Rodzina Chlamydiaceae obejmuje dwa rodzajów drobnoustrojów
– Chlamydia i Chlamydophil
Najważniejszymi gatunkami są
:
Chlamydia trachomatis
Chlamydia suis
Chlamydophila psittaci
Chlamydophila abortus
Chlamydophila pneumoniae
Chlamydophila caviae
Chlamydophila felis.
Gatunek
Występowanie i
chorobotwórczość
Dawna
taksonomia
Chlamydia
trachom
atis
Choroba weneryczna
C.
muridar
um
Zapalenie dróg oddech. myszy i
chomików
C. trachomatis
of mice
C. suis
Conjunctivitis, enteritis,
pneumonia u świń
C. trachomatis
of swine
Chlamydo
phila
abortus
Ronienia u przeżuwaczy
C. psittaci
abortion
group
Cph.
caviae
Conjunctivitis u świenek
morskich
C. psittaci
inclusion
conjunctivitis
agent
Cph. felis
Conjunctivitis i zapelenia
górnych dróg oddechowych u
kotów
C. psittaci feline
pneumonitis
agent
Cph.
pecoru
m
Ronienia, conjunctivitis,
enteritis, pneumonia,
arthritis u przeżuwaczy
C. pecorum
Cph.
pneumoni
ae
Zapalenia układu oddechowego
u ludzi, koala, niedźwiedzi i
koni
C. pneumoniae
Cph.
psittaci
Ornithosis/psittacosis ptaki i
ludzie
C. psittaci avian
group
Pasożyty bezwzględnie wewnątrzkomórkowe
Rozmnażają się w cytoplazmie komórek, produkują toksyny i uszkadzają
komórki gospodarza
Wielkość 0,25 – 1,5 µm
G-, owalny kształt
Drobnoustroje z rodziny Chlamydiaceae są organizmami wykazującymi cechy
pośrednie między bakteriami i wirusami
Do wirusów: małe rozmiary, namnażanie się wyłącznie wewnątrz żywych
komórek z równoczesnym tworzeniem wtrętów komórkowych będącym
miejscem ich namnażania
Do bakterii: obecność ściany komórkowej, RNA, DNA i organelli komórkowych,
oraz wrażliwość na niektóre chemioterapeutyki
Posiadają także nietypowy cykl życiowy. Występują w dwóch postaciach
morfologicznych:
Jako ciałko elementarne (EB) - postać inwazyjna
Jako ciałko siateczkowate (RB) – dzielą się intensywnie
Są wrażliwe na działanie czynników fizycznych i chemicznych, giną po 10 min
ogrzewania w temperaturze 60 C, przeżywają w wodzie do 20 dni, w kale do 30
dni, w 36-37°C tracą zakaźność po kilku godzinach
Występowania:
Występuje u wielu gatunków zwierząt tj. bydło , owce, kozy, świnie, psy,
króliki, papugi, kaczki, gęsi oraz u człowieka jako drobnoustroje warunkowo
chorobotwórcze
Źródła zakażenia i patogeneza
Występuje powszechnie u zwierząt nie powodując objawów
chorobotwórczych
Do wybuchu choroby dochodzi wskutek obniżenia odporności organizmu
Zwierzęta , które przechorowały nie nabierają długotrwałej odporności i
mogą zachorować ponownie
Drogi zakażenia:
Droga alimentarna i aerogenna
Kontakt z wydzieliną z worka spojówkowego
Drogi rodne, kał
w/w drogi zakażenia
namnażanie w migdałkach lub bł. śluz.
żoł i jelit
nn. chłonne i krew (chlamydiemia)
narządy płciowe i łożysko
stan zapalny ronienie
przedwczesne
porody
słabe cielęta
Etiologia:
- dorosłe:
Chlamydophila abortus
- cielęta: Chlamydophila pecorum, rzadziej C.
psittaci
•
Źródło i drogi zakażenia:
- głównie chore zwierzęta i bezobjawowi nosiciele
- w wydzielinach i wydalinach chorych i siewców
- zakażenie aerogenne (kropelkowe i pyły) oraz
przez przewód pokarmowy
Zarazek po przedostaniu się na błony śluzowe
wnika do krwi i za jej pośrednictwem jest
roznoszony do narządów rozrodczych, gdzie
wywołuje ich zapalenie
U ciężarnych krów zarazek intensywnie
rozmnaża się w łożysku i zaraża płód
U buhajów atakuje jądra, najądrza, pęcherzyki
nasienne
U cieląt atakuje różne narządy (płuca, stawy,
ukł. nerwowy)
Następstwem chorobotwórczego działania jest
obumarcie zarodka, poronienia, przedwczesne
porody i rodzenie słabego potomstwa
Początkowo rozwija się zakażenie, któremu
nie towarzyszą objawy kliniczne. Dopiero w
miarę osłabienia aktywności układu
immunologicznego pojawiają się objawy
kliniczne, których nasilenie zależy od
osłabienia odporności
Chlamydophila abortus:
-
zapalenie dróg rodnych
-
ronienia w 3cim trymestrze ciąży, głównie w
pierwszej ciąży
-
przedwczesne porody
-
rodzenie słabego potomstwa
Chlamydophila pecorum:
-
zapalenie spojówek
-
zapalenie stawów
-
zapalenie jelit
-
zapalenie gruczołu mlekowego
Najczęściej przebieg bezobjawowy
W postaci jawnej choroby występuje
zapalenie jąder, najądrzy i pęcherzyków
nasiennych
Pogorszenie jakości nasienia (morfologia i
ruchliwość) oraz zdolności do zapłodniania
obecność w nim Chlamydophila
Obraz różnorodny
Obserwuje się:
- zapalenie płuc
- zapalenie stawów
- zapalenie spojówek i rogówki
- zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego
rzadko
•
Przypadki chlamydofilozy przewodu pok. u
5cio dniowych cieląt – wodnista biegunka z
domieszką krwi
Dotyczą głównie ukł. rozrodczego:
- u krów: obrzęk kosmówki, ropne i martwicowe
zmiany w liścieniach
- u poronionych płodów: charakterystyczne są
wybroczyny w tk. podskórnej, w jamie gębowej,
oczach, grasicy, węzłach chłonnych, mięśniach;
sznur pępowinowy krwisto nacieczony z ogniskami
martwicy; guzowate powiększenie wątroby
- u buhajów: galaretowate nacieczenia w worku
mosznowym – w jądrach serowate ogniska
martwicze; gruczoły pęcherzykowe powiększone;
torbiele wypełnione ropną wydzieliną w tkance
gruczołowej
•
Materiał biologiczny:
- wypływ z pochwy, surowica krwi, kał, nasienie zw. chorych lub
podejrzanych
- fragmenty bł. śluzowej pochwy i macicy, ukł. rozrodczego męskiego od zw.
padłych
- błony płodowe i narządy miąższowe poronionych płodów
•
Metody diagnostyczne:
- Izolacja zarazka na liniach komórkowych
- Test PCR
- Badania serologiczne: OWD, lub ELISA
- Próba biologiczna na zarodkach kurzych, myszy, świnek morskich, królików
Leczenie: antybiotyki (tetracykliny,
tyrozyna, chloramfenikol)
Wskazany jest monitoring stad w kierunku
zakażenia drobnoustrojami z rodzaju
Chlamydophila i tworzenie stad wolnych
Brak szczepionek dla bydła
Podlega obowiązkowemu zgłaszaniu
Najczęściej występuje :
Chlamydia suis
Chlamydophila psittaci
Chlamydophila abortus
Chlamydophila pecorum
Chlamydophila psittaci, której głównym gospodarzem są ptaki,
gospodarzami drugorzędnymi
mogą być: pies, koń i świnia. Powoduje:
podwyższenie temperatury,
anoreksję
biegunkę
zapalenie płuc , oskrzeli, worka osierdziowego
w ciężkich przypadkach śmierć
Chlamydophila abortus,w zasadzie czynnik etiologiczny chlamydiozy owiec,
okazjonalnie wywołuje zakażenie u świń, koni i zwierzyny płowej.
Powoduje:
ronienia
śmierć zarodków i płodów
u knurów zapalenie najądrza (epididymitis)
przy cięższym przebiegu u pierwiastek i loch rozwija się zapalenie macicy
Źródłem zakażeń od świń są:
kał
mocz
wydzielina z dróg oddechowych
łożysko
wody płodowe
Rezerwuar zarazka stanowią też nosiciele bezobjawowi i siewcy tych
drobnoustrojów
Zakażenie najczęściej następuje drogą oddechową za pośrednictwem aerozoli
lub pyłu, może też
mieć miejsce per os lub poprzez spojówki
Chlamydia suis drobnoustrój ten izoluje się z przewodu pokarmowego lub kału
większości świń. Powoduje:
zapalenie płuc
ronienia
choróby układu rozrodczego u knurów
Diagnostyka laboratoryjna
Zarówno objawy kliniczne, jak też zmiany anatomopatologiczne nie są
charakterystyczne dla udziału chlamydii. Z tego względu dla określenia ich
obecności konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Materiałem są
chorobowo zmienione tkanki płuc, przewodu pokarmowego, układu
rozrodczego oraz poronione lub martwo urodzone prosięta.
