Atlas antropometryczny – zbiór tabel zawierających wykaz wartości cech antropometrycznych z uwzględnieniem rasy, narodowości, płci, przedziałów wiekowych, poziomu sprawności. Dane mogą być wynikiem badań populacyjnych lub prognozy opracowanej na dotychczasowych wynikach.

Cecha antropometryczna i centyl – cecha antropometryczna to szczególny przypadek cechy morfologicznej. Rozróżnia się cechy somatyczne (wys, szer, dług, głęb, obwód) i funkcjonalne (wielkości kątowe, zakresy ruchu).

Podstawową jednostką odniesienia w pomiarach antropometrycznych jest centyl.

Cecha ergonomiczna obiektu technicznego – cecha ergonomiczna obiektu technicznego to właściwość tego obiektu ujęta ze względu na wymagania ergonomii. Wyróżnia się cechy ergonomiczne:

- mierzalne – wyrażone liczbą lub jednostką miary
- niemierzalne – którym nie przypisuje się miary liczbowej

Ergonomia – „dyscyplina naukowa zajmująca się poznaniem współdziałania między człowiekiem i innymi elementami systemu” lub „wiedza stosująca teorię, zasady, dane i metody do projektowania w celu optymalizacji dobrostanu człowieka i wydajności całego systemu”

Ergonomiczne czynniki ryzyka (ERF) –ergonomiczne czynniki ryzyka to zagrożenie ergonomiczne skutkujące powstawaniem MSDs. Do ERF zalicza się:

1. Nienaturalne pozycje całego ciała lub segmentów narządu ruchu

2. Ruchu ciała i jego segmentów nieodpowiadające naturalnym trajektoriom i rytmom

3. Pozycje statyczne

4. Ruchy nagłe

5. Ucisk tkanek miękkich

6. Narażenie na chłód

7. Kontakt z drganiami

Charakterystyka ERF powinna zawierać czas trwania, częstość występowania, wielkość, profil czasowy ekspozycji, współwystępowanie zagrożeń.

Nadmierne obciążenie i przeciążenie narządu ruchu –

Narząd ruchu – jest to funkcjonalna całość tworzona przez:

1. Układ kostny i mięśniowy (można traktować jako jeden układ mięsniowo-szkieletowy)

2. Elementy układu nerwowego i krążenia (niezbędno do układu mię-szk)

W celu oceny narządu ruchu dzieli się go na dwa podsystemy:

1. Strukturalny

2. Funkcjonalny

Narząd ruchu należy do podstawowych układów biorących udział w wykonywanych przez człowieka czynnościach fizycznych. Umożliwia człowiekowi utrzymywanie odpowiedniej postawy ciała, zmiany pozycji i przemieszczania się w przestrzeni.

Neutralna i nieneutralna pozycja kręgosłupa –kręgosłup stanowi osiową podporę ciała. Posiada naturalne krzywizny: lordozy (ku przodowi) i kifozy (ku tyłowi). Najczęstszymi przyczynami bólu kręgosłupa są:

1. Siedzenie z wypukłym kręgosłupem w odcinku lędźwiowym

2. Długotrwała pozycja siedząca

3. Nieprawidłowe przemieszczanie ciężarów

Obciążenie wewnętrzne pracą – obciążenie wewnętrzne (uciążliwość pracą) pracą to wewnętrzna reakcja osoby na obciążenie zewnętrzne pracą. Zależy od indywidualnych możliwości człowieka. Opisywane ze względu na obciążane układy , zachodzące procesy metaboliczne, ilość wytwarzanej energii lub napięcie uwagi i procesy umysłowe.

Obciązenie zewnętrzne pracą – obciążenie zewnętrzne pracą to całokształt zewnętrznych uwarunkować w systemie pracy, które oddziałują na pracownika. Opisują je m.in. wielkość, czas trwania, kolejność, nakładanie czasowe i rozmieszczenie obciążeń cząstkowych.

Ocena ergonomiczna i ergonomiczność – Ocena ergonomiczna to proces ustalania i określania ergonomiczności. Może dotyczyć obiektu technicznego lub systemu (pracy) i jego składowych. Możliwa jest jedynie przy znanej populacji użytkowników. Efektem końcowym jest określenie spełniania wymagań przez dany obiekt lub proces.

Ergonomiczność (maszyny) to stopień zgodności jej określonych cech z wymaganiami ergonomii. Ergonomiczność wyrażana jest w postaci liczbowej.

Operator – podmiotem w procesie pracy jest człowiek – „operator”. Jest to osoba, której powierzono zadania instalowania, obsługi, regulacji, konserwacji, czyszczenia, naprawy, montażu i transportu maszyny. Aby współdziałanie było nieszkodliwe, bezpieczne i nieuciążliwe, w trakcie projektowania należy uwzględniać zasad ergonomii.

Pomiary antropometryczne – celem pomiarów antropometrycznych jest opis poszczególnych grup ludzkich wyodrębnionych jako populacje (wg określonej lokalizacji geograficznej) lub kohorty (osoby o takim samym wykształceniu, płci, wieku). Wyniki pomiarów pozwalają uzyskać porównywalne dane. Pomiarów dokonuje się względem płaszczyzn odniesienia. Pomiary wykonuje się dla pozycji stojącej i siedzącej.

Postawy ciała –postawa ciała to nawykowy „sposób trzymania się osobnika” w pozycji swobodnej wyprostowanej (stojącej). Warunkowana jest przez nawyki ruchowe oraz cechy strukturalne i funkcjonalne osoby. Swobodną postawę ciała można poprawić przez napięcie odpowiednich grup mięśniowych.

Pozycja ciała –pojęcie odnoszące się zarówno do całego ciała jak i jego segmentów. Jest to położenie segmentów ciała i stawów podczas wykonywania pracy. Określona jest za pomocą kątów i rotacji między sąsiadującymi segmentami ciała. Pozycja ciała definiuje grupy używanych mięśni oraz wartości stosowanych sił. Opracowanych jest wiele klasyfikacji pozycji ciała.

Pozycja preferowana –jest to pozycja siedząca lub stojąca z:

- tułowiem nieskręconym, niezgiętym na bok, nieodchylonym do tylu bez podparcia, niepochylonym do przodu więcej niż 20st.
- ramionami zwisającymi swobodnie
- głową utrzymywaną w pozycji umożliwiającej patrzenie na wprost przed siebie

Pozycja siedząca – podstawowe punkty podparcia podczas siedzenie to guzy kulszowe. Ze względu na wartości kątów w stawach biodrowym, kolanowym i skokowym na potrzeby projektowania wyróżnia się trzy typy pozycji: kierowcy, ucznia i operatora.

Pozycje najczęściej przyjmowane podczas pracy – do najczęściej przyjmowanych pozycji podczas pracy należą:

1. Stojąca

2. Kuczna

3. Klęczna

4. Siedząca

Istotnymi kryteriami wyróżnienia ww. pozycji są wzajemne ułożenia segmentów ciała oraz główne punkty podparcia. Podczas pozycji stojącej i kucznej, istotną rolę odgrywają stopy. Nieprawidłowy kształt stopy może się przyczyniać do wad postawy.

Siedzisko – Siedzisko to obiekt techniczny umożliwiający siedzenie. Do poszukiwanych parametrów technicznych siedzisk należą przede wszystkim:

1. Możliwość podparcia masy na guzach kulszowych

2. Umożliwienie zachowania naturalnych krzywizn kręgosłupa podczas siedzenia

3. Podparcie łokci z zachowaniem co najmniej kąta prostek

4. Możliwość płaskiego ułożenia stóp na podłodze

5. Możliwość przyjmowania swobodnych pozycji przez kończyny dolne

Standardy z obszaru ergonomii – standardy ergonomiczne są opracowywane przez organizację międzynarodowe, europejskie i narodowe, właściwe krajom, które je wydały. Międzynarodowe standardy ergonomiczne są opracowywane przez ISO (International Standard Organization). Polskie standardy ergonomiczne to standardy opracowane przez polskie placówki naukowe. Normy określone nagłówkiem „Ergonomia” wraz z normami dotyczącymi ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi oraz normami dotyczącymi ochrony zdrowia pracowników przed zagrożeniami fizycznymi zostały zakwalifikowane według Międzynarodowej Klasyfikacji Norm w jedną Dziedzinę.

Zasady ergonomii w kształtowaniu środków pracy w zakresie dostosowywania obiektów technicznych do wymiarów ciała – Środki pracy i stanowiska pracy powinny być projektowane z uwzględnieniem:

1. Wymiarów ciała populacji operatorów

2. Odległości bezpieczeństwa

3. Wymiarów dostępu na każdym etapie użytkowania obiektu

Specjalne podejście dla osób starszych i młodzieży,
Projektowanie największej możliwej rozpiętości wymiarów ciała przewidywanej populacji
Wartości progowe