wzrokowy

• Otwarta postawa ciała

• Synchronizacja niewerbalna

• Brak ruchów świadczących o zwiększeniu dystansu fizycznego

• Dzielenie się uczuciami

• Wypowiedzi płynne, bez przerw i przedłużającego milczenia

• Przewaga wypowiedzi spontanicznych nad wymuszonymi

Kontakt pozorny – taki sposób komunikowania ze strony diagnosty, który nie pozwala osobie badanej na pełne i otwarte wyrażanie treści doświadczenia (zwykle zachodzi z winy psychologa)

Symptomy kontaktu pozornego:

- konwencjonalne i stereotypowe wypowiedzi

- forma nieadekwatna do treści

- psycholog – zbyt dużo lub zbyt mało w zbiorze informacji

- większość wypowiedzi klienta ma wspólny mianownik

Badania Gaidi (na temat bazy wojskowej)

- ludzie dzielą się na 2 poziomach

a – podejmujemy świadome zamiary

b – mamy nieświadome skojarzenia

i np. jak zagłosuje w referendum, to co będzie miało wpływ na to jak zagłosuje (a czy b?)

Wyniki

- zbadano 2 gr osób (zdecydowanych i niezdecydowanych)

- u osób zdecydowanych – pewnych swoich przekonań ale świadome przekonania modyfikowały u nich skojarzenia (tu decydowały świadome przekonania)

- u osób niezdecydowanych – jakoś zagłosowały, to co na końcu decydowało to to, że dopasowały one świadome przekonania, dopasowały skojarzenia (to skojarzenia zadecydowały)

- wtedy kiedy świadome przetwarzane informacji nie to o naszym zachowaniu będą decydowały automatyczne zachowania (czyli w sytuacji nie do końca określonej)

- i na odwrót

Diagnosta jako człowiek

• Skłonność do ulegania automatyzmom

• Nieświadomość ich działania

• Przykłady

  • Uprzedzenia

  • Ocena

  • Zmiana roli

  • Pójście na łatwiznę

  • Motywy związane z ego.

Chociaż zasoby postępowania mogą być oczywiste, to jak się psycholog naprawdę zachowa w danej sytuacji to nie jest oczywiste.

Potrzeba jest autentyczna, świadoma wiedza psychologa o tym, że musi umieć wykrywać u siebie te automatyzmy

ZNACZENIE DIAGNOZY DLA OSOBY BADANEJ
Efekt – konsekwencje związane z opinią psychologiczną

Proces – konsekwencje związane z badaniem diagnostycznym

Rodzaje orzeczeń (efekt diagnozy)

- diagnoza w wielu sytuacjach

Częste regulacje prawne, np. pozwolenie na broń

- waga orzeczeń nie jest równa

Są takie, które mają większy wpływ na losy badanego

1. Orzeczenia samodzielne

2. Orzeczenia niesamodzielne

1. Orzeczenia obligatoryjne (psycholog musi zrobić badanie by sąd podjąć decyzję

2. Orzeczenia nieobligatoryjne (sąd może zlecić badanie, ale nie musi w celu podjęcia decyzji)

1. Orzeczenie wiążące / rozstrzygające (musi być tak jak powie psycholog)

2. Orzeczenie niewiążące (diagnoza była, ale sędzia nie musiał się do niej ustosunkować, może podjąć inną decyzję)

- samodzielne badanie obligatoryjne, wiązane (najw. odp)

To od niego zależy co się stanie z ta osobą np. przyznanie broni, zgoda na prawo jazdy danej kategorii

- mniej ważne ale nadal obligatoryjne i wiążące

- potem takie, które są niewiążące

Kodeksy etyczne

- Kodeks etyczno-zawodowy psychologa (Polskie Towarzystwo Psychologiczne 1991)

- Zalecenie Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Zawodowych Psychologów

Zawód zaufania publicznego (piramidka)

• Prawość

• Odpowiedzialność

• Kompetencja

• Poszanowanie praw i godności osoby

Zasady stosowania testów psychologicznych

- Testy psychologiczne są dostępne i stosowane wyłącznie dla i przez psychologów

- Wyniki testów są poufne

- Używamy testy, których wartość zastała zweryfikowana empirycznie i opublikowana

- Uzyskując testy psychologiczne respektujemy prawa autorskie

Intencje ogólne a intencje implikacyjne

• Konieczność przełożenia ogólnych i abstrakcyjnych norm na zalecenia pasujące do konkretnych sytuacji

• Różnica między intencjami ogólnymi a intencjami implikacyjnymi

Problemy etyczne

• Świadoma zgoda na badanie

  • Osoba może nie zgodzić się

  • Może zrezygnować w każdej chwili

  • Aby zgoda myła świadoma, osoba musi wiedzieć na co się zgadza

• Poufność i pruywatność

  • Ograniczenia wymogu

    • Przemoc

    • Nadużycia seksualne

    • Handel narkotykami

    • Uzależnienie od narkotyków

    • Zagrożenie dla innych

    • Samobójcze ryzyko

• Unikanie konfliktu ról

  • Relacje podwojone – psycholog pozostaje poza relacjązawodową w jakiejś innej relacji do osoby badanej – członek rodziny, znajomy, przyjaciel, sąsiad

  • Relacje wykorzystujące – relacja zawdowa zostaje wykorzystana do nawiązania relacji poza-zawodowej – prywatnej w celu przywilejów i korzyści

  • Model decyzyjny Gottlieba

    • Rozkład władzy w relacji

    • Czas trwania relacji

    • Jednoznaczność zakończenia relacji

• Unikanie konfliktu interesów

  • Konflikt interesów – sytuacja w której na proces diagnostyczny i jego wynik mogą mieć wpływ unne zobowiązania i dążenia psychologa np. finansowe

• Utrzymywanie grani

• Badanie dzieci

Dobroć testów

• Trafność

• Rzetelność

• Standaryzacja

• Normalizacja

METODY KWESTIONARIUSZOWE

Problemy badawcze

- W jakim nasileniu badanej osobie towarzyszą aktualnie negatywne myśli o sobie

- Jak często osoba prowadzi z sobą wewnętrzny dialog

- Jak badana osoba najczęściej się zachowuje pod kątem relacji z ludźmi

Stosowane do:

- badania stałych predyspozycji

- badania spraw wewnętrznych, których nie da się zaobserwować

Definicja kwestionariusza – wykonuje samoopis w postaci odpowiedzi osoby – na zbiór pytań, stwierdzeń, jednorazowych określeń, zbiór ten jest wystandaryzowany

Możliwości analizy:

a) ilościowa

b) jakościowa

Założenia:

- człowiek jest świadom swych działań, myśli, uczuć i motywów

- człowiek potrafi jeżeli chce ujawnić ich właściwości, o które jest pytany

- ludzie na ogół podobnie rozumieją kierowane do nich pytania i potrafią dokonać samooceny pod ich kątem

- poprzez reprezentatywną próbkę zachowań możemy dotrzeć do cech badanych

Budowa kwestionariuszy:

- zbiór pozycji kwestionariuszowych

- jedna pozycja

- duży błąd pomiaru

- diagnostyczna niejednoznaczność

- zbiór pozycji

- redukuje błąd pomiaru

- pozwala oszacować mierzoną cechę za pomocą wielu wskaźników

- daje możliwość uzyskania wyników ilościowych (1 pozycja tego nie umożliwia)

Budowa kwestionariusza

* pozycja kwestionariusza

* treść pozycji kwestionariusza:

- opis reakcji zewnętrznej

- opis reakcji wewnętrznej

- atrybuty osobowe

- zainteresowania

- pragnienia

- postawy

- przekonania

- opis reakcji innych osób na zachowanie badanego

- symptomy patologiczne

- fakty biograficzne

Rodzaje kwestionariuszy

kryterium	Rodzaje
Treści psychologiczne Populacja (odniesienia kogo badamy) Liczba mierzalnych ocen	Badanie wybranych aspektów osobowości Badanie osobowości normalnej Jednowymiarowe

Przedmiot badania kwestionariuszy:

- temperament

- cechy osobowości

- umiejętności psychospołeczne

- tożsamość

Sposoby konstruowania kwestionariuszy, strategie:

• Teoretyczna-dedukcyjna (racjonalna

• Kryterialna-empiryczna (zewnętrzna)

• Czynnikowa-indukcyjna (wewnętrzna)

W zależności od tego jak zostanie on zrobiony do innej funkcji zostanie przyporządkowany

Cele

Kwestionariusze

• Zalety:

- ekonomiczne

- dość proste w interpretacji

- informatywne

• Wady:

- oparte na wątpliwych założeniach

- podatne na zafałszowania

- dają wiedzę ogólną i mało ,,sprecyzowaną”

- mogą być nużące

PRÓBY ZADANIOWE

- kwestionariusze – mierzą, to co ludzie myślą na swój temat

- próby zadaniowe – mierzą poziom wykonania danego zadania

Próby zadaniowe

Obiektywne i wystandaryzowane narzędzie pomiaru reprezentowanych próbek zachowania będących wskaźnikami właściwości psychologicznych badanego

Postawienie przez osobą badaną zadania wymagające wykorzystania zdolności mierzonej w zadaniu

Wynik badania = poziom danej właściwości

Próby zadaniowe – rodzaje testów

(forma)

• Testy grupowe

  • Ekonomiczne

  • Łatwe do badania

  • Problem z rzetelnością

  • Cel: badanie przesiewowe (odrzucenie osób, które nie spełniają pewnych kryteriów)

• Testy indywidualne

  • Możliwość obserwacji

  • Możliwość motywowania

  • Trudniejsze i czasochłonne

  • Cel: diagnoza na użytek terapii

Próby zadaniowe – rodzaje testów

(struktura odpowiedzi)

• Testy zamknięte

  • Zadanie + propozycje odpowiedzi (badany wybiera właściwą odp)

  • Łatwość kodowania poprawnych odp.

  • Problem zgadywania

• Testy otwarte

  • Badany sam formuje poprawną odp

  • Problem z jednoznacznymi kryteriami poprawnych odp

Próby zadaniowe – rodzaje testów

• Testy werbalne

  • Odp badanego w formie ustny lub pisemny

• Testy wykonaniowe

  • Pomiar sposobów zachowania np. czas reakcji

Próby zadaniowe – rodzaje testów

• Testy szybkości

  • Zadania stosunkowo łatwe

  • Wskaźnik: czas wykonania lub liczba zadań wykonanych w okresie czasu

• Testy mocy

  • Trudność zadań, zróżnicowanie

Testy na:

* Zadania intelektualne

- skala inteligencji Wechslera

- Test Malrye Racena

* Kreatywność

- np. Rysunkowy Test Twórczego Myślenia

* Konstrukty osobowościowe

- samoocena utajona (IAT)

- mechanizmy obronne (Test Mechanizmów Obronnych)

* Kompetencje społeczne

- decentracja interpersonalna (Test Podejmowania Ról)

* Kompetencje zawodowe

* Samoregulacja i funkcje kontrolne

Introspekcja – ludzie mówią więcej o sobie niż wiedzą o sobie. Nie kłamią, ale się mylą

- ludzie nie maja wglądu na procesy, które kierują ich zachowaniem

- choć ludzie nie mają wglądu, to gdy ich zapytać, coś zawsze powiedzą o przyczynie swoich zachowań, swoich potrzeb, emocjach itp.

- odp na pytanie w kwestionariuszu kierujemy się nie tyle obiektywnymi faktami co tym co subiektywne albo tym, co ktoś myśli

Zachowanie maksymalne:

- osoba jest świadoma tego, że jest oceniana

- osoba akceptuje jasne lub ukryte instrukcje wskazujące na konieczność ,,postarzania się”

- są możliwe w stosunkowo krótkim czasie

Zachowania typowe

- są monitorowane w długim okresie czasu

- osoba nie jest świadoma oceny swojego zachowania

- nie występuje motywacja do zachowań maksymalnych

pomiar zachowań maksymalnych to, co osoba może zrobić (can do) próby wykonawcze

pomiar zachowań typowychto, co osoba robi uśrednianie wyników samoopis

Zastosowanie prób zadaniowych

Pozwalają trafnie przewidzieć osiągnięcia w różnych obszarach życia, np. zawodowym, społecznym, szkolnym

Przykład:

Badania nad zdolnością odraczania gratyfikacji

Zastosowanie kwestionariuszy

- ograniczenie przydatności do przewidywania poziomu wykonania zadania

- dość trafne potrafią przewidzieć różne aspekty zachowania/funkcjonowania np. sumienność, motywacja

STRUKTURA I TREŚĆ WYWIADU

- wywiad a procesy interpersonalne

diagnosta osoba badana

- eksperyment Chana i Bargha (1997)

Wywiad ustrukturalizowany

- ustalony z góry schemat postępowania

- brak możliwości modyfikowania procedury

- ustalone są zarówno pytania jak i możliwości odp

- ustalanie kolejności pytań

- przypomina kwestionariusz z tym, że pytania czyta nie sama osoba badana ale diagnosta

Zalety:

• Wysoka rzetelność i trafność

• Możliwe porównywanie wyników

• Możliwe powtórzenie badań

• Niewielkie koszty badania

Wady:

• Wysokie koszty przygotowania procedury i błędów badacza

• Ignorowanie różnic indywidualnych

• Utrudniony kontakt ze względu na ograniczoną spontaniczność

• Brak możliwości dokładnego zgłębienia tematu

• Brak możliwości wykorzystania danych, których zbieranie nie było planowane

Cel:

zminimalizowanie wpływu psychologa na jakość uzyskanych danych – redukcja zmienionych wyników standaryzacja i obiektywizacja wywiadu zwiększenie trafności i rzetelności wywiadu

Wywiad nieustrukturalizowany

- Standaryzacja dotyczy tylko pojedynczych elementów

- Określone tylko pytania podstawowe, nieokreślona dosłowna forma pytań, kolejność pytań nie jest z góry określona, podstawą rozmowy są pytania otwarte

- Możliwy głęboki kontakt diagnostyczny

- Wynik wywiadu: dosłowny zapis wszystkich wypowiedzi badanego i diagnosty (zgoda na nagrywanie)

Zalety:

• Pozwala na lepsze i pełniejsze poznanie indywidualności osoby badanej

• Umożliwia zebranie różnorodnych danych, dotarcie do specyficznych i głębszych treści

• Nie ogranicza poznania do puli z góry wyznaczonych kategorii, pozwala na otwartą ekspresję

• Analizie może zostać poddany cały materiał zebrany w trakcie rozmowy, możliwe są różnorodne, zaawansowane analizy danych

Wady:

• Niska rzetelność i trafność

• Subiektywizm badacza

• Nie jest możliwe porównanie wyników uzyskanych od różnych badanych

• Nie jest możliwa replikacja badania

• Pracochłonne opracowanie i analiza wyników

Wywiad częściowo ustrukturowany

- Z góry określone tylko podstawowe pytania

- Kolejność pytań jest ustalona, ale możliwe są odstępstwa, obok pytań zamkniętych zadawane są pytania otwarte

- Odpowiedzi badanego nie są z góry określone, istnieje możliwość rozwinięcia odpowiedzi

- Możliwy kontakt pogłębiony

- Kodowanie danych przez badającego w trakcie wywiadu

- Możliwa analiza ilościowa i jakościowa, dostępne dane obserwacyjne, notatki

- Niezbędne wykształcenie psychologiczne i umiejętność prowadzenia wywiadu

Zalety:

• Wysoka rzetelność i trafność

• Możliwe porównywanie wyników różnych osób

• Możliwe replikacje badań

• Pogłębiony kontakt umożliwia dotarcie do specyficznych, głębszych treści

• Możliwość uwzględniania i kompensowania różnic indywidualnych w reagowaniu

Wady:

• Wysokie koszty przygotowania procedury

• Subiektywizm badacza

Wywiad swobodny

- struktura głęboko ukryta

- rozmowa o otwartej strukturze (wyznaczająca cel badania)

- nagranie oraz jego transkrypcja

- możliwość różnych sposobów kodowania

Błędy związane z brakiem struktury:

- podążanie za klientem jako wynik braku pomysłu na wywiad

- przypadkowe pytania

- brak zapisu wywiadu w postaci nagrania

Jak zrobić dobry wywiad?

* porównanie do dobrego kwestionariusza

wcześniej przygotowany, ale i improwizacja - dzieje się tu i teraz

Etapy przygotowania wywiadu

1. Cel

2. Orientacja teoretyczna

3. Pytania i hipotezy diagnostyczne

4. Wskaźniki

5. Operacjonalizacja

Określenie celu:

- Po co chce przeprowadzić swój wywiad?

Np. diagnoza dla sądu, dalsze leczenie

- Jaki jest problem badawczy

- Do czego nam jest potrzebny wywiad

- Jakie normy nam wyznacza wywiad

- Czy są jeszcze jakieś cenne cele? Np. własne

Ustalanie Orientacji teoretycznej

- z jakiej teorii chcę skorzystać?

- z jakich założeń wychodzę?

- jakich pojęć będę używał do opisu i co znaczą w świetle określonej teorii?

Pytania i hipotezy diagnostyczne

- pyt. diagnostyczne

- hipotezy – gdy jest coś podejrzanego

- dobra hipoteza jest weryfikowalna

Ustalanie wskaźników

- to obserwowalne przejawy stanów rzeczy, o które pytamy

- to informacje, które są nam potrzebne do sformułowania odp. na nasze pytanie diagnostyczne

Operacjonalizacja

- otrzymanie konkretnych sposobów wydobywania w wywiadzie potrzebnych informacji

- zasady:

- ciągła dbałość o jakość kontaktu

- elastyczność