Do wykrywania zarazka wstępnie znajduje zastosowanie badanie
mikroskopowe wymazów z materiału chorobowego. Identyfikację antygenów
chlamydii, namnożonych w hodowli komórkowej lub w zarodkach kurzych,
wykonuje się przy użyciu immunofluorescencji lub ELISA, testów
zawierających swoiste dla nich przeciwciała. Określenie gatunkówchlamydii,
a w ich ramach występujących genotypów, przy zastosowaniu PCR. Metodą
przydatną do wykazywania obecności i poziomu swoistych dla chlamydii
przeciwciał jest odczyn wiązania dopełniacza (OWD).
W leczeniu chlamydiozy najbardziej skuteczne są tetracykliny podawane
w wodzie lub w postaci pasz leczniczych. Chlamydie są również wrażliwe
na chinolony i makrolidy. Lekiem z wyboru w leczeniu zakażeń wywołanych
przezchlamydie jest też tylozyna. Antybiotyki, w celu maksymalnej
(rzadko całkowitej)eliminacji bakterii z organizmu, podawać należy co
najmniej przez 14–21 dni, ponieważ wewnątrzkomórkowe bytowanie
chlamydii ogranicza skuteczność działa antybiotyków.
Jak dotychczas, szczepionki nie znalazły zastosowania
w immunoprofilaktyce chorób świń z udziałem tych drobnoustrojów.
Powodowana przez Chlamydophila abotus powoduje enzootyczne ronienie u
owiec i kóz
Choroba pojawia się w stadzie w wyniku wprowadzenia zakażonych owiec –
źródłem zarazka są zwierzęta chore i bezobjawowi nosiciele
siewstwo ma miejsce na tydzień przed i dwa tygodnie po ronieniu (w tym
okresie zarazek wydalany jest w ilości umożliwiającej zakażenie innych
zwierząt)
Zarazek wydalany jest do środowiska wraz z wydzieliną z pochwy, wodami
płodowymi, poronionym płodem
Zarażenie drogą alimentarną, inhalacyjną, przez krycie, też podczas
inseminacji zakażonym nasieniem, śródmacicznie
Wrażliwe są zwierzęta w każdym wieku, obu płci, od owiec mogą zarazić
się kozy a także bydło
Patogeneza
Po wniknięciu do organizmu zarazek mnoży się w migdałkach lub błonie
śluzowej żołądka i jelit
Następnie przechodzi do krwi, rozprzestrzenia się po całym organizmie i
przechodzi do narządów predysponowanych
U samic ciężarnych bakterie wnikają do płodów i łożyska
Ronienie jest wynikiem zmian nekrotycznych i złuszczania się nabłonka
endometrium
Objawy:
ronienie,
rodzenie słabych jagniąt
przed wczesne porody w ostatnim miesiącu ciąży.
Zatrzymanie łożyska
Owce zakażone na początku ciąży ronią na
2-3
tygodnie przed planowanym
terminem. Płody mogą być żywe, ale przy tym tak słabe, że giną
Owce zakażone na 5-6 tygodni przed terminem porodu nie ronią w tej lecz w
kolejnej ciąży
AP:
zapalenie łożyska
ognisk martwicowe w liścieniach
poronione płody są prawidłowej wielkości i mogą być pokryte kłaczkowatym
nalotem o kolorze gliny
Profilaktycznie stosuje się szczepionki inaktywowane, przygotowane na
zarodkach kurzych lub hodowlach komórkowych. Szczepionkę podaje się w
ilości 1 ml przed kryciem lub na początku ciąży. W zależności od istniejącej
sytuacji epizootycznej kolejne szczepienia powtarza się w ciagu 1-3 lat.
Pomimo szczepień, w zakażonym stadzie obserwuje się siewstwo zarazków.
Diagnostyka:
badanie mikrobiologiczne
test ELISA
OWD
Leczenie:
makrolidy,
tetracykliny
chinolony
Chlamydophila pecorum u jagniąt jest bardzo częstą przyczyną zapalenia
stawow, przy czym łatwo się leczy, a śmiertelność nie przekracza 1%, przy
zakaźności sięgającej 80%.
Objawy:
obrzęk dużych stawow kończyn
kulawizna
sztywny chod
niechęć do poruszania się
zapalenie spojowek i rogowek
podniesioną wewnętrzną ciepłotęciała do 39-42°C.
Groźna zoonoza, zarażenie głownie od ptaków dzikich i drobiu
Po okresie wylęgania wynoszącym 1-2 tyg. występuje zapalenie płuc,
któremu towarzyszy wysoka gorączka.
Mogą też wystąpić zaburzenia psychiczne
U ciężarnych kobiet jest przyczyną spontanicznych poronień
Stosowanie odpowiedniej terapii antybiotykowej zmniejszyło radykalnie
śmiertelność
Jednostki chorobowe:
- ziarnica weneryczna pachwin (lymphogranulomainquinale venerum)
- jaglica (trachoma)
- wtrętowe zapalenie spojówek (conjunctivitis)
- choroba kociego pazura (lymphoreticulosis benigna)