1.Bilans lodowca:
Różnica między całkowita akumulacja i całkowita ablacją w ciągu jednego roku
Bilans zrównoważony – stagnowanie lodowca (lądolodu) – akumulacja moreny czołowej
2. Osady glacjofluwialne – powstają w wyniku akumulacji materiału przez strumienie wód roztopowych, są to osady wód roztopowych, żwiry, piaski
3. Układy koryt rzecznych zależą od:
· spadku,
· przepływu,
· bilansu aluwiów.
Wyróżnia się układ:
· prostolinijny,
· meandrowy,
· roztokowy,
· anastomozujący.
Rzeki prostolinijne są rzadko spotykane. Stanowią fazę przejściową do rzeki meandrowej lub roztokowej.
Rzeki meandrowe występują na obszarach:
· małym spadku,
· ujemnym bilansie aluwiów,
· względnie niższym przepływie,
· charakterystyczne dla obszarów o klimacie wilgotnym umiarkowanym.
Charakterystyczne formy:
· koryta wąski i głębokie,
· wały przykorytowe,
· starorzecza,
· łacha meandrowa,
· równina zalewowa.
Rzeki roztokowe występują na obszarach:
· znacznym spadku,
· dodatnim bilansie aluwiów,
· względnie wyższym przepływie,
· charakterystyczne dla obszarów o klimacie suchym zimnym i gorącym, dla obszarów górskich i przedpola lodowców oraz dla obszarów wysokiej antropopresji.
Charakterystyczne formy:
· koryta płytkie i szerokie,
· łachy śródkorytowe.
Rzeki anastomozujące występują na obszarach:
· o małym spadku,
· małej zmienności przepływu,
· przewadze transportu zawiesinowego.
Charakteryzują je:
· koryta wąskie,
· głębokie,
· stabilne.
4.Wybrzeże fiordowe to rodzaj wybrzeża wysokiego, które powstaje w wyniku zalania morzem długich, wąskich, głębokich (U-kształtnych) dolin polodowcowych (fiordów) na obszarach górskich. Doliny te tworzą zatoki o stromych ścianach sięgających do kilku setek metrów wysokości
5.Kras tropikalny to zbiorcza nazwa krasu, rozwijającego się w obszarach tropikalnych, w warunkach gorących klimatów zwrotnikowych, podrównikowych i równikowych. Jak wynika z nazwy, jest to klimatyczny typ krasu, czyli kras, w rozwoju którego wiodącą rolę odgrywa czynnik klimatyczny. krasem tropikalnym nazywa się obszary krasowe tropików o swoistej rzeźbie krasowej, w której dominującymi elementami występują różnego rodzaju kopy, wieże, ostańce, iglice skalne, itd., tworzące charakterystyczne zespoły morfologiczne. Obecne są tu również duże jaskinie przepływowe z gigantycznymi zapadliskami nad nimi. Te cechy morfologiczne odróżniają Kras Tropikalny od innych klimatycznych typów krasu, rozwijających się w innych warunkach klimatycznych.
6.Wybrzeże – obszar na granicy lądu i zbiornika wodnego obejmującego część nadwodną i podwodną. Pas ten jest szerszy niż brzeg i strefa brzegowa, lecz jego zasięg nie jest precyzyjnie określony granicami. Zbiornik wodny i ląd wybrzeża są rozdzielone linią brzegową
7. Rzeka meandrująca - rzeka o krętym korycie o dużej liczbie zakoli. Meandry to zakola, czyli pętlowate, wygięte odcinki rzeki zawarte między jej dwoma zakrętami o tym samym kierunku (dwoma prawymi lub dwoma lewymi). Równina zalewowa jest zalewana tylko okresowo podczas większych powodzi. Osadzają się tam drobnoziarniste cząstki mineralne, głównie ilaste i pylaste. Równina zalewowa bardzo często zajęta jest przez torfowiska i mokradła innego typu.
8. Lodowiec, pozostająca w ciągłym, powolnym ruchu masa lodu, powstająca na powierzchni Ziemi w wyniku nagromadzenia dużej ilości śniegu i przeobrażania go w lód, na skutek ciśnienia nadległych warstw. Lodowce powstają powyżej linii wiecznego śniegu i wolno zsuwają się z obszarów swojego powstawania w dół. Poniżej linii wiecznego śniegu stopniowo zanikają na skutek topnienia (ablacji). Lodowce płynące dolinami poszerzają je i pogłębiają, nadając im charakterystyczny kształt zbliżony do litery U.
Lądolód, lodowiec kontynentalny, rozległa, jednolita pokrywa lodowa, zajmująca cały kontynent bądź znaczącą jego część, również wielką wyspę. Lądolód porusza się od największego wzniesienia we wszystkich kierunkach. Po stopnieniu lądolodu powstaje na powierzchni ziemi charakterystyczny zespół form polodowcowych.
9.Rzeka anastomozująca - rzeka płynąca równocześnie wieloma korytami, o stałym przebiegu. Koryta, rozdzielone są wyspami porośniętymi trwałą roślinnością, tworząc rozgałęziającą się i łączącą sieć. Koryta rzeki anastomozującej charakteryzują się dość znacznym współczynnikiem krętości (rozumianym jako stosunek długości koryta do odległości między jego początkiem a końcem). Przyjmuje się, że rzekę płynącą wieloma korytami określamy jako anastomozującą, jeśli współczynnik krętości każdego z koryt jest większy od 1,05 Rzeki anastomozujące są typowe dla obszarów nizinnych, zazwyczaj tektonicznie obniżanych.
Rzeka meandrująca - rzeka o krętym korycie o dużej liczbie zakoli. Meandry to zakola, czyli pętlowate, wygięte odcinki rzeki zawarte między jej dwoma zakrętami o tym samym kierunku (dwoma prawymi lub dwoma lewymi) Podczas wezbrań rzeka rozlewa się na powierzchni tarasu zalewowego. Prędkość wody opuszczającej koryto gwałtownie spada i na granicy dwóch środowisk – koryta rzeki i obszaru pozakorytowego dochodzi do osadzania się części materiału mineralnego niesionego przez rzekę. W ten sposób po obu stronach koryta tworzą się wały przykorytowe, zbudowane głównie z pyłów i drobnoziarnistych piasków
10.Morena czołowa, końcowa – rodzaj moreny powstającej wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji w okresie jego etapowego zaniku. Zbudowana jest z gliny zwałowej, bloków, głazów, ma ona charakter wału, garbu, wzgórza lub ciągu wzgórz, często o znacznych rozmiarach, powstającego w wyniku:
akumulacji materiału skalnego transportowanego wewnątrz i w stopie lodowca, a także materiału moreny powierzchniowej (morena czołowa recesyjna);
wyciśnięcia utworów podłoża przez czoło lodowca (morena czołowa wyciśnięta, morena czołowa wyciśnięcia);
spiętrzenia osadów przedpola lodowca wskutek zdzierania utworów przedpola i podłoża lodowca, a następnie ich pchnięcia (sfałdowania i nasunięcia na siebie) spowodowanego przez postępowy ruch mas lodu (morena czołowa spiętrzona).
11.Typową cechą rzeźby młodoglacjalnej jest oprócz dużego rytmu rzeźby duża liczba jezior moreny dennej i czołowej (tak zwane jeziora morenowe), których misy aktualnie wypełniają się osadami mineralnymi i organicznymi lub oczek polodowcowych. Wzdłuż rynien subglacjalnych wiją się też długie wały ozów.
12. Rodzaje wybrzeży:
Wybrzeże dalmatyńskie – powstałe przez zalanie wodą sfałdowanego masywu. Antykliny tworzą pasma wzgórz i wysp, synkliny – zatoki; wąskie plaże skaliste
Wybrzeże wulkaniczne – charakteryzuje się krętą linią brzegową spowodowaną zatopieniem wulkanicznych kraterów i kalder (Archipelag Malajski, Wyspy Owcze, Madera, Azory)
Wybrzeże riasowe – powstałe przez zalanie przez morze terenów rozczłonkowanych przez doliny rzeczne (Hiszpania, Chiny)
Wybrzeże fiordowe – zalane przez morze głębokie, stromościenne ujściowe odcinki dolin polodowcowych (Norwegia, Szkocja, Chile, Grenlandia, Alaska)
Wybrzeże fierdowe – powstałe przez zalanie przez morze płytkich dolin polodowcowych (Zatoka Botniska, Szwecja, Finlandia)
Wybrzeże szkierowe – pełne wysp i półwyspów, ukształtowane przez lądolody (południowa Szwecja i Finlandia)
Wybrzeże limanowe – powstałe na skutek zatopienia ujściowych odcinków rzek, często zamkniętymi piaszczystymi półwyspami (kosami)
Wybrzeże koralowe- powstaje na skutek narastania rafy koralowej wokół wyspy, która powoli ulega ruchom obniżającym
13.Formy akumulacyjne lodowca:
morena czołowa (wyznacznik max. działalności lodowca, tworzy najwyższe formy polodowcowe),
morena denna (powstaje w miejscach osadzenia się skał naniesionych przez dolną część lodowca),
morena boczna,
morena środkowa,
drumliny (niewysokie wzniesienia, powstałe z materiału morenowego, tworzą pola drulinowe),
głazy narzutowe (duży fragment, skały przyniesiony przez lądolód, w komecie stopienia się lodu, skały zostały osadzone na powierzchni).
Formy erozyjne:
dolny U-kształtne,
doliny zawieszone,
wygłady lodowcowe (powierzchnie wygładzone przez lodowiec),
rysy lodowcowe (podłużne wyżłobienia na powierzchni wygładów, zrobione skałami),
cyrki lodowcowe (po stopieniu śniegu z pól firnowych otoczone z 3 stron ścianami a z jedne ryglem),
progi/rygle (powstają w miejscach wypływania lodu z pola firnowego),
mutony/baranice (podłużny pagórek o osi skierowane zgodnie z ruchem lodu, najczęściej na progach cyrków się znajduje),
jeziora wytopiskowe (szybko zarastające, małe owalne jeziora powstające podczas wytapiania się lodu).
14. Pojęcia:
Plutonizm to ogół procesów geologicznych polegających na podziemnym tworzeniu, przemieszczaniu się magmy, jej zastyganiu w obrębie dolnej skorupy ziemskiej i górnego płaszcza (tzw. intruzje) oraz tworzeniu się z niej skał plutonicznych
Platforma abrazyjna rodzaj przybrzeżnej powierzchni zrównania powstałej na skutek niszczenia brzegu morza lub dużego jeziora przez uderzające o brzeg fale, które rozkruszają i odrywają materiał skalny lub piasek
Polje - duże, kotlinowate zagłębienie o wyrównanym dnie, ograniczonym ze wszystkich stron wyraźnymi zboczami; charakterystyczny element rzeźby krasowej.
Rynna polodowcowa (rynna subglacjalna)- podłużne formy powierzchniowe Ziemi powstające pod powierzchnią lodowca (głównie lądolodu) wskutek erozji przez wody podlodowcowe.
Morena czołowa, końcowa – rodzaj moreny powstającej wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji w okresie jego etapowego zaniku.
Denudacja– degradacja, procesy denudacyjne – procesy niszczące powodujące wyrównywanie i stopniowe obniżenie powierzchni Ziemi. Obejmuje procesy takie jak wietrzenie, erozja i ruchy masowe z terenów górskich i wyżynnych na nizinne, powodujące wyrównanie terenu.
Deflacja – wywiewanie przez wiatr drobnego materiału skalnego (piasku bądź pyłu). Występuje głównie na pustyniach, wybrzeżach mórz i przedpolach lodowców. Powoduje stopniowe obniżanie się obszaru.
Glacjoizostazja – obniżenie się lądu w wyniku nacisku lądolodu na podłoże.
Proces litoralny- działalność morfologiczna morza na obszarze brzegowym.
Dekantacja- wytrącanie w wodzie stojącej prowadzi do powstania mad rzecznych.
Transport eoliczny to przemieszczanie materiału przez wiatr. Jest to proces powierzchniowy, który może odbywać się w kierunku niezgodnym ze spadkiem terenu, prostolinijnie lub ruchem wirowym, równoczesny z procesem sortowania przenoszonego materiału